Agpaliwliwakayo ken Jehova

“Ti Dios a mangipaay iti panagibtur ken liwliwa ipalubosna koma kadakayo a maadda iti bagbagiyo ti isu met laeng a kababalin ti isip a naadda ken Kristo Jesus.”​—ROMA 15:5.

1. Apay nga ad-adda a kasapulan ti liwliwa iti panaglabas ti tunggal aldaw?

ITI panaglabas ti tunggal aldaw, ad-adda a kasapulan ti liwliwa. Kas napaliiw ti maysa a mannurat iti Biblia nasurok a 1,900 a tawenen ti napalabas, ti “isuamin a sangaparsuaan agtultuloyda nga agas-asug a sangsangkamaysa ken agpapaut-otda a sangsangkamaysa agingga ita.” (Roma 8:22) Iti tiempotayo, nakarkaro ngem idi ti ‘panagasug’ ken ‘panagpaut-ot.’ Manipud idi Gubat Sangalubongan I, agsagsagaba ti sangatauan gapu kadagiti gubat, krimen, ken natural a didigra a masansan a mainaig iti di umiso a panangaywan ti tao iti daga.​—Apocalipsis 11:18.

2. (a) Siasino ti kangrunaan a mapabasol kadagiti agdama a sagsagabaen ti sangatauan? (b) Ania a kinapudno ti mangted iti liwliwa kadatayo?

² Apay a nakaro ti panagsagaba iti tiempotayo? Kas panangiladawanna iti pannakaitapuak ni Satanas manipud langit kalpasan a naipasngay ti Pagarian idi 1914, kuna ti Biblia: “Asi pay ti daga ken ti baybay, agsipud ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan iti dakkel nga unget, yantangay ammona nga ababan ti periodo ti tiempona.” (Apocalipsis 12:12) Ti nalawag nga ebidensia iti kaitungpalan dayta a padto kaipapananna a dandanin aggibus ti dakes a panagturay ni Satanas. Anian a makaliwliwa a maammuan nga iti mabiiten maisublinto ditoy daga daydi natalna a kasasaad sakbay a sinugsogan ni Satanas dagiti immuna a nagannak kadatayo nga umalsa!

3. Kaano a saan a kasapulan idi dagiti tattao ti liwliwa?

³ Idi punganay, nangipaay ti Namarsua iti tao iti napintas a parke a pagtaengan ti immuna a pagassawaan. Naisaad dayta iti disso a naawagan Eden, kayatna a sawen, “Rag-o” wenno “Ragsak.” (Genesis 2:8, NW footnote) Kanayonanna, tinagiragsak da Adan ken Eva ti naan-anay a salun-at, nga addaanda iti namnama a di matay uray kaanoman. Agasenyo ti adu nga aramid a pakapatanoranda koma kadagiti abilidadda​—panaghardin, arte, panagbangon, musika. Panunotenyo pay met, ti amin a kita ti parsua a mabalinda koma nga adalen bayat nga intungpalda ti annongda a mangituray iti daga ken pagbalinen dayta a paraiso. (Genesis 1:28) Talaga, napno koma ti biag da Adan ken Eva, saan nga iti asug ken rigat, no di ket iti ragsak ken rag-o. Nalawag, saanda a kasapulan koma idi ti liwliwa.

4, 5. (a) Apay a di nakapasa da Adan ken Eva iti pannubok ti kinatulnog? (b) Kasano a kinasapulan ti sangatauan ti liwliwa?

⁴ Nupay kasta, kasapulan a patanoren da Adan ken Eva ti nauneg a panagayat ken panangipateg iti manangngaasi a nailangitan nga Amada. Ti kasta nga ayat ti nangtignay koma kadakuada nga agtulnog iti Dios iti amin a kasasaad. (Idiligyo ti Juan 14:31.) Nakalkaldaang, agpada a sinukir dagiti immuna a nagannak kadatayo ti nainkalintegan a Soberanoda, ni Jehova. Nagpasakupda ketdi iti dakes a panangituray ti naipapaba nga anghel, ni Satanas a Diablo. Ni Satanas ti nangsulisog ken Eva nga agbasol ken mangan iti naiparit a bunga. Kalpasanna nagbasol ni Adan idi nangan met iti bunga ti kayo a maipapan iti dayta silalawag a namallaag ti Dios: “Iti aldaw a pannanganmo iti daydiay mataykanto a di bumurong.”​—Genesis 2:17.

⁵ Iti kastoy a wagas, nangrugi a matay ti managbasol nga agassawa. Idi impatawna ti dusa a patay, kinuna pay ti Dios ken Adan: “Nailunod ti daga gapu kenka. Babaen ti rigat mangankanto kenkuana iti isuamin nga aldaw ti panagbiagmo. Sisiit met ken kalkalunay pataudennanto kenka, ket mangankanto iti natnateng ti daga.” (Genesis 3:17, 18) Napukaw ngarud da Adan ken Eva ti gundaway a mamagbalin iti di namulaan a daga a paraiso. Ita ta napagtalawdan iti Eden, masapul nga agtrabahoda a nalaing tapno patauden ti nailunod a daga ti taraonda. Gapu ta natawid dagiti kaputotanda ti basol ken ipapatay, kasapulanda unay ti liwliwa.​—Roma 5:12.

Natungpal ti Makaliwliwa a Kari

6. (a) Ania ti makaliwliwa nga inkari ti Dios kalpasan ti panagbasol ti sangatauan? (b) Ania ti impadto ni Lamec maipapan iti liwliwa?

⁶ Idi sinentensiaanna daydiay nangisungsong iti panagalsa ti tao, napaneknekan ni Jehova a kas ‘ti Dios a mangipaay iti liwliwa.’ (Roma 15:5) Inaramidna dayta babaen ti panangikarina a mangibaonto iti “bin-i” a mangisalakan kadagiti kaputotan ni Adan manipud kadagiti nakaam-amak nga epekto ti iyaalsa ni Adan. (Genesis 3:15) Idi agangay, nangted met ti Dios kadagiti pangripiripan iti daytoy a panangisalakan. Kas pagarigan, pinaltiinganna ni Lamec, maysa nga adayo a kaputotan ni Adan babaen ken Set nga anakna, nga agipadto maipapan iti aramidento ti anak ni Lamec: “Daytoy liwliwaennatayto kadagiti aramidtayo, ken kadagiti ut-utoy dagiti im-imatayo maipuon iti daga, nga inlunod ni Jehova.” (Genesis 5:29) Maitunos iti daytoy a kari, napanaganan ti ubing iti Noe, kayatna a sawen, “Inana” wenno “Andingay.”

7, 8. (a) Ania a kasasaad ti namagladingit ken Jehova iti panangparsuana iti tao, ket ania ti inkeddengna nga aramiden? (b) Kasano a tinungpal ni Noe ti kaipapanan ti naganna?

⁷ Kabayatanna, ginuyugoy ni Satanas ti dadduma kadagiti anghel idiay langit nga agbalin a pasurotna. Naglasag dagitoy kas tattao ket innalada dagiti agkakapintas a babbai a kaputotan ni Adan kas assawa. Ad-adda a pinadakes ti kakasta a di gagangay a panagtipon ti kagimongan ti tao ken nangpataud iti awanan-dios a puli dagiti Nefilim, “dagiti manangituang,” a nangpunno iti daga iti kinaranggas. (Genesis 6:1, 2, 4, 11; Judas 6) “Ket nakita ni Jehova a ti kinadakes ti tao dakkel iti daga . . . Ket napaladingit ni Jehova iti pinangaramidna iti tao iti daga, ket napasennaay ti pusona.”​—Genesis 6:5, 6.

⁸ Inkeddeng ni Jehova a pukawen dayta a dakes a lubong babaen ti sangalubongan a layus, ngem pinagaramidna pay nga umuna ni Noe iti daong a pakaitalimengan ti biag. Iti kasta, naisalakan ti tao ken dagiti nadumaduma a kita ti animal. Ania ketdin a bang-ar da Noe ken ti pamiliana kalpasan ti Layus idi rimmuarda iti daong a nagturong iti nadalusanen a daga! Anian a makaliwliwa a makita a naikkaten ti lunod iti daga, a nalaklakan nga adayo a talonen! Talaga, pimmudno ti padto ni Lamec, ket tinungpal ni Noe ti kaipapanan ti naganna. (Genesis 8:21) Kas matalek nga adipen ti Dios, nausar ni Noe a nangyeg iti “liwliwa” iti sangatauan. Nupay kasta, saan a naggibus idi Layus ti dakes nga impluensia ni Satanas ken dagiti demonio nga anghelna, ket agtultuloy ti panagasug ti sangatauan gapu iti basol, sakit, ken ipapatay.

Daydiay Natantan-ok Ngem ni Noe

9. Kasano a ni Jesu-Kristo ket maysa a katulongan ken manangliwliwa kadagiti agbabawi a tattao?

⁹ Idi agangay, kalpasan ti agarup 4,000 a tawen a pakasaritaan ti tao, dimteng ti naikari a Bin-i. Gapu iti kasta unay a panagayatna iti sangatauan, imbaon ni Jehova a Dios ti bugbugtong nga Anakna ditoy daga tapno matay a kas subbot iti managbasol a sangatauan. (Juan 3:16) Mangyeg ni Jesu-Kristo iti dakkel a bang-ar kadagiti agbabawi a managbasol a mangalagad iti pammati iti sakripisio nga ipapatayna. Mapasaran dagiti amin a mangidedikar iti biagda ken Jehova ken agbalin a bautisado nga ad-adalan ti Anakna ti manayon a bang-ar ken liwliwa. (Mateo 11:28-30; 16:24) Iti laksid ti kinaimperpektoda, addaanda iti nauneg a rag-o nga agserserbi iti Dios a buyogen ti nadalus a konsiensia. Anian a makaliwliwa kadakuada ti pannakaammo a no itultuloyda nga ipakita ti pammatida ken Jesus babaen ti aramid, magunggonaandanto iti biag nga agnanayon! (Juan 3:36; Hebreo 5:9) No gapu iti kinalap-it makaaramidda iti nadagsen a basol, no kasta addaanda iti katulongan, wenno mangliwliwa, ni napagungar nga Apo Jesu-Kristo. (1 Juan 2:1, 2) No ipudnoda ti kasta a basol ken aramidenda dagiti Nainkasuratan nga addang tapno saanda a maruam nga agbasol, magin-awaanda, nga ammoda a ‘ti Dios matalek ken nalinteg tapno pakawanenna dagiti basolda.’​—1 Juan 1:9; 3:6; Proverbio 28:13.

10. Ania ti maadaltayo kadagiti milagro nga inaramid ni Jesus idi adda ditoy daga?

¹⁰ Idi adda ditoy daga, nangyeg met ni Jesus iti bang-ar babaen ti panangruk-atna kadagiti linuganan ti demonio, babaen ti panangagasna iti amin a kita ti sakit, ken babaen ti panangpagungarna kadagiti natay nga ay-ayaten. Pudno, temporario laeng ti imbag nga inyeg ti kakasta a milagro, ta limmakay ken natay met laeng idi kamaudiananna dagidiay naparaburan. Nupay kasta, kas resultana impasimudaag ni Jesus dagiti manayon a bendision nga ibukboknanto iti intero a sangatauan iti masanguanan. Kas maysa a mannakabalin a nailangitan nga Ari ita, iti saanen a mabayag saannanto laeng a paruaren dagiti demonio. Igarangugongnanto ida a maikanunong ken Satanas a panguloda iti mangliwengliweng nga abut, iti kasasaad nga awan a pulos gawayda. Kalpasanna, mangruginton ti nadayag a Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo.​—Lucas 8:30, 31; Apocalipsis 20:1, 2, 6.

11. Apay nga inawagan ni Jesus ti bagina nga “Apo ti sabbath”?

¹¹ Kinuna ni Jesus nga isu ti “Apo ti sabbath,” ket adu dagiti pinaimbagna iti aldaw ti Sabbath. (Mateo 12:8-13; Lucas 13:14-17; Juan 5:15, 16; 9:14) Apay a kasta? Bueno, ti Sabbath paset ti Linteg ti Dios iti Israel ket nagserbi daytoy nga “anniniwan dagiti naimbag a bambanag nga umayto.” (Hebreo 10:1) Ti innem nga aldaw ti lawas a panagtrabaho ipalagipna kadatayo ti napalabas nga 6,000 a tawen a pannakaadipen ti tao iti naulpit a turay ni Satanas. Ti aldaw ti Sabbath iti ngudo ti lawas ipalagipna ti makaliwliwa a panaginana ti sangatauan iti las-ud ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ti Dakdakkel a Noe, ni Jesu-Kristo.​—Idiligyo ti 2 Pedro 3:8.

12. Aniada a makaliwliwa a kapadasan ti mabalintay a seggaan?

¹² Anian a pannakabang-arto dagiti iturayan ni Kristo ditoy daga inton, kamaudiananna, mawayawayaanda a naan-anay iti dakes nga impluensia ni Satanas! Ad-addanto pay a maliwliwada bayat a maimbaganda kadagiti pisikal, emosional, ken mental nga an-annayen. (Isaias 65:17) Sa, panunotenyo laengen ti kasta unay a ragsakda a mangabrasanto kadagiti napagungar a natay nga ay-ayatenda! Kadagitoy a pamay-an ti Dios “punasennanto ti amin a lua kadagiti matada.” (Apocalipsis 21:4) Bayat nga in-inut a maipakat dagiti benepisio ti daton a subbot ni Jesus, maperpektonto dagiti natulnog nga iturayan ti Pagarian ti Dios, a mawayawayaan a naan-anay iti amin a dakes nga epekto ti basol ni Adan. (Apocalipsis 22:1-5) Kalpasanna maluk-atanto ni Satanas “iti bassit a kanito.” (Apocalipsis 20:3, 7) Magunggonaanto iti biag nga agnanayon dagiti amin a tattao a simamatalek a mangitandudo iti nalinteg a kinasoberano ni Jehova. Agasenyo ti di mayebkas a rag-o ken bang-ar inton naan-anayda a ‘mawayawayaan manipud iti pannakaadipen iti panagrupsa’! Iti kasta tagiragsakento ti natulnog a sangatauan “ti nadayag a wayawaya dagiti annak ti Dios.”​—Roma 8:21.

13. Apay a kasapulan dagiti amin a Kristiano ti liwliwa nga ipaay ti Dios?

¹³ Kabayatanna, agtultuloy a mapasarantayo ti asug ken rigat a kadawyan kadagiti amin nga agbibiag iti tengnga ti dakes a sistema ni Satanas. Umad-adu dagiti pisikal a sakit ken emosional a parikut a mangapektar iti amin a kita ti tao, agraman dagiti matalek a Kristiano. (Filipos 2:25-27; 1 Tesalonica 5:14) Maysa pay, kas Kristiano, masansan nga aglak-amtayo iti di nainkalintegan a pannakaumsi ken pannakaidadanes nga idissuor ni Satanas kadatayo gapu iti ‘panagtulnog iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.’ (Aramid 5:29) Gapuna, tapno makapagibturtayo nga agaramid iti pagayatan ti Dios agingga iti panungpalan ti lubong ni Satanas, kasapulantayo ti liwliwa, tulong, ken pigsa nga ipaayna.

Pakasarakan ti Liwliwa

14. (a) Ania ti inkari ni Jesus iti rabii sakbay ti ipapatayna? (b) Ania ti kasapulan tapno naan-anay a magunggonaantayo iti panangliwliwa ti nasantuan nga espiritu ti Dios?

¹⁴ Iti rabii sakbay ti ipapatayna, nalawag a kinuna ni Jesus kadagiti matalek nga apostolna nga iti mabiit panawannanton ida ket agsubli iti Amana. Nariribukan ken nagleddaangda gapu itoy. (Juan 13:33, 36; 14:27-31) Idi makitana a kasapulanda ti agtultuloy a pannakaliwliwa, inkari ni Jesus: “Agkiddawakto iti Ama ket ikkannakayto iti sabali a mangliwliwa a maadda kadakayo iti agnanayon.” (Juan 14:16, footnote) Ti nasantuan nga espiritu ti Dios ti kayat a sawen ditoy ni Jesus, a naiparukpok kadagiti adalanna 50 nga aldaw kalpasan iti pannakapagungarna.a Malaksid iti dadduma pay a bambanag, liniwliwa ida ti espiritu ti Dios kadagiti suot a linak-amda ken pinapigsana ida nga agtultuloy a mangaramid iti pagayatan ti Dios. (Aramid 4:31) Nupay kasta, saan koma a maipagarup nga automatiko ti kasta a tulong. Tapno naan-anay a magunggonaan iti dayta, masapul nga itultuloy ti tunggal Kristiano nga ikararag ti makaliwliwa a tulong nga ipaay ti Dios babaen ti nasantuan nga espirituna.​—Lucas 11:13.

15. Ania ti dadduma kadagiti pamay-an ni Jehova a mangliwliwa kadatayo?

¹⁵ Ti sabali pay a pamay-an a panangliwliwa ti Dios ket babaen ti Saona, ti Biblia. Insurat ni Pablo: “Amin dagiti bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.” (Roma 15:4) Ipakita daytoy a masapul a regular nga adalen ken utobentayo dagiti bambanag a naisurat iti Biblia ken kadagiti naibatay-Biblia a publikasion. Masapul met a regular a tumabunotayo kadagiti Nakristianuan a gimong, a pakairanudan dagiti makaliwliwa a kapanunotan iti Sao ti Dios. Maysa kadagiti kangrunaan a panggep ti kakasta a panagtataripnong isu ti panagpipinnaregta.​—Hebreo 10:25.

16. Dagiti makaliwliwa a probision ti Dios gutugotennatayo a mangaramid iti ania?

¹⁶ Ipakita ti surat ni Pablo kadagiti taga-Roma ti naimbag a resulta ti panangaprobetsar kadagiti makaliwliwa a probision ti Dios. “Ti Dios a mangipaay iti panagibtur ken liwliwa,” insurat ni Pablo, “ipalubosna koma kadakayo a maadda iti bagbagiyo ti isu met laeng a kababalin ti isip a naadda ken Kristo Jesus, tapno buyogen ti panagkaykaysa maipadayagyo ti Dios ken Ama ni Apotayo a Jesu-Kristo babaen ti maymaysa a ngiwat.” (Roma 15:5, 6) Wen, no aprobetsarentayo a naan-anay dagiti makaliwliwa a probision ti Dios, ad-adda nga agbalintayo a kas iti natured a Pangulotayo, ni Jesu-Kristo. Gutugotennatay daytoy nga agtultuloy a mangaramat kadagiti ngiwattayo a mangidaydayaw iti Dios iti trabahotayo a panangasaba, kadagiti gimongtayo, iti pannakisarita kadagiti kapammatiantayo, ken kadagiti kararagtayo.

No Tiempo ti Nakaro a Pakasuotan

17. Kasano a liniwliwa ni Jehova ti Anakna, ket ania ti resultana?

¹⁷ ‘Nariribukan unay’ ken ‘naldaangan unay’ ni Jesus iti rabii sakbay ti makatuok nga ipapatayna. (Mateo 26:37, 38) Isu nga immadayo bassit kadagiti adalanna ket nagkararag ken Amana a nagpatulong. “Isu naimdengan buyogen ti pannakaanamong gapu iti nadiosan a butengna.” (Hebreo 5:7) Kuna ti Biblia a “maysa nga anghel ti nagparang ken [Jesus] manipud langit ket isu pinabilegna.” (Lucas 22:43) Ti natured ken malalaki a panangsango ni Jesus kadagiti bumusbusor kenkuana ket ebidensia nga epektibo unay ti panangliwliwa ti Dios iti Anakna.​—Juan 18:3-8, 33-38.

18. (a) Ania a kanito iti biag ni apostol Pablo ti nangnangruna a narigat? (b) Kasanotay a maliwliwa dagiti nagaget, naasi a panglakayen?

¹⁸ Napasaran met ni apostol Pablo dagiti nakaro a pakasuotan. Kas pagarigan, nabuyogan ti ministeriona idiay Efeso iti “lulua ken pannakasusuot a napagteng [kenkuana] babaen kadagiti panangisikat dagiti Judio.” (Aramid 20:17-20) Idi kamaudiananna, pinanawan ni Pablo ti Efeso kalpasan a nangpataud dagiti pasurot ti diosa a ni Artemis iti derraaw iti siudad gapu iti panangasabana. (Aramid 19:23-29; 20:1) Idi nagpa-amianan ni Pablo a nagturong iti siudad ti Troas, adda sabali pay a namagdanag kenkuana iti kasta unay. Sakbay ti derraaw idiay Efeso, nakaawat iti makapadanag a damag. Mabingbingay idi ti kaipaspasdek a kongregasion iti Corinto, ken pampanuynoyanna ti imoralidad. Isu nga idiay Efeso, nangaramid ni Pablo iti surat a naglaon iti nainget a pannubngar bareng no mailinteg ti kasasaad. Saan a nalaka idi kenkuana daytoy. “Gapu iti kasta unay a rigat ken tuok ti puso nagsuratak kadakayo buyogen ti adu a lulua,” impudnona idi kamaudiananna iti maikadua a suratna. (2 Corinto 2:4) Kas ken Pablo, saan a nalaka kadagiti naasi a panglakayen ti mangbalakad ken mangtubngar, gapu ta pagaammoda unay dagiti bukodda a pagkapuyan. (Galacia 6:1) Liwliwaentay koma ngarud dagidiay mangidadaulo kadatayo babaen ti madadaan a panangipangag iti naayat, naibatay-Biblia a balakad.​—Hebreo 13:17.

19. Apay a pinanawan ni Pablo ti Troas a nagturong idiay Macedonia, ket kasano a nagin-awaan idi kamaudiananna?

¹⁹ Bayat nga adda idiay Efeso, saan laeng a sinuratan ni Pablo dagiti kakabsat idiay Corinto no di ket imbaonna pay ni Tito a tumulong kadakuada, a binilinna nga agsubli ket ipadamagna no ania ti nagmaayan ti suratna. Ninamnama ni Pablo nga agsabatda ken Tito idiay Troas. Naparaburan sadiay ni Pablo kadagiti nasayaat a gundaway a mangaramid kadagiti adalan. Ngem nagdanag latta agsipud ta saan pay a simmangpet ni Tito. (2 Corinto 2:12, 13) Isu nga intuloyna ti nagdaliasat a nagturong idiay Macedonia, a ninamnamana a madanonna sadiay ni Tito. Nadegdegan ti danag ni Pablo gapu iti nakaro nga ibubusor iti ministeriona. “Idi dimtengkami idiay Macedonia,” inlawlawagna, “saan a nakagin-awa ti lasagmi, no di ket nagtultuloykami a maparigatan iti tunggal pamay-an​—adda idi dagiti panagaapa iti ruar, dagiti buteng iti uneg. Nupay kasta ti Dios, a mangliwliwa kadagidiay naipababa, liniwliwanakami babaen ti kaadda ni Tito.” (2 Corinto 7:5, 6) Anian a bang-arna idi dimteng ni Tito a mangipadamag ken Pablo maipapan iti panangipangag dagiti taga-Corinto iti suratna!

20. (a) Kas iti kasasaad ni Pablo, ania ti maysa pay a napateg a pamay-an ni Jehova a mangliwliwa? (b) Ania ti mausig iti sumaruno nga artikulo?

²⁰ Makaliwliwa ti kapadasan ni Pablo kadagiti adipen ti Dios iti tiempotayo, nga adu kadakuada ti maipaspasango met kadagiti pakasuotan a ‘mangipababa,’ wenno ‘mamagliday’ kadakuada. (Phillips) Wen, ammo ‘ti Dios a mangipaay iti liwliwa’ ti kasapulan ti tunggal maysa kadatayo ken mabalinnatay nga usaren a mangliwliwa kadagiti dadduma, kas iti pannakaliwliwa ni Pablo iti panangipadamag ni Tito maipapan iti panagbabawi dagiti taga-Corinto. (2 Corinto 7:11-13) Iti sumaruno nga artikulo, usigentayo ti nabara a panangsubalit ni Pablo kadagiti taga-Corinto ken no kasano a matulongannatay dayta a mangiranud a naimbag iti liwliwa ti Dios ita.

[Footnote]

Masungbatanyo Kadi?

◻ Kasano a kinasapulan ti sangatauan ti liwliwa?

◻ Kasano a ni Jesus ket natantan-ok ngem ni Noe?

◻ Apay nga inawagan ni Jesus ti bagina nga “Apo ti sabbath”?

◻ Kasano ti panangliwliwa ti Dios ita?

[Mapa/Ladawan iti panid 10]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Naliwliwa iti kasta unay ni Pablo iti impadamag ni Tito maipapan kadagiti taga-Corinto

MACEDONIA

Filipos

GRECIA

Corinto

ASIA

Troas

Efeso