PAGSASAO

Insawang wenno dadduma pay a pamay-an a panangyebkas wenno panangibaga iti karirikna wenno kapanunotan. Nupay kasta, ti pagsasao ket kadawyan a tumukoy iti sasao ken kadagiti pamay-an a panamagsisilpo kadagitoy sigun iti matarusan ti maysa a komunidad ti tattao. Ti Hebreo ken Griego a sasao maipaay iti “dila” kaipapananda ti “pagsasao.” (Jer 5:15, Rbi8 ftn; Ara 2:11, Int) Ti Hebreo a termino maipaay iti “bibig” nausar iti umasping a pamay-an.​—Ge 11:1, Rbi8 ftn.

Siempre, ti pagsasao ket nainaig unay iti panunot, a mangaramat kadagiti paset ti bagi a nainaig iti panagsao​—karabukob, dila, bibig, ken ngipen​—kas instrumentona. (Kitaenyo ti DILA.) Gapuna, kunaen ti Encyclopædia Britannica (1959 nga edision): “Kanayon nga agkadkadua ti panagpanunot ken ti sasao. Ta kasapulan dagiti nagan [wenno nombre] ken ti nadumaduma a panagkakanaig dagita tapno nalawag ti panagpanunot. . . . Nupay nainkalintegan met ti sumagmamano a medio di iyaanamong ti dadduma, adda aglaplapusanan nga ebidensia . . . a mangpaneknek iti kapanunotan a nadakamat iti ngato​—no awan sasao, awan panagpanunot.” (Tomo 5, p. 740) Sasao ti kangrunaan nga aramaten ti tao iti panangawatna, panangipempenna, panangusarna, ken panangyallatiwna iti impormasion.

Namunganayan ti Panagsao. Ti kaunaan a tao, ni Adan, naparsua nga addaan iti bokabulario, kasta met nga addaan iti pannakabael a mangpartuat iti baro a sasao ket iti kasta mapalawana ti bokabulariona. No awan ti inted-Dios a bokabulario, ti kaparparsua a tao ket kas met laeng koma kadagiti awan nakemna nga animal a saanna a matarusan dagiti berbal a pammilin a naggapu iti Namarsuana. (Ge 1:27-30; 2:16-20; idiligyo ti 2Pe 2:12; Jud 10.) Gapuna, nupay kadagiti amin a parsua ditoy daga, ti nasaririt a tao laeng ti pudpudno a makapagsao, saan a ti tao ti namunganayan ti pagsasao no di ket ti Kasisiriban-Amin a Namarsua iti tao, ni Jehova a Dios.​—Idiligyo ti Ex 4:11, 12.

Maipapan iti namunganayan ti pagsasao, insurat ti nalatak a leksikograpo a ni Ludwig Koehler: “Nakaad-adu ti pagarup, nangnangruna kadagiti napalabas a tiempo, no kasano a ‘timmaud’ ti natauan a panagsao. Inkagumaan dagiti mannurat a siraraken ti ‘pagsasao dagiti animal.’ Ta, babaen kadagiti uni ken agkakadua nga uni, kabaelan met nga ipangngeg dagiti animal ti kaririknada, kas iti pannakapnek, buteng, emosion, panagamak, pungtot, panaggartem iti sekso ken pannakapnek iti panangaramid iti dayta, ken nalabit adu a dadduma pay a banag. Uray pay kasano ti kaadu dagitoy nga ebkas [ti animal], . . . awananda iti nauneg a kaipapanan ken kapanunotan, ti napateg a paset ti natauan a pagsasao.” Kalpasan ti panangipakitana no kasano a masirarak ti tattao dagiti ramen ti natauan a panagsao, inayonna: “Ngem narigat a matarusantayo ti aktual a mapaspasamak iti panagsao, no kasano a ti rissik ti pannakaawat tignayenna ti ubing, wenno ti sangatauan iti pangkaaduan, tapno agbalin dayta a maisawang a sao. Ti natauan a panagsao ket maysa a palimed; dayta ket nadibinuan a sagut, milagro.”​—Journal of Semitic Studies, Manchester, 1956, p. 11.

Nakabaybayagen a maar-aramat ti pagsasao sakbay pay a naadda ti tao iti uniberso. Nakisasao idin ni Jehova a Dios iti nailangitan nga inauna nga Anakna ken nabatad nga inaramatna met ti Anakna a makisao iti dadduma pay nga espiritu nga annakna. Isu a naawagan dayta nga inauna nga Anak iti “Sao.” (Jn 1:1; Col 1:15, 16; Apo 3:14) Napaltiingan a dinakamat ni apostol Pablo dagiti “pagsasao ti tattao ken dagiti anghel.” (1Co 13:1) Agsao ni Jehova a Dios kadagiti anghel a parsuana iti ‘pagsasaoda’ ket ‘itungpalda ti saona.’ (Sal 103:20) Nalawag a saan a mautob wenno matarusan ti tao ti angheliko a pagsasao, ta ni Jehova ken dagiti espiritu nga annakna saanda nga agkasapulan iti atmospera (a dayta ti kasapulan ti natauan a panagsao tapno agdaliasat dagiti allon ti uni ken panagaweng). Ngarud kas mensahero ti Dios, nagaramat dagiti anghel iti natauan a pagsasao tapno makasaritada ti tattao, ket dagiti angheliko a mensahe nailanadda iti Hebreo (Ge 22:15-18), Aramaiko (Da 7:23-27), ken Griego (Apo 11:15), a dagiti nadakamat a teksto ti pagarigan kadagita.

Ania ti nakaigapuan ti panagduduma dagiti pagsasao?

Sigun iti United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization (UNESCO), maar-aramat ita ti agarup 6,000 a pagsasao iti intero a daga. Adda sumagmamano a pagsasao a ginasut a milion a tattao ti mangar-aramat, ket adda met dadduma a pagsasao a nakurkurang ngem sangaribu laeng a tattao ti mangar-aramat. Nupay gagangay nga agpapada ti matuktukoy ken maibagbaga, adda nadumaduma a pamay-an a panangyebkas iti dayta. Ti laeng makailawlawag iti nagtaudan ti kastoy a karkarna a panagduduma ti natauan a panagsao ket ti pakasaritaan iti Biblia.

Sumagmamano pay a tiempo kalpasan ti sangalubongan a Layus, “nagtultuloy nga addaan maymaysa a pagsasao [iti literal, “bibig”] ken addaan maymaysa a pakabuklan ti sasao” ti intero a sangatauan. (Ge 11:1) Ipakita ti Biblia a dayta nga orihinal a “maymaysa a pagsasao” ket isu ti pagsasao a naawagan Hebreo idi agangay. (Kitaenyo ti HEBREO, II.) Kas maipakitanto, saanna a kaipapanan daytoy nga amin a sabsabali pay a pagsasao ket nagtaud ken nainaig iti Hebreo, no di ket immun-una ti Hebreo ngem iti amin a sabsabali pay a pagsasao.

Ibaga ti salaysay ti Genesis a nagkaykaysa ti maysa a paset ti natauan a pamilia kalpasan ti Layus a mangaramid iti maysa a proyekto a maibusor iti pagayatan ti Dios a naibaga ken Noe ken iti annakna. (Ge 9:1) Imbes nga agwarasda ken ‘punnuenda ti daga,’ inkeddengda a pagkakaduaen ti kagimongan ti tao, nga agnaedda amin iti lugar a nagbalin a pagaammo kas Tantanap ti Sinar idiay Mesopotamia. Nabatad a daytoy met ti agbalin idi a sentro ti relihion, nga addaan iti narelihiosuan a torre.​—Ge 11:2-4.

Ti Mannakabalin-amin a Dios kineltayna ti napalangguad a proyektoda babaen ti panangkirona iti nagkaykaysa a tignayda, babaen ti panangriribukna iti maymaysa a pagsasaoda. Gapu itoy saandan a makapagtutunos a mangaramid iti proyektoda ken nagbanag dayta iti pannakaiwarawarada iti amin a paset ti globo. Daytoy a pannakariribuk ti pagsasaoda linapdanna wenno pinabannayatna met ti irarang-ay ti di umiso a gandatda a mangsalungasing iti Dios, ta saan unayen a mapagkaykaysa dagiti tattao ti sirib ken pigsada maipaay kadagiti ambisioso a gandat ken marigatandan a mangaramat iti naurnong a pannakaammo manipud kadagiti nabuangay a grupo nga addaan nagduduma a pagsasao​—pannakaammo a saan a nagtaud iti Dios, no di ket nagun-od babaen iti kapadasan ken panagsirarak ti tao. (Idiligyo ti Ec 7:29; De 32:5.) Isu a nupay daytoy ti kangrunaan a nakaigapuan iti panagsisina ti kagimongan ti tao, ti pannakariribuk ti natauan a pagsasao ket nagsayaatan met ti kagimongan ti tao ta linapdanna ti panangitungpalda kadagiti napeggad ken makadangran a kalat. (Ge 11:5-9; idiligyo ti Isa 8:9, 10.) Tapno matarusan ti maysa a tao daydiay nabayagen a nakita ti Dios a mapasamak no saan a nalapdan ti panagregget idiay Babel, kasapulanna laeng nga usigen dagiti mapaspasamak iti kaaldawantayo a resulta ti nagkaykaysa a natauan a pannakaammo ken ti di umiso a panangaramatda iti dayta.

Ti pilolohia, ti panangadal iti namunganayan dagiti pagsasao, gagangay a pagdudumaenna dagiti pagsasao iti nagduduma a “pamilia.” Gagangay a saanda a masinunuo ti “nagannak (namunganayan)” ti tunggal maysa kadagiti kangrunaan a pamilia ti pagsasao; ad-adda manen nga awan ti pangipatuldo no ania ti maymaysa a “nagannak” a pagsasao a nagtaudan ti amin a rinibu a pagsasao a maar-aramat ita. Saan nga ibaga ti rekord ti Biblia a nagtaud, wenno timmanor, manipud Hebreo ti amin a pagsasao. Nailanad dagiti kaputotan ti annak ni Noe (Sem, Ham, ken Jafet) iti rekord a kadawyan a maaw-awagan Listaan ti Nasnasion (Ge 10), ket nailasin tunggal maysa ‘sigun iti pampamiliada, sigun kadagiti pagsasaoda, iti dagdagada, kadagiti nasionda.’ (Ge 10:5, 20, 31, 32) Isu nga agparang nga idi namilagruan a riniribuk ni Jehova a Dios ti natauan a pagsasao, saan a nangpataud kadagiti dialekto a namunganay iti Hebreo no di ket nangpataud kadagiti naan-anay a baro a pagsasao, a ti tunggal maysa kadagitoy mayebkasna ti interamente a karirikna ken pampanunot ti tao.

Gapuna, kalpasan panangriribuk ti Dios iti pagsasaoda, saan laeng a naawanan dagiti nangbangon iti Babel iti “maymaysa a pakabuklan ti sasao” (Ge 11:1), sapasap a bokabulario, no di ket naawananda met iti sapasap a gramatika, ti padapada a panamagaallotda iti sasao. Kinuna ni Propesor S. R. Driver: “Nupay kasta, saan laeng a nagduduma ti gramatika ken dagiti sao nga ar-aramaten dagiti pagsasao, no di ket . . . iti pamay-an pay a pannakaisao dagiti kapanunotan. Saan nga agpapada ti panagpanunot dagiti nagduduma a puli; ket ngarud saan nga agpapada ti wagas a panagsao ti nagduduma a pagsasao.” (A Dictionary of the Bible, inurnos ni J. Hastings, 1905, Tomo IV, p. 791) No kasta, ti nagduduma a pagsasao agkasapulan met iti nagduduma a sangal ti panagpanunot, isu a marigatan nga ‘agpanunot maitunos iti dayta a pagsasao’ ti kabbaro laeng nga agad-adal iti pagsasao. (Idiligyo ti 1Co 14:10, 11.) Daytoy met ti rason no apay nga agparang a saan a nasayaat a literal nga ipatarus ti sao a naisawang wenno naisurat iti di unay pagaammo a pagsasao, a masansan nga adda agkuna, “Awan met ti kaipapananna!” Gapuna agparang nga idi riniribuk ni Jehova a Dios ti pagsasao dagidiay adda idiay Babel, interamente a pinunasna pay nga umuna iti lagipda ti sigud a pagsasaoda amin ket kalpasanna inkabilna iti pampanunotda saan laeng a dagiti baro a bokabulario no di ket kasta met dagiti nagbaliw a sangal ti panagpanunot, a namataud kadagiti baro a gramatika.​—Idiligyo ti Isa 33:19; Eze 3:4-6.

Kas pagarigan, makitatayo a ti sumagmamano a pagsasao ket monosilabiko (buklen ti sasao nga addaan iti maymaysa laeng a silaba), kas iti Tsino. Maisupadi iti dayta, nabukel dagiti bokabulario ti sumagmamano a dadduma pay a pagsasao kangrunaanna babaen iti aglutinasion, kayatna a sawen, napagtitipon ti sumagmamano a sasao, kas iti Aleman a sao a Hausfriedensbruch, literal a kaipapananna ti “balay talna panangburak,” wenno, iti porma nga ad-adda a maawatan ti panunot nga Iloko ti pagsasaona, “panangserrek.” Iti sumagmamano a pagsasao, nakapatpateg ti gramatika wenno pannakayurnos ti sasao iti sentensia; ngem saan unay a nasken dayta iti dadduma. Gapuna, ti sumagmamano a pagsasao nadumaduma met ti pamay-anda a panangsilpo iti sao (pagbalinenda a berbo); saan nga ar-aramiden dayta ti dadduma, kas iti Tsino. Di mabilang ti kaadu ti kasta a panaggigidiat, a ti tunggal maysa kalikagumanna ti panangibagay iti sangal ti panagpanunot, a masansan nga agkasapulan iti dakkel a panagregget.

Iti panaglabas ti tiempo, nalawag a nangpataud kadagiti umas-asping a dialekto dagiti orihinal a pagsasao a resulta ti inaramid ti Dios idiay Babel, ket dagita a dialekto masansan nga agbalinda a sabali manen a pagsasao, a no dadduma gistay awanen ti pakailasinan a nainaigda iti “kabsatda” a dialekto wenno iti “nagannakda” a pagsasao. Uray dagiti kaputotan ni Sem, a nalawag a saan a karaman iti bunggoy idiay Babel, saan laeng a Hebreo ti pagsasaoda no di pay ket Aramaeano, Akkadiano, ken Arabiko. Sigun iti pakasaritaan, nadumaduma ti nakaigapuan ti panagbalbaliw dagiti pagsasao: pannakaisina gapu iti kinaadayo wenno pagnanaedan a lugar, gubgubat ken panangsakup, kinaawan ti komunikasion, ken iyaay dagidiay sabali ti pagsasaoda. Dagita ti makagapu no apay a nageddageddasen dagiti kadaanan a kangrunaan a pagsasao, naitiponen ti sumagmamano a pagsasao iti sabali pay a pagsasao, ken naan-anay a naungawen ti sumagmamano a pagsasao ken nasuktandan kadagiti pagsasao dagiti nangparmek kadakuada.

Ti pammaneknek nga ipaay ti panagsirarak mainaig kadagiti pagsasao ket maitunos iti nadakamaten nga impormasion. Kunaen ti The New Encyclopædia Britannica: “Dagiti kaunaan a rekord ti naisurat a pagsasao, nga isu dagita ti manamnama a magun-odan ti tao kas kakaisuna a natda nga ebidensia ti pagsasao, ket idi laeng agarup 4,000 wenno 5,000 a tawenen ti napalabas.” (1985, Tomo 22, p. 567) Kunaen ti maysa nga artikulo iti Science Illustrated ti Hulio 1948 (p. 63): “Narikrikut dagiti pagaammo ita a dadaan a kita ti pagsasao ngem kadagiti agdama a pagsasao a nagtaud kadagita . . . agparang a saan a nangrugi ti tao iti simple a pagsasao ket in-inut a pinagbalinna a narikrikut dayta, no di ket iti naglabasen a di nairekord a tiempo nakarikrikut unay idi ti pagsasaona ngem in-inut a pinalakana dayta kas iti kinasimplena itan.” Kunaen met ti linguista a ni Dr. Mason a “dakkel a kamali ti panangikuna nga agsasaruno nga areng-eng laeng ti panagsao dagidi ‘saan a sibilisado a tattao,’ ket saanda a kabaelan nga ibaga ti adu a ‘sibilisado’ a kapanunotan,” ken kunaenna pay nga “adayo nga ad-adda a komplikado ti adu kadagiti pagsasao dagiti di makabasa ken makasurat a tattao ngem kadagiti agdama a pagsasao a Europeo.” (Science News Letter, Setiembre 3, 1955, p. 148) Ipakita ngarud ti pammaneknek a saan a nagin-inut a timmanor ti panagsao wenno dagiti kadaanan a pagsasao.

Maipapan iti nangrugian ti panagwaras dagiti kadaanan a pagsasao, kastoy ti kinuna ni Sir Henry Rawlinson, eskolar ti pagsasao iti Dumaya: “Uray no dagiti nagsasangaan laeng dagiti pagsasao ti giyatayo, ken saanen a pulos nga iraman dagiti kunaen ti nainkasuratan a rekord, kaskasdi nga iti tantanap latta ti Sinar ti maipatuldo a nagtaudan ti panagwaras ti nagduduma a linia ti pagsasao.”​—The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, London, 1855, Tomo 15, p. 232.

Karaman kadagiti kangrunaan a “pamilia” nga inlista dagiti agdama a mangad-adal iti pagsasao isu ti: Indo-Europeo, Sino-Tibetano, Afro-Asiano, Hapones ken Koreano, Dravidiano, Malayo-Polynesiano, ken Nangisit nga Africano. Adu pay latta ita ti pagsasao a saan a mabalin a klasipikaren. Iti uneg ti tunggal kangrunaan a pamilia, adda pay nakaad-adu a paspasetna, wenno babbabassit a pamilia ti pagsasao. Gapuna, ti Indo-Europeo a pamilia sakupenna ti Germanic, Romance (Italic), Balto-Slavic, Indo-Iraniano, Griego, Celtic, Albaniano, ken Armeniano. Sa adda manen kamkameng ti kaaduan kadagitoy a babbabassit a pamilia. Kas pagarigan, dagiti Romance a pagsasao saklawenda ti Pranses, Espaniol, Portugues, Italiano, ken Romaniano.

Manipud ken Abraham nga Agpatpatuloy. Ni Abraham a Hebreo nabatad a di narigatan a makisao kadagiti Hamitiko a tattao iti Canaan. (Ge 14:21-24; 20:1-16; 21:22-34) Saan a nadakamat a nagaramat kadagiti managipatarus, ken kasta met nga uray idi napan ni Abraham idiay Egipto. (Ge 12:14-19) Nalabit ammona ti Akkadiano (Asirio-Babiloniko) agsipud ta nagnaed idi idiay Ur dagiti Caldeo. (Ge 11:31) Adda tiempo nga Akkadiano ti sangalubongan a pagsasao. Posible a makapagsao iti dua a pagsasao dagiti tattao iti Canaan, nga agnanaedda iti asideg dagiti Semitiko a tattao ti Siria ken Arabia. Ken uray met ti alpabeto sibabatad nga ipakitana a Semitiko ti nagtaudan dayta, ken nalabit daytoy met ti maysa a makagapu no apay a nagaramat kadagiti Semitiko a pagsasao dagiti grupo ti tattao a sabali ti pagsasaoda, nangnangruna dagiti agtuturay ken opisial.​—Kitaenyo ti CANAAN, CANAANITA Num. 2 (Pagsasao); PANAGSURAT.

Nalawag met a nakalaklaka a nakisao ni Jacob kadagiti kabagianna nga Aramaeano (Ge 29:1-14), nupay naiduma ti terminoda no dadduma.​—Ge 31:46, 47.

Ni Jose, a nalabit nakasursuro iti Egipcio a pagsasao bayat nga isu ket adipen ni Potifar, nangaramat iti managipatarus idi damo a nakisarita kadagiti Hebreo a kakabsatna apaman a dimteng dagitoy iti Egipto. (Ge 39:1; 42:6, 23) Ni Moises, a napadakkel kadagiti palasio ni Faraon, di pagduaduaan nga adu a pagsasao ti ammona, Hebreo, Egipcio, nalabit uray pay Akkadiano, ken dadduma pay.​—Ex 2:10; idiligyo ti bersikulo 15-22.

Idi agangay, Aramaiko ti naisukat iti Akkadiano kas lingua franca, wenno sangalubongan a pagsasao, a naar-aramat uray pay iti pannakisinnurat iti Egipto. Nupay kasta, ti Aramaiko (kadaanan a Sirio) ket saan a matarusan ti kaaduan a Judio idi a ti Asirio nga Ari Senaquerib rimmaut iti Juda (732 K.K.P.), nupay matarusan dayta dagiti opisial ti Juda. (2Ar 18:26, 27) Kasta met laeng a ti Caldeo a pagsasao dagiti Semitiko a taga Babilonia, a nangparmek kamaudiananna iti Jerusalem idi 607 K.K.P., ket imbilang dagiti Judio a kasla pagsasao dagiti tattao nga “agbeddabeddal kadagiti bibigda.” (Isa 28:11; Da 1:4; idiligyo ti De 28:49.) Nupay ti Babilonia, Persia, ken dadduma pay a pannakabalin ti lubong nangibangonda iti dadakkel nga imperio ken sinakupda dagiti tattao iti adu a pagsasao, saanda nga inikkat dagiti panagduduma ti pagsasao.​—Da 3:4, 7; Est 1:22.

Naseknan unay ni Nehemias idi naammuanna a saan a makapagsao iti “Judio” (Hebreo) ti annak a bunga dagiti naglalaok a panagasawa dagiti nagsubli a Judio. (Ne 13:23-25) Maseknan maipaay iti nasin-aw a panagdaydayaw, ta ammona unay ti kinapateg ti pannakaawat iti Sagrado a Kasuratan (nga agingga idi magun-odan laeng iti Hebreo) no maibasa ken mausig dagitoy. (Idiligyo ti Ne 13:26, 27; 8:1-3, 8, 9.) Mapagkaykaysa met dagiti tattao no maymaysa ti pagsasaoda. Di pagduaduaan a ti Hebreo a Kasuratan ti kangrunaan a makagapu no apay a nataginayon ti Hebreo a pagsasao. Bayat ti las-ud ti sangaribu a tawen a pannakaisuratna, gistay awan ti makita a nagbalbaliwan ti pagsasao.

Idi adda ni Jesus ditoy daga, nagbalin met nga adu ti pagsasao iti rehion ti Palestina. Adda natibker a pammaneknek a nagtultuloy nga inar-aramat dagiti Judio ti Hebreo, ngem nagusarda met iti Aramaiko ken Koine. Agparang met ti Latin kadagiti opisial a kitikit dagiti Romano nga agtuturay iti daytoy a daga (Jn 19:20) ken awan duadua nga inaramat met dayta dagiti Romano a soldado a naisaad sadiay. Maipapan iti pagsasao a gagangay nga inar-aramat ni Jesus, kitaenyo ti ARAMAIKO; kasta met ti HEBREO, II.

Idi aldaw ti Pentecostes, 33 K.P., naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti Kristiano nga adalan idiay Jerusalem, ket giddato a nangrugida nga agsao iti adu a pagsasao a saanda a pulos inadal ken nasursuro. Idiay Babel, imparangarangen ni Jehova a Dios a simimilagro a kabaelanna nga ikabil iti pampanunot ti tattao ti nagduduma a bokabulario ken nagduduma a gramatika. Inaramidna manen ti kasta idi Pentecostes ngem naigidiat unay, ta dagiti Kristiano a giddato a nasagutan iti pannakabalin nga agsao kadagiti baro a pagsasao ket saanda a nalipatan ti orihinal a pagsasaoda, ti Hebreo. Naiduma met unay ti intungpal ti espiritu ti Dios iti daytoy a pasamak, ta saan a nangriribuk ken nangwarawara no di ket linawlawagan ken pinagkaykaysana kas Kristiano dagiti nasingpet panagpuspusona a tattao. (Ara 2:1-21, 37-42) Manipud idin nga agpatpatuloy, ti ili a nakitulagan ti Dios ket addaanen iti nadumaduma a pagsasao, ngem naparmekda ti lapped a patauden koma ti nagduduma a pagsasaoda gapu ta napno ti pampanunotda iti maymaysa wenno pagaammoda amin a pagsasao iti kinapudno. Agkaykaysada a mangisasao iti panangidaydayaw ken Jehova ken kadagiti nalinteg a panggepna babaen ken Kristo Jesus. Gapuna, natungpal ti kari iti Sofonias 3:9 yantangay ni Jehova a Dios inikkanna dagiti “ili ti panagbalbaliw nga agturong iti nasin-aw a pagsasao, tapno isuda amin umawagda iti nagan ni Jehova, tapno agserbida kenkuana iti abagan-abaga.” (Idiligyo ti Isa 66:18; Zac 8:23; Apo 7:4, 9, 10.) Tapno mapasamak dayta, masapul nga ‘agsaoda amin a sangsangkatunos’ ken ‘agkaykaysada iti isu met laeng a panunot ken iti isu met laeng a wagas ti panagpampanunot.’​—1Co 1:10.

‘Nasin-aw’ met ti pagsasao nga ar-aramaten ti kongregasion Kristiano gapu ta awanan dayta iti sasao a pangyebkas iti makadangran a kinapait, unget, pungtot, panagririaw, ken ti umasping a nabassawang a pagsasao, ken awanan iti allilaw, kinaalas, ken kinarinuker. (Efe 4:29, 31; 1Pe 3:10) Usaren dagiti Kristiano daytoy a pagsasao iti katan-okan a pamay-an, a pangidaydayawda iti Namarsuada ken pangpabilegda iti padada a tao buyogen ti panagsao iti nasayaat ken napudno, nangnangruna mainaig iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios. (Mt 24:14; Tit 2:7, 8; Heb 13:15; idiligyo ti Sal 51:15; 109:30.) Bayat nga umas-asidegen ti tiempo a panangipakat ti Dios iti hudisial a pangngeddengna kadagiti amin a nasion iti lubong, ipaayan ni Jehova ti ad-adu pay a tattao iti gundaway nga agsao iti dayta a nasin-aw a pagsasao.

Nangrugi a maisurat ti Biblia iti Hebreo a pagsasao, ket idi agangay nailanad iti Aramaiko ti sumagmamano a pasetna. Kalpasanna, idi umuna a siglo ti Kadawyan a Panawen, ti nabatbati pay a paset ti Sagrado a Kasuratan ket naisurat iti Koine, wenno kadawyan a Griego (nupay ni Mateo immuna nga insuratna ti Ebangheliona iti Hebreo). Ti Hebreo a Kasuratan naipatarus met idin iti Griego. Septuagint ti nayawag iti dayta, nga isu ti nagadawan dagiti Kristiano a mannurat iti Biblia nupay saan a naipaltiing a patarus. (Kitaenyo ti NAIPALTIING, NAPALTIINGAN.) Naipatarus met iti dadduma pay a pagsasao ti Kristiano a Griego a Kasuratan ken ti intero a Biblia idi agangay, a karaman kadagiti kaunaan a nakaipatarusanna ket Latin, Syriac, Etiope, Arabiko, ken Persiano. Iti agdama a tiempo, ti intero a Biblia wenno ti sumagmamano laeng a pasetna ket magun-odanen iti nasurok a 3,000 a pagsasao. Daytoy ti nangpapartak iti pannakaiwaragawag ti naimbag a damag, ket ngarud nakatulong a mangparmek iti lapped a patauden koma ti panaglalasin ti pagsasao tapno agkaykaysa ti tattao iti adu a daga iti nasin-aw a panagdaydayaw iti Namarsuada.