AMMOYO KADI?
Kasano a nakatulong ken apostol Pablo ti panagbalinna nga umili ti Roma?
Imbaga ni Pablo: “Agapelarak ken Cesar!”
No umilika iti Roma, addaanka kadagiti kalintegan ken pribilehio iti sadinoman a paset ti imperio a papanam. Agpasakupka iti linteg ti Roma, saan a kadagiti linteg dagiti siudad ti probinsia. No maakusaranka, mabalinmo a pilien ti mabista maibatay kadagiti lokal a linteg wenno idatag ti kasom iti pangukoman ti Roma. No ipapatay ti sentensiam, adda kalintegam nga agapelar iti emperador.
Maibatay kadagita a kalintegan, kuna ni Cicero a nalatak nga agturay iti Roma idi umuna a siglo B.C.E.: “Maysa a krimen ti panangparaut iti umili ti Roma; kinadakes ti panangsaplit kenkuana; kasla parricide ti panangpapatay kenkuana,” kayatna a sawen, panangpapatay iti mismo a nagannak wenno asideg a kabagian.
Naan-anay a nangasaba ni apostol Pablo iti intero nga Imperio ti Roma. Iti Biblia, namitlo nga inusarna dagiti kalinteganna kas umili ti Roma: (1) Imbagana kadagiti mahistrado iti Filipos a sinalungasingda ti kalinteganna idi sinaplitda. (2) Impakaammona idiay Jerusalem nga isu ket umili ti Roma tapno saanda a sapliten. (3) Nagapelar ken Cesar, ti emperador ti Roma, tapno isu ti dumngeg iti kasona.—Aramid 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.
Kasano a matangdanan dagiti pastor idi tiempo ti Biblia?
Maysa a cuneiform a kontrata iti pananggatang kadagiti karnero ken kalding, agarup 2050 B.C.E.
Impastoran ni patriarka a Jacob dagiti arban ni angkelna a Laban iti 20 a tawen. Dagiti dua a babbalasang ni Laban ti tangdanna iti umuna a 14 a tawen a panagtrabahona, ken an-animal para iti nabatbati nga 6 a tawen. (Genesis 30:25-33) “Dagiti katulagan iti panagipastor kas iti katulagan da Laban ken Jacob ket pamiliar kadagiti nagkauna a mannurat ken agbasbasa iti Biblia,” kuna ti magasin a Biblical Archaeology Review.
Dagiti nagkauna a kontrata a nakali iti Nuzi, Larsa ken iti dadduma pay a lugar iti agdama nga Iraq ipakitana dagiti kasta a katulagan. Ti gagangay a kontrata ket mangrugi iti tinawen a panagpukis agingga iti sumaganad a panagpukis. Responsabilidad dagiti pastor nga aywanan ti espesipiko a bilang dagiti animal a nailista sigun iti tawen ken seksoda. Kalpasan ti makatawen, awaten ti makinkukua ti napagtulagan a kaadu ti delana, produkto a naggapu iti gatas, urbon, ken dadduma pay. Kukua ti pastor ti aniaman a sobra iti napagtulagan.
Nakadepende ti panagadu ti arban iti bilang ti kabaian a karnero a naitalek iti pastor. Kaaduanna a 80 nga urbon ti mayanak ti 100 a kabaian a karnero. No adda mapukaw, wenno matay, responsabilidad dayta ti pastor. Isu a masapul nga aywananna a naimbag dagiti animal a naitalek kenkuana.