Lima a Gagangay a Kinaulbod—Dikay Paallilaw Kadakuada!

“DIKAY koma ti paallilaw kadagiti sasao nga awan kapapay-anna.”a Daytoy a balakad naited dandani 2,000 a tawtawenen a napalabas ket agkalkallangugan pay laeng a sipupudno. Itatta, kankanayon a makangkangegtayo kadagiti mangallukoy a timek: dagiti bituen iti pelikula a mangilaklako kadagiti kosmetiko, dagiti politiko a mangitantandudo kadagiti pagalagadanda, dagiti managlako a mangipilpilit kadagiti produktoda, dagiti klero a mangilawlawag iti doktrinada. Masansan mapaneknekan a makaallilaw dagiti timtimek—kasla kadagiti awan kapapay-anna a sasao. Kaskasdi, nakalaklaka a maallilaw dagiti kaaduan a tattao kadakuada.

Masansan ti makagapu itoy ket saan a mailasin dagiti tattao ti kinapudno manipud iti kinaulbod. Dagiti estudiante usarenda ti sao a “kinaulbod a mangdeskribir iti aniaman nga isisiasi iti dalan a nainkalintegan. Iti simple a panagsao, ti kinaulbod ket makaallilaw wenno di nainkalintegan a panagrason, maysa a ti konklusionna dina suroten ti immuna a sasao, wenno dagiti saklawenna. Ti kinaulbod mabalin, nupay kasta, nga agbalin a nabileg a panangallukoy gapu ta masansan a nabileg ti panangawisna iti rikrikna—saan a ti panagrason.

Ti sekreto iti panangliklik iti pannakaallilaw isut’ panangammo kadagiti panagtignay iti kinaulbod. Ngarud kitaentayo dagiti lima a gagangay a kinaulbod, a buyogen iti panangmatmat a patadementayo ti inted-Dios a “pannakabalin ti panagrason[tayo].”—Roma 12:1.

KINAULBOD NUMERO 1

Panangatake iti Tao Daytoy a kita iti kinaulbod ikagumaanna a di paneknekan wenno pagbalinenna nga ulbod ti naan-anay ti kinaumisona a panagrason wenno argumento babaen ti di umiso a panangatake iti tao a mangiparparang iti dayta.

Usigenyo ti maysa a pangarigan manipud Biblia. Naminsan inkagumaan ni Jesu-Kristo a lawlawagan dagiti dadduma maipapan iti umay nga ipapatayna ken panagungarna. Kabbaro dagitoy ken narigat a kapanunotan kadagiti managimdengna. Ngem imbes a tingitingenda dagiti pagimbagan iti sursuro ni Jesus, dadduma ti nangatake ken Jesus a mismo, a kunkunada: “Adda sairona, ket mauyong. Apay-apay denggenyo?”—Juan 10:20; idiligyo iti Aramid 26:24, 25.

Anian a naglakaan ti mangibaga a ti maysa ket “maag,” “agmauyong,” wenno “di naimpormaran” no sawenna ti maysa a banag a ditay kayat a denggen. Ti umasping a taktika isu ti panangatake iti maysa a tao babaen iti di umiso a panagrason. Ti gagangay a pangarigan itoy ket: “No pudno a naawatam ti banag, saan koma a kasta ti panangmatmatmo” wenno, “Patiem laeng dayta agsipud ta naibaga kenka a patiem dayta.”

Ngem nupay no ti personal a panangatake, nasikap ken saan unay a nasikap, mabalin a mangbutbuteng ken mangpilit, pulos a dagitoy dida paneknekan nga ulbod ti naibagan. Gapuna agalertokayo itoy a kinaulbod!

KINAULBOD NUMERO 2

Pangallukoy ti Autoridad Daytoy a porma iti naisao a pammutbuteng ket naaramid babaen ti pananggun-od iti testimonio dagiti makunkuna nga eksperto wenno nalatak a tattao. Siempre, maipaay iti balakad gagangay laeng ti agpannuray kadagiti ad-adut’ ammona a tattao ngem datayo maipapan iti maysa a banag. Ngem saan nga amin a pangallukoy dagiti autoridad ket naibatay iti nasayaat a panagrason.

Kas pangarigan ibaga ti doktoryo: “Adda malariam.” Sumungbatka: “Kasano ti pannakaammom, doktor?” Anian a di nainkalintegan a kunaenna: “Kitaem, maysaak a doktor. Ad-adu ti ammok maipapan kadagitoy ngem sika. Patiem ti saok, adda malariam.” Nupay no kasla umiso dagiti diagnosisna, ti panagrason nga adda malariam gapu ta kastat’ kunaenna ket kinaulbod. Naim-imbag pay no salaysayenna dagiti kinapudno: dagiti sintomas, ti resulta ti panangsukimat iti dara, ken dadduma pay.

Ti sabali pay a pangarigan iti pagam-amkan a pangallukoy ti autoridad ket nadeskribir idiay Juan 7:32-49. Sadiay maammuantayo a dagiti opisiales ti polisia naibaonda a mangaresto ken Jesu-Kristo. Dagitoy, nupay kasta, naawisda iti kasta unay kadagiti pannursurona ta imbes a tiliwenda, imbagada kadagiti papanguloda: “Uray kaano awan ti tao a nagsao ti kastoy.” Kas sungbat, kinuna dagiti kabusor ni Jesus: “Napayaw-awankayo met aya? Adda aya namati kenkuana kadagiti agturay wenno kadagiti Fariseo?” Paliiwenyo nga awan ti panangikagumaan a mangsuppiat iti pannursuro ni Jesus. Imbes ketdi, naallukoyda kadagiti papanguloda a Judio kas “eksperto” iti Linteg ni Moises kas rason iti di panangikankano iti aniaman a kinuna ni Jesus.

Makapainteres, dagiti klero itatta nalatak ti panangusarda iti umasping a taktika no dida mapaneknekan manipud iti Biblia dagiti sursuro a kas iti Trinidad, ti imortalidad iti kararua, ken ti impierno nga apuy.

Dagiti ulbod a pangawis iti autoridad aduda met iti adbertising, a sadiay gagangay ti panangipaay dagiti natatan-ok a tattao ti testimonio kadagiti tay-ak a saanda a paglaingan. Maysa a naballigi a managay-ayam iti golf ti mangparegta kadakayo a gumatang iti makina a pagkopia. Maysa a propesional iti panagay-ayam iti football ti mangitandudo kadagiti refrigerator. Maysa a gymnast iti Olimpiada ti mangirekomendar iti maysa a kita iti binukel a maipaay a pagalmusaran. Adut’ di agpanunoten a dagita nga “autoridad” nalabit bassit laeng ti ammoda maipapan iti mailaklako a produkto.

Bigbigenyo met, nga uray pay ti pudno nga eksperto—kas iti siasinoman—ket mabalin nga adda an-anamonganna. Ti aduan ti kredensial a managsirarak mabalin a kunaenna a ti panagtabako ket di makadangran. Ngem no isut’ iyempleo ti industria ti tabako, saan kadi a masuspetsa ti kasta a testimonio ti “eksperto”?

KINAULBOD NUMERO 3

‘Makikadua iti Bunggoy’ Ditoy ti pangallukoy isut’ nalatak a rikrikna, panangidumduma, ken pammati. Kaaduanna pagay-ayat dagiti tattao ti makitunos. Kasla pagkedkedantay ti agsao iti maibusor iti nasaknap nga opinion. Daytoy a panangmatmat iti kaaduan nga opinion kas automatiko nga umiso ket nakabilbileg ti epektona iti ‘makikadua iti bunggoy’ a kinaulbod.

Kas pangarigan, maysa nga adbertismen iti maysa a nalatak a magasin iti E.U. impakitana ti adu nga umis-isem a tattao, a tunggal maysa tagtagiragsakenda ti maysa a baso a rum. Naipakuyog iti ladawan ti slogan a: “Daytat’ Mapaspasamak. Iti intero nga America, agturturongen dagiti tattao . . . rum.” Daytoy ket nalawag a pangallukoy a ‘makikadua iti bunggoy.’

Ngem panunotenyo: Daddumat’ agpanunot wenno mangaramid iti maysa a banag, kayat kadi a sawen dayta nga aramidenyo met dayta? Malaksid iti dayta, ti nalatak nga opinion ket saan a mapagtalkan a barometro iti kinapudno. Kadagiti adun a siglo nalatak a maawat dagiti amin a kita iti kapanunotan, a kamaudiananna mapaneknekan laeng a biddut. Kaskasdi, ti ‘makikadua iti bunggoy’ a kinaulbod nagtalinaed. Ti agkaykaysa nga ikkis nga, ‘Ar-aramiden ti tunggal maysa dayta!’ ti mangtignay kadagiti tattao nga agtomar iti droga, mangaramid iti pannakikamalala, agtakaw manipud kadagiti employer, ken agkusit iti buis.

Ti kinapudno ket, di aramiden ti tunggal maysa dagidiay a bambanag. Ket uray pay no aramidenda, di nainkalintegan ti panangaramidmo iti kasta. Ti balakad a naited idiay Exodo 23:2 agserbi ngarud a pangkaaduan a pagalagadan iti kababalin: “Dika sumurot iti adu nga agaramid iti dakes.”

KINAULBOD NUMERO 4

Awatem/Wenno Ikalintegam Daytoy a kinaulbod pabassitenna ti pagpilian iti dua laeng. Kas pangarigan, mabalin a maibaga iti maysa a tao: ‘Awatem ti panangyalison iti dara wenno matayka.’ Masansan nga agproblema dagiti Saksi ni Jehova iti kasta a panagrason gapu iti naibatay-Biblia a pangngeddengda nga ‘umadayo iti dara’ iti aniaman a porma. (Aramid 15:29) Aniat’ pagkapuyan daytoy a panagrason? Ilaksidna dagiti dadduma a pamusposan. Ipakita dagiti kinapudno nga addada dadduma a pamay-an ti panangagas, ket kaaduan nga operasion ti mabalin a maaramid a sibaballigi nga awan ti dara. Dagiti nalalaing a doktor masansan a mangoperada a bassit laeng ti mapukaw a dara. Ti sabali pay a pamay-an isu ti panangusar kadagiti awan darana a pluido, dagiti plasma volume expanders.b Kasta met, adu ti nangawat iti panangyalison iti dara ket natayda. Maigapu itoy, adut’ nagkedked iti dara ket nagbiagda. Ti palab-og iti awatem/wenno ikalintegam ngarud ket nakalawlawa.

Gapuna no mapasanguankayo iti panagrason nga awatem/wenno ikalintegam, imtuodenyo ti bagiyo, ‘Dududdua laeng kadi ti pagpilian? Adda pay kadi sabali?

KINAULBOD NUMERO 5

Nalabes a Simplipikasion Ditoy ti sasao wenno panagrason dina ikankano dagiti mainaig a panangusig, ti nalabes a simplipikasion iti maysa a narikut nga isyu.

Ipapantayon, awan ti dakes iti panamagbalin a simple iti narikut a tema—dagiti nalaing a mannursuro kankanayon nga aramidenda dayta. Ngem no dadduma mapagbalin a simple ti maysa a banag agingga iti punto a tiritirenna ti kinapudno. Kas pangarigan, mabalin a mabasayo: ‘Ti napartak nga iyaadu ti populasion ti makagapu iti kinapanglaw kadagiti rumangrang-ay a pagilian.’ Adda kinapudno iti dayta, ngem dina ikankano dagiti dadduma a napateg a panangusig, kas kadagiti di umiso a napolitikaan a panangimaton, ti pananggundaway ti komersio, ken dagiti padron ti panniempo.

Ti nalabes a simplipikasion nagbanag iti adu a di pagkikinnaawatan no maipapan iti Sao ti Dios, ti Biblia. Usigenyo, kas pangarigan, ti salaysay idiay Aramid 16:30, 31. Sadiay ti agbambantay ti pagbaludan nagimtuod maipapan iti pannakaisalakan. Simmungbat ni Pablo: “Mamatika ken Apo Jesu-Kristo ket maisalakankanto.” Adut’ nagkonklusion manipud itoy a ti basta panangpanunot iti panangawat ken Jesus isu laeng ngarud ti kasapulan maipaay iti pannakaisalakan!

Daytoy ket nalabes a simplipikasion. Pudno, ti panamati ken Jesus kas ti Mannubbottayo ket nasken. Ngem nasken met ti panamati iti insuro ken imbilin ni Jesus, ti pananggun-od iti naan-anay a pannakaawat kadagiti kinapudno iti Biblia. Daytoy ti impakita ti kinapudno a da Pablo ken Silas “impalawagda ti sao ni Jehova iti [agbambantay ti pagbaludan] agraman ti isuamin nga adda iti balayna kalpasanna.” (Aramid 16:32) Ti pannakaisalakan ramanenna met ti panagtulnog. Kamaudiananna impakita ni Pablo daytoy idi insuratna a ni Jesus “isut’ nagbalin a nakin-aramid ti agnanayon a pannakaisalakan kadagiti isuamin nga agtulnog kenkuana.”—Hebreo 5:9.

Kunaen ti maysa a proverbio: “Ti nanengneng patienna amin a sao, ngem ti manakem a tao matmatanna a nalaing ti papananna.” (Proverbio 14:15) Gapuna dikay maikulbo iti kinaulbod. Sursuruenyo nga ilasin ti nainkalintegan a panangatake iti naisao ken ti narabaw a panangatake iti personalidad. Dikay paallilaw kadagiti di pudno a panangallukoy iti “autoridad,” a mangpilpilit a ‘makikadua iti bunggoy’, awatem/wenno ikalintegam, wenno ti nalabes a simplipikasion—nangnangruna no ti maysa a banag a kas iti kapateg iti relihiuso a kinapudno ket nairaman. Sukimatenyo dagiti amin a kinapudno, wenno kas panangikuna ti Biblia, “siguraduen dagiti amin a bambanag.”—1 Tesalonica 5:21.

[Dagiti Footnote]