AGTAGTAGIKUA ITI DAGA
Nanipud pay kadagidi nagkauna unay a tiempo, nabigbigen dagiti kalintegan dagiti agtagtagikua iti daga wenno agik-ikut iti daga (Heb., beʽa·limʹ, iti literal, makinkukua). Nakitinnawar ni Abraham ken Efron a Heteo maipaay iti lugar a pakaitabonan ti asawana a ni Sara, nga idi kamaudiananna maysa a talon ti nagatangna iti naikeddeng a gatad, a ti ginnatang napagbalin a legal iti sanguanan dagiti umili. (Ge 23:1-20) Bayat ti bisin idiay Egipto, naggatang ni Jose iti daga maipaay ken Faraon manipud kadagiti Egipcio nga agtagtagikua iti daga, kas sukat ti taraon. (Ge 47:20-26) Ti matalek nga adipen ti Dios a ni Job, nga agnanaed iti daga ti Uz, nagikut iti tatawiden a sanikua, awan duadua a ramanenna ti daga, nga intedna iti annakna a lallaki ken babbai. (Job 1:4; 42:15) Nupay kasta, ni Jehova ti Katan-okan nga Agtagtagikua iti Daga, ket dagiti pannakilangenna iparangarangda a manungsungbat kenkuana dagiti tattao iti wagas a panangusarda iti sanikuana.—Sal 24:1; 50:10-12.
Iti Israel. Idi inserrek ni Jehova ti Israel iti Canaan, winatwatna ti kalinteganna kas Apo ken Makinkukua iti intero a daga tapno ikkatanna dagiti Canaanita iti sanikua, nga arigda ti makinanaed laeng iti daga. (Jos 3:11; 1Co 10:26) Nagpatinggan ti periodo a panangipalubos ti Dios iti panangikutda iti daga. Nupay ti Dios inkarina ti daga iti bin-i ni Abraham nasurok nga 450 a tawen a nasaksakbay, imbagana ken Abraham: “Ti biddut dagiti Amoreo [termino a no dadduma naaramat maipaay iti amin a Canaanita a tribu] saan pay a dimteng iti pannakaan-anay.” (Ge 15:7, 8, 12-16) Gapuna, kas iti imbaga ti Kristiano a martir a ni Esteban kadagiti Judio, ti Dios “saanna nga inikkan [ni Abraham] iti aniaman a sanikua a matawid iti dayta, saan, uray maysa a kaakaba ti dapan; ngem inkarina nga itedna dayta kenkuana kas sanikua, ken iti bin-ina kalpasan kenkuana, bayat nga isu awan pay anakna.”—Ara 7:5.
Ti Israel saan idi a makirupak iti gubgubat ti iraraut, nga agtultuloy a palawaenna ti teritoriana babaen ti panangalana iti sanikua dagiti nasion iti aglikmut. Pinakdaaran ni Jehova ti Israel a masapul a raemenda dagiti kalintegan ti panagtagikua ti sumagmamano a nasion nga intudinganna iti daga. Dagitoy a nasion ket Edom, Moab, ken Ammon, nainaigda kadagiti Israelita babaen kada Esau (Edom) ken Lot (Moab ken Ammon).—De 2:4, 5, 9, 19.
Naikari a Daga naitalek a maaywanan. Uray ti ili nga Israel, a nangtedan ti Dios iti daga tapno tagiragsakenda kas agtagtagikua, binagaan ni Jehova nga iti kinapudnona saan nga isuda ti makinkukua iti dayta no di ket naitalek laeng nga aywananda. Kinunana maipapan iti panaglako iti sanikua a daga ti maysa a pamilia: “Gapuna ti daga rebbeng a saan a mailako iti agnanayon, agsipud ta kukuak ti daga. Ta ganggannaetkayo nga agnanaed ken makipaggigiankayo iti panangmatmatko.” (Le 25:23) Ti Dios pinagtalawna dagiti Canaanita manipud iti daga gapu kadagiti makarimon nga aramidda. Impakdaarna nga ikkatenna met iti Israel ti isuamin a kalintegan nga agtagikua ket pagtalawenna ida manipud iti daga no surotenda dagiti kasta nga aramid, ket idi inaramidda dayta idi agangay, naipanda iti pannakaidestiero. (Le 18:24-30; 25:18, 19; 26:27-33; Jer 52:27) Kalpasan ti 70 a tawen a pannakalangalang ti dagada, manipud 607 agingga iti 537 K.K.P., siaasi nga impasdek manen ida ti Dios, ngem iti daytoy a gundaway, iti sidong ti panangituray dagiti Gentil. Kamaudiananna, idi 70 K.P., dagiti Romano naan-anay a dinadaelda ti Jerusalem ket inwarawarada dagiti umilina.
Iti las-ud ti nasion, naitudingan dagiti tribu kadagiti benneg ti daga wenno siudad iti uneg dagiti pagbeddengan ti dadduma a tribu. Ti papadi ken dagiti Levita naaddaanda kadagiti siudad nga addaan kadagiti pagpaaraban. (Jos 15-21) Kalpasanna, iti las-ud dagiti tribu, naitudingan dagiti pamilia iti tawtawid. Ad-adda a bimmassit dagitoy a benneg bayat a biningbingay pay dagiti pamilia ti bukodda a bingay gapu iti iyaadu ti bilangda. Nagbanag daytoy iti naan-anay a pannakasukay ken pannakausar ti daga. Saan a naipalubos nga agrikus dagiti tawid manipud maysa a tribu nga agturong iti sabali. Tapno malapdan daytoy, ti babbai a nagtawid iti daga (agsipud ta awananda iti sibibiag a kakabsat a lallaki) kasapulan a makiasawada iti uneg ti tribu tapno maikutanda ti tawidda.—Nu 36:1-12.
No ti maysa a tao matay nga awanan iti anak, ti naibalona mabalin nga asawaen ti kabsatna (wenno, no awanan kakabsat, ti kaasitgan a kabagianna) tapno mangpataud iti anak manipud kenkuana. Ti lalaki a mangasawa iti dayta a balo mabalin met a sakaenna ti tawid ti natay a tao, no nailako dayta. (Ru 4:9, 10, 13-17) Ti inauna ti babai alaenna ti nagan, saan a ti aktual nga amana, no di ket ti immuna nga asawa ti balo, iti kasta tagikuaenna ti tawid a daga ken pagtalinaedenna a sibibiag ti nagan ti lalaki iti tawidna iti Israel.—De 25:5, 6.
Ti tawen a Jubileo. Kinuna ti Dios iti Israel: “Awan ti rebbeng nga agbalin a napanglaw iti tengngam.” (De 15:4, 5) Ti tawen a Jubileo, no la ket ta nangilin, linapdanna ti nasion manipud pannakailumlom iti kasasaad nga iti dayta dua laeng ti klase ti tattao, ti nakabakbaknang ken ti nakapangpanglaw. Iti tunggal maika-50 a tawen (nabilang manipud tiempo nga iseserrek ti Israel iti Canaan), tunggal tao nagsubli iti tawidna, ket naisubli kenkuana ti aniaman a daga nga inlakona. Gapu iti daytoy a linteg, bimmassit ti gatad ti daga iti kada tawen bayat ti iyaadani ti Jubileo. Iti kinapudnona, ti gimmatang, kasla inabanganna laeng ti daga, a ti gatad nagpannuray iti bilang ti apit agingga iti tawen a Jubileo. (Le 25:13-16, 28) Uray ti gimmatang iti tawid ti sabali a tao saan a kanayon a maikutanna dayta agingga iti Jubileo. No ti sigud a makinkukua makagun-od iti umdas a kuarta, mabalinna a sakaen ti daga. Kasta met, ti asinoman a manangsaka (asideg a kabagian) mabalinna a sakaen dayta maipaay iti sigud a makinkukua.—Le 25:24-27.
Ti maysa a tao saan a mabalin a piliten a mangilako iti sanikuana. Saan met a nagaplikar iti Israel ti prinsipio a panangala iti pribado a sanikua tapno aramaten ti publiko. Nayilustrar daytoy iti panagkedked ni Nabot a mangilako ken Ari Acab iti maysa a talon iti tawidna.—1Ar 21:1-4, 17-19; idiligyo ti Eze 46:18.
Dagiti Levita. Kas salaknib kadagiti Levita, saan a mabalin nga ilako dagiti talonda; daytoy ket gapu ta, kas indibidual, awanan dagiti Levita iti tawid a daga—naipaayanda laeng iti balbalay kadagiti siudad dagiti Levita ken kadagiti pagpaaraban iti aglikmutda. No ti maysa a Levita inlakona ti balayna nga adda iti maysa a siudad dagiti Levita, ti kalintegan a mangsaka nagtultuloy kenkuana, ket naisubli kenkuana ti balayna iti mismo a tiempo ti Jubileo.—Le 25:32-34.
No ti nabunga a daga nangpataud iti bungbunga, ti Naindaklan a Makinkukua iti intero a daga rebbeng a saan a maliwayan. Babaen iti urnos ti apagkapullo, ti apagkasangapulo iti apit mausar idi a pangsuporta kadagiti Levita kadagiti napateg nga annongenda mainaig iti panagdaydayaw ken Jehova, iti kasta makagunggona iti intero nga Israel iti naespirituan a pamay-an.—Nu 18:21-24; De 14:22-29.
Ti santuario. Ti santuario ni Jehova makapagbalin met nga agik-ikut iti daga gapu kadagiti talon a ‘nasantipikar’ ken Jehova; kayatna a sawen, ti apit kadagitoy a talon napan iti santuario iti las-ud ti periodo ti tiempo nga intuding ti makinkukua wenno agik-ikut. (Le 27:16-19) No saan a nasaka ti maysa a talon a ‘sinantipikar’ ti makinkukua, no di ket nailako iti sabali a tao, dayta a talon agbalin a permanente a sanikua ti santuario iti tiempo ti Jubileo. (Le 27:20, 21) Kasta met, dagiti talon a “naipaayen” iti santuario babaen kadagiti makinkukua nagtalinaed a permanente a sanikua ti santuario.—Le 27:28.
Iti Kongregasion Kristiano. Ibatad ti Biblia nga iti kongregasion Kristiano nabigbig dagiti indibidual a kalintegan iti panagtagikua. Idi naipasdek ti kongregasion, idi aldaw ti Pentecostes, 33 K.P., adu a Judio ken proselita iti Judio a relihion, isuda a naggapu iti sabali a dagdaga, naguummongda idiay Jerusalem tapno rambakanda ti piesta. Maysa a dakkel a bilang dagitoy ti adda idi tapno dumngegda iti diskurso ni Pedro ket nangrugida nga agbalin a manamati ken Kristo. (Ara 2:1, 5, 9-11, 41, 42, 47) Nagtalinaedda tapno makaadalda iti ad-adu pay. Gapuna dagiti Kristiano siboboluntario a nagilakoda kadagiti sanikuada ket imbunongda dagiti naglakuan tapno matulonganda dagitoy a simmarungkar ken ti dadduma pay a nagkasapulan. Amin a bambanag nagbalin a kukuada amin. (Ara 2:44-46) Saan a sosialismo wenno komunismo daytoy, no di ket boluntario a panangiranud maipaay iti panggep a panangtulong kadagiti tattao nga interesado iti naimbag a damag ken panangparang-ay iti pannakairakurak dayta.
Idi agangay, iti sidong ti espiritu ken di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios, nagtultuloy daytoy nga aramid maigapu kadagiti umasping a rason, ken kasta met a gapu iti pannakaidadanes dagiti Kristiano babaen kadagiti agtuturay ti Jerusalem. Nailako dagiti talon ket dagiti naglakuan naiyeg kadagiti apostol, a nangtarawidwid iti programa a panangtulong. (Ara 4:31-37) Ngem ti tunggal Kristiano kukuana ti sanikuana ket saan a masalungasing dagiti kalinteganna; saan idi a mapilit a mangyeg iti sanikuana nga agbalin a kukua ti isuamin. Naibilang a pribilehio ti panangaramid iti kasta, saan nga annongen. Umiso a motibo ti nangimpluensia ken nangtignay kadagitoy a naparabur a Kristiano.
Nupay kasta, no maipapan kada Ananias ken Safira, nangipakitada iti aginsisingpet a pammarang tapno magun-odda dagiti anamong ken pammadayaw ti tattao. Nagkumplotda a dua a mangilako iti maysa a talon ken mangited kadagiti apostol iti kapaset laeng ti naglakuan, a kinunkunada a sipaparabur nga impaayda ti isuamin a sanikua. Ni Pedro, iti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu, nailasinna no ania ti ar-aramidenda. Saanna a kinuna, ‘Apay a saanyo nga inted kadakami ti isuamin a kuarta nga inawatyo maipaay iti talon?’ a kasla ket tay obligadoda a mangaramid iti kasta. Imbes ketdi, kinunana: “Ananias, apay a pinaturednaka ni Satanas nga agulbod iti nasantuan nga espiritu ken sililimed a mangibati iti paset ti naglakuan ti talon? Bayat ti panagtalinaedna kenka saan kadi a nagtalinaed a kukuam, ket kalpasan a nailako saan kadi a nagtultuloy nga adda iti panangaywanmo? Apay a pinanggepmo ita pusom ti kas itoy nga aramid? Nagulbodka, saan a kadagiti tattao, no di ket iti Dios.”—Ara 5:1-4.
Agarup tallo nga oras kalpasanna, idi simrek ni Safira, a saanna nga ammo ti napasamak, kasta met laeng ti kinunana, ket insungbat kenkuana ni Pedro: “Apay a nagtulaganyo a dua a suboken ti espiritu ni Jehova?” (Ara 5:7-9) Ti basolda ket panagulbod ken Jehova, panangrabrabak kenkuana ken iti kongregasionna, a kasla awan iti dayta ti espiritu ti Dios. (Ga 6:7) Saanda a napilit a mangiranud iti sanikuada iti maysa a kita ti urnos a sapasap a panagtagikua ken panagririnnanud.
Ni Jehova Masapul a Mabigbig Kas ti Agtagikua. Yantangay ni Jehova ti Makinkukua iti isuamin a daga, ti asinoman nga agtagtagikua iti daga iti daytoy a planeta masapul a raemenna ti sanikuana ken siuumiso nga usarenna dayta. Ta no saan, agbalinto a rebbek dayta ket inton kamaudiananna sagabaennanto ti naan-anay a pannakapukaw dayta. (Pr 24:30-34) Uray dagiti nasion masapul a bigbigenda daytoy a kinapudno. (Isa 24:1-6; Jer 23:10) Inton kamaudiananna madadaelto a mismo dagidiay di mangikankano iti daytoy a prinsipio.—Apo 11:18.
Ti panangbigbig iti Dios kas ti pudpudno nga agtagikua lapdanna met ti maysa iti panangpadas a mangikut iti daga iti naagum wenno di umiso a pamay-an. (Pr 20:21; 23:10, 11) Idi simmina ti Israel iti linteg ti Dios, adda lallaki a nangyebkasan ti Dios iti panangkondenarna, a kunkunana: “Asi pay dagidiay mamagtitipon iti balbalay, ken dagidiay mamagsisilpo kadagiti talon agingga nga awanen ti lugar ket napagnaedkayo a dakdakayo laengen iti tengnga ti daga!”—Isa 5:8; Mik 2:1-4.
Iti sabali a bangir, kinuna ni Jesus: “Naragsak dagiti naalumamay ti kababalinda, yantangay tawidendanto ti daga.” (Mt 5:5; Sal 37:9, 22, 29) Insurona kadagiti adalanna nga ikararagda iti Dios: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti daga.” (Mt 6:10) Iti sidong ti kinasoberano ti Pagarian ti mismo a Naindaklan nga Agtagtagikua iti Daga, dagidiay nakaitalkan ti daga tapno simamatalek nga aywananda maipaay kenkuana mapasaranda ti naan-anay a rag-o ti panagtagikua iti naan-anay a kinatalged. Imbaga ti Dios ti panangmatmatna kadagiti umiso a kasasaad mainaig iti panagtagikua iti daga idi nangipaay kadagiti padto ti pannakaisubli babaen kadagiti ngiwat da Isaias ken Mikias. Ipatuldo dagitoy no ania a kasasaad ti ipagtengna inton ‘ti pagayatanna maaramid iti daga.’ Kinunana maipapan iti ilina: “Pudno unay a mangbangondanto iti balbalay ket agnaedda; ket pudno unay nga agmuladanto kadagiti kaubasan ket kanenda ti bungada. Saandanto a mangbangon ket sabali ti agnaed; saandanto nga agmula ket sabali ti mangan.” “Ket pudno nga agtugawdanto, tunggal maysa iti sirok ti puon ti ubasna ken iti sirok ti kayona a higos, ket awanto ti asinoman a mamagpigerger kadakuada.”—Isa 65:21, 22; Mik 4:4; kitaenyo ti TATTAO (UMILI) ITI DAGA.