Pagbalinenyo ti Makapasalun-at a Sursuro a Wagas ti Panagbiagyo
“Ti nadiosan a debosion makagunggona iti isuamin a bambanag.”—1 TIMOTEO 4:8.
1, 2. Kasano ti pannakaseknan dagiti tattao iti salun-atda, ket ania ti resultana?
UMANAMONG ti kaaduan a tao a ti nasayaat a salun-at ti maysa kadagiti kapatgan a sanikua iti biag. Adu a panawen ken kuarta ti busbusbosenda tapno agtalinaedda a nasalun-at ken siguraduenda ti umawat iti umiso a medikal a pannakaaywan no kasapulanda dayta. Idiay Estados Unidos, kas pagarigan, ti tinawen a gastos iti panangsaluad iti salun-at para iti maysa a napalabas a tawen ket nasurok a $900 a bilion. Katupag dayta ti nasurok a $3,000 kada tawen para iti tunggal lalaki, babai, ken ubing iti dayta a pagilian, ket ti gastos iti kada umili kadagiti dadduma pay a narang-ay a pagilian ket dandani pumada iti dayta.
2 Ania ti inyeg amin dagitoy a nabusbos a panawen, pigsa, ken kuarta? Awan ti makailibak nga, iti pangkaaduan, addaantayo kadagiti medikal a pasilidad ken probision itatta a narangrang-ay nga adayo ngem iti aniaman a sabali a panawen iti historia. Ngem, saan nga automatiko a nagbanag daytoy iti nasalun-at a panagbiag. Kinapudnona, iti bitlana a nangbalabala iti naigakat a programa iti panangsaluad iti salun-at para iti Estados Unidos, kinuna ti presidente a malaksid iti “nakaam-amak a gatad ti kinaranggas iti daytoy a pagilian,” “ad-adu [kadagiti umili ti Estados Unidos] ti addaan iti AIDS, agsigsigarilio ken agbarbartek, masiksikogan a tin-edyer, kurang ti dagsenda a maladaga” ngem iti aniaman a sabali a narang-ay a nasion. Ti konklusionna? “Masapul a balbaliwantayo ti kabibiagtayo no talaga a kayattayo ti agbalin a nasalun-at a tattao.”—Galacia 6:7, 8.
Ti Nasalun-at a Wagas ti Panagbiag
3. Gapu iti kultura ti nagkauna a Grecia, ania a balakad ti impaay ni Pablo?
3 Idi umuna a siglo, nagdinamag dagiti Griego gapu iti debosionda iti pisikal a kultura, panagpabaked, ken kadagiti salisal iti ay-ayam. Gapu iti daytoy a kasasaad, napaltiingan nga insurat ni apostol Pablo ken ni agtutubo a Timoteo: “Ti panagsanay iti bagi bassit ti maigunggonana; ngem ti nadiosan a debosion makagunggona iti isuamin a bambanag, ta addaan kari a biag ita ken daydiay umayto.” (1 Timoteo 4:8) No kasta, ipakpakita ni Pablo ti mabigbigbig ita dagiti tattao, a dagiti medikal wenno pisikal a probision saanda a maipanamnama ti pudpudno a nasalun-at a wagas ti panagbiag. Nupay kasta, impanamnama ni Pablo kadatayo a ti kapatgan iti amin isu ti panangparang-ay iti naespirituan a salun-at ken nadiosan a debosion.
4. Ania dagiti gunggona nga itden ti nadiosan a debosion?
4 Makagunggona ti kasta a kurso iti “biag ita” ta salaknibannatay dayta manipud kadagiti amin a makadangran a banag a sagsagabaen dagiti saan a nadiosan a tattao, wenno dagidiay addaan laeng iti “langa [wenno, kita] ti nadiosan a debosion.” (2 Timoteo 3:5; Proverbio 23:29, 30; Lucas 15:11-16; 1 Corinto 6:18; 1 Timoteo 6:9, 10) Addaan dagidiay mangipalubos iti nadiosan a debosion a mangsukog iti biagda iti nasalun-at a panagraem kadagiti linteg ken pagannurotan ti Dios, ket dayta ti manggutugot kadakuada a mamagbalin iti makapasalun-at a sursuro ti Dios a wagas ti panagbiagda. Mangyeg ti kasta a kurso iti naespirituan ken pisikal a salun-at, pannakapnek, ken kinaragsak. Ken “sitatalged nga agur-urnongda a maipaay iti bagbagida iti maysa a nasayaat a pamuon maipaay iti masanguanan, tapno mapetpetanda a sititibker ti pudpudno a biag.”—1 Timoteo 6:19.
5. Ania a pannursuro ti impaay ni Pablo iti maikadua a kapitulo ti suratna ken ni Tito?
5 Yantangay mangyeg ti panagbiag nga idaldalan ti makapasalun-at a sursuro ti Dios kadagiti bendision ita ken iti masanguanan, nasken nga ammuentayo, kadagiti praktikal a pamay-an, no kasanotay a mapagbalin ti makapasalun-at a sursuro ti Dios a wagas ti panagbiagtayo. Impaay ni apostol Pablo ti sungbat iti suratna ken ni Tito. Imutektekantay a nangnangruna ti maikadua a kapitulo dayta a libro, a sadiay binilinna ni Tito nga “itultuloy[na] a sawen dagiti bambanag a maiyanatup iti makapasalun-at a sursuro.” Awan duadua a mabenepisiarantay amin, agtutubo ken nataengan, lalaki ken babai, iti kasta a “makapasalun-at a sursuro” ita.—Tito 1:4, 5; 2:1.
Balakad Para Kadagiti Lallakay
6. Ania ti imbalakad ni Pablo kadagiti “lallakay,” ken apay a maysa a kinamanangaasi iti biangna ti panangaramidna iti dayta?
6 Umuna, adda balakad ni Pablo para kadagiti lallakay iti kongregasion. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:2. “Dagiti lallakay,” kas maysa a grupo, ket raraemen ken tangtangaden dagiti sabsabali kas pagwadan ti pammati ken kinasungdo. (Levitico 19:32; Proverbio 16:31) Gapu itoy, mabalin a bumdeng dagiti dadduma a mangipaay iti balakad wenno singasing kadagiti lallakay maipapan kadagiti bambanag a saan unay a serioso. (Job 32:6, 7; 1 Timoteo 5:1) Gapuna, maysa a kinamanangaasi iti biang ni Pablo ti panangbalakadna nga umuna kadagiti lallakay, ket makagunggona kadakuada no ipapusoda dagiti sasao ni Pablo ken siguraduenda a maikarida a tuladen, kas ken Pablo.—1 Corinto 11:1; Filipos 3:17.
7, 8. (a) Ania ti ramanen ti panagbalin a “natimbeng iti panagug-ugali”? (b) Apay a masapul a mabalanse ti panagbalin a “serioso” iti panagbalin a “nasimbeng iti panunot”?
7 Dagiti lallakay a Kristiano, umuna iti amin, “natimbeng koma ti panagug-ugalida.” Nupay mabalin a tumukoy ti orihinal a sao (“managparbeng,” Kingdom Interlinear) iti panaginum, kaipapanan met dayta ti panagbalin a nasiput, nasin-aw ti panagpampanunot, wenno sipupuot. (2 Timoteo 4:5; 1 Pedro 1:13) No kasta, iti man panaginum wenno kadagiti dadduma pay a banag, dagiti lallakay masapul a natimbengda, saan nga aglablabes wenno napalalo.
8 Kalpasanna, rumbeng nga agbalinda met a “serioso” ken “nasimbeng iti panunot.” Kadawyan a kakuykuyog ti panaglakay ti panagbalin a serioso, wenno natakneng, madaydayaw, ken maikari iti panagraem. Nupay kasta, mabalin nga agannayas dagiti dadduma nga agbalin a serioso unay, a saanda a maanusan ti kinaganaygay dagiti agtutubo. (Proverbio 20:29) Isut’ gapuna a nabalanse ti “serioso” iti “nasimbeng iti panunot.” Rumbeng a taginayonen dagiti lallakay ti kinaserioso a mayanatup iti tawenda, ngem masapul a natimbengda, a matengngelda a naan-anay ti rikrikna ken tigtignayda.
9. Apay a masapul a nasalun-at dagiti lallakay iti pammati ken ayat ken nangruna iti panagibtur?
9 Kamaudiananna, dagiti lallakay rumbeng nga agbalinda a “nasalun-at iti pammati, iti ayat, iti panagibtur.” Kadagiti suratna, namin-adu a dinakamat ni Pablo ti pammati ken ayat agraman ti namnama. (1 Corinto 13:13; 1 Tesalonica 1:3; 5:8) Ditoy sinandianna ti “namnama” iti “panagibtur,” nalabit gapu ta nalaka laeng a sumuko ti maysa a tao iti narigat a kasasaad bayat a lumaklakay. (Eclesiastes 12:1) Nupay kasta, kas kinuna ni Jesus, “ti nakapagibtur agingga iti panungpalan isunto ti maisalakan.” (Mateo 24:13) Mainayon pay, maikari dagiti lallakay a tuladen dagiti dadduma saan laeng a gapu iti tawen wenno padasda no di ket gapu kadagiti natibker a naespirituan a kababalinda—pammati, ayat, ken panagibtur.
Para Kadagiti Babbaket
10. Ania ti imbalakad ni Pablo kadagiti “babbaket” iti kongregasion?
10 Kalpasanna, inturong ni Pablo ti atensionna kadagiti babbaket iti kongregasion. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:3. “Dagiti babbaket” isu dagiti natataengan a babbai a kameng ti kongregasion, a pakairamanan dagiti assawa “dagiti lallakay” ken inna ken apo a babbaket dagiti dadduma pay a kameng. No kasta, mabalin nga adda dakkel nga impluensiada, agpaay iti pagimbagan wenno pagdaksan. Dayta ti gapuna a rinugian ni Pablo dagiti sasaona iti “kasta met,” kayatna a sawen, addaan met “dagiti babbaket” kadagiti pagrebbengan a masapul nga annongen tapno matungpalda ti akemda iti kongregasion.
11. Ania ti mararaem a panagtigtignay?
11 Umuna, “dagiti babbaket mararaem koma ti panagtigtignayda,” kuna ni Pablo. Ti “panagtigtignay” isu ti akinruar nga ebkas ti akin-uneg a kababalin wenno personalidad ti maysa a tao, kas yanninaw agpadpada ti kababalin ken langa. (Mateo 12:34, 35) Ngarud, ania ti rumbeng a kababalin wenno personalidad ti maysa a Kristiano a baket? Iti maysa a sao, “mararaem.” Naipatarus daytoy manipud iti Griego a sao a kayatna a sawen “daydiay maiparbeng kadagiti tattao, tigtignay wenno bambanag a naidaton iti Dios.” Pudno a mayanatup daytoy a balakad gapu iti impluensiada kadagiti dadduma, nangruna kadagiti ub-ubing a babbai iti kongregasion.—1 Timoteo 2:9, 10.
12. Ania a di umiso a panangaramat iti dila ti rumbeng a liklikan ti amin?
12 Sumaruno dagiti dua a negatibo a kababalin: “saanda a manangpardaya, saanda met a paadipen iti adu nga arak.” Makapainteres ta napagkadua dagitoy. “Idi un-unana, idi nga arak laeng ti mainum,” kuna ni Propesor E. F. Scott, “kadagiti babassit nga inninuman a padpadaksen dagiti babbaket dagiti kaarrubada.” Kaaduanna, ad-adda a maseknan dagiti babbai kadagiti tattao ngem dagiti lallaki. Nasayaat met ketdi dayta. Ngem, ti pannakaseknan mabalin nga agtungpal iti panangidanondanon ken iti panangpardaya pay ketdi, nangruna no lumukay ti dila no nakainum ti maysa. (Proverbio 23:33) Wen, amin a sumursurot iti makapasalun-at a wagas ti panagbiag, lallaki ken babbai, rumbeng nga agannadda iti daytoy a palab-og.
13. Kadagiti ania a pamay-an nga agbalin dagiti babbaket a mannursuro?
13 Maipaay iti makagunggona a panangusar iti wayada, naparegta dagiti babbaket nga agbalinda koma a “mannursuro iti naimbag.” Iti dadduma a suratna, nangipaay ni Pablo kadagiti nalawag a bilin a saan a mapalubosan dagiti babbai a mangisuro iti uneg ti kongregasion. (1 Corinto 14:34; 1 Timoteo 2:12) Nupay kasta, saan a daytoy ti manglapped kadakuada a mangiranud iti napateg a pannakaammo iti Dios iti sangakabbalayanda wenno iti publiko. (2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Dakkel met ti maaramidanda a pagimbagan babaen ti panagbalinda a pagwadan a Kristiano kadagiti ub-ubing a babbai iti kongregasion, kas ipakita dagiti sumaganad a bersikulo.
Para Kadagiti Agtutubo a Babbai
14. Kasano a maipakita dagiti ub-ubing a Kristiano a babbai ti kinatimbeng iti panangannong kadagiti pagrebbenganda?
14 Iti panangparegtana kadagiti babbaket nga agbalinda koma a “mannursuro iti naimbag,” dinakamat ni Pablo a nangnangruna dagiti ub-ubing a babbai. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:4, 5. Nupay naipamaysa kadagiti bambanag iti uneg ti pagtaengan ti kaaduan a pammagbaga, dagiti ub-ubing a Kristiano a babbai saanda koma nga aglablabes, a palubosanda dagiti material a pakaseknan a mangituray iti biagda. Ngem ketdi, “nasimbengda koma iti panunot, nadalusda, . . . naimbagda,” ken kangrunaan iti amin, sidadaanda a mangsuportar iti Nakristianuan nga urnos ti kinaulo, “tapno ti sao ti Dios saan koma a mapagbassawangan.”
15. Apay a mapadayawan dagiti adu nga ub-ubing a babbai kadagiti kongregasion?
15 Itatta, dakkel ti namalbaliwan ti biag ti pamilia no idilig idi kaaldawan ni Pablo. Adu a pamilia ti nabingaybingay iti pammati, ken addaan dagiti dadduma iti maymaysa laeng a nagannak. Uray kadagiti makunkuna a tradisional a pamilia, gagangayen a ti asawa a babai wenno ina ti mangas-asikaso iti amin a trabaho iti pagtaengan. Makapadagsen ken mangipabaklay amin daytoy iti dakkel a responsabilidad kadagiti agtutubo a Kristiano a babbai, ngem saan a daytoy ti mangwayawaya kadakuada manipud kadagiti Nainkasuratan nga obligasionda. Gapuna, makaparagsak unay a makita dagiti adu a matalek nga agtutubo a babbai a mangikagkagumaan a mangannong kadagiti adu a pagrebbenganda ngem kabaelanda pay latta a yun-una dagiti intereses ti Pagarian, a dagiti dadduma addada pay ketdi iti amin-tiempo a ministerio kas auxiliary wenno regular a payunir. (Mateo 6:33) Talaga a mapadayawanda!
Para Kadagiti Agtutubo a Lallaki
16. Ania ti imbalakad ni Pablo kadagiti ub-ubing a lallaki, ken apay a naintiempuan daytoy?
16 Kalpasanna, inturong ni Pablo ti atension kadagiti ub-ubing a lallaki, a pakairamanan ni Tito. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:6-8. Gapu kadagiti iresponsable ken makadangran nga aramid dagiti adu nga agtutubo ita—panagsigarilio, panangabuso iti droga ken arak, maiparit a panagdenna, ken dadduma pay a nailubongan nga aramid, kas kadagiti naranggas nga ay-ayam ken naalas a musika ken paglinglingayan—pudno a maysa daytoy a naintiempuan a balakad nga agpaay kadagiti agtutubo a Kristiano a mayat a mangsurot iti nasalun-at ken makapnek a wagas ti panagbiag.
17. Kasano nga agbalin ti maysa nga agtutubo a lalaki a “nasimbeng iti panunot” ken maysa a “pagulidanan iti nasayaat nga ar-aramid”?
17 Maigidiat kadagiti agtutubo iti lubong, ti maysa nga agtutubo a Kristiano a lalaki “nasimbeng koma iti panunot” ken “maysa a pagulidanan iti nasayaat nga ar-aramid.” Inlawlawag ni Pablo a ti nasimbeng ken nataengan a panunot ket magun-odan, saan a dagidiay basta agad-adal laeng, no di ket dagidiay a “babaen iti panangusar nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.” (Hebreo 5:14) Anian a makaay-ayo a makita dagiti agtutubo a mangipapaay iti panawen ken pigsada tapno maaddaanda iti naan-anay a paset kadagiti adu a pagrebbengan iti kongregasion Kristiano, imbes a sayangenda ti pigsada kadagiti agimbubukod nga aramid! Iti panangaramidda iti dayta, mabalinda ti agbalin a pagwadan iti “nasayaat nga ar-aramid” iti kongregasion Kristiano, kas ken Tito.—1 Timoteo 4:12.
18. Ania ti kayat a sawen ti panagbalin a saan a rinuker iti sursuro, serioso iti panagtigtignay, ken makaay-ayo iti panagsasao?
18 Napalagipan dagiti ub-ubing a lallaki nga “ipakitada koma ti di kinarinuker iti panangisuro[da], kinaserioso, nasayaat a panagsasao a di mabalin a kondenaren.” Ti sursuro a ‘saan a rinuker’ ket rumbeng a naibatay a sititibker iti Sao ti Dios; ngarud, dagiti ub-ubing a lallaki masapul nga agbalinda a nasaet nga estudiante ti Biblia. Kas kadagiti lallakay, rumbeng nga agbalin met dagiti ub-ubing a lallaki a serioso. Masapul a bigbigenda a ti panagbalin a ministro ti Sao ti Dios ket maysa a serioso a responsabilidad, ket ngarud masapul nga “agtignay[da] iti pamay-an a maikari iti naimbag a damag.” (Filipos 1:27) Kasta met, ti panagsasaoda ket masapul a “makaay-ayo” a “saan a mabalin a kondenaren” tapno awan ti pangbabalawan dagiti bumusbusor.—2 Corinto 6:3; 1 Pedro 2:12, 15.
Para Kadagiti Tagabo ken Adipen
19, 20. Kasano a ‘maarkosan [dagidiay agserserbi kadagiti dadduma a tattao kas empleado] ti sursuro ti Manangisalakantayo, ti Dios’?
19 Kamaudiananna, inturong ni Pablo ti atension kadagidiay agserserbi kadagiti dadduma a tattao kas empleado. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:9, 10. Manmano kadatayo ita ti tagabo wenno adipen, ngem adu dagiti empleado ken trabahador nga agserserbi kadagiti dadduma. Ngarud, agaplikar met itatta dagiti prinsipio nga imbinsabinsa ni Pablo.
20 Ti ‘panagpasakop kadagiti makinkukua kadakuada iti isuamin a bambanag’ kaipapananna a rumbeng nga ipakita dagiti empleado a Kristiano ti napaypayso a panagraem kadagiti among ken superbisorda. (Colosas 3:22) Rumbeng a pagaammo met ida kas mapagtalkan a trabahador, nga ipaayda ti agmalem a serbisio a maikari iti amongda. Ken masapul a salimetmetanda ti nangato a pagalagadan ti Nakristianuan a kababalin kadagiti pagtrabahuanda uray pay ania ti kababalin dagiti dadduma sadiay. Amin dagitoy ket “tapno maarkosanda ti sursuro ti Manangisalakantayo, ti Dios, iti isuamin a bambanag.” Masansan a makangngegtayo kadagiti makaparagsak a resulta no ipangag dagiti napasnek a managpaliiw ti kinapudno gapu iti nasayaat a kababalin dagiti Saksi a katrabahuan wenno empleadoda! Maysa daytoy a gunggona nga ipapaay ni Jehova kadagidiay mangan-annurot iti makapasalun-at a sursurona uray kadagiti pagtrabahuanda.—Efeso 6:7, 8.
Maysa a Nadalus nga Ili
21. Apay nga impaay ni Jehova ti makapasalun-at a sursuro, ken kasano ti rumbeng a panangipangagtayo?
21 Ti makapasalun-at a sursuro nga inlawlawag ni Pablo ket saan a maysa laeng a kodigo dagiti prinsipio iti kababalin wenno moral a pagannurotan a mabalintay a konsultaen no kayattayo. Intuloy nga inlawlawag ni Pablo ti panggep daytoy. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:11, 12. Gapu iti ayat ken di kaikarian a kinamanangaasina kadatayo, impaay ni Jehova a Dios ti makapasalun-at a sursuro tapno masursurotayo ti agbiag nga addaan panggep ken naragsak kadagitoy narigat ken napeggad a tiempo. Sidadaankay met laeng aya a mangawat ken mamagbalin iti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagyo? Ti panangaramid iti dayta kaipapananna ti pannakaisalakanyo.
22, 23. Aniada a bendision ti apitentayo no pagbalinentayo ti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagtayo?
22 Saan la a dayta, ti panamagbalin iti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagtayo ikkannatay iti naisangsangayan a pribilehio ita ken iti naragsak a namnama iti masanguanan. Pangngaasiyo ta basaenyo ti Tito 2:13, 14. Wen, ti panamagbalin iti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagtayo ilasinnatayo manipud iti rinuker ken matmatay a lubong kas maysa a nadalus nga ili. Umasping dagiti sasao ni Pablo kadagiti pammalagip ni Moises kadagiti annak ti Israel idiay Sinai: “No maipapan ken Jehova, . . . itan-oknakanto kadagiti amin a nasion nga inaramidna, iti dayaw ken iti nagan ken iti pintas, bayat a paneknekam a maysaka nga ili a nasantuan ken Jehova a Diosmo, kas inkarina.”—Deuteronomio 26:18, 19.
23 Sapay koma ta kanayontay nga ipateg ti pribilehio ti panagbalin a nadalusan nga ili ni Jehova babaen ti panamagbalin iti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagtayo! Naalibtakkay koma a kanayon a mangilaksid iti aniaman a kita ti kinadakes ken kadagiti nailubongan a tarigagay, iti kasta makapagtalinaedkayo a nadalus ken maikari nga usaren ni Jehova iti naindaklan a trabaho nga ipapaaramidna itatta.—Colosas 1:10.
Malagipyo Kadi?
◻ Apay a makagunggona iti amin a banag ti nadiosan a debosion?
◻ Kasano a masurot dagiti lallakay ken babbaket a Kristiano ti makapasalun-at a sursuro kas maysa a wagas ti panagbiag?
◻ Ania a makapasalun-at a sursuro ti impaay ni Pablo kadagiti ub-ubing a lallaki ken babbai iti kongregasion?
◻ Ania a pribilehio ken bendision ti matagikuatayo no pagbalinentayo ti makapasalun-at a sursuro a wagas ti panagbiagtayo?
[Dagiti Ladawan iti panid 18]
Adu ita ti mangiyap-aplikar iti balakad idiay Tito 2:2-4