Panangited ken Cesar Kadagiti Kukua ni Cesar
“Ipaayyo kadagiti isuamin dagiti karbenganda.”—ROMA 13:7.
1, 2. (a) Sigun ken Jesus, kasano koma a timbengen dagiti Kristiano dagiti obligasionda iti Dios ken ni Cesar? (b) Ania ti kangrunaan a pakaseknan dagiti Saksi ni Jehova?
SIGUN ken Jesus, adda dagiti banag a rebbengtay nga ited iti Dios ken bambanag a rebbengtay nga ited ken Cesar, wenno ti Estado. Kinuna ni Jesus: “Ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.” Kadagitoy sumagmamano a sao, tinikawna dagiti kabusorna ken ginupgopna iti ababa ti natimbeng a kababalin a masapul a maadda kadatayo iti relasiontayo iti Dios ken iti pannakilangentayo iti Estado. Isu a dagiti agdengdengngeg kenkuana “nangrugida nga agsiddaaw kenkuana”!—Marcos 12:17.
2 Siempre, ti ipangpangruna dagiti adipen ni Jehova isu ti panangitedda iti Dios kadagiti kukua ti Dios. (Salmo 116:12-14) Nupay kasta, iti panangaramidda iti dayta, dida liplipatan ti kinuna ni Jesus nga adda dagiti banag a masapul nga itedda ken Cesar. Kalikaguman ti sinanay-Biblia a konsiensiada a sikakararag nga usigenda no aniat’ pagpatinggaan ti mabalinda nga ited ken Cesar. (Roma 13:7) Iti moderno a tiempo, bigbigen ti adu a hues nga adda limitasion ti bileg ti gobierno ket dagiti umili ken gobierno iti uray sadinoman addada iti babaen ti natural a linteg.
3, 4. Ania dagiti makapainteres a komento maipapan iti natural a linteg, naipalgak a linteg, ken linteg ti tao?
3 Dinakamat ni apostol Pablo daytoy natural a linteg idi nagsurat maipapan kadagiti tattao iti lubong: “Ti mabalin a maammuan maipapan iti Dios ket maiparangarang kadakuada, ta ti Dios imparangarangna dayta kadakuada. Ta dagiti di makita a kualidadna ket silalawag a makita manipud pannakaparsua ti lubong ken agpatpatuloy, agsipud ta matarusan ida babaen kadagiti bambanag a naaramid, uray ti agnanayon a pannakabalin ken kina-Diosna, iti kasta awan ti pagpambarda.” No ipangagda dayta, tignayen pay ketdi ti natural a linteg ti konsiensia dagitoy a di manamati. Gapuna, kinuna pay ni Pablo: “Kaanoman a dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg aramidenda dagiti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan, dagitoy a tattao, nupay awananda iti linteg, isuda ti linteg kadakuada a mismo. Isuda dagiti mismo a mangiparangarang ti banag ti linteg a maisurat iti puspusoda, bayat a ti konsiensiada saksaksianna ida.”—Roma 1:19, 20; 2:14, 15.
4 Idi maika-18 a siglo, insurat ti nalatak nga Ingles a hues a ni William Blackstone: “Daytoy linteg ti nakaparsuaan [natural a linteg], a kapanawenan [kas katawenan] ti sangatauan ken ipatpatungpal ti Dios a mismo, ket nangatngato iti obligasion ngem ti aniaman a sabali [a linteg]. Agaplikar dayta iti intero a globo, iti amin a pagilian, ken iti amin a tiempo: awan bileg dagiti linteg ti tao, no maikontrada iti daytoy.” Intuloy ni Blackstone a dinakamat ti “naipalgak a linteg,” a masarakan iti Biblia, sana kinuna: “Agpannuray amin a natauan a linteg kadagitoy dua a pundasion, ti natural a linteg ken ti naipalgak a linteg; kayatna a sawen, awan koma ti natauan a linteg a mangibtur [mapalubosan] a mangkontra kadagitoy.” Maitunos daytoy iti kinuna ni Jesus maipapan iti Dios ken ni Cesar, kas nailanad iti Marcos 12:17. Nalawag, adda dagiti benneg a kedngan ti Dios ti mabalin a kalikaguman ni Cesar iti maysa a Kristiano. Limbes ti Sanhedrin iti dayta a pagbeddengan idi imbilinda kadagiti apostol nga isardengda ti mangaskasaba maipapan ken Jesus. Gapuna, siuumiso nga insungbat dagiti apostol: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”—Aramid 5:28, 29.
“Dagiti Bambanag ti Dios”
5, 6. (a) Gapu iti pannakaipasngay ti Pagarian idi 1914, ania koma ti kanayon nga ad-adda a laglagipen dagiti Kristiano? (b) Kasano a paneknekan ti maysa a Kristiano nga isu ket ministro?
5 Nangruna manipud 1914, idi rinugian ni Jehova a Dios, ti Mannakabalin-amin, ti agturay a kas ari babaen ti Mesianiko a Pagarian ni Kristo, masapul a siguraduen dagiti Kristiano a saanda nga ited ken Cesar dagiti kukua ti Dios. (Apocalipsis 11:15, 17) Saan a kas idi, ad-adda a kalikaguman ita ti linteg ti Dios kadagiti Kristiano a “saanda a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Gapu ta dedikadoda iti Dios, a Nangted iti Biagda, masapul a silalawag nga ipakitada a saandan a kukua ti bagbagida. (Salmo 100:2, 3) Kas insurat ni Pablo, “kukuanatay ni Jehova.” (Roma 14:8) Maysa pay, iti bautismo ti maysa a Kristiano, isut’ naordinan a kas ministro ti Dios, isu a maibagana ti kinuna ni Pablo: “[Ti] Dios . . . pudno unay a namagbalin kadakami a makaanayen a kualipikado a ministro.”—2 Corinto 3:5, 6.
6 Insurat pay ni apostol Pablo: “Padayagek ti ministeriok.” (Roma 11:13) Awan duadua a kasta met ti rumbeng nga aramidentayo. Makiramramantay man iti ministerio iti amin-tiempo wenno paset-tiempo, laglagipentayo a tinudingannatay ni Jehova a mismo iti ministeriotayo. (2 Corinto 2:17) Tangay mabalin a kariten ti sumagmamano ti saadtayo, masapul a sisasagana ti tunggal dedikado, bautisado a Kristiano a mangidatag iti nalawag ken positibo a pammaneknek nga isu ket pudno a ministro ti naimbag a damag. (1 Pedro 3:15) Mapaneknekan met koma iti kababalinna ti ministeriona. Kas ministro ti Dios, rebbeng nga itandudo ken tungpalen ti maysa a Kristiano dagiti nadalus a moral a pagalagadan, itandudo ti panagkaykaysa ti pamilia, agbalin a mapagpiaran, ken ipakitana ti panagraem iti linteg ken urnos. (Roma 12:17, 18; 1 Tesalonica 5:15) Ti relasion ti maysa a Kristiano iti Dios ken ti intuding-Dios a ministeriona ti kapapatgan a banag iti biagna. Dina mabalin a tallikudan dagitoy iti panangibilin ni Cesar. Nalawag, dagitoy ti maibilang a “bambanag ti Dios.”
“Dagiti Bambanag ni Cesar”
7. Aniat’ pakasarsaritaan dagiti Saksi ni Jehova no maipanggep iti panagbayad iti buis?
7 Ammo dagiti Saksi ni Jehova a rebbeng a ‘paiturayanda kadagiti nangatngato nga agtuturay,’ dagiti turayen ti gobierno. (Roma 13:1) Gapuna, no adda lehitimo a kalikaguman ni Cesar, ti Estado, palubosan ida ti sinanay-Biblia a konsiensiada a patgan dagitoy a kalikagum. Kas pagarigan, maibilang dagiti pudno a Kristiano kadagiti mapagulidanan unay nga umili nga agbaybayad iti buis ditoy daga. Idiay Alemania, kinuna ti diario a Münchner Merkur maipapan kadagiti Saksi ni Jehova: “Mapagpiaranda unay ken isuda ti kasapaan nga agbayad iti buis iti Republika Pederal.” Idiay Italia, kinuna ti diario a La Stampa: “Isuda [dagiti Saksi ni Jehova] ti kapupudnuan nga umili a tarigagayan ti asinoman: saanda a liklikan ti buis wenno labsingen dagiti makapadagsen a linteg a maipaay iti bukodda a pagnam-ayan.” Ar-aramiden daytoy dagiti adipen ni Jehova ‘maigapu iti konsiensiada.’—Roma 13:5, 6.
8. Panagbayad laeng aya iti buis ti obligasiontayo ken Cesar?
8 Limitado aya “dagiti bambanag ni Cesar” iti panagbayad iti buis? Saan. Inlista ni Pablo ti dadduma pay a bambanag, kas iti panagbuteng ken dayaw. Iti librona a Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew, insurat ti eskolar nga Aleman a ni Heinrich Meyer: “Saan laeng a sibil a buis ti kayat a sawen ti [bambanag ni Cesar], no di ket amin a pakaikarian ni Cesar gapu iti lehitimo a turayna.” Iti librona a The Rise of Christianity, kinuna ti historiador a ni E. W. Barnes nga agbayad ti maysa a Kristiano iti buis no obligasionna dagitoy ken “awatenna met amin a dadduma pay nga obligasion iti Estado, no la ket saan a makalikaguman a mangipaay ken Cesar kadagiti banag a kukua ti Dios.”
9, 10. Aniat’ mabalin a pagkedkedan ti maysa a Kristiano no maipanggep iti panangited iti karbengan ni Cesar, ngem ania komat’ laglagipenna?
9 Ania dagiti banag a mabalin a kalikaguman ti Estado a di mangagaw kadagiti banag a siuumiso a kukua ti Dios? Impagarup ti dadduma a maitutop a mangtedda ti kuarta ken Cesar kas buis ngem agpatingga laengen iti dayta. Saanda la ketdi a komportable a mangipaay ken Cesar iti aniaman a mabalin a mangagaw iti panawen a mausar kadagiti teokratiko nga aktibidad. Nupay kasta, nupay pudno a masapul nga ‘ayatentay ni Jehova a Diostayo iti amin a puso, kararua, panunot, ken pigsatayo,’ namnamaen ni Jehova a maaddaantay iti panawen para iti dadduma a banag, saan laeng nga iti sagrado a serbisiotayo. (Marcos 12:30; Filipos 3:3) Kas pagarigan, nabalakadan ti naasawaan a Kristiano nga adda koma panawenna a mangay-ayo iti asawana. Saan a dakes ti kakasta nga aramid, ngem kuna ni apostol Pablo a dagitoy dagiti “bambanag ti lubong” a saan a dagiti “bambanag ti Apo.”—1 Corinto 7:32-34; idiligyo ti 1 Timoteo 5:8.
10 Mainayon pay, imbilin ni Kristo kadagiti pasurotna nga ‘agbayadda’ iti buis, ket sigurado nga iraman daytoy ti panangusar iti tiempo a naidedikar ken Jehova—tangay naidedikar ti intero a biagtayo iti kastoy a pamay-an. No ti promedio a buis iti maysa a pagilian ket 33 porsiento iti sapul (nangatngato iti dadduma a pagilian), kaipapanan daytoy a kada tawen agbayad ti kadawyan a trabahador iti Tesoreria ti Estado iti katupag ti masapulanna iti uppat a bulan. Iti sabali a pannao, iti las-ud ti panawen a panagtrabahona, agarup 15 a tawen ti mabusbos ti kadawyan a trabahador a mangged para iti buis a kalikaguman ni “Cesar.” Usigenyo met ti maipapan iti panageskuela. Iti kaaduan a pagilian, kalikaguman ti linteg a pagadalen dagiti nagannak ti annakda iti naikeddeng a bilang ti tawen. Ti bilang ti tawen a panageskuela ket saan nga agpapada iti nadumaduma a pagilian. Iti kaaduan a lugar, naunday a panawen. Pudno, masansan a makagunggona ti kasta a panagadal, ngem ni Cesar ti mangikeddeng no ania a paset iti biag ti maysa nga ubing ti masapul nga usaren iti kastoy a pamay-an, ket umannurot dagiti Kristiano a nagannak iti desision ni Cesar.
Inkapilitan a Serbisio Militar
11, 12. (a) Iti adu a pagilian, aniat’ kalikaguman ni Cesar? (b) Kasanot’ panangmatmat dagiti nagkauna a Kristiano iti serbisio militar?
11 Ti sabali pay a kalikaguman ni Cesar iti dadduma a pagilian isu ti inkapilitan a serbisio militar. Iti maika-20 a siglo, impasdeken ti kaaduan a nasion daytoy nga urnos iti tiempo ti gubat ket ti dadduma uray iti tiempo ti talna. Idiay Francia, adun a tawen a maaw-awagan daytoy nga obligasion a buis a dara, kayatna a sawen, masapul a madadaan ti tunggal agkabannuag a lalaki a mangisakripisio iti biagna maipaay iti Estado. Maawat kadi ti konsiensia dagidiay dedikado ken Jehova nga ipaay daytoy? Kasanot’ panangmatmat dagiti Kristiano idi umuna a siglo iti daytoy a banag?
12 Nupay inkagumaan dagiti nagkauna a Kristiano ti agbalin a naimbag nga umili, gapu iti pammatida nagkedkedda a pumatay iti sabsabali wenno mangisakripisio iti biagda a maipaay iti Estado. Kuna ti The Encyclopedia of Religion: “Pinasingkedan dagiti nagkauna nga amma ti iglesia, a pakairamanan da Tertullian ken Origen, a naparitan dagiti Kristiano a pumatay iti tao, maysa a prinsipio a nanglapped kadakuada a kumappon iti buyot ti Roma.” Iti librona a The Early Church and the World, insurat ni Propesor C. J. Cadoux: “Agingga iti panagturay ni Marcus Aurelius [161-180 K.P.], iti aniaman a kasasaad awan ti Kristiano a nagsoldado kalpasan a nabautisaran.”
13. Apay a ti panangmatmat ti kaaduan iti Kakristianuan iti serbisio militar ket saan a kas iti panangmatmat dagiti nagkauna a Kristiano?
13 Apay a saan a kastoy ti panangmatmat ti kameng dagiti iglesia ti Kakristianuan ita? Gapu iti radikal a panagbalbaliw a napasamak idi maikapat a siglo. Ilawlawag ti Katoliko a publikasion nga A History of the Christian Councils: “Adu a Kristiano, . . . iti babaen dagiti pagano nga emperador, ti addaan iti narelihiosuan a panagduadua no maipapan iti serbisio militar, ket nagkedkedda nga agiggem iti armas, wenno saan aglibas. Iti panangusigna kadagiti panagbalbaliw nga inaramid ni Constantino, intuyang ti Sinodo [ti Arles, a naangay idi 314 K.P.], ti obligasion a masapul a makipaset iti gubat dagiti Kristiano, . . . agsipud ta natalna (in pace) ti Iglesia iti babaen ti maysa a prinsipe a nasayaat kadagiti Kristiano.” Kas bunga daytoy a panangtallikud iti sursuro ni Jesus, manipud idin agingga ita, pinaregta ti klero ti Kakristianuan dagiti arbanda nga agserbi kadagiti armada dagiti nasion, nupay nagkedked ti sumagmamano nga indibidual gapu iti konsiensiada.
14, 15. (a) Aniat’ pangibatayan dagiti Kristiano iti dadduma a lugar a pailaksid iti serbisio militar? (b) No saan a mailaksid, ania dagiti Nainkasuratan a prinsipio a tumulong iti maysa a Kristiano a mangaramid iti umiso a desision maipanggep iti serbisio militar?
14 Obligado kadi dagiti Kristiano a sumurot iti kaaduan iti daytoy a banag? Saan. No agnanaed ti maysa a dedikado, bautisado a Kristiano iti pagilian a mailaksid dagiti ministro ti relihion iti serbisio militar, mabalinna a gundawayan daytoy a probision, ta pudno nga isu ket maysa a ministro. (2 Timoteo 4:5) Addada pagilian, a pakairamanan ti Estados Unidos ken Australia, nga addaan iti kasta a probision uray iti tiempo ti gubat. Ket iti tiempo ti talna, iti adu a pagilian nga inkapilitan ti serbisio militar, mailaksid dagiti Saksi ni Jehova, kas ministro ti relihion. Iti kasta maitultuloyda a tulongan dagiti tattao babaen ti panagserbida iti publiko.
15 Ngem, kasanon no agnanaed ti maysa a Kristiano iti pagilian a di mailaksid dagiti ministro ti relihion? No kasta, masapul a personal a desisionanna dayta, a surotenna ti sinanay-Biblia a konsiensiana. (Galacia 6:5) Nupay bigbigenna ti autoridad ni Cesar, tingitingenna a naimbag ti obligasionna ken Jehova. (Salmo 36:9; 116:12-14; Aramid 17:28) Laglagipen ti maysa a Kristiano a ti pakailasinan ti maysa a pudno a Kristiano isu ti panagayat iti amin a kapammatianna, uray dagidiay agnanaed kadagiti sabali a pagilian wenno dagidiay naggapu kadagiti sabali a tribu. (Juan 13:34, 35; 1 Pedro 2:17) Mainayon pay, dina liplipatan dagiti Nainkasuratan a prinsipio a masarakan kadagiti teksto a kas iti Isaias 2:2-4; Mateo 26:52; Roma 12:18; 14:19; 2 Corinto 10:4; ken Hebreo 12:14.
Serbisio Sibil
16. Iti sumagmamano a pagilian, ania a serbisio nga awan pakainaiganna iti militar ti kalikaguman ni Cesar kadagidiay agkedked nga agserbi iti militar?
16 Nupay kasta, addada pagilian a sadiay ti Estado, nupay dina ipalubos a mailaksid dagiti ministro ti relihion, bigbigenna a mabalin a pagkedkedan ti sumagmamano nga indibidual ti serbisio militar. Adu kadagitoy a pagilian ti addaan probision a di mangpilit kadagita nga indibidual a di maawat ti konsiensiada nga agserbi iti militar. Iti dadduma a lugar, maibilang a serbisio publiko nga awan pakainaiganna iti militar ti makalikaguman a serbisio sibil, kas iti trabaho a makagunggona iti komunidad. Mabalin kadi nga awaten ti dedikado a Kristiano ti kasta a serbisio? Ditoy manen, masapul a personal a desisionan dayta ti dedikado, bautisado a Kristiano maibatay iti sinanay-Biblia a konsiensiana.
17. Iti Biblia, adda kadi pagarigan ti serbisio sibil nga awan pakainaiganna iti militar?
17 Agparang a kadawyan idi tiempo ti Biblia ti inkapilitan a panagserbi. Kuna ti maysa a libro ti historia: “Mainayon kadagiti buis ken rebbengen a naipabaklay kadagiti agnaed iti Judea, adda pay corvée [awan bayad a panagtrabaho nga impaalagad dagiti turayen ti ili]. Maysa daytoy a kadaanan nga urnos iti Daya, a nagtultuloy nga impatungpal dagiti Helenistiko ken Romano nga autoridad. . . . Iti Baro a Tulag, nadakamat met dagiti pagarigan ti corvée idiay Judea, a mangipakita no kasanot’ kasaknapna idi. Mayannurot iti daytoy a kaugalian, pinilit dagiti soldado ni Simon a taga Cirene a mangawit iti krus [kayo a pagtutuokan] ni Jesus (Mateo 5:41; 27:32; Marcos 15:21; Lucas 23:26).”
18. Kadagiti ania a serbisio iti komunidad nga awan pakainaiganna iti militar ken relihion a masansan a makitinnulong dagiti Saksi ni Jehova?
18 Umasping iti dayta, iti sumagmamano a pagilian ita, kalikaguman ti Estado wenno dagiti lokal nga autoridad dagiti umili a makipaset iti nadumaduma a kita ti panagserbi iti komunidad. No dadduma agpaay daytoy iti espesipiko a trabaho, kas iti panagkali kadagiti bubon wenno panangaramid kadagiti kalsada; no dadduma regular daytoy, kas iti linawas a pannakipagdalus kadagiti kalsada, eskuelaan, wenno ospital. No agpaay a pagimbagan ti komunidad ken saan a nainaig iti ulbod a relihion wenno saan a pagkedkedan ti konsiensia dagiti Saksi ni Jehova ti kasta a serbisio sibil, masansan nga agtulnogda. (1 Pedro 2:13-15) Masansan nga agresulta daytoy iti nasayaat a pammaneknek ken pagulimekenna no dadduma dagidiay siuulbod a mangak-akusar kadagiti Saksi a bumusbusor iti gobierno.—Idiligyo ti Mateo 10:18.
19. Kasano koma a sanguen ti maysa a Kristiano ti kasasaad no kiddawen kenkuana ni Cesar a mangannong iti nailian a serbisio nga awan pakainaiganna iti militar iti las-ud ti sumagmamano a tiempo?
19 Ngem, kasanon no kalikaguman ti Estado ti maysa a Kristiano a mangannong iti serbisio sibil a paset ti serbisio nasional iti babaen ti administrasion a sibilian iti las-ud ti sumagmamano a tiempo? Ditoy manen, masapul a personal a desisionan dayta dagiti Kristiano maibatay iti nasursuruan a konsiensiada. “Agtakdertayto amin iti saklang ti pagtugawan a pangukoman ti Dios.” (Roma 14:10) Dagiti Kristiano a maipasango iti ipaannurot ni Cesar sikakararag nga adalenda koma dayta a banag ken utobenda a naimbag.a Mabalin a nainsiriban met ti makisarita kadagiti nataengan a Kristiano iti kongregasion maipapan iti dayta a banag. Kalpasanna masapul a personal a desisionanda dayta.—Proverbio 2:1-5; Filipos 4:5.
20. Ania dagiti saludsod ken Nainkasuratan a prinsipio a tumulong iti maysa a Kristiano a mangtingiting iti nailian a serbisio sibil nga awan pakainaiganna iti militar?
20 Bayat nga agsuksukisok, usigen dagiti Kristiano ti sumagmamano a prinsipio ti Biblia. Kinuna ni Pablo a masapul nga ‘agtulnogtayo kadagiti gobierno ken turturay kas mangiturturay, . . . a sisasagana iti tunggal naimbag nga aramid . . . nga agbalin a nainkalintegan, nga ipakitatayo ti amin a kinaalumamay kadagiti isuamin a tattao.’ (Tito 3:1, 2) Kagiddan dayta, nasayaat no usigen dagiti Kristiano ti naisingasing a trabaho sibil. No awatenda, mapagtalinaeddanto aya ti neutral a takderda kas Kristiano? (Mikias 4:3, 5; Juan 17:16) Mairamanda aya iti ulbod a relihion? (Apocalipsis 18:4, 20, 21) Ti aya panangaramid iti dayta lapdanna wenno di nainkalintegan a kednganna ida a mangtungpal kadagiti rebbengenda kas Kristiano? (Mateo 24:14; Hebreo 10:24, 25) Iti sabali a bangir, maitultuloyda aya ti rumang-ay iti naespirituan, nalabit makiraman pay ketdi iti amin-tiempo a ministerio bayat ti panangannongda iti naipaalagad a serbisio?—Hebreo 6:11, 12.
21. Aniaman ti desisionna, kasano koma a matmatan ti kongregasion ti maysa a kabsat a mangtamtaming iti nailian a serbisio sibil nga awan pakainaiganna iti militar?
21 No ngay dagiti napudno a sungbat ti maysa a Kristiano kadagita a saludsod ket iturongna a mangikeddeng a maysa a “naimbag nga aramid” ti nailian a serbisio sibil a mabalinna nga aramiden kas panagtulnog kadagiti autoridad? Desisionna dayta iti imatang ni Jehova. Naan-anay a raemen koma dagiti nadutokan a panglakayen ken dagiti sabsabali ti konsiensia ti kabsat ket itultuloyda nga ibilang a Kristiano nga addaan nasayaat a takder. Nupay kasta, no agkedked ti maysa a Kristiano a mangannong iti daytoy a serbisio sibil, raemenda met koma ti pangngeddengna. Agtalinaed met a nasayaat ti takderna ket rebbeng nga umawat iti naayat a suporta.—1 Corinto 10:29; 2 Corinto 1:24; 1 Pedro 3:16.
22. Aniaman ti kasasaad a pakaipasanguantayo, ania ti itultuloytay nga aramiden?
22 Kas Kristiano itultuloytay nga ipaay “kenkuana a mangkalikagum iti dayaw, ti kasta a dayaw.” (Roma 13:7) Raementayo ti nasayaat nga urnos ket ikagumaantay ti agbalin a mannakikappia, managtungpal-linteg nga umili. (Salmo 34:14) Mabalintay pay ketdi ti agkararag a “maipuon kadagiti ar-ari ken kadagidiay amin nga adda iti nangato a saad” no makiddaw dagitoy a lallaki a mangaramid kadagiti desision a mangapektar iti biag ken trabahotayo kas Kristiano. Kas resulta ti panangitedtayo ken Cesar kadagiti kukua ni Cesar, namnamaentayo a “maitultuloytayo koma ti agbiag a natalinaay ken naulimek buyogen ti naan-anay a nadiosan a debosion ken kinaserioso.” (1 Timoteo 2:1, 2) Kangrunaan iti amin, itultuloytay nga ikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian kas kakaisuna a namnama ti sangatauan, a sipapasnek nga itedtay iti Dios dagiti kukua ti Dios.
[Footnote]
a Kitaenyo ti The Watchtower a Mayo 15, 1964, panid 308, parapo 21.
Mailawlawagyo Kadi?
◻ Iti panangtimbeng iti relasionna ken Cesar ken ni Jehova, aniat’ kangrunaan a pakaseknan ti maysa a Kristiano?
◻ Ania ti rebbengentayo ken Jehova a pulos a ditay maited ken Cesar?
◻ Ania dagiti banag a siuumiso nga itedtay ken Cesar?
◻ Ania dagiti kasuratan a tumulong kadatayo a mangaramid iti umiso a desision maipanggep iti inkapilitan a panagserbi iti militar?
◻ Ania dagiti banag a laglagipentayo no makiddawtayo a mangannong iti nailian a serbisio sibil nga awan pakainaiganna iti militar?
◻ Maipanggep kada Jehova ken Cesar, ania ti itultuloytay nga aramiden?
[Ladawan iti panid 16, 17]
Kinuna dagiti apostol iti Sanhedrin: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao”