Ti Dios ken ni Cesar

“No kasta, ngarud, ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.”​—LUCAS 20:25.

1. (a) Ania ti nangato a saad ni Jehova? (b) Aniat’ rebbengentayo ken Jehova a pulos a ditay mabalin nga ited ken Cesar?

IDI inted ni Jesu-Kristo dayta a bilin, dina pinagduaduaan a napatpateg ti kalikaguman ti Dios kadagiti adipenna ngem ti aniaman a mabalin a kalikaguman kadakuada ni Cesar, wenno ti Estado. Ad-adda a naan-anay a maawatan ni Jesus ngem ti asinoman ti kinapudno ti kararag ti salmista ken Jehova: “Ti pagariam agnanayon a pagarian, ti panagturaymo [kinasoberano]a mataginayon kadagiti amin a kaputotan.” (Salmo 145:13) Idi indiaya ti Diablo ken Jesus ti kinaturay iti amin a pagarian iti mapagnaedan a daga, kinuna ni Jesus: “Adda a naisurat, ‘Ni Jehova a Diosmo ti masapul a daydayawem, ket kenkuana laeng ti masapul a pangipaayam ti sagrado a panagserbi.’” (Lucas 4:5-8) Saan a mabalin ti agdayaw ken “Cesar,” uray Cesar man ti emperador ti Roma, dadduma a sabali a natauan nga agtuturay, wenno ti Estado a mismo.

2. (a) Ania ti akem ni Satanas mainaig iti daytoy a lubong? (b) Siasino ti nangipalubos ken Satanas nga agsaad iti akemna?

² Di inlibak ni Jesus a kukua ni Satanas dagiti pagarian ti lubong. Idi kamaudiananna, inawaganna ni Satanas a “ti agturay iti daytoy a lubong.” (Juan 12:31; 16:11) Idi arinunos ti umuna a siglo K.P., insurat ni apostol Juan: “Ammotayo a nagtaudtayo iti Dios, ngem ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19) Di kayat a sawen daytoy nga insukon ni Jehova ti kinasoberanona ditoy daga. Laglagipenyo nga idi indiaya ni Satanas ken Jesus ti panangituray kadagiti napolitikaan a pagarian, kinunana: “Itedkonto kenka amin daytoy a kinaturay . . . agsipud ta naiyawat kaniak.” (Lucas 4:6) Addaan ni Satanas iti kinaturay kadagiti pagarian iti lubong gapu laeng iti pammalubos ti Dios.

3. (a) Aniat’ akem dagiti gobierno ti nasnasion iti sanguanan ni Jehova? (b) Kasanotay a maibaga a ti panagpasakup kadagiti gobierno daytoy a lubong dina kaipapanan nga agpasakuptayo ken Satanas, ti dios daytoy a lubong?

³ Kasta met, addaan ti Estado iti kinaturay gapu laeng ta ipalpalubos ti Dios kas Soberano nga Agturay nga aramidenna. (Juan 19:11) Gapuna, maikuna a “dagiti adda nga agtuturay impasdek ti Dios kadagiti relatibo a saadda.” No maidilig iti kangatuan a soberano a kinaturay ni Jehova, adayo a nababbaba ti kinaturayda. Nupay kasta, “ministro [ida] ti Dios,” “publiko nga ad-adipen ti Dios,” ta mangipaayda kadagiti kasapulan a serbisio, mantenerenda ti linteg ken urnos, ken dusaenda dagiti agaramid iti dakes. (Roma 13:1, 4, 6) Isu a masapul a maawatan dagiti Kristiano nga uray pay no ni Satanas ti di makita nga agturay iti daytoy a lubong, wenno sistema, saanda a papaiturayan kenkuana no bigbigenda ti relatibo a panagpaiturayda iti Estado. Agtultulnogda iti Dios. Iti daytoy a tawen, 1996, paset pay laeng ti napolitikaan nga Estado “iti urnos ti Dios,” maysa a temporario nga urnos nga impalubos ti Dios nga adda, ket bigbigen koma a kasta dagiti adipen ni Jehova ditoy daga.​—Roma 13:2.

Dagiti Nagkauna nga Adipen ni Jehova ken ti Estado

4. Apay nga impalubos ni Jehova nga agbalin ni Jose a prominente iti gobierno ti Egipto?

⁴ Kasakbayan ti panawen Kristiano, pinalubosan ni Jehova ti sumagmamano kadagiti adipenna a mangakem kadagiti prominente a saad kadagiti gobierno ti Estado. Kas pagarigan, idi maika-18 a siglo K.K.P., naisaad ni Jose a mamangulo a ministro ti Egipto, maikadua laeng ken ni agturturay a Faraon. (Genesis 41:39-43) Nalawag nga ipakita dagiti simmaruno a pasamak nga immaniobra ni Jehova daytoy tapno makapagserbi ni Jose a kas instrumento iti pannakataginayon ti ‘bin-i ni Abraham,’ dagiti kaputotanna, iti pannakaibanag dagiti panggepna. Siempre, laglagipentay koma a nailako ni Jose a kas adipen idiay Egipto, ket nagbiag iti tiempo nga awanan dagiti adipen ti Dios iti Linteg Mosaiko wenno “ti linteg ni Kristo.”​—Genesis 15:5-7; 50:19-21; Galacia 6:2.

5. Apay a naibilin kadagiti nakayawan a Judio a ‘birokenda ti talna’ ti Babilonia?

⁵ Sinigsiglo kalpasanna, pinaltiingan ni Jehova ni matalek a mammadto Jeremias a mangibaga kadagiti nakayawan a Judio nga agpasakupda kadagiti agtuturay bayat ti pannakakayawda idiay Babilonia ken agkararagda pay ketdi a maipaay iti talna dayta a siudad. Iti suratna kadakuada, kinunana: “Kastoy ti kuna ni Jehova dagiti buybuyot, a Dios ti Israel, kadagiti amin a nakayawan, . . . ‘Birokenyo ti talna ti ili a nagpaipanaw kadakayo a nakayawan, ket agkararagkayo ken Jehova gapu kenkuana, ta iti talnana maaddaankayonto iti talna.’” (Jeremias 29:4, 7) Kanayon nga adda rason ti ili ni Jehova a ‘mangsapul iti talna’ maipaay iti bagida ken iti nasion a pagnanaedanda, tapno maaddaanda iti wayawaya nga agdayaw ken Jehova.​—1 Pedro 3:11.

6. Nupay naikkanda iti nangato a saad iti gobierno, kadagiti ania a wagas a di nakikompromiso da Daniel ken dagiti tallo a kakaduana no maipanggep iti Linteg ni Jehova?

⁶ Idi addada a nakayawan idiay Babilonia, nagpasakup da Daniel ken dagiti tallo pay a matalek a Judio a nakautibo iti pannakaadipen idiay Babilonia iti panangsanay ti Estado ket naikkanda iti nangato a saad a kas adipen publiko idiay Babilonia. (Daniel 1:3-7; 2:48, 49) Nupay kasta, uray idi agsansanayda, natibker ti takderda maipanggep iti taraon a mabalin a nangituggod koma kadakuada a mangsalungasing iti Linteg nga inted ti Diosda, ni Jehova, babaen ken Moises. Naparaburanda gapu itoy. (Daniel 1:8-17) Idi nangipasdek ni Ari Nabucodonosor iti ladawan ti Estado, nalawag a napilitan dagiti tallo a Hebreo a kakadua ni Daniel a tumabuno iti seremonia agraman dagiti padada nga administrador iti Estado. Nupay kasta, nagkedkedda nga “agpakleb ken agdaydayaw” iti idolo ti Estado. Maminsan pay, ginunggonaan ni Jehova ti kinatarnawda. (Daniel 3:1-6, 13-28) Kasta met ita, raemen dagiti Saksi ni Jehova ti bandera ti nasion a pagnanaedanda, ngem saanda nga agdayaw iti dayta.​—Exodo 20:4, 5; 1 Juan 5:21.

7. (a) Ania a nasayaat a takder ti innala ni Daniel, nupay nangato ti saadna iti gobierno ti Babilonia? (b) Ania dagiti panagbalbaliw a naaramid iti panawen Kristiano?

⁷ Kalpasan ti pannakatnag ti Neo-Babiloniko a dinastia, naikkan ni Daniel iti nangato a saad iti gobierno idiay Babilonia iti babaen ti baro a Medo-Persiano a turay a simmukát iti dayta. (Daniel 5:30, 31; 6:1-3) Ngem dina pinalubosan ti nangato a saadna a mangiturong kenkuana a mangikompromiso iti kinatarnawna. Idi impaalagad ti linteg ti Estado a dayawenna ni Ari Dario imbes a ni Jehova, nagkedked. Gapu itoy, naitapuak kadagiti leon, ngem inispal ni Jehova. (Daniel 6:4-24) Siempre, napasamak daytoy kasakbayan ti panawen Kristiano. Idi naipasdeken ti kongregasion Kristiano, addan dagiti adipen ti Dios “iti sidong ti linteg ken Kristo.” Naiduman ti panangmatmat kadagiti adu a banag a naipalubos iti babaen ti Judio a sistema, maibatay iti wagas a pannakilangen ita ni Jehova iti ilina.​—1 Corinto 9:21; Mateo 5:31, 32; 19:3-9.

Ti Panangmatmat ni Jesus iti Estado

8. Ania a pasamak ti mangipakita a determinado idi ni Jesus a di makinamin iti politika?

⁸ Idi adda ni Jesu-Kristo ditoy daga, nangipasdek kadagiti nangatngato a pagalagadan a maipaay kadagiti pasurotna, ket pulos a di nakinamin iti politika wenno militar. Kalpasan ti datdatlag a panangpakan ni Jesus iti rinibu a tattao babaen ti sumagmamano a tinapay ken dua a babassit nga ikan, kayat idi dagiti Judio nga alaen tapno isaadda a napolitikaan nga ari. Ngem liniklikan ni Jesus ida babaen ti dágus a panagpaknina kadagiti bambantay. (Juan 6:5-15) Maipanggep itoy a pasamak, kuna ti The New International Commentary on the New Testament: “Nasged ti nasionalistiko a tarigagay dagiti Judio iti daydi a tiempo, ket awan duadua nga impagarup ti adu kadagidiay nakakita iti milagro a maysa [ni Jesus] a pangulo a dinutokan ti Dios, daydiay mangipangulo kadakuada a maibusor kadagiti Romano. Isu nga inkeddengda nga isaad nga ari.” Kunana pay a “siiinget a pinagkedkedan” ni Jesus daytoy napolitikaan a kinapangulo a naidiaya kenkuana. Saan a sinuportaran ni Kristo ti aniaman nga ibubusor dagiti Judio iti turay a Romano. Kinapudnona, impadtona ti pagbanagan ti iyaalsa a mapasamak kalpasan ti ipapatayna​—nakaro a rigat kadagiti agnaed iti Jerusalem ken ti pannakadadael dayta a siudad.​—Lucas 21:20-24.

9. (a) Kasano a dineskribir ni Jesus ti relasion ti Pagarianna iti lubong? (b) Aniat’ kinuna ni Jesus kadagiti pasurotna maipanggep iti pannakilangenda kadagiti gobierno ti lubong?

⁹ Sakbay la unay ti ipapatayna, kinuna ni Jesus iti naisangsangayan a pannakabagi ti Romano nga emperador idiay Judea: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong. No ti pagariak ket paset daytoy a lubong, dagiti agserserbi kaniak nakibakalda koma tapno saanak a maiyawat kadagiti Judio. Ngem, iti kinaagpaysuanna, ti pagariak saan a manipud itoy a gubuayan.” (Juan 18:36) Agingga a gibusan ti Pagarianna ti panagturay dagiti napolitikaan a gobierno, suroten dagiti adalan ni Kristo ti ulidanna. Agtulnogda kadagidiay naipasdek nga autoridad ngem saanda a makibiang kadagiti napolitikaan nga aramidda. (Daniel 2:44; Mateo 4:8-10) Nangibati ni Jesus kadagiti pagalagadan a maipaay kadagiti adalanna, a kunkunana: “Ngarud, ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.” (Mateo 22:21) Sakbayna, iti Sermonna iti Bantay, kinuna ni Jesus: “No ti asinoman iti sidong ti kinaturay pilitennaka nga agserbi iti maysa a milia, kumuyogka kenkuana iti dua a milia.” (Mateo 5:41) Iti konteksto daytoy a sermon, inladawan ni Jesus ti prinsipio ti situtulok a panagpasakup kadagiti lehitimo a kalikagum, iti man pannakilangen kadagiti tao wenno kadagiti alagaden ti gobierno a maitunos iti Linteg ti Dios.​—Lucas 6:27-31; Juan 17:14, 15.

Dagiti Kristiano ken ni Cesar

10. Sigun iti maysa a historiador, ania a natibker a takder ti sinalimetmetan dagiti nagkauna a Kristiano mainaig ken Cesar?

¹⁰ Dagitoy ababa a pagalagadan ti mangiwanwan iti pannakilangen dagiti Kristiano iti Estado. Iti librona a The Rise of Christianity, insurat ni historiador E. W. Barnes: “Kadagiti masungad a siglo, no agduadua ti maysa a Kristiano maipanggep iti rebbengenna iti Estado, agpannuray iti addaan autoridad a pannursuro ni Kristo. Agbayad iti buis: mabalin a makapadagsen dagiti maipabaklay a buis​—nadagsen unay sakbay ti pannakarbek ti Akinlaud nga Imperio​—ngem anusan ida ti Kristiano. Awatenna met amin a dadduma pay nga obligasion iti Estado, no la ket saan a makalikaguman a mangipaay ken Cesar kadagiti banag a kukua ti Dios.”

11. Kasano a binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano maipanggep iti pannakilangen kadagiti agtuturay ti lubong?

¹¹ Maitunos itoy, kinuna ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Roma, nasurok a 20 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Kristo: “Tunggal kararua paiturayan koma kadagiti nangatngato nga agtuturay.” (Roma 13:1) Agarup sangapulo a tawen kalpasanna, sakbay unay ti maikadua a pannakaibaludna ken pannakapapatayna idiay Roma, insurat ni Pablo ken Tito: “Itultuloymo a palagipan ida [dagiti Kristiano a taga-Creta] nga agpasakup ken agtulnogda kadagiti gobierno ken turturay kas mangiturturay, a sisasaganada iti tunggal naimbag nga aramid, a dida agsao iti makadangran iti asinoman, saanda a mannakiringgor, nga agbalinda a nainkalintegan, nga ipakitada ti amin a kinaalumamay kadagiti isuamin a tattao.”​—Tito 3:1, 2.

Progresibo a Pannakaawat iti “Nangatngato nga Agtuturay”

12. (a) Aniat’ panangmatmat ni Charles Taze Russell iti umiso a takder ti maysa a Kristiano mainaig kadagiti agtuturay ti gobierno? (b) Maipanggep iti panagserbi iti militar, ania ti nadumaduma a takder dagiti napulotan a Kristiano idi Gubat Sangalubongan I?

¹² Idi 1886, insurat ni Charles Taze Russell iti libro a The Plan of the Ages: “Pulos a di nakibiang ni Jesus wenno dagiti Apostol kadagiti agtuturay ditoy daga. . . . Insuroda ti Iglesia nga agtungpal kadagiti linteg, ken raemenda dagidiay agturturay gapu iti saadda, . . . bayadanda ti maitutop a buisda, ken malaksid no maikontrada kadagiti linteg ti Dios (Ara. 4:19; 5:29) saanda a busoren ti aniaman a naipasdek a linteg. (Rom. 13:1-7; Mat. 22:21) Ni Jesus ken dagiti Apostol ken ti nagkauna nga iglesia managtungpalda amin iti linteg, nupay naisinada, ken saanda a nakipaset kadagiti gobierno ditoy lubong.” Siuumiso nga impabigbig daytoy a libro dagiti “nangatngato a pannakabalin,” wenno “dagiti nangatngato nga agtuturay,” a dinakamat ni apostol Pablo, kas dagiti natauan nga agtuturay ti gobierno. (Roma 13:1, King James Version) Idi 1904, kinuna ti libro a The New Creation a dagiti pudno a Kristiano “maibilangda koma kadagiti katutulnogan iti agdama a tiempo​—saan a manangriribuk, saan a mannakiriri, saan a manangbabalaw.” Impagarup ti sumagmamano a kaipapanan daytoy ti naan-anay a panagpasakup iti pannakabalin ti gobierno, a sitatallugod pay ketdi nga agserbi iti militar idi Gubat Sangalubongan I. Nupay kasta, iti kapanunotan ti dadduma, maikontra daytoy iti kinuna ni Jesus: “Amin dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mateo 26:52) Nabatad a kasapulan idi ti nalawlawag a pannakaawat iti panagpasakup dagiti Kristiano kadagiti nangatngato nga agtuturay.

13. Ania a panagbalbaliw iti pannakaawat maipapan iti kinasiasino dagiti nangatngato nga agtuturay ti naidatag idi 1929, ket kasano a makagunggona daytoy?

¹³ Idi 1929, idi mangrugi nga iparit dagiti linteg ti nadumaduma a gobierno dagiti banag nga imbilin ti Dios wenno kalikaguman dagiti banag nga iparit ti linteg ti Dios, naipagarup a da Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo la ketdi dagiti nangatngato nga agtuturay.b Daytoy ti pannakaawat idi dagiti adipen ni Jehova kabayatan ti narigat a tiempo sakbay ken bayat ti Gubat Sangalubongan II ken nagtultuloy agingga iti Cold War, buyogen ti panagpipinnangta ken panagsagsagana iti gubat a mapaspasamak idi. No subliantayo, maikuna a daytoy a panangmatmat kadagiti bambanag, a nangitandudo iti kinatan-ok ni Jehova ken ti Kristona, tinulonganna ti ili ti Dios a mangtaginayon iti di maisin a neutral a takder kabayatan daytoy narigat a tiempo.

Relatibo a Panagpasakup

14. Kasano a rimmang-ay ti pannakailawlawag ti Roma 13:1, 2 ken dagiti mainaig a kasuratan idi 1962?

¹⁴ Idi 1961, nakompleto ti New World Translation of the Holy Scriptures. Iti pannakaisaganana, kinasapulan ti naan-anay a panangadal iti pagsasao a naaramat iti Kasuratan. Ti umiso a pannakaipatarus dagiti sao a naaramat saan laeng nga iti Roma kapitulo 13 no di pay ket kadagiti teksto a kas iti Tito 3:1, 2 ken 1 Pedro 2:13, 17 nabatad nga ipakitana a saan a ti Kangatuan nga Agturay, ni Jehova, ken ti Anakna, ni Jesus, ti tuktukoyen ti termino a “nangatngato nga agtuturay,” no di ket dagiti natauan nga agtuturay ti gobierno. Idi arinunos ti 1962, naipablaak dagiti artikulo iti Pagwanawanan a nangidatag iti umiso a pannakailawlawag ti Roma kapitulo 13 ken nangipaay met iti nalawlawag a panangmatmat ngem idi tiempo ni C. T. Russell. Impakita dagitoy nga artikulo a saan a naan-anay ti panagpasakup dagiti Kristiano kadagiti agtuturay. Masapul a relatibo, no la ket saan a masalungasing dagiti adipen ti Dios dagiti linteg ti Dios. Impaganetget dagiti kanayonan nga artikulo iti Pagwanawanan daytoy napateg a punto.c

15, 16. (a) Ania a natimbeng a panangmatmat ti impaay ti baro a pannakaawat iti Roma kapitulo 13? (b) Ania dagiti saludsod a masungbatanto pay?

¹⁵ Nakatulong iti ili ni Jehova daytoy a tulbek iti umiso a pannakaawat iti Roma kapitulo 13 a maaddaan iti natimbeng a panagraem kadagiti napolitikaan nga agtuturay a buyogen ti natibker a takder kadagiti napateg a Nainkasuratan a prinsipio. (Salmo 97:11; Jeremias 3:15) Daytoy ti nangipaay kadakuada iti umiso a panangmatmat iti relasionda iti Dios ken iti pannakilangenda iti Estado. Dayta ti nangsierto a nupay itedda ken Cesar dagiti kukua ni Cesar, saanda a liwayan nga ited iti Dios dagiti kukua ti Dios.

¹⁶ Ngem ania dagiti kukua ni Cesar? Ania dagiti banag a nainkalintegan a mabalin a kalikaguman ti Estado iti maysa a Kristiano? Mausig dagitoy a saludsod iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

Makapainteres, iti komentona iti Roma kapitulo 13, insurat ni Propesor F. F. Bruce: “Nabatad iti mismo a kontekstona, kas iti konteksto ti kaaduan kadagiti apostoliko a sursurat, nga adda kalintegan ti estado a mangkalikagum iti panagtulnog no la ket saan a lumbes iti nangirantaan ti Dios iti dayta​—iti partikular, saan laeng a mabalin no di ket masapul a supringen ti estado no kalikagumanna ti panagtulnog a pakaikarian laeng ti Dios.”

Mailawlawagyo Kadi?

◻ Apay a ti panagpasakup kadagiti nangatngato nga agtuturay dina kaipapanan ti panagpasakup ken Satanas?

◻ Aniat’ kababalin ni Jesus iti politika idi kaaldawanna?

◻ Aniat’ imbalakad ni Jesus kadagiti pasurotna maipanggep iti pannakilangenda ken Cesar?

◻ Kasano a binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano maipanggep iti pannakilangen kadagiti agtuturay dagiti nasion?

◻ Kasano a naparang-ay iti panaglabas dagiti tawen, ti pannakaawat iti kinasiasino dagiti nangatngato nga agtuturay?

[Ladawan iti panid 10]

Idi intukon kenkuana ni Satanas ti napolitikaan a pannakabalin, pinagkedkedan dayta ni Jesus

[Ladawan iti panid 13]

Insurat ni Russell a dagiti pudno a Kristiano “maibilangda koma kadagiti katutulnogan iti agdama a tiempo”