Dakes Kadi ti Panagibales?
Iti maysa a dalan idiay Estados Unidos, maysa a kotse ti nabuntog ti panagatrasna ket tinaktakna ti ilalabas ti sabali a kotse. Bimmales ti agmanmaneho iti sumarsaruno a kotse babaen ti panangpaltogna iti manaktak a lugan, a nangpapatay iti awan basolna a pasahero.
Maysa nga agtutubo a babai ti naagawan ti paset iti maysa a pabuya ti sabali a babai. Isut’ bimmales kenkuana babaen ti panangibagana iti kaayan-ayat ti babai nga adda kasarsarakna a sabali a lalaki iti sabali a pagadalan. Dinadaelna ngarud ti pannakirelasion ti babai iti kaayan-ayatna.
ADU a tattao ti makarikna ti pannakapnek iti panagibales no ipagarupda a naabida. Iti nagduduma a pamay-an, surotenda ti pagsasao a: “Dika agrurod, bumaleska.” Ita, ti panagayat iti kaarruba ket maug-ugotanen, ket ngumatngato ti espiritu ti panagibales.—Mateo 24:14.
Kasanoyo, nupay kasta, a matmatan ti panagibales? No mamatikayo iti Biblia, nalabit mariknayo nga iti kaungganna dakes ti panagibales. Ngem ti panagbiag kas ita iti di nadiosan a lubong, mabalin nga ipagarupyo a ti kinamanangpakawan, ti kasungani ti kinamanagibales, ket masansan a di maaramid. Kasanot’ panagtignayyo no kinusitdakayo wenno tinakawandakayo? Agpabasolkayo kadi a dagus no dinakayo inkaso ti maysa a tao wenno nagsao iti nasakit maipapan kadakayo kadagiti sabsabali? Managibaleskayo kadi wenno manangpakawan?
Makadangran ti Managibales a Kababalin
Siempre, adda dagiti rukod ti panagbasol. Ngem kaaduan a tattao a kayatda ti bumales iti maysa a tao ket saanda met a natakawan wenno nadarup. Dagiti “biddut” a naadaw iti pangrugian daytoy nga artikulo ket awan kuentada, nupay nagparangda a kasla dadakkel kadagiti panunot dagidiay nangikeddeng nga agibales.
Kunaen ti Biblia a rebbeng a ditay sukayan ti managibales a kababalin. Mamalakad ti Proverbio 24:29: “Dikanto kunaen: ‘Aramidekto kenkuana kas iti inaramidna kaniak.’” Apay a saan? Iti maysa a rason, ti kasta a kababalin ket makadangran iti emosional ken pisikal. Dagiti managibales a pampanunot ikkatenda ti talna ti isip ken lapdanda ti nasin-aw a panagrason. Usigenyo daytoy a report iti damag: “Dua a mannalon nga agpimpinnaltog manipud kadagiti pagkargaan a trakda ti nagpinnatay iti maysa a pagparadaan ti lugan, a namagpatingga iti 40 a tawen a panagginnura a nangrugi idi ubbingda.” Agasenyo, intero iti biagda ti pampanunot dagitoy a dua a lallaki ket sinabidongan ti mamagrurod, managibales nga espiritu!—Proverbio 14:29, 30.
Ti sabali pay a rason a saan a sukayan ti managibales nga espiritu ket gapu ta dagiti agbasbasol—uray dagiti managbasol unay a tattao—mabalinda ti agbalbaliw. Ni apostol Pablo, kas pangarigan, naminsan ‘inanamonganna ti pannakapapatay’ ni adalan nga Esteban ken ‘nangiyebkas iti pammutbuteng ken panangpapatay maibusor kadagiti adalan ti Apo.’ Ngem isut’ nagbalbaliw. Tawtawen kalpasanna ni apostol Pedro—a nagpeggad ti biagna ken Pablo iti saksakbayna—isut’ inawaganna a “ti ay-ayatentayo a kabsat a Pablo.” (Aramid 8:1; 9:1; 2 Pedro 3:15) Mabalin a pinadas koma dagiti Kristiano a balsen ni Pablo, nangnangruna idi isut’ agur-uray, a bulsek, idiay Damasco. (Aramid 9:3-15) Ania koman a nakaal-alinggaget a biddut dayta!
Ngarud, maibalakad a naimbag ni Pablo, idiay Roma 12:20: “No ti kabusormo mabisin, taraonam; no mawaw, painumem.” Apay? Agsipud ta no ibalestay ti bagitayo iti maysa a kabusor, patpatangkenentayo ti kababalinna ken pagtaltalinaedentayo ti panagginnura iti nagbaetantayo. Ngem no agaramidtayo ti naimbag iti agbasol wenno mangpasakit kadatayo, mabalin a mapaluknengtayo ti kababalinna ket mapagbalintayo a gayyem ti dati a kabusor.
Ti panangbigbig kadagiti bukodtayo a pagkapuyan tumulong met iti panangparmek kadagiti sakit ti nakem a mangiturong iti tarigagay ti panagibales. Inyimtuod ti salmista: “No mingmingam koma dagiti kinadangkes, O Jehova, siasino koma ti makapagtakder?” (Salmo 130:3) Amintayo ket nangpasakiten wenno nakabasolen kadagiti sabsabali. Ditay kadi maragsakan idi dida pinadas ti bimmales? Ditay kadi rebbeng, ngarud, ti agtignay iti umasping a panangmedmed? Imbalakad ni Jesus: “Gapuna, amin dagiti bambanag a kayatyonto a dagiti tattao aramidenda koma kadakayo, kasta met ti aramidenyo kadakuada.”—Mateo 7:12.
Pudno, kunaen ti Biblia: “Guraenyo ti dakes.” (Salmo 97:10; Amos 5:15) Ngem dina ibaga kadatayo a guraentayo daydiay tao nga agar-aramid ti dakes. Kinapudnona, binilinnatayo ni Jesus: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ket ikararaganyo dagiti mangidadanes kadakayo.” (Mateo 5:44) No ibalestayo ti dakes iti dakes, tultuladentayo ti espiritu ti managdakdakes. Kunaen ti kadaanan a pagsasao: “Dika kunaen: ‘Ibaleskonto ti dakes!’ Agpannurayka ken ni Jehova, ket isalakannakanto.” (Proverbio 20:22) Anian a nainsiriban a kababalin! Anian nga adayo a naim-imbag nga ipakitatayo dagiti bagbagitayo a nangabak babaen ti panangsarangettayo ti pannakasulisog a mangtulad kadagiti managdakdakes.—Juan 16:33; Roma 12:17, 21.
Pannakadusa—Babaen ti Siasino?
Siempre, dadduma a tignay ket nakarkaro ngem dagiti personal a panangbabas wenno panangpasakit. Ania ngay no biktimanatayo ti maysa a krimen? Gagangay laeng, mariknatayo a maipaay iti kinahustisia, rebbeng nga adda maaramidan. Ngem ania? Kadagiti adu a kagimongan nagbalinen a saan a di gagangay ti personal a panangtaming kadagiti bambanag ket sa bumales. Ngem dagiti kakasta a kagimongan ket nagtungpalda a nasinasina babaen kadagiti panaggiginnura ti puli. Ita, dagiti linteg ti Dios wenno iti ngangngani amin a kasasaad uray pay dagiti linteg ti tao dida ipalubos a mangiwayat ti personal a panagibales dagiti tattao gapu kadagiti krimen, ket daytat’ agpaay iti naimbag a rason. Ti kasta a personal a kinaranggas mamataud laeng ti ad-adu pay a kinaranggas.
Rebbeng kadi a ti biktima ti krimen, ngarud, agtugaw laengen ket awan aniamanna lattan a lak-amenna ti pannakaabuso? Saan met a kasta. No naranggasan ti kinataotayo wenno ti sanikuatayo, adda dagiti agtuturay a pagkamangan. Nalabit tarigagayanyo nga awagan dagiti polis. Idiay pagtrabahuan, kamangen ti mangiwanwanwan. Idiay eskuelaan, nalabit tarigagayanyo ti sumango iti prinsipal. Maysa dayta a rason no apay nga addada sadiay—tapno masalimetmetan ti kinahustisia. Ibaga kadatayo ti Biblia a dagiti agtuturay ti gobierno ket “ministro ti Dios, a mangibales ti pungtot a maipaay iti agaramid ti dakes.” (Roma 13:4) Kalikaguman ti kinahustisia a watwaten ti gobierno ti pannakabalinna, pasardengenna ti panagaramid ti kinadakes, ken dusaenna dagiti managdakdakes.
Pudno, nabuntog no dadduma ti pannakaipatungpal ti kinahustisia. Maysa a mautoyan iti lubong a mannurat ti nagkuna: “Ti kinahustisia ket kasla tren a ngangngani kanayon a maladaw.” No dadduma, pudno, di pulos sumangbay ti tren. Mabalin a naturay la unay dagiti agar-aramid ti di kinahustisia ket saan ida a matengngel dagiti agtuturay. Uray kasta, ti nainsiriban a kurso ket isu ti panangigawid iti bagi. “Ti maag iyesngawna amin a pungtotna, ngem ti masirib igawidna ket patalnaenna,” kunaen ti Biblia.—Proverbio 29:11.
Panagibales—Babaen iti Siasino?
Ti panangtengngel iti bagitayo manipud panagibales mangiyegto ngarud kadagiti gunggona kadatayo, ket siuulimek a makapagtutortayo, gapu ta ammotayo a no maiwalin man ti kinahustisia, aramidento ti Dios dayta iti umiso a tiempo. Pagaammo ni Jehova a ti di mapasardeng a panagaramid ti kinadakes ket mangiturong iti panangidumduma. (Eclesiastes 8:11) Dinanto ipalubos a dagiti napanuynoyan a nadangkes agnanayon a parigatenda ti sangatauan. Isut’ gapuna a binalakadannatayo ni apostol Pablo: “Saankayo a bumalbales, ay-ayatek, no di ket bay-anyo laeng iti pungtot ti Dios; ta adda a naisurat: ‘Kuak ti pammales; siak supapakakto, kuna ni Jehova.’” (Roma 12:19) Ngarud, sawen ti Biblia ti aldaw ti pammales iti biang ti Namarsua. Anianto daytoy nga aldaw ti pammales? Ken siasinodanto dagiti pakaiturongan ti pammales ti Dios? Pagsasaritaantayo daytoy iti sumaganad nga artikulo.
[Kahon iti panid 4]
Tapno mamedmedan dagiti rikna ti panagibales, laglagipenyo a
□ maseknan ti Dios iti kinahustisia
□ ti panagimula iti manangpabasol a kababalin ket makadangran
□ ti panagbalin a naanus masansan a pabassitenna dagiti parikut kadagiti sabsabali
□ adu kadagiti bukodtayo a basbasol ket napalabasda
□ mabalin nga agbalbaliw dagiti agbasbasol
□ maparmektayo ti lubong babaen ti panangsarangettayo kadagiti daldalanna