Abraham​—Maysa a Pagulidanan iti Pammati

“[Ni Abraham] ti ama dagidiay amin nga addaan iti pammati.”​—ROMA 4:11.

1, 2. (a) Kasano ti pannakalagip ken Abraham dagiti pudno a Kristiano itatta? (b) Apay a naawagan ni Abraham kas “ti ama dagidiay amin nga addaan iti pammati”?

ISU ket ama ti nabileg a nasion, maysa a mammadto, negosiante, panguluen. Ngem kadagiti Kristiano itatta, isu ket kangrunaan a malaglagip gapu iti kualidad a nangtignay ken Jehova a mangibilang kenkuana kas maysa a gayyem​—ti di maisin a pammatina. (Isaias 41:8; Santiago 2:23) Abraham ti naganna, ket iti Biblia naawagan a kas “ti ama dagidiay amin nga addaan iti pammati.”​—Roma 4:11.

² Saan aya nga adda met pammati dagiti lallaki iti kasakbayan ni Abraham, a kas kada Abel, Enoc, ken Noe? Wen, ngem ni Abraham ti nakaaramidan ti tulag a pakabendisionan dagiti amin a nasion ditoy daga. (Genesis 22:18) Gapuna, isu ti nagbalin a piguratibo nga ama ti isuamin a mamati iti naikari a Bin-i. (Galacia 3:8, 9) No an-anagen, maibilang ni Abraham nga amatayo, ta ti pammatina ti agserbi kas ulidan a tuladen. Mabalin a mamatmatan ti intero a panagbiagna kas ebkas ti pammati, ta napno dayta iti nakaad-adu a pannubok ken suot. Kinapudnona, nabayag pay sakbay a naipasango ni Abraham iti mabalin a maawagan kakaruan a pannakasubok ti pammatina​—ti bilin nga idatonna ni Isaac nga anakna​—pinaneknekanen ni Abraham ti pammatina iti adu a babbabassit a pakasuotan. (Genesis 22:1, 2) Intay sukimaten ita ti sumagmamano kadagitoy immun-una a pannakasubok ti pammatina ket kitaentayo no aniada a leksion ti isuroda kadatayo itatta.

Ti Bilin a Panawanna ti Ur

3. Ania ti kunaen kadatayo ti Biblia maipapan iti kasasaad ti biag ni Abram?

³ Iyam-ammo kadatayo ti Biblia ni Abram (nga idi agangay napanaganan iti Abraham) idiay Genesis 11:26, a kunana: “Ni Tare nagtultuloy a nagbiag iti pitopulo a tawen, kalpasan dayta isu ti ama da Abram, Nacor ken Haran.” Ni Abram ket kaputotan ni managbuteng-Dios a Sem. (Genesis 11:10-24) Sigun iti Genesis 11:31, nagnaed ni Abram a kadua ti pamiliana iti nadur-as nga “Ur dagiti Caldeo,” maysa a siudad a masarakan idi iti daya ti Karayan Eufrates.a No kasta, saan a dimmakkel a kas maysa nga agallaalla nga agnanaed kadagiti tolda no di ket kas maysa nga agnanaed iti siudad, iti maysa a lugar a nasaliwanwan unay. Dagiti tagilako manipud sabali a pagilian ket magatang kadagiti paglakuan ti Ur. Naintar kadagiti kalsada dagiti napalitadaan a pagtaengan a 14 dagiti siledna, nga addaan iti kompleto a gripo iti uneg ti balay.

4. (a) Ania dagiti karit a nakaipasanguan dagiti agdaydayaw iti pudno a Dios nga agnanaed idiay Ur? (b) Kasano a naaddaan ni Abram iti pammati ken Jehova?

⁴ Gapu iti amin a namaterialan a pagnam-ayan nga adda idiay Ur, maysa a serioso a karit iti asinoman nga agtarigagay nga agserbi iti pudno a Dios. Maysa dayta a siudad a naigamer iti idolatria ken panaganito. Kinapudnona, ti buyana iti aglawlaw ket dinominaran dagiti nakangatngato a ziggurat a mangpadayaw ken Nanna a didiosen ti bulan. Awan duadua a nasuot ni Abram a makiraman iti daytoy nakadakdakes a panagdayaw, a nalabit pinilit pay dagiti dadduma a kakabagianna. Sigun iti sumagmamano a tradision dagiti Judio, ti ama ni Abram a ni Tare ket agar-aramid idi kadagiti idolo. (Josue 24:2, 14, 15) Aniaman ti kasasaad, saan a nakiraman ni Abram iti rinuker a palso a panagdayaw. Ni lakayen nga apongna a Sem ket sibibiag pay idi ken awan duadua nga inranudna ti pannakaammona iti pudno a Dios. Kas resultana, naaddaan ni Abram iti pammati ken Jehova, saan a ken Nanna!​—Galacia 3:6.

Maysa a Pannubok iti Pammati

5. Ania ti imbilin ken inkari ti Dios ken ni Abram idi adda pay laeng idiay Ur?

⁵ Masubok idin ti pammati ni Abram. Nagparang kenkuana ti Dios ket imbilinna: “Pumanawka iti pagiliam ken kadagiti kabagiam ken iti balay ni amam nga agturong iti pagilian nga ipakitakto kenka; ket mangaramidakto iti dakkel a nasion manipud kenka ket bendisionankanto ket pagbalinekto a naindaklan ti naganmo; ket agbalinka a maysa a bendision. Ket bendisionakto dagidiay mangbendision kenka, ket ti mangidawdawat ti pakadaksam ilunodkonto, ket amin a pampamilia iti daga pudno unay a bendisionandanto ti bagbagida babaen kenka.”​—Genesis 12:1-3; Aramid 7:2, 3.

6. Apay a kinasapulan ti napudno a pammati tapno mapanawan ni Abram ti Ur?

⁶ Lakayen ni Abram ken awanan anak. Kasano nga agbalin a “dakkel a nasion”? Ket sadino ngay daytoy daga a naibilin a papananna? Saan nga imbaga kenkuana ti Dios. Gapuna, kinasapulan ti napudno a pammati tapno mapanawan ni Abram ti nadur-as nga Ur ken dagiti amin a pagnam-ayan nga adda sadiay. Kastoy ti kuna ti libro a Family, Love and the Bible maipapan kadagidi nagkauna a tiempo: “Ti kakaruan kadagiti amin a dusa a mabalin a maipataw iti maysa a kameng ti pamilia a nakabasol iti serioso a krimen ket ti panangpatalaw kenkuana, ti pannakaipaidam kenkuana ti panagbalinna a ‘miembro’ ti pamilia. . . . Daytoy ti rason nga idi pinanawan ni Abraham, saan laeng a ti pagilianna, no di pay ket dagiti kabagianna, kalpasan ti panangbilin kenkuana ti Dios, naisangsangayan a parangarang daydi ti awan panagduaduana a panagtulnog ken panagtalekna iti Dios.”

7. Kasano a mabalin a maipasango dagiti Kristiano itatta kadagiti pannubok a kas iti naipasango ken Abram?

⁷ Mabalin a maipasango dagiti Kristiano itatta kadagiti umasping a pannubok. Kas ken Abram, nalabit masuottayo maipapan iti panangyun-una kadagiti material a pagimbagan imbes a dagiti teokratiko nga annongen. (1 Juan 2:16) Nalabit busbusorendatayo dagiti di manamati a kameng ti pamiliatayo, agraman dagiti nailaksid a kakabagian, a mabalin a mangpadpadas a mangsulbog kadatayo iti dakes a pannakikadkadua. (Mateo 10:34-36; 1 Corinto 5:11-13; 15:33) Gapuna, nangipasdek ni Abram iti nasayaat nga ulidan para kadatayo. Inyun-unana ti pannakigayyem ken Jehova ngem iti amin a banag​—uray dagiti singgalut ti pamilia. Saanna nga ammo nga eksakto no kasano, kaano, ken no sadino a matungpal dagiti kari ti Dios. Kaskasdi, situtulok a nangirisgo iti biagna maigapu kadagita a kari. Anian a nagsayaat a pammaregta daytoy tapno iyun-unatayo ti Pagarian iti biagtayo!​—Mateo 6:33.

8. Ania ti epekto ti pammati ni Abram kadagiti kapamiliana, ket ania ti maadal dagiti Kristiano iti daytoy?

⁸ Komusta met ngay dagiti kapamilia ni Abram? Nalawag a ti pammati ken panagtalek ni Abram ket naaddaan iti nagsayaat nga epekto kadakuada, ta agpadpada a ni baketna a Sarai ken ti naulila a kaanakanna a ni Lot ket natignay nga agtulnog iti bilin ti Dios ken mangpanaw iti Ur. Idi agangay, ni Nacor a kabsat ni Abram ken ti dadduma kadagiti putotna pinanawanda ti Ur ket nagnaedda idiay Haran, a sadiay nagdaydayawda ken Jehova. (Genesis 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Kinapudnona, immanamong uray ni Tare nga ama ni Abram a sumurot iti anakna! Gapuna, isu ti dinakamat ti Biblia, kas ulo ti pamilia, a makinggapuanan iti iyaakarda nga agturong idiay Canaan. (Genesis 11:31) Agballigitayo met ngata no sitataktika a kasabaantay dagiti kabagiantayo?

9. Ania ti kasapulan idi nga isagana ni Abram para iti panagdaliasatna, ket apay a nalabit nairaman iti dayta ti panagsakripisio?

⁹ Sakbay ti panagdaliasatna, adu ti masapul nga aramiden ni Abram. Masapul nga agilako kadagiti alikamen ken sanikua ket gumatang kadagiti tolda, kamelio, taraon, ken kasapulan nga aruaten. Mabalin a nagsagaba ni Abram iti pinansial a pannakalugi gapu kadagiti kasta nga agdardaras a panagsagana, ngem maragsakan nga agtulnog ken Jehova. Anian a nakallalagip nga aldaw idi nalpasen dagiti panagsagana ket nakatakderen ti bunggoy ni Abram iti ruar dagiti pader ti Ur, a nakasaganadan nga agdaliasat! Iti panangtaraigidda iti Karayan Eufrates, nagdaliasat ti bunggoy nga agpaamianan a laud. Kalpasan ti adu a lawas a panagdaliasatda iti agarup 1,000 a kilometro, nakagtengda iti maysa a siudad ti makin-amianan a Mesopotamia a naawagan Haran, a kangrunaan a pagsardengan dagiti agdaldaliasat a nabunggobunggoy.

10, 11. (a) Apay a mabalin a nagtalinaed ni Abram idiay Haran iti sumagmamano a tiempo? (b) Ania a pammaregta ti maipaay kadagiti Kristiano a mangtaripato kadagiti lallakay ken babbaket a nagannak?

¹⁰ Nagindeg ni Abram idiay Haran, a nalabit gapu iti konsiderasionna iti lakayen nga amana a ni Tare. (Levitico 19:32) Adu a Kristiano itatta ti addaan met iti pribilehio a mangtaripato kadagiti lallakay ken babbaket wenno masaksakit a nagannak, a ti dadduma ket masapul pay ketdi a mangaramid kadagiti panagbalbaliw tapno maaramidda dayta. No kasta ti kasapulan, manamnamada a dagiti naayat a panagsakripisioda ket ‘makaay-ayo iti imatang ti Dios.’​—1 Timoteo 5:4.

¹¹ Naglabas ti tiempo. “Ti al-aldaw ni Tare nagdagup iti dua gasut ket lima a tawen. Kalpasanna natay ni Tare idiay Haran.” Sigurado a nagleddaang ni Abram iti ipapatay ti amana, ngem idi nalpasen ti panagleddaangna, dagus a nagluas. “Ni Abram pitopulo ket lima ti tawenna idi pimmanaw idiay Haran. Gapuna ni Abram innalana ni Sarai nga asawana ken ni Lot nga anak ti kabsatna ken amin dagiti sanikua a naurnongda ken dagiti kararua a nagun-odda idiay Haran, ket rimmuarda a mapan iti daga ti Canaan.”​—Genesis 11:32; 12:4, 5.

12. Ania ti inaramid ni Abram bayat ti panagnaedna idiay Haran?

¹² Makapainteres a maammuan a bayat ti kaaddana idiay Haran, ni Abram ket ‘nakaurnong kadagiti sanikua.’ Nupay insakripisiona dagiti material a sanikuana tapno makapanaw idiay Ur, nabaknang a tao ni Abram a pimmanaw idiay Haran. Nalawag a daytoy ket gapu iti pamendision ti Dios. (Eclesiastes 5:19) Nupay saan nga ikari ti Dios ti kinabaknang iti ilina itatta, matalek iti karina nga ipaayna dagiti kasapulan dagidiay ‘mangpanaw kadagiti balay, kakabsat a lallaki, wenno kakabsat a babbai’ maigapu iti Pagarian. (Marcos 10:29, 30) Kasta met, ni Abram ‘nakagun-od kadagiti kararua,’ kayatna a sawen, adu nga adipen. Ti Jerusalem Targum ken ti Chaldee Paraphrase kunaenda a ‘nangomberte’ ni Abram. (Genesis 18:19) Ti kadi pammatiyo tignayennakayo a makisao kadagiti kaarruba, katrabahuan, wenno kaeskuelaanyo? Inusar ni Abram ti tiempona idiay Haran iti nabunga a wagas imbes a nagsardeng ken lipatenna ti bilin ti Dios. Ngem itan, nalpasen ti tiempona sadiay. “Iti kasta napan ni Abram kas iti sinao kenkuana ni Jehova.”​—Genesis 12:4.

Ibaballasiw iti Eufrates

13. Kaano a binallasiw ni Abram ti Karayan Eufrates, ket ania ti kaipapanan daytoy a tignay?

¹³ Maminsan manen a kasapulan nga agdaliasat ni Abram. Idi pinanawanna ti Haran, nagpalaud ti bunggoy ni Abram, a nagdaliasatda iti agarup 90 kilometro. Nalabit nagsardeng ni Abram iti maysa a disso iti ballasiw ti Eufrates manipud iti kadaanan a sentro ti komersio ti Carquemis. Kangrunaan daytoy a disso a bumallasiwan dagiti agdaldaliasat a bungbunggoy.b Kaano a binallasiw ti bunggoy ni Abraham ti karayan? Ipakita ti Biblia a napasamak dayta 430 a tawen sakbay ti ipapanaw dagiti Judio idiay Egipto idi Nisan 14, 1513 K.K.P. Kunaen ti Exodo 12:41: “Naaramid iti ngudo ti uppat a gasut ket tallopulo a tawen, naaramid a mismo itoy met laeng nga aldaw nga amin dagiti buyot ni Jehova rimmuarda manipud daga ti Egipto.” Nalawag ngarud a nagepekto ti Abrahamiko a tulag idi Nisan 14, 1943 K.K.P., idi situtulok a binallasiw ni Abram ti Eufrates.

14. (a) Ania ti makita ni Abram babaen kadagiti mata ti pammatina? (b) Iti ania nga anag nga ad-adda a naparaburan ti ili ti Dios itatta ngem ni Abram?

¹⁴ Pinanawan ni Abram ti maysa a nadur-as a siudad. Ngem masirmatana idin “ti siudad nga addaan kadagiti pudpudno a pamuon,” ti nalinteg a gobierno a mangituray iti sangatauan. (Hebreo 11:10) Wen, nupay bassit ti adda idi nga impormasion, matarusanen ni Abram ti balabala ti panggep ti Dios a mangsubbot iti matmatay a sangatauan. Itatta, naparaburantayo ta addaantayo iti adayo a nalawlawa a pannakaawat kadagiti panggep ti Dios ngem ni Abram. (Proverbio 4:18) Ti “siudad,” wenno gobierno ti Pagarian, nga in-inanamaen idi ni Abram, ket napaypayso itan​—naipasdeken idiay langit sipud pay 1914. Saantay kadi ngarud a matignay a mangiparangarang kadagiti aramid ti pammati ken agtalek ken ni Jehova?

Mangrugin nga Agnaed iti Naikari a Daga

15, 16. (a) Apay a kinasapulan ti tured tapno makaibangon ni Abram iti maysa nga altar ken Jehova? (b) Kasano a maaddaan iti tured dagiti Kristiano itatta a kas ken Abram?

¹⁵ Ibaga kadatayo ti Genesis 12:5, 6: “Kamaudiananna dimtengda iti daga ti Canaan. Ket ni Abram nagtultuloy a limmasat iti daga agingga iti lugar ti Siquem, iti asideg dagiti dadakkel a kayo ti More.” Ti Siquem ket 50 kilometro iti amianan ti Jerusalem ken nagsaad iti maysa a nadam-eg a ginget a nadeskribir kas ti “paraiso ti nasantuan a daga.” Nupay kasta, “iti dayta a tiempo adda dagiti Canaanita iti daga.” Yantangay nakadakdakes ti moralidad dagiti Canaanita, masapul nga agannad ni Abram tapno masalaknibanna ti pamiliana iti dakes nga impluensiada.​—Exodo 34:11-16.

¹⁶ Iti maikadua a gundaway, “ni Jehova nagparang ita ken Abram ket kinunana: ‘Iti bin-im itdek daytoy a daga.’” Anian a makaparagsak! Siempre, kinasapulan ti pammati tapno mapagrag-oan ni Abram ti maysa a banag a tagiragsakento laeng dagiti masanguanan a kaputotanna . Nupay kasta, kas subad, ni Abram “nangibangon sadiay iti maysa nga altar ken Jehova, a nagparang kenkuana.” (Genesis 12:7) Kinuna ti maysa nga iskolar ti Biblia: “Ti panangibangon iti maysa nga altar iti daga ket, iti kinapudnona, maysa a pormal a wagas a panangtagikua iti dayta maibatay iti kalintegan a nagun-odan gapu iti panangwatwat iti pammati.” Maysa met a natured a tignay ti panangibangon iti kasta nga altar. Awan duadua a daytoy nga altar ti kita a naibinsabinsa iti Linteg ti tulag idi agangay, a buklen dagiti natural (di natikapan) a bato. (Exodo 20:24, 25) Nalawag a dakkel ti nakaidumaanna iti langa kadagiti altar nga us-usaren idi dagiti Canaanita. No kasta, impakita ni Abram ti natured a takder iti publiko kas maysa a managdaydayaw iti pudno a Dios, ni Jehova, nga insarangna ti bagina iti gura ken posible a pannakadangran iti pisikal. Komustatay met ita? Bumdeng kadi ti dadduma kadatayo​—nangruna dagiti agtutubo​—a mangipakaammo kadagiti kaarruba wenno kaeskuelaantayo nga agdaydayawtayo ken Jehova? Ti natured nga ulidan ni Abram paregtaennatay koma amin a mangipagpannakkel nga ad-adipennatayo ni Jehova!

17. Kasano a pinaneknekan ni Abram nga isu ket manangikasaba iti nagan ti Dios, ket ania ti ipalagip daytoy kadagiti Kristiano itatta?

¹⁷ Sadinoman a papanan ni Abram, kankanayon nga inyun-unana ti panagdayaw ken Jehova. “Idi agangay isu immakar manipud sadiay nga agturong iti nakabambantay a rehion iti daya ti Bethel ket impatakderna ti toldana a ti Bethel adda iti laud ken ti Ai iti daya. Idin nangibangon sadiay iti maysa nga altar ken Jehova ket rinugianna ti umawag iti nagan ni Jehova.” (Genesis 12:8) Ti Hebreo a sasao nga “umawag iti nagan” kaipapananna met ti “mangideklara (mangikasaba) iti nagan.” Awan duadua a situtured nga indeklara ni Abram ti nagan ni Jehova kadagiti kaarrubana a Canaanita. (Genesis 14:22-24) Ipalagip daytoy kadatayo ti annongentayo a makiraman aginggat’ kabaelantayo iti “publiko a panangideklara iti naganna” itatta.​—Hebreo 13:15; Roma 10:10.

18. Kasano ti pannakilangen ni Abram kadagiti agnanaed iti Canaan?

¹⁸ Saan a nagtalinaed ni Abram iti nabayag iti aniaman kadagidi a disso. “Kalpasanna pimmanaw ni Abram iti nagpakarsuanna, a napan a nagalis-alis iti pakarso nga agturong iti Negeb”​—ti medio natikag a lugar iti abagatan iti bambantay ti Juda. (Genesis 12:9) Babaen ti panagalis-alisna ken panangipakaammo nga isu ket maysa a managdaydayaw ni Jehova iti tunggal baro a lugar, ni Abram ken ti sangakabbalayanna “silalatak nga indeklarada a ganggannaetda ken temporarioda nga agnanaed iti daga.” (Hebreo 11:13) Kankanayon a liniklikanda ti agbalin a nadekket unay kadagiti pagano a kaarrubada. Masapul a dagiti Kristiano itatta agtalinaedda met a “saan a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Nupay naasi ken nadayawtayo kadagiti kaarruba ken katrabahuantayo, agannadtayo di la ket ta maaringantayo iti kababalin a mangyanninaw iti espiritu ti lubong a naisina iti Dios.​—Efeso 2:2, 3.

19. (a) Apay a maysa a karit kada Abram ken Sarai ti panagallaallada? (b) Aniada pay a kanayonan a karit ti agur-uray idi ken Abram?

¹⁹ Ditay liplipatan a saan a nalaka para kada Abram ken Sarai ti pannakibagay kadagiti narigat a kasasaad iti panagallaallada. Dagiti arbanda ti nangalaanda kadagiti kanenda imbes nga iti taraon a magatang iti maysa kadagiti aduan abasto a paglakuan iti Ur; nagnaedda kadagiti tolda imbes nga iti napintas a pagtaengan. (Hebreo 11:9) Napnuan trabaho dagiti aldaw ni Abram; okupado iti panangaywanna kadagiti arban ken kadagiti adipenna. Awan duadua nga inaramid ni Sarai dagiti trabaho a kadawyan nga aramiden dagiti babbai iti dayta a kultura: panaggamay iti arina, panagluto iti tinapay, panagabel, panagdait kadagiti pagan-anay. (Genesis 18:6, 7; 2 Ar-ari 23:7; Proverbio 31:19; Ezequiel 13:18) Kaskasdi, agur-uray dagiti baro a pakasuotan. Iti saan a mabayag, maipasango ni Abram ken ti sangakabbalayanna iti maysa a situasion a pakaisebbaan ti biagda! Natibkerto latta ngata ti pammati ni Abram a mangsango iti dayta a karit?

[Footnotes]

Tinandaananyo Kadi?

• Apay a naawagan ni Abram kas “ti ama dagidiay amin nga addaan iti pammati”?

• Apay a kinasapulan ti pammati tapno mapanawan ni Abram ti Ur dagiti Caldeo?

• Kasano nga impakita ni Abram nga inyun-unana ti panagdayaw ken Jehova?

[Mapa iti panid 16]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

PANAGDALIASAT NI ABRAM

Ur

Haran

Carquemis

CANAAN

Dakkel a Baybay

[Credit Line]

Naibatay iti mapa a kukua ti Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Ladawan iti panid 15]

Kinasapulan ti pammati tapno mapanawan ni Abram dagiti pagnam-ayan idiay Ur

[Ladawan iti panid 18]

Babaen ti panagnaedda kadagiti tolda, ni Abram ken ti sangakabbalayanna “silalatak nga indeklarada a ganggannaetda ken temporarioda nga agnanaed iti daga”