Ti “Santisima Trinidad”​—Adda Aya Idiay Biblia?

TI BABAI ti napuoran agingga ken patay idiay Inglatera idi 1550. Ti naganna? Ni Joan Bocher. Ti basolna? Kuna ti Encyclopædia Britannica (1964): “Isut’ nakondenar gapu iti sipapanayag a panangtabbaaw iti panangilibakna iti Trinidad, ti maysa a basol nga ibilbilang amin dagiti iglesia kas di mapakawan manipud pannakidangadangda iti Arianismo.”

Ti Trinidad ket isut’ maysa a pamunganayan a doktrina iti kaaduan kadagiti iglesia. Ngem ania nga eksakto ti Trinidad? Ti The Waverley Encyclopedia depinarenna dayta kas “ti misterio ti maysa a Dios iti tallo a persona​—ti Ama, ti Anak, ken ti Espiritu Santo, nga agpapadada ken agpapada ti kinaagnanayonda iti isuamin a banag.” Kaskasdi kuna ti The New Encyclopædia Britannica (1981): “Uray ti sao a Trinidad, wenno ti nalawag a doktrina a kas iti dayta, ti di agparang iti Baro a Tulag.” Daytoy ti insigida a mamataud iti panagduadua maipapan iti doktrina.

Ti nangpakaro iti banag isu ti prangkesa a panangadmitir nga imparang ti New Catholic Encyclopedia kadagiti termino ti maysa a saludsod a masansan iyim-imtuod dagiti estudiante ti seminario, “Ngem kasano nga ikaskasaba ti maysa ti Trinidad?” Ituloy daytoy a libro a Katoliko: “No ti saludsod ket sintoma iti pannakariribuk iti biang dagiti estudiante, nalabit sintoma met dayta iti umas-asping a pannakariribuk iti biang dagiti mannursuroda. No ‘ti Trinidad’ ditoy kaipapananna ti teolohia a Trinitariano, ti kasayaatan a sungbat ket ti maysa dina koma pulos nga ikaskasaban dayta . . . agsipud ta ti sermon, ken nangnangruna iti Biblikal a sermon, isu ti lugar nga agpaay iti sao ti Dios, saan a kadagiti teolohikal a panangilawlawag.”

Kaano ti panangrugi daytoy a “teolohikal a panangilawlawag”? Sumungbat ti The New Encyclopædia Britannica (1981): “Ti doktrina ti nagin-inot a timmanor kadagiti sumagmamano a siglo ken limmasat kadagiti adu a panagsusuppiat.” Agparang aya dayta kadakayo kas maysa a direkta, nalawag a paltiing a naggapu iti Dios? Gapuna kasano a daytat’ maysa a paltiing iti Nasantuan a Kasuratan, kas panagkunada?

Ti sasao ti Biblia a masansan nga us-usaren dagiti mannursuro ti iglesia a mangsuportar ti Trinidad isut’ bilin ni Jesus kadagiti pasurotna nga agaramid ti adalan, “a bautisaran ida iti nagan ti Ama ken ti Anak ken ti nasantuan nga espiritu.” (Mateo 28:19) Daytoy a paset ti nalawag a dakamatenna dagiti tallo a banag, ngem saanna nga ibaga a talloda a persona wenno dagiti tallo maymaysada. Mainayon pay, ammotayo ti nagan ti Ama (Jehova) ken ti Anak (Jesus), ngem ania ti nagan ti nasantuan nga espiritu? Daytoy ti mangiturong iti saludsod a . . .

Maysa Aya a Persona ti Nasantuan nga Espiritu?

Ti kinapudnona a ti Biblia awan itedna a mangipamatmat a ti nasantuan nga espiritu ket addaan personal a nagan isingasingna a mabalin daytat’ saan a maysa a persona. Mabalin a maisaludsodyo pay met, ‘Nakitkitan aya ti nasantuan nga espiritu?’ Bueno, idi bautismo ni Jesus daytat’ naiparangarang kas maysa a kalapati ket idi Pentecostes kas dildila ti apuy. (Mateo 3:16; Aramid 2:3, 4) No daytat’ maysa a persona, apay a daytat’ di nagparang kas maysa a persona? Ken no ti nasantuan nga espiritu ket saan a maysa a persona, ania ngarud dayta? Awan duadua, dayta ti aktibo a puersa a naggapu iti Dios nga idi Pentecostes ‘naiparukpok’ kadagiti adalan. (Aramid 2:17, 18) Babaen iti daytoy aktibo a puersa, inaramid ni Jehova dagiti ar-aramidna iti panamarsua​—“a ti aktibo a puersa ti Dios nagtignay iti rabaw dagiti dandanum.” (Genesis 1:2) Ti isu met laeng nga aktibo a puersa ti nangpaltiing kadagiti mannurat ti Biblia.​—2 Timoteo 3:16.

Maysa kadagidiay napaltiingan a mannurat isu ni mammadto a Daniel. Idiay Daniel kapitulo 7 inladawanna ti nakaskasdaaw a sirmata nga inted ni Jehova kenkuana: “ti Dati a Lakay” ti adda iti nainlangitan a tronona, a kadua dagiti umariwekwek nga anghel. Ni Daniel ti nakakita met ti “maysa a kasla anak ti tao [ni Jesus],” ket isu naikkan ti “panagturay ken dayag ken maysa a pagarian, nga amin dagiti il-ili, nasnasion, ken pagsasao agserbida koma kenkuana.” (Daniel 7:9, 10, 13, 14) Ngem, ania met ngay, ti maipapan iti nasantuan nga espiritu? Daytat’ saan a nadakamat kas maysa a persona iti daytoy nainlangitan a buya.

Ti maudi a libro ti Biblia​—ti Apocalipsis​—iladawanna dagiti dadduma a nakaskasdaaw a nainlangitan a parparmata. Ti Kangatuan a Persona, a ni Jehova, nailadawan sadiay nga adda iti tronona, ket ti Kordero, ni Jesu-Kristo, ti kaduana. Ngem, ditoy manen, ti nasantuan nga espiritu ket saan a nadakamat kas maysa a naisalsalumina a persona. (Apocalipsis, kapitulo 4-6) Gapuna uray pay ti maudi a libro ti Biblia saanna nga imparangarang nga addada tallo a persona iti maymaysa a dios. Daytoy ti mangpataud ti . . .

Sabali Pay a Nasken a Saludsod

Ti sursuro ti Trinidad ti naisalaysay kas “ti kangrunaan a doktrina ti Nakristianuan a relihion.” No pudno koma daytoy, apay a di impanayag ni Jesus dayta idi adda ditoy daga? Dagiti adalanna, kas Israelita, namatida ken ni Jehova a naisalsalumina. Agingga iti daytoy nga aldaw, dagiti Judio ti agtultuloy a mangisitar iti Deuteronomio 6:4: “Denggem, O Israel: Ni Jehova a Diostayo isu ti maymaysa a Jehova.” Awan ti panangisingasing idiay Kasuratan a Hebreo a ti Kangatuan a Persona ket adda iti tallo a persona. Mabalin a pagpampanunotanyo, ‘No daytoy ket pudno, apay a daytoy a “kangrunaan a doktrina” nagbalin a pannursuro laeng idi maikapat a siglo​—iti tengnga iti napait a panagsususik a namataud iti nakasaksaknap a pannakariribuk?’

Mabalin nga irason ti dadduma: ‘Ngem kinuna ni Jesus: “Siak ken ni Ama maymaysakami.”’ (Juan 10:30) Pudno. Ngem, iti ania a kaipapanan, a maymaysada? Linawlawagan mismo ni Jesus daytoy iti kamaudiananna babaen ti panangikunana iti kararag: “Ama a nasantuan, aywanam iti naganmo dagiti intedmo kaniak [dagiti adalanna] . . . tapno agmaymaysada a kas kadata.” (Juan 17:11, 22) Gapuna, ti panagkaykaysa ti Ama ken ti Anak ket isu met laeng daydiay panagkaykaysa iti tengnga dagiti pudno a paspasurot ni Kristo​—ti panagtutunos ti panggep ken kooperasion.

Kaskasdi, mabalin nga isingasing dagiti dadduma a nupay saan nga imbinsabinsa ni Jesus ti doktrina a Trinidad, inaramid dayta ni apostol Juan idiay 1 Juan 5:7, a sigun iti King James Version, kunana: “Ta adda dagiti tallo a mamaneknek idiay langit, ti Ama, ti Sao, ken ti Espiritu Santo: ket dagitoy a tallo maymaysada.” Nupay kasta, dagiti ad-adda a moderno a bersion saanda nga iraman daytoy a paset. Apay? Ilawlawag ti Jerusalem Bible ti Katoliko iti footnote a daytoy a teksto saan a masarakan iti aniaman kadagiti immun-una a Griego wenno uray iti kasayaatan kadagiti manuskrito ti Biblia iti Latin. Dayta ti palsipikado. Dayta ti nainayon, nga awan duadua, tapno padasenda a pangsuportar iti Trinidad.

Kas mabalinyo a kitaen iti bukodyo a Biblia, ni apostol Pablo kadagiti pananglukatna iti sursuratna masansan nga us-usarenna dagiti sasao a kas iti daytoy: “Parabur ken talna kadakayo nga aggapu iti Dios nga Amatayo ken ni Apo Jesu-Kristo.” (Roma 1:7) Apay a dina nadakdakamat ti nasantuan nga espiritu kas maysa a persona? Agsipud ta awan ti ammo ni Pablo maipapan iti “Santisima Trinidad.” Ni Santiago, Pedro, ken ni Juan nagusarda met kadagiti umas-asping a sasao kadagiti sursuratda nga uray isuda met saanda a nadakdakamat ti nasantuan nga espiritu. Apay? Agsipud ta uray isuda saanda met a Trinitariano. Ti nasantuan nga espiritu ket saan a maysa a persona a kas ti Dios ken ti Anakna. Ngem yantangay ti Anak ket maysa a persona, rumsua ti saludsod . . .

Ni Ngata Jesus ti Kangatuan a Persona?

Dagiti manamati iti Trinidad kunaenda wen. Kaskasdi ad-adda nga interesadokayo iti makuna ni Jesus: “Ti Ama dakdakkel ngem siak.” (Juan 14:28) “Ti Anak saanna a mabalinan ti agbukbukod nga agaramid iti uray ania, no di ket ti makitana nga aramiden ti Ama.” (Juan 5:19) Innayon ni Pablo: “Ket ti pannakaulo ni Kristo isu ti Dios.”​—1 Corinto 11:3.

Usigenyo pay met dagitoy a salsaludsod a siaannad: Adda aya Dios ni Jehova? Kaawatan nga awan, ta isut’ kangatuan, ti Mannakabalin-amin. Adda aya Dios ni Jesus? Kalpasan ti panagungarna kuna ni Jesus ken Maria Magdalena: “Umuliak ken Amak ken Amayo ken Diosko ken Diosyo.” Insurat ni apostol Pedro: “Madaydayaw koma ti Dios ken ama ni Apotayo a Jesu-Kristo.”​—Juan 20:17; 1 Pedro 1:3.

Napadasan aya ti Dios ti natay? ‘Siempre saan,’ mabalin nga isut’ umiso a sungbatyo. Ti Dios ket immortal. Kuna ni mammadto a Habacuc maipapan ken Jehova: “Ti Santok, saankanto a matay.” (Habacuc 1:12) Maisupadi iti dayta, ni Jesus natay. Kalpasanna asino ti nangpagungar kenkuana manipud ken patay? Kuna ni Pedro: “Isu [ni Kristo] a pinagungar ti Dios kadagiti natay.” Ngarud, nalawag, a ni Jesus ket saan nga isu ti Kangatuan a Persona.​—Aramid 3:15; Roma 5:8.

Mabalinyo pay nga itultuloy. Nakitkitan aya ti Dios? “Awan ti nakakita iti Dios uray kaano.” (Juan 1:18) Kaskasdi rinibribo ti nakakita ken ni Jesus ditoy daga. Ti aya Dios agkarkararag iti asino man? Iti siasino ti nagkararaganna? Isu ti naindaklan a “Dumngeg iti kararag.” (Salmo 65:2) Ket ni ngay Jesus? Isu ti masansan a nagkarkararag ken ni Amana, a nangbusbos pay iti intero a rabii iti panagkarkararag. Ti Dios maysa kadi a padi? Nalawag a saan. Ket ni Jesus? Mabasatayo: “Pampanunotenyo ti apostol ken kangatuan a padi a pagipudnuantayo​—ni Jesus.”​—Hebreo 3:1.

Saan kadi nga aglaplapusanan ti kinalawagna a ni Jesus saan nga isu ti Kangatuan a Persona?

Makadangran Aya ti Sursuro ti Trinidad?

Wen. Daytoy nasaknap a sursuro tiritirenna dagiti nalawag a kinapudno ti Biblia a ni Jehova laeng ti Kangatuan a Persona, a ni Jesus isu ti Anakna, ket ti nasantuan nga espiritu isu ti aktibo a puersa ti Dios. Ti doktrina ti mangpataud ti pakariribukan babaen iti panangiparangna iti Dios iti maysa misterio, nga agturong iti naespirituan a kinasipnget.

Dakayo, nupay kasta, di kasapulan nga addakayo iti dayta a kinasipnget. Mabalinyo nga ipirma a silalawag iti is-isipyo dagiti sumagmamano a kinapudno:

Ti sursuro ti Trinidad ket saan a nadakdakamat iti Biblia. Dayta ti maysa a “teolohikal a panangilawlawag” a timmanor adu a siglo kalpasan ti kaaldawan ni Jesus, ket dayta ti naipapilit babaen iti pammutbuteng ni patay iti kayo a pagtutuokan. Dayta ti nangipababa iti panagdaydayaw iti Kangatuan a Persona, a mamatpati iti maysa a misterio.

No ti Trinidad ti kanayon a pinatpatiyo, ania itan ti rebbeng nga aramidenyo? Igunamgunammi ti panagadalyo ti Sao ti Dios ken kadagiti publikasion a kas iti daytoy a mangtulong tapno maawatanyo ti Biblia. Ti panangaramidyo iti dayta nasken. Kuna ni Jesus a ti biag nga agnanayon agpannuray iti inkay pananggun-od ti pannakaammo maipapan kenkuana ken ni Jehova​—“ti maymaysa a pudno a Dios.”​—Juan 17:3.

[Kahon /Ladawan iti panid 5]

Ti Ramay ti Dios

“Ramay ti Dios daytoy!” binigbig dagiti managsalamangka a papadi ti Egipto idi saanda a napagbalin a kuto dagiti tapuk, kas naaramidan ni Moises. (Exodo 8:18, 19) Idiay Bantay Sinai, ni Jehova ti nangted ken ni Moises “iti tapi a bato a sinuratan ti ramay ti Dios.” (Exodo 31:18) Literal aya daytoy a ramay? Saan. Nalawag ni Jehova awanan kadagiti literal a ramramay. Ngarud, ania dayta? Dagiti mannurat ti Biblia a kas ni Lucas ken ni Mateo ikkandatayo ti tulbek. Insurat ti maysa a “babaen iti ramay ti Dios,” nangparuar ni Jesus kadagiti demonio. Ti maysa ilawlawagna a ni Jesus inaramidna daytoy “babaen iti espiritu ti Dios.” (Lucas 11:20; Mateo 12:28) Gapuna ti nasantuan nga espiritu isu ti “ramay ti Dios,” ti instrumentona a pangitungpal iti pagayatanna. Daytat’ saan a maysa a persona, no di ket ti dinamiko nga aktibo a puersa ti Dios.

[Dagiti ladawan iti panid 7]

Ti nasantuan nga espiritu nagparang a kas maysa a kalapati ken kas dildila ti apuy​—nikaanoman kas maysa a persona

[Picture Credit Line iti panid 4]

Pannakailadawan iti Trinidad iti maika-14 a siglo a Simbaan ti Katoliko idiay Tagnon, Francia