Aniat’ Kaipapanan ti Kinamapagpiaran?

TI KINAMAPAGPIARAN kayatna a sawen ti panagbalin a napudno ken awanan iti panagkusit. Ti kinamapagpiaran kasapulanna ti panagbalinyo a nainkalintegan iti pannakilangenyo kadagiti dadduma​—nalinteg, nadayaw, saan a manangallilaw wenno manangiyaw-awan. Ti tao a mapagpiaran ket maysa a tao ti kinatarnaw. Gapu ta kanayon a mapagtalkan, pulos saanna a kuskusiten ti padana a tao. Amintayo tarigagayantayo ti matrato iti kasta a pamay-an, saan kadi? Gapuna ti kadi kinamapagpiaran adda ti panagpasona?

Ti Kristiano insigida a makitana kadagiti depinasion nga adda iti ngato no apay nga asinoman nga agkunkuna a pudno a managdaydayaw ket masapul nga agbalin a tao a mapagpiaran. (Juan 4:24) Daydayawenna ni “Jehova a Dios ti kinapudno.” (Salmo 31:5; Tito 1:2) Nainkalintegan, dagiti laeng “lallaki a napudno” ti makakualipikar a mangirepresentar kenkuana.​—Exodo 18:21, New World Translation Reference Bible, footnote.

Ti kinamapagpiaran ti mangapektar iti adu a paset ti panagbiagtayo, gapuna maawatan ti panagkuna ni apostol Pablo: “Tarigagayanmi ti agbiag a sitatakneng kadagiti isuamin a bambanag.” Ramanen dayta ti panagsao, idiay pagtrabahuan, kadagiti bambanag ti pamilia, ti negosio, ken iti isusungbat kadagiti aniaman a legal a pagannurotan nga ipataw dagiti gobierno kadatayo.​—Hebreo 13:18.

Kadagiti Intay Sawen

Nagadu dagiti pamay-an​—nupay masansan a mamatmatan kas inosente ken akseptado​—a dagiti tattao saanda nga agsao ti kinapudno. Palsipikarenda dagiti reportda iti oras ti panagtrabaho, pagulbodenda dagiti annakda kadagiti bumisbisita, mangtedda kadagiti di umiso a palawag kadagiti ahente ti seguro, agulbodda nga adda sakitda tapno makapanawda manipud iti trabaho, ti sumagmamano.

No maminsan ti intay sawen iti sabali ti kasapulan a maisurat agpaay iti maysa a rason, dagiti indibidual a pulos di agul-ulbod iti panagsao patienda a maysa a naiduma a banag no irepreportda ti napastrekanda a maipaay iti panagbuis wenno isurat a sinaggaysa ti deklarasion a maipaay kadagiti ahente ti aduana kadagiti internasional a pagbeddengan. Daytoy a panagkusit ti mangpadpadagsen kadagiti isuamin a managbayad ti buis. Pudno aya a panagayat dayta kadagiti kaarruba? Malaksid pay, saan aya a dagiti Kristiano addaanda ti obligasion nga “ited ken ni Cesar dagiti bambanag a maipaay ken ni Cesar”?​—Lucas 20:25; 10:27; kitaenyo met ti Roma 13:1, 2, 7, 8.

Iti intay panagsao, tarigagayantay koma a tuladen “ti Dios ti kinapudno,” saan a “ti ama ti kinaulbod.” (Salmo 31:5; Juan 8:44) Dagiti tattao a nakillo ti mabalin nga agtinnagda iti panagsao a dua ti kaipapananna tapno agulbodda ken mangallilawda. Ngem ti panagulbod iti kaarrubatayo ket saan a panagayat kenkuana. Malaksid pay, dagiti ulbod awan pudpudno a masanguananda.​—Efeso 4:25; Apocalipsis 21:27; 22:15.

Idiay Pagtrabahuan

Ti panangipaay ti pudpudno a trabaho iti awaten a sueldo iti maysa nga aldaw ti nainkalintegan ken Nainkasuratan a pagalagadan. (Colosas 3:22-24) Kaskasdi, nagadu a ribo dagiti mannanakaw ti tiempo a perperdienda ti oras ti kompania babaen kadagiti naibennat a panaginana, naladaw a panagtrabaho ken nasapa a panagawid, mangbusbosda ti adu a tiempo a panangpapintas ti bagbagida kalpasan ti isasangpetda idiay pagtrabahuan, usarenda ti telepono ti kompania a maipaay kadagiti nabayag a di autorisado a personal nga iyaawag, paandarenda dagiti kabukbukodanda a negosio iti oras ti kompania, ken rumidepda pay. Ti panagtatakawda ti mangpangato ti ngina nga agpaay iti tunggal maysa.

Dadduma pay a langa ti panagtatakaw iti pagtrabahuan ramanenna ti panagala kadagiti abasto ken al-alikamen a maipaay iti personal a panangusar. Kuna dagiti dadduma a daytoy ket kas panangbalanse laeng iti nababa a pasueldo, kasla panangpatasda laeng kadagiti bambanag iti maysa a naimut nga amo! Ngem no ti panangala kadagiti bambanag ket awan iti pannakaammo ken palubos ti makinkukua wenno ti amo, kinapudnona daytat’ maysa a langa ti panagtakaw.

Kadagitoy amin a situasion, iyaplikar ti pudno a Kristiano ti naipaltiing a balakad: “Daydi nagtaktakaw saan koma nga agtakawen, no di ket agtrabaho . . . nga aramidenna ti naimbag babaen ti imana, tapno adda pagitedna iti adda pakasapulanna.”​—Efeso 4:28; Aramid 20:35.

Kaskasdi, ania ngay no ti amoyo kalikagumannakayo a mangaramid iti maysa a sinisuitik wenno iparit ti linteg nga aramid ket butbutngennakayo nga ikkatennakayo no dikayo agtungpal? Sumagmamano a pangarigan: Singiren ti suki gaput’ panangsukat ti maysa a piesa ti auto a di met pulos naikabkabit iti lugan; panangikabil iti nalaklaka, nakapkapuy a tagilako idiay kahon tapno dagiti suki ket masingirda iti nangatngato a gatad; panangisurat ti baro, “bimmaba a presio” kadagiti tagilako idinto a dagiti orihinal a presio ket isu met laeng wenno nababbaba pay. Adu kadagiti empleado ti mangmatmat iti daytoy kas responsabilidad ti amo, saan a ti agtartrabaho. Aniat’ inar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova idi naipasangoda iti kastoy a situasion? Ni Daryl J    insalaysayna:

“Bayat nga agtartrabahoak a kas manedyer dagiti produkto iti talon iti maysa a groseria, inasitgannak ti manedyer ket indawatna nga ipangatok ti maganansia babaen ti saan a panangipangpangato ti aniaman kadagiti presio. Dagiti suhestion a panangaramid iti daytoy ket: Aglablabes a baliwan ti kadagsen dagiti dadduma a produkto, ken ti panangited iti ‘sinsinan’ a pakaammo iti utang iti maysa a suplayer. Gagangay nga aramid ngem kinasuitik.”

Ni Daryl ti madi nga agulbod ken agkusit. (Proverbio 20:23) Sumagmamano a lawas kamaudiananna isut’ naikkat. Isu kadi ti saan a nainsiriban iti panangikabil ti pamiliana iti epekto ti kinaawan ti panggedanna? Nagbabawianna aya ti panagbalinna a mapagpiaran? Saan, agsipud ta idi nangngegan ti padana a Saksi ti adda a napasamak, isut’ nangted iti panggedanna. Kuna ni Daryl: “Iti tallo aginggana iti uppat a lawas, nagsubliakon a mangsupsuportar iti bagik ken ti pamiliak babaen iti nalinteg a pamay-an. Imbilangko a maysa a pribilehio ti mabendisionan babaen ken ni Jehova gaput’ panangsalimetmetko ti kinatarnaw kenkuana.”

Iti kasumbangirna, mabalin a makaalakay ti pagtrabahuanyo agsipud ta mapagpiarankayo. Maysa nga ahente iti nalatak nga internasional a kompania ti seguro ti nangipakaammo iti makinkukua iti maysa a naballigi a paglakuan idiay siudad ti Toronto, Canada, a pagpatinggaenna dagiti parikutna iti panagtatakaw dagiti empleado babaen ti panangtangdanna kadagiti Saksi ni Jehova. Inlawlawag ti ahente: ‘Idi addaak iti sabali a siudad a masansanay iti panagiseguro, naduktalak a maysa kadagiti klienteda isut’ maysa a dakkel a kadena dagiti supermarket a mangtangtangdan laeng kadagiti Saksi nga agikabil kadagiti malako kadagiti estante ti groseria no rabii. Naaddaanda ti sumagmamano a dakes a kapadasan kadagiti dadduma a trabahador ngem awan pulos banag a mapukpukawda nanipud intedda dagiti tulbek kadagiti Saksi a sumrek kalpasan dagiti oras a mangaramid iti panagikabil kadagiti tagilako.’

Dadduma Pay a Pamay-an ti Panagbalin a Mapagpiaran

Iti panawen nga iyuutang ti kuarta, masansan ti umut-utang isarmingna ti kinapakumbaba ken panagraem, ken mangiyebkas kadagiti mangipasiguro a sasao maipapan iti panagbayadna ken panagyamyamanna gapu iti tulong. Ngem inton ti tiempo dumtengen a panangbayad ti utang, ti nakaskasdaaw a Jekyll-ken-Hyde a panagbalbaliw ti kababalin ti umapayen kadagiti dadduma a nakautang. Ngarud gagangayen ti pannakakita ti panagunget, kinauyong, reklamo ti pannakapilpilitna nga agbayad, ken sasao a mangibagbaga a ti nagipabulod kurang ti kinamanangngaasina. Iti imatang ti nakautang, ti managparabur a managpabulod ti nagbalinen kas maysa a narungsot nga animal! Ti Biblia, nupay kasta, kunana a ‘ti umutang a saan nga agbayaden ket nadangkes.’ (Salmo 37:21; Roma 13:8) Nangnangruna a daytoy ti kaso no ti umutang awan ti panagreggetna nga agbayad uray pay iti babassit a kantidad tapno maidemostra ti nasayaat a pammatina, nalabit awan ti panagreggetna pay a makisao iti daydiay nagpautang.

Iti panagbiag ti pamilia, ti kinamapagpiaran ti kasapulan met kadagiti adu a bambanag: Ti pangulo ti balay rebbengna ti agbalin a napudno ken baketna maipapan iti masapsapulanna ken dagiti pinansial a bambanag; ti asawa a babai ti rebbeng a napudno met ken ni lakayna no maipapan iti pananggasgastona iti pundo ti pamilia; agpadpada a kasapulanda ti agbalin a tattao ti kinatarnaw, agraman ti panangipamaysa iti interesesda iti sekso iti maysa ken maysa; nasayaat met no dagiti annak agbalinda a napudno ken natulnog maipapan iti pakikadkaduaanda ken dagiti langa ti paglinglingayanda, maitunos kadagiti naiyebkas a tartarigagay dagiti dadakkelda.​—Efeso 5:33; 6:1-3.

Manipud amin nga adda a naibagan, rebbeng a nalawag a ti pudpudno a Kristiano masapul nga “umadayoda koma iti kinadakes”​—ti nadangkes nga ar-aramid ken dakes a bungbunga a kakkakuyog ti kinasuitik, panagulbod, panangallilaw, panagkusit, ken ti moral a kinarugit.​—2 Timoteo 2:19; Roma 2:21-24.

Dagiti Supapak ken Gunggona

Ti kinanainkalintegan ken kinadirekta, napudno a pannakilangen kadagiti dadduma, ti mangparang-ay ti kinamapagpiaran. Maysa a kasasaad ti panagtalek ken kompiansa ti maparang-ay, nga agturong kadagiti nasalun-at a kababalin ken relasion. Ti kinamapagpiaran ti mangipaay met ti kasasaad a maipaay iti natalek a panagbiag, a libre manipud kadagiti makaibus iti panawen ken pigsa a panangidepdepensa iti bagi a patpatauden dagiti panagsuspetsa, panagduadua, ken panagbuteng maipapan kadagiti dadduma.​—Idiligyo iti Isaias 35:8-10.

Ti kinamapagpiaran tumulong iti kaadda ti nadalus a konsiensiatayo, nga isut’ nasken no kayattayo a maay-ayo ti “panangipaay iti sagrado a serbisio iti Dios a sibibiag.” (Hebreo 9:14; 1 Timoteo 1:19) Daytat’ mangted ti talna ti panunot, a mangiturong iti nasayaat a pannaturog iti rabii. Mabalinyo a sanguen dagiti dadduma a di mababainan. Ti kinamapagpiaran ikkatenna met ti makapakapsut a buteng iti pannakakemmeg iti panagar-aramid iti dakes. Iti daytoy a pamay-an mataginayontayo ti natauan a dignidad ken dayawtayo. Kasano ti panagbalin dayta a pasadon wenno impraktikal?

Gapuna, adu dagiti agdama a supapak ken gunggona nga agayusto kadatayo ken kadagiti dadduma no mapagpiarantayo a tattao. Kaskasdi, nangnangruna ngem iti aniaman, kayattayo ti agbalin a mapagpiaran saan a gapu ta dayta ti kasayaatan a pagannurotan wenno gapu ta mabilbilintayo nga agbalin a mapagpiaran no di ket gapu ta inayattayo ni Amatayo a Jehova. Kayattayo a taginayonen ti nasudi a pannakirelasiontayo kenkuana ken maaddaan iti anamongna. Tarigagayantayo met ti agbalin a mapagpiaran agsipud ta iti dayta iyeb-ebkastay ti ayattayo iti padatayo a tao. Gapuna, iti simple a panangisao, ti panagbalin a pudno a Kristiano kaipapananna ti panagbalin a mapagpiaran.​—Mateo 22:36-39.

Kuna ti salmista: “O Jehova, asino ti agtaengto ita tabernakulom? Asino ti agnaedto ita nasantuan a turodmo? Dayta magmagna a nalinteg ken agaramid iti kinalinteg ken agsao iti pudno manipud iti pusona. . . . ket saan a mangumsi a maibusor iti kaarrubana.” (Salmo 15:1-3) No maaddaantay ti mapagpiaran a panagbiag kas dagiti managdaydayaw ken ni Jehova, ngarud inton sililinteg a pagpatinggaenna daytoy agdama a nakillo a sistema ken inton “ti tabernakulo ti Dios adda kadagiti tattao,” maysatayto met kadagidiay mangtagiragsak iti agnanayon a bendision a kas ti “sangailina.” Iti kasta ditayto pulosen nga agpaso!​—Apocalipsis 21:1-5.

[Kahon iti panid 5]

Mabalinyo Kadi a Sanguen ti Karit ti Kinamapagpiaranyo?

Ti lubong a pagbibiagantayo karitenna ti rikriknatayo ken determinasiontayo a mangaramid iti nalinteg. Daytat’ nasangal a mangipaganetget iti panangipangpangruna kadagiti bagbagitayo, nga agpaay a pakaparigatan dagiti dadduma.

Sipapasnek pay met laeng kadi a salsalimetmetanyo a ti kinamapagpiaran kaskasdi nga isu ti kasayaatan a pagannurotan? Ti kadi nauneg a rikriknayo ti napigsa pay met laeng tapno salimetmetanyo ti kinamapagpiaranyo no dagiti panangparigat ikabilnakayo iti pannakasuot? Kas pangarigan, aniat’ aramidenyo no:

◻ Kalpasan ti kinaawan panggedanyo iti adu a bulan, makakitakayo iti dakkel a kantidad ti kuarta a mangbayad iti isuamin nga ut-utangyo ket ikkannakayo pay iti pundo a maidulinyo?

◻ Ti panagkusit iti maysa a napateg nga eksamin iti eskuelaanyo ket isu ti kakaisuna a pakagun-odanyo ti grado a mangdeterminar iti masanguanan a panagbiagyo?

◻ Ti pannakabigbigyo kas maysa a sientista sapulenna ti “panangbalbaliwyo” kadagiti datus manipud iti panagsirarakyo tapno maipablaak ti reportyo?

◻ Iti panagbakasionyo iti sabali a pagilian, gumatangkayo iti nakangingngina a banag iti nakasaysayaat a presio ngem ti panangideklarayo iti dayta idiay pagbeddengan ket kaipapananna ti panagbayadyo ti nangato a buis?

[Kahon iti panid 6]

Dagiti Ar-aramid ti Kinamapagpiaran Saan Pay a Nagpaso

Kaskasdi pay met laeng aya nga ay-ayaten dagiti tattao ti padada a tao? Wen, nupay dagiti pagiwarnakan ipadpadamagda dagiti ar-aramid ti kinamapagpiaran a kasla isuda ti naisalsalumina ket gapu itoy maikari iti damag.

Ti polisia idiay Fort Wayne, Indiana, E.U.A., pinadpadasda nga allukoyen dagiti mannanakaw babaen ti panangikabilda ti maysa a nakangingngina a TV iti maysa a kotse a di naserraan. Sinipsiputanda dayta iti sumagmamano a lawas tapno kitaen no ania ti mapasamak. “Ti inkam nakita isu dagiti tattao a lumabas iti asideg ti kotse, kumitada iti uneg ket makitada ti TV, lukatanda ti ruangan, italmegda ti pagserraan, serraanda ti ruangan ket sada lumabasen.” Babaen ti panangaramidda iti kasta impakitada ti kinamapagpiaran.

Ti paulo ti damag iti pagiwarnakan ti Canada sawenna ti maipapan ti pannakaisubli ti napukaw a kuarta gapu ti makaay-ayo nga epekto ti pannursuro ti Biblia:

“Dagiti naimbag a Samaritano pinagtuloyna ti piesta.”​—The Windsor Star

“Ni mapagpiaran a Pat inyawatna ti $421.”​—The Spectator

“Ti pannakaisubli ti mapukpukaw a $983 pinasublina ti pammati ti managlako.”​—The Toronto Star

Kadagitoy a kaso, dagidiay nangisubli kadagiti mapukpukaw a kuarta ket isuda dagiti Saksi ni Jehova. Iti daydiay immuna, dua nga agtutubo a Saksi a makiramraman iti ministerio a panagbalaybalay nasarakanda ket insublida ti pitaka ti maysa a babai. Kunana: “Ti kunak ket dagidiay nga ub-ubbing ket maysada iti sangamilion. . . . Ammoyo, daytat’ pudpudno a mangipasubli iti pammatiyo iti natauan a kababalin.” Agsipud ta ti babai ket saan a taga iti dayta nga ili, naglaka koma para kadagiti agtutubo nga indulin ti kuarta, ngem kinunada: “Awan kuenta dayta. Ar-aramidenmi laeng ti banag a naimbag para iti sabali.”

Ti maikadua a report ti maipapan met iti maysa a biahero. “Ngem iti pannakasulisog awan pulos imbatina a panagduadua iti isip daydiay [nakapidut],” kuna ti pagiwarnakan. Inlawlawag ti nakapidut nga isut’ maysa kadagiti Saksi ni Jehova, “ket mamatikami a sipipigsa iti kinamapagpiaran.”

Iti maikatlo a kaso, ti tao a nakapukaw ti kuarta “ti nagkuna a ngangngani napukawnan ti pammatina iti sangatauan.” Ti asawa a lalaki daydiay Saksi a nakapidut iti supot a papel nga ayan ti kuarta kunana iti reporter a ti pannakaiwanwan ti Biblia kenkuana isu ti sekreto: “Daytat’ namagbalin a nalaka para ken ni baketko” nga isubli dayta.

Iti sabali pay a kaso, dua a Saksi a napan nagbalaybalay nakapidutda iti napukaw a sueldo iti maysa a sobre. Idi impanda dayta iti lokal nga estasion ti polisia, ti sarhento nga on duty kunana nga awan met ti nangibagbaga nga adda napukawda a kuarta. Insingasing ti Saksi nga iyanunsio ti nabirukanda iti lokal nga estasion ti radio. Kasla saan a maawatan ti langa ti polis. Kunana: “Pagregreggetanyo unay nga isubli daytoy a kuarta. Aniat’ relihionyo aya?” Idi simmungbat ti Saksi, kuna ti sarhento: “Kastat’ pagarupko, agsipud ta dakdakayo laeng ti addaan kinamapagpiaran a pagreggetanyo nga aramiden ti

kasta.”

Idi mangar-aramid iti panagbalaybalay, ni Saksi a W. K    naipasango iti karkarna unay a kalikagum. Ti lalaki iti balay ken ni baketna ti masakitda unay tapno mapan idiay banko iti dayta nga aldaw. Indawatda no mabalinan nga aramiden ti Saksi dayta. Idi nga immanamong, isut’ naikkan ti $2,000 a kuarta tapno ipan idiay banko. Idi nagsublin manipud iti banko, dina namedmedan nga insaludsod: “Kasano ti panagtalekyo kaniak idinto a didak met am-ammo?” Ti sungbat: “Ammomi, ken uray siasino ammoda, a dagiti Saksi ni Jehova ti kakaisuna laeng a mapagtalkan.”

Nupay pudno met nga adda dagiti tattao a mapagpiaran a masarakan iti isuamin a daga, mainayon pay kadagiti Saksi ni Jehova, agparang a kasla natakkon unay a maikarida iti espesial a pannakadlaw. Anian ti panagyamantayo a ti pannursuro ti Biblia maipapan iti kinamapagpiaran ti mangpataud kadagiti makagunggona ken praktikal a resulta!