COLOSAS, SURAT KADAGITI TAGA
Ti naipaltiing a surat ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Colosas. Kas gagangay a pannakaisaadna kadagiti agdama nga Iloko a bersion ti Biblia, dayta ti maika-12 a libro ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Iyam-ammo ni Pablo ti bagina kas mannurat iti daytoy naipaltiing a surat babaen ti panangiruanganna iti dayta iti sasao a: “Ni Pablo, maysa nga apostol ni Kristo Jesus babaen iti pagayatan ti Dios, ken ni Timoteo a kabsattayo agpaay kadagiti sasanto ken matalek a kakabsat a naikaykaysa ken Kristo idiay Colosas.” (Col 1:1, 2) Ti kinapudno a ti apostol ti mannurat ket napatalgedan met babaen ti maudi a kablaaw, insurat ti bukodna nga ima.—Col 4:18.
Adda panagkaasping unay ti Colosas ken Efeso, ti sabali pay kadagiti surat ni Pablo. Nupay mabalin a maigapu daytoy iti assitgan a tiempo ti pannakaputar ken iti posibilidad nga agkaasping dagiti kasasaad a mapaspasamak iti tunggal maysa kadagitoy a siudad, ti kasta a panagpada mabalin a kaipapananna met a no ni Pablo ket awaten kas mannurat ti Efeso, masapul met nga isu bigbigen kas mannurat ti Colosas. (Kas pagarigan, idiligyo ti Col 1:24-29 iti Efe 3:1-7; Col 2:13, 14 iti Efe 2:1-5, 13-16; Col 2:19 iti Efe 4:16; Col 3:8-10, 12, 13 iti Efe 4:20-25, 31, 32; Col 3:18-25; 4:1 iti Efe 5:21-23; 6:1-9.) Kanayonanna pay, ti pannakairaman ti surat kadagiti taga Colosas iti dadduma pay a surat ni Pablo iti Chester Beatty Papyrus No. 2 (P46, iti agarup 200 K.P.) silalawag nga ipakitana a dagiti nagkauna a Kristiano minatmatanda ti Colosas kas maysa kadagiti naipaltiing a surat ni Pablo.
Dua a makagapu ti nalawag a nangtignay ken Pablo a mangikur-it iti suratna kadagiti taga Colosas. Ti maysa a makagapu, ni Epafras impadamagna iti apostol ti naespirituan a kasasaad ti kongregasion. Namagdanag ti sumagmamano nga impormasion; ngem adda met dagiti naimbag a damag, ta kinuna ni Pablo a ni Epafras “nangipalgak met kadakami ti ayatyo iti naespirituan a pamay-an.” (Col 1:7, 8) Nupay adda parparikut iti kongregasion, saan a napeggad ti kasasaad ken adu met ti makomendaran. Kasta met a kalpasanna, ti adipen ni Filemon a ni Onesimo agsubli iti apona idiay Colosas. Gapuna ginundawayan ni Pablo daytoy a kasasaad babaen ti panangipatulodna iti suratna iti kongregasion sadiay babaen ken Onesimo ken iti kaduana a ni Tiquico.—Col 4:7-9.
Lugar ken Petsa ti Panangputar. Saan a direkta a nadakamat no sadino ti ayan ni Pablo idi nagsurat kadagiti taga Colosas. Insingasing ti sumagmamano nga idiay Efeso. Nupay kasta, ipatuldo ti surat a ti apostol adda idi iti pagbaludan (Col 1:24; 4:10, 18), ket awan ti Nainkasuratan a salaysay nga isu naibalud idiay Efeso. Dagiti komento ni Pablo iti Colosas 4:2-4, 11 agparang a mayataday unay kadagiti kasasaad ti apostol bayat ti immuna a pannakaibaludna idiay Roma (a. 59-61 K.P.). Pudno, adda idi ni Pablo iti pagbaludan idiay Cesarea (Ara 23:33-35), ket imbilin ni Felix a ti apostol mapalag-anan iti pannakaipupok. (Ara 24:23) Ngem nabatad a saan a kas kadakkel daytoy ti wayawaya ni Pablo bayat ti immuna a pannakaibaludna idiay Roma, idi nagtalinaed iti dua a tawen iti bukodna nga ab-abangan a balay ken nabalinanna nga ikasaba ti Pagarian ti Dios kadagidiay simmarungkar kenkuana sadiay.—Ara 28:16, 23, 30, 31.
Ti sabali pay a makagapu a kasla mangipatuldo nga idiay Roma ti nakaputaran ti surat isu ti kaadda ni Onesimo iti lugar a nangisuratan ni Pablo iti dayta ken kaduaenna idi ni Tiquico iti panangitulod iti dayta idiay Colosas. Sigurado a ti Roma, maigapu iti nakaad-adu a populasionna, ket nalablabit pagkamangan ti maysa a nagtalaw nga adipen. Ti surat kadagiti taga Colosas nabatad a naisurat idi arinunos ti immuna a pannakaibalud ni Pablo idiay Roma, wenno idi agarup 60-61 K.P., idi pinutarna met ti surat ken Filemon. Intulod da Tiquico ken Onesimo saan laeng a ti surat kadagiti taga Colosas no di ket ti surat met ti apostol ken Filemon. (Flm 10-12) Yantangay ni Pablo, iti suratna ken Filemon, iyebkasna nga in-inanamaenna (ber 22) ti mawayawayaan, mabalin a kunaen a, kas iti Filemon, ti surat kadagiti taga Colosas ket naisurat idi arinunos ti immuna a pannakaibalud ni Pablo idiay Roma.
Nasumra Dagiti Ulbod a Panangmatmat. Ti makaallilaw a pilosopia itantandudo idi dagiti ulbod a mannursuro idiay Colosas. Maipagpaganetget idi ti panangtungpal iti Mosaiko a Linteg. Maidagdagadag met idi ti panangalagad iti asetisismo. Ti apostol pinakdaaranna dagiti Kristiano a taga Colosas nga agaluadda, tapno saan ida a kayawan ti asinoman “kas naanupanna babaen iti pilosopia ken ubbaw a panangallilaw maitunos iti tradision dagiti tattao, maitunos iti pagdamdamuan a bambanag ti lubong ket saan a maitunos ken Kristo.” (Col 2:8) Indagadag met ni Pablo kadagiti kapammatianna nga awan koma ti mangukom kadakuada iti pannangan ken iyiinum “wenno maipapan iti piesta wenno panangngilin iti baro a bulan wenno iti sabbath; ta dagidiay a banag ket anniniwan ti bambanag nga umay, ngem ti pudpudno kukua ni Kristo.” (Col 2:16, 17) Nailasin ti apostol no ania idi ti sinsinan a kinapakumbaba ket kinondenarna ti panangpaidam iti bagi, a kunkunana: “Kinapudnona, dagidiay met laeng a banag agik-ikutda iti maysa a langa ti kinasirib iti kabukbukodan nga impasdek a porma ti panagdaydayaw ken sinsinan a kinapakumbaba, maysa a nakaro a panangparigat iti bagi; ngem awan pategda iti panangsaranget iti panangpennek iti lasag.”—Col 2:20-23.
Impaganetget ni Pablo ti inted-Dios a saad a kinatan-ok a tagtagiragsaken ni Kristo. (Col 1:13-20) Daytoy a kinapudno sumraenna ti pinapagano a pilosopia, tradision dagiti Judio, ken ti sabali pay nga aramid, ti “maysa a porma ti panagdaydayaw kadagiti anghel.” (Col 2:18) Saan a sawen ti Kasuratan no dagidiay makiramraman iti dayta agpampammarangda nga ar-aramidenda ti porma ti panagdaydayaw nga al-alagaden kampay idi dagiti anghel, a pagarupenda a tultuladenda ti managraem a kababalin dagiti anghel, wenno no aktual a daydayawenda dagidiay nga espiritu a parsua.
[Kahon iti panid 566]
DAGITI TAMPOK TI COLOSAS
Surat a mangipagpaganetget iti panangtagipateg iti inted-Dios a saad ni Kristo kas pamay-an a pangsumra kadagiti di umiso a panangmatmat ken ar-aramid
Insurat ni Pablo idi arinunos ti immuna a pannakaibaludna idiay Roma
Panangtagipateg iti saad ni Kristo (1:1–2:12)
Komendasion iti pammati mainaig ken Kristo ken iti ayat maipaay kadagiti amin a sasanto a kakaduada iti nailangitan a namnama
Naipaay ken Kristo ti natan-ok a saad: Isu ti ladawan ti Dios, ti inauna iti isuamin a parsua, daydiay a babaen kenkuana naparsua ti amin a sabsabali pay a bambanag, ti ulo ti kongregasion, ti inauna manipud kadagiti natay
Baeten ken Kristo naipatungpal ti pannakaikappia iti Dios
Naitalimeng ken Kristo ti amin a gameng ti pudno a sirib ken pannakaammo
Agtultuloy a magna a naikaykaysa kenkuana; di palubosan ti asinoman a mangkayaw kadakayo kas naanupanna babaen iti natauan a pilosopia
Ti Mosaiko a Linteg inikkat ti Dios babaen ken Kristo (2:13-23)
Ti Dios piguratibo nga inlansana ti Linteg ti tulag iti kayo a pagtutuokan a nakatayan ni Kristo
Dagiti kalkalikaguman ti Linteg ket anniniwan; ti pudpudno kukua ni Kristo
Awan koma ti tao a mangipaidam kadakayo iti gunggona babaen ti pananguyotna kadakayo a mangannurot kadagiti bilin ken sursuro ti tattao imbes a kumpet a sititibker ken Kristo kas ulo
Ikawes ti baro a personalidad, nga agpasakup iti autoridad ni Kristo (3:1-17)
Sipapanunot iti bambanag sadi ngato, saan nga iti bambanag ditoy daga
Papatayenyo dagiti narugit a tartarigagay ti lasag; iwaksi dagiti di umiso a kababalin ken sasao
Agkawes iti pannakipagrikna, kinamanangngaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, kinaalumamay, mabayag a panagitured, ayat
Ti talna ti Kristo bay-an nga agturay kadagiti puso
Aramiden ti amin a banag iti nagan ni Apo Jesus, nga agyaman iti Dios baeten kenkuana
Dagiti relasion iti sabsabali rebbeng nga impluensiaan ti panangtagipateg iti Dios ken ni Kristo (3:18–4:18)
Ti assawa a babbai, assawa a lallaki, annak, ad-adipen, appo itungpalda dagiti rebbengenda saan a kas manangay-ayo iti tattao no di ket buyogen ti panagbuteng ken Jehova, a bigbigen a ni Kristo idiay langit ti Apotayo
Reggetan ti panagkararag; magna a sisisirib
Personal a kablaaw kadagiti pada nga adipen ti Apo