UMUNA A BUNGBUNGA

Dagiti kasapaan a bungbunga no panawenen ti panagbubunga; dagiti kaunaan a napataud wenno produkto ti aniaman a banag. Ti Hebreo a sao a reʼ·shithʹ (nagtaud iti sao a kaipapananna ti “ulo”) naaramat iti kaipapanan nga umuna a paset, paggapuan, wenno ‘rugi,’ “punganay” (De 11:12; Ge 1:1; 10:10); ti “kasayaatan” (Ex 23:19, Rbi8 ftn); ken “umuna a bungbunga” (Le 2:12). Dagiti “umuna a naluom a bunga” ket naipatarus manipud Hebreo a bik·ku·rimʹ, a nangnangruna a naaramat mainaig iti bukbukel wenno bunga. (Na 3:12) Ti Griego a termino maipaay iti umuna a bungbunga (a·par·kheʹ) ket nagtaud iti sao a ti gagangay a kaipapananna ket “naipangpangruna.”

Kinalikaguman ni Jehova iti nasion ti Israel a maidaton kenkuana ti umuna a bungbunga, ti tao, animal, wenno ti bunga ti daga. (Ex 22:29, 30; 23:19; Pr 3:9) Ti panangipaay ken Jehova iti umuna a bungbunga ket pammaneknek ti panangtagipateg dagiti Israelita iti pamendision ni Jehova ken iti dagada ken ti maapit iti dayta. Ebkas dayta ti kinamanagyaman iti Manangipaay iti “tunggal naimbag a sagut.”​—De 8:6-10; San 1:17.

Binilin ni Jehova ti nasion, babaen ti pannakabagi, a mangidatonda kenkuana iti umuna a bungbunga, nangnangruna no tiempo ti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay. Kalpasanna, iti Nisan 16, inlili ti nangato a padi idiay santuario iti sanguanan ni Jehova ti sumagmamano iti umuna a bungbunga ti apit a bukbukel, nga isu ti sangabettek a sebada, a dayta idi ti umuna nga apit ti tawen sigun iti sagrado a kalendario. (Le 23:5-12) Manen, iti Pentecostes, iti maika-50 nga aldaw kalpasan ti pannakailili ti sangabettek a sebada, naidatag kas daton a mailili ti umuna a bungbunga ti ani a trigo a naluton kas dua a di nalebaduraan a tinapay manipud iti nasayaat nga arina.​—Le 23:15-17; kitaenyo ti PIESTA.

Malaksid kadagitoy a bukbukel nga idaton ti nangato a padi maipagapu iti nasion, naikalikagum kadagiti Israelita nga iyegda kas datdaton ti umuna a bungbunga ti isuamin a napataudda. Tunggal inauna a lalaki ti tao ken animal ket nasantipikar ken Jehova, ta mabalin a naidaton wenno nasubbot. (Kitaenyo ti INAUNA.) Ti umuna a bungbunga ti nagasal a giniling ket maidaton a kas nagtimbukel a tintinapay. (Nu 15:20, 21) Maikabil met iti labba dagiti bunga ti daga sa ipan dagiti Israelita idiay santuario (De 26:1, 2), a kalpasanna adda sasao nga isawangda sadiay a nailanad iti Deuteronomio 26:3-10. Iti kinapudnona, ti sasao ket maysa a balabala ti pakasaritaan ti nasion nanipud idi simrekda idiay Egipto agingga idi naispalda ken naiserrekda iti Naikari a Daga.

Naikuna a nagbalin a kaugalianda nga iti tunggal lugar adda maibaon a pannakabagi a mangawit iti umuna a bungbunga nga inkontribusion dagiti agnanaed iti dayta a distrito tapno saanen a kasapulan nga agpakarigatda amin a sumang-at idiay Jerusalem kada maluomen ti umuna a bungbunga. Saan nga inkeddeng ti Linteg no kasano kaadu dagitoy nga umuna a bungbunga a maidaton; nalawag nga agpannuray dayta iti kinamanagparabur ken kinamanangtagipateg ti mangted. Nupay kasta, dagiti laeng napili a paspaset ti masapul nga idatonda, ti kasayaatan iti umuna a bungbunga.​—Nu 18:12; Ex 23:19; 34:26.

No maipapan iti kabbaro a naimula a kayo, iti umuna a tallo a tawen naibilang dayta a narugit a kasla di nakugit. Iti maikapat a tawen agbalin a nasantuan maipaay ken Jehova ti amin a bungana. Kalpasanna, iti maikalima a tawen, ti bunga dayta ket mabalinen nga urnongen ti makinkukua nga agpaay iti bagina.​—Le 19:23-25.

Inaramat ti papadi ken Levita dagiti umuna a bungbunga a kontribusion ken Jehova ti 12 a saan a Levitico a tribu ti Israel, ta saanda nga immawat iti tawid iti daga. (Nu 18:8-13) Naragsakan ni Jehova iti awan paltana a panangidaton iti umuna a bungbunga ken nangyeg dayta iti bendision iti amin a nakipaset. (Eze 44:30) Ti panagpalta a mangyeg kadagita ket ibilang ti Dios kas panangtakaw iti maiparbeng nga agpaay kenkuana ken mamagrurod dayta kenkuana. (Mal 3:8) Iti pakasaritaan ti Israel, no dadduma maliwayanda nga aramiden daytoy, isu nga adda dagiti panawen nga ipaannurot manen dayta ti agtuturay a naregta iti pudno a panagdaydayaw. Idi madama ti narelihiosuan a panangpasayaat ni Ari Ezekias, nangangay iti naibaybayag a panangrambak iti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay, ket iti daytoy a pasken binilin ni Ezekias dagiti umili nga itungpalda ti annongenda mainaig iti panagikontribusion iti umuna a bungbunga ken kadagiti apagkapullo. Siraragsak a nagtungpal dagiti umili babaen ti panagiyegda iti nakaad-adu unay nga umuna a bungbunga ti bukel, baro nga arak, lana, diro, ken isuamin nga apit ti talon, nanipud maikatlo a bulan agingga iti maikapito. (2Cr 30:21, 23; 31:4-7) Kalpasan ti pannakaisubli manipud Babilonia, indauluan ni Nehemias dagiti umili iti panagsapata a magnada iti linteg ni Jehova, agraman ti panangyegda kenkuana iti amin a kita ti umuna a bungbunga.​—Ne 10:29, 34-37; kitaenyo ti DATDATON.

Piguratibo ken Simboliko nga Usar. Nayanak ni Jesu-Kristo iti espiritu idi nabautisaran, ket napagungar manipud kadagiti natay tapno agbiag kas espiritu idi Nisan 16, 33 K.P., ti aldaw ti tawen a panagidatag iti sanguanan ni Jehova idiay santuario iti umuna a bungbunga ti kaunaan nga apit a bukbukel. Ngarud, isu naawagan umuna a bungbunga, ta iti kinapudnona isu ti kaunaan nga umuna a bungbunga iti Dios. (1Co 15:20, 23; 1Pe 3:18) Dagiti matalek a pasurot ni Jesu-Kristo, dagiti naespirituan a kakabsatna, ket umuna met a bungbunga iti Dios, ngem saanda a kangrunaan nga umuna a bungbunga, ta umaspingda iti maikadua nga apiten a bukbukel, ti trigo, a naidatag ken Jehova iti aldaw ti Pentecostes. Ti bilangda ket 144,000 ken maaw-awaganda kas ‘nagatang manipud iti sangatauan kas umuna a bungbunga iti Dios ken iti Kordero’ ken “maysa a kita ti umuna a bungbunga dagiti parsuana.”​—Apo 14:1-4; San 1:18.

Tukoyen met ni apostol Pablo dagiti matalek a natda a Judio a nagbalin nga umuna a Kristiano kas “umuna a bungbunga.” (Ro 11:16) Naawagan ti Kristiano a ni Epeneto iti “umuna a bungbunga iti Asia maipaay ken Kristo” (Ro 16:5), ket ti sangakabbalayan ni Estefanas naawagan iti “umuna a bungbunga ti Acaya.”​—1Co 16:15.

Yantangay dagiti napulotan a Kristiano nayanakda babaen ti espiritu kas annak ti Dios nga addaanda iti namnama nga agungar kas imortal iti langlangit, naikuna a bayat ti panagbiagda ditoy daga “addaan[da] iti umuna a bungbunga, awan sabali, ti espiritu . . . bayat a sipapasnek nga ur-urayentayo ti pannakaampon kas annak, ti pannakaluk-at manipud iti bagbagitayo babaen ti subbot.” (Ro 8:23, 24) Kuna ni Pablo nga isu ken dagiti padana a Kristiano a mangnamnama nga agbiagda iti espiritu ket addaan “iti tanda ti banag a dumteng, a dayta ket, ti espiritu,” a kunana pay a dayta ket “maysa a tanda a pakpakauna iti tawidtayo.”​—2Co 5:5; Efe 1:13, 14.