Ti Panangmatmat ti Biblia

No Apay a ti Panagtabbaaw Saan nga Agpaay Kadagiti Kristiano

MAYSA a produser ti radio a BBC iti Wales ti nababalaw gapu ta nagkedked a mangikkat kadagiti “makapasakit a sasao” manipud iti panagsaludsod iti maysa a homoseksual a, sigun iti pannakangiwat iti BBC a naadaw iti diario a The Guardian, nagusar iti “nagdakes a sasao a mangiladawan kadagiti aramid a makaiyakar iti AIDS iti maysa.” Mainayon iti dayta, 22 porsiento kadagiti programa a nasukimat iti dua-lawas a surbey kadagiti brodkas dagiti uppat a channel ti telebision idiay Britania ti naglaon iti “dakes a sasao, panagsapata [panangilunod] ken/wenno panagtabbaaw.”

Dagita a damag itudoda ti pudno a pagsupadian dagiti kababalin. Kadagiti adu a tattao ti panagpapatang a napnapno iti panagtabbaaw ket makapakigtot ken makaparurod. Dadduma ti basta mangibilang kadagita a pagsasao a basta napnuan kolor ken nailubongan, nga awan ti pudno a pannakaseknanda. Nupay kasta, rumbeng kadi a ti panagtabbaaw mailaok iti pagsasao dagiti Kristiano, a mangipateg iti relasionda iti Dios ken kadagiti padada a tao?

Apay a Gagangay Unayen?

Ti panagtabbaaw ket “aniaman a kita iti naigaeden a dakes a pagsasao.” Ti panagbassawang, panangilunod, ken panagsapata saklawenna amin daytoy a depinasion. Ti panagtabbaaw iyebkasna ti pungtot, uray pay ti mangkondenar a panangabuso. Kuna ni Mary Marshall, autor iti libro nga Origins & Meanings of Oaths & Swear Words, a “dagiti kari ken sapata ad-adda a mausar iti panagsasao ngem kadagiti naisurat a sasao.” Nupay kasta, adu a nobela ti napnapno kadagiti panagtabbaaw.

Apay a gagangay unayen ti panagtabbaaw? Dadduma a tao a bassit laeng ti bokabularioda punnuanda dagiti pagkuranganda babaen iti nawadwad a sasao a panangilunod. Dadduma ipaganetgetda dagiti saoda babaen kadagiti sasao a panangilunod. Iti depinasion, ti panagtabbaaw ket masansan a mainaig iti rikna a pannakasimron, pannakapaay, ken pungtot. Kinapudnona, no maipasango kadagiti narigat a kasasaad, panglakagan dagiti adu ti mangisawang kadagiti “rurod iti . . . namedmedan a rikna.” Kuna ti managsirarak a ni Marshall a ti naurnos iti alpabeto a kard nga indisena kadagiti Ingles a sasao a sapata ket nakapuspuskol iti sidong dagiti sasao a mangrugi kadagiti makaparurod ken addaan uni nga sh a konsonante.

Nupay dagidiay agsapata kasla mabang-aran iti rikriknada, adut’ makasarak a ti panagtabbaaw mangpataud iti panagtabbaaw. Apay a kastoy? Ti dakes a pagsasao rubrubanna ti rikna. Kas pangarigan, gapu iti panagbassawang iti kasta unay a gulo ti trapiko iti maysa a kabisera ti Makinlaud nga Africa, maysa a makapungtot a tsuper ti dimsaag iti kotsena a nangkarit iti sabali a nangserra iti dalanna. Bayat ti panagpungtotda, nangngeg dagiti dakes a sasao, a tunggal maysa padpadasenna a lab-awan ti sabali kadagiti panangibabain. Dadduma a naserraan a motorista timman-awda kadagiti kotseda ket dinuroganda dagiti agkonkontra kadagiti ad-adda pay a panagtabbaaw.

Dagiti pananginsulto a mangipababa iti maysa a tao mabalin a mangparuar iti nakaad-adu a dakes a pagsasao. Mabalin a mairaman dagiti sasao a mangidilig iti puntiria iti maysa nga animal wenno uray pay iti insekto, dagiti makapabain a komento maipapan kadagiti nagannak ti maysa a tao wenno ti mapagduaduaan a kaputotan, dagiti termino a mangitampok iti maysa a pisikal a kababalin, ken mabalin nga aniaman nga ad-adda a makaparurod, naalas a sasao, panagbassawang, ken dagiti narugit a seksual a sasao.

Ti Panangmatmat ti Dios iti Panagtabbaaw

Pudno unay, ti di umiso a panangusar iti nagan ti Dios buklenna ti maysa a nadagsen a basol. Kunaen ti Exodo 20:7: “Dika aramaten iti barengbareng ti nagan ni Jehova a Diosmo.” Ngem ti kadi panangsupiat itoy nga instruksion dadaelenna ti relasion ti managdayaw iti Dios? Wen; intuloy ti Linteg: “Ta ni Jehova saannanto a di dusaen ti mangaramat iti naganna iti barengbareng.”

Tapno iyilustrar ti kinapateg iti panagtulnog itoy a bilin, inlanad ti Biblia ti maysa a panagsuppiat ti maysa nga Israelita ken ti sabali a tao. Ti naud-udi “nagbassawanganna ti Nagan ket naglunod iti dayta.” Kasano nga impato ti Dios dayta a kasasaad? Inkeddengna: “Ti agtabbaaw iti nagan ni Jehova dinto bumurong a mapapatay.” (Levitico 24:10 -16) Nupay di nangipaay kadagiti detalye dayta a panagbassawang, daytoy a nainkasuratan a pangarigan, nupay kasta, ipalgakna ti panangmatmat ti Dios iti awan dayawna a panagsasao ken kababalin.

Ipadto ti Kristiano a Griego a Kasuratan maipapan ti kaaldawantayo nga “umaydanto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao . . . managtabbaaw [Griego, blaʹsphe·moi], . . . umadayokayo met kadagitoy.” (2 Timoteo 3:1, 2, 5) Ti Griego a sao a bla·sphe·miʹa ipasimudaagna ti kapanunotan nga awan dayawna a sasao a maibusor kadagiti sagrado a bambanag. Kinapudnona, saklawen ti kaipapananna dagiti aniaman a makadangran ken makalais a sasao a mangdadael ti sabali a tao.

Dagiti tao a managbassawang iparangarangda “ti daan a personalidad” isu a nakabalakadan dagiti Kristiano nga “uksobenda” kas iti maysa a nabangsit a kagay isu a saandan nga usaren.a Mamalakad ni apostol Pablo: “Idianyo koma amin dagitoy a banag, pungtot, gura, kinadakes ti nakem, kinasalawasaw, ken naalas a sasao a rummuar iti ngiwatyo.” “Isuamin a pait ken gura ken unget ken ariwawa ken dakes a panagsao maikkat koma kadakayo agraman ti amin a dakes a panggep.” (Colosas 3:8, 9; Efeso 4:31) Kasta met, pangngaasiyo ta paliiwenyo a dagidiay a manginsulto ken agbassawang kadagiti sabsabali, nga inladawan ni Pablo a kas “managtabbaaw,” ket nairamanda kadagiti “nadangkes a tattao [a] saan nga agtawid iti pagarian ti Dios.”—1 Corinto 6:9, 10.

Idianyo ti Panagtabbaaw!

Ti pudno a panagayat iti Dios tignayenna ti maysa a Kristiano a mangaramid iti makaay-ayo Kenkuana. (1 Juan 5:3) No kasano a maseknan ti Dios kadagiti amin a tao, kasta met ti Kristiano tarigagayannanto nga iparangarang dayta met laeng a rikna iti kababalinna kadagiti sabsabali, ket iti kasta tungtungpalenna dagiti dua a kadadakkelan a bilin, kayatna a sawen, ti panagayat iti Dios ken iti kaarruba. (Mateo 22:37-39) Kas banagna, “tunggal maysa kadatayo ay-ayuenna koma ti padana a tao a maipaay iti naimbag a pakapabilganna.” (Roma 15:2) Gapuna imtuodenyo ti bagiyo, ‘Dagiti kadi pilpiliek a sao makapasakit wenno makapabileg?’

Aminentayo, ti panangdalus iti panagsasao ti maysa ket saan a nalaka no naigaeden dayta nga ugali. Kaskasdi, maaramidan dayta—no adda tulong. Ti espiritu ti Dios matulonganna ti maysa a tao a mangbaliw iti panagsasaona. Nupay kasta, masapul nga umuna a situtulok ti tao a mangibangon iti bokabulario a napno kadagiti naimbag a sasao—ket kalpasanna kanayon nga usarenna dayta.—Roma 12:2.

“Ti naulpit a dila mapulsotto,” namakdaar ni masirib nga Ari Salomon. Gapuna dikay ipalubos a ti narugit a panagtabbaaw mulitanna ti panagsasaoyo. Imbes ketdi, ikagumaanyo ti agbalin a tao a makaammo nga agsao iti nadalus ken iyebkas dayta a sidadayaw!—Proverbio 10:31, 32, Today’s English Version; Colosas 4:6.

[Footnote]