Librot’ Biblia Numero 57​—Filemon

Mannurat: Pablo

Lugar a Nakaisuratanna: Roma

Nalpas a Naisurat: c. 60–61 K.P.

1. Aniat’ sumagmamano a kababalin ti surat ken Filemon?

DAYTOY nataktika ken nakaay-ayat a surat ni Pablo paginteresan unay dagiti Kristiano ita. Saan la a daytoy ti kaababaan a surat a naitalimeng a gapuanan ti “apostol kadagiti nasion” no di ket iti intero a Biblia ti laeng Maikadua ken Maikatlo a Juan ti basbassit ti linaonda. Kasta met, kakaisuna a “pribada” a surat ni Pablo daytoy, a di naiturong a pormal iti kongregasion wenno iti responsable a manangaywan no di ket iti pribada a tao ket naglaon iti naisangayan a problema a kayat nga ibaga ni Pablo iti daytoy a Kristiano a kabsat, nga isu ni nabaknang a Filemon, a taga Colosas a siudad ti Frigia, iti sentro ti Asia Menor.​—Roma 11:13.

2. Iti ania a paspasamak ken iti ania a panggep a naaramid ti surat ken Filemon?

² Nabatad ti panggep ti surat: Idi damonat’ naibalud sadi Roma (59-61 K.P.), siwayawaya unay ni Pablo a nangikasabat’ Pagarian ti Dios. Maysa kadagiti immimdeng isu ni Onesimo, nagpuga nga adipen ti balay ni Filemon, gayyem ni Pablo. Kas resulta, nagbalin a Kristiano ni Onesimo, ket inkeddeng ni Pablo, buyogen ti pammalubos ni Onesimo, nga agsubli ken Filemon. Daytoy met ti tiempo a panagsurat ni Pablo kadagiti kongregasion ti Efeso ken Colosas. Kadagitoy a surat, nasayaat ti imbalakadna kadagiti Kristiano nga adipen ken appo ken no kasanot’ umiso a relasionda. (Efe. 6:5-9; Col. 3:22–4:1) Ngem, mainayon itoy, nangputar ni Pablo iti surat ken Filemon ket personal nga impakaasina ni Onesimo. Surat daytoy nga imana a mismot’ nagsurat​—banag a karkarna ken Pablo. (Filem. 19) Daytoy a personal nga aramid nangnayon unay iti pateg ti panagpakaasina.

3. Mabalin a kaano a naaramid ti surat ken Filemon, ket kasano a naitulod dayta?

³ Mabalin a naisurat daytoy idi 60-61 K.P., ta agparang a nangaskasaban ni Pablo idiay Roma ket addan dagiti nakumberti. Ket, gapu ta nangnamnama, sigun iti bersikulo 22, a maluk-atanen, makunatayo a medio nabayagen a naibalud idi isuratna dayta. Agparang a dagitoy tallo a surat, para ken Filemon ken dagiti kongregasion ti Efeso ken Colosas, impaw-itna ida kada Tiquico ken ni Onesimo.​—Efe. 6:21, 22; Col. 4:7-9.

4. Kasano a mapaneknekan no asinot’ nagsurat ti Filemon ket autentiko kadi dayta?

⁴ Nabatad a ni Pablo ti nagsurat ti Filemon sigun iti umuna a bersikulo, a nadakamat ti naganna. Binigbig da Origen ken Tertulian dayta.a Mapaneknekan met nga autentiko ti libro ta nailista, agraman dadduma a surat ni Pablo, iti Muratorian Fragment ti maikadua a siglo K.P.

LINAON TI FILEMON

5. (a) Aniada a kablaaw ken komendasion ti panglukat ti surat? (b) Aniat’ nakuna ni Pablo ken Filemon maipapan ken Onesimo nga adipenna?

⁵ Nagsubli ni Onesimo ken apona a “napatpateg ngem adipen” (Bs. 1-25). Nabara ti panangablaaw ni Pablo kada Filemon, Apia “a kabsatmi,” Arquipo “a kabuyotanmi,” ken iti kongregasion idiay balay ni Filemon. Kinomendarannan Filemon (“Naayat” ti kaipapanan ti naganna) gaput’ ayat ken pammatina ken Apo Jesus ken kadagiti nasantuan. Dagiti naipadamag a panagayat ni Filemon isut’ nangparag-o ken nangliwliwa unay ken Pablo. Ni Pablo, lakayen ken balud, napalalot’ wayawayanan nga agsao maipapan ken Onesimo nga ‘anakna,’ nga ‘inyanakna’ kadagiti kawarna. Ni Onesimo (“Adda Serbina” ti kaipapanan ti naganna) a dati nga awan serbina ken Filemon, mausar itan nga agpada da Filemon ken ni Pablo.​—Bs. 2, 10.

6. Ania a klaset’ panangtrato ti inrekomenda ni Pablo a maipaay ken Onesimo, buyogen ti ania a nataktika a panagrasrason?

⁶ Kayat ti apostol nga agbati koma ni Onesimo a katulonganna iti pagbaludan, ngem masapulnat’ pammalubos ni Filemon. Gapuna imbaonna nga agsubli, “saanen a kasla adipen, no di ket napatpateg ngem adipen, kasla kabsat a dungdunguen.” Kiniddaw ni Pablo nga awatenna koma a siaasi ni Onesimo, a kas panangawatna koma ken Pablo. No adda man dakes nga inaramid ni Onesimo ken Filemon, ninto Pablo ti singirenna, ta, kunan Pablo ken Filemon, “Utangmo met ti kinataom kaniak.” (Bs. 16, 19) Nangnamnama ni Pablo nga iti mabiit maluk-atanen ket bareng mabisitananto ni Filemon, sa nagngudon babaen kadagiti pakomusta.

NO APAY NAIMBAG

7. No maipapan ken Onesimo, kasano a pinetpetan ni Pablo ti natan-ok nga awisna kas apostol?

⁷ Kas ipakitat’ suratna, saan a “sosial nga ebanghelio” ti ikaskasaban Pablo, a kalikagumanna nga iwaksi ti agdama a sistema dagiti banag ken dagiti institusionna, kas iti panagadipen. Saanna a basta winayawayaan dagiti Kristiano nga adipen, no di ket, pinagsublina ken Filemon nga apona, ni Onesimo a nagpuga nga adipen, nupay 1,400 kilometro ti daliasatenna manipud Roma inggat’ Colosas. Pinetpetan ngarud ni Pablo ti natan-ok nga awisna kas apostol, ket siinget a nagtulnog iti nadibinuan nga annongna a “mangaskasaba ti pagarian ti Dios . . . ken isursurona dagiti banag maipapan ken Apo Jesu-Kristo.”​—Ara. 28:31; Filem. 8, 9.

8. Ania a praktikal nga aplikasion dagiti Nakristianuan a prinsipio ti iladawan ti Filemon?

⁸ Ti surat ken Filemon manangipalgak yantangay ipakitana ti ayat ken panagkaykaysa dagiti Kristiano idi immuna a siglo. Naadaltay ditoy nga inawagan dagiti Kristiano ti maysa ken maysa kas “kabsat.” (Filem. 2, 20) Sa, ipalgakna kadagiti Kristiano ita ti praktikal nga aplikasion dagiti Nakristianuan a prinsipio kadagiti agkakabsat a Kristiano. Iti biang ni Pablo, matakkuatantay ti ebkas ti ayat a nainkabsatan, panagraem iti relasion publiko ken ti sanikuat’ sabali, epektibo a kinataktika, ken makaay-ayo a kinapakumbaba. Imbes a pinilitnan Filemon a mangpakawan ken Onesimo nga inusarna koma ti autoridadna kas nalatak a manangaywan ti kongregasion Kristiano, sipapakumbaba ketdi ni Pablo a nagpakaasi gaput’ ayat a Nakristianuan ken iti personal a panaggayyemda. Dagiti manangaywan ita magunggonaanda itoy nataktika a yaadani ni Pablo ken Filemon.

9. Gaput’ panangipategnat’ kiddaw ni Pablo, ania a nasayaat a pagwadan ti impaay ni Filemon a paginteresan dagiti Kristiano ita?

⁹ Nabatad a ninamnama ni Pablo a patgan ni Filemon ti kiddawna, ket ti panagtulnog ni Filemon isut’ praktikal nga aplikasion ti sinaon Jesus iti Mateo 6:14 ken ti sinaon Pablo iti Efeso 4:32. Dagiti Kristiano ita manamnama met a naasi ken manangpakawanda koma iti makabasol a kabsat. No mapakawan ni Filemon ti adipen a kukuana ket adda kalinteganna a mangmaltrato kas kayatna, kabaelan koma ita dagiti Kristiano a pakawanen ti nakabasol a kabsat​—banag a nalaklaka nga aramiden.

10. Kasano nga agbatad iti surat ken Filemon ti panagandar ti espiritu ni Jehova?

¹⁰ Ti panagandar ti espiritu ni Jehova nabatad unay sigun iti surat ken Filemon. Maiparangarang sigun iti nasigo a wagas a panangrisut ni Pablo iti sensitibo a problema. Agbatad dayta sigun iti pannakipagrikna, ti nadungngo nga ayat, ken ti panagtalek iti pada a Kristiano nga impakita ni Pablo. Agminar ta ti surat ken Filemon, kas kadagiti dadduma a paset ti Kasuratan, isurona dagiti Nakristianuan a prinsipio, paregtaenna ti Nakristianuan a panagkaykaysa, ket itan-okna ti ayat ken pammati nga aglapunosan “kadagidiay nasantuan,” a mangnamnama iti Pagarian ti Dios ket iti konduktada maiparangarang ti naayat a kinamanangaasi ni Jehova.​—Bs. 5.

[Footnotes]