Ni Jehova ti Tumulong Kaniak

“Agmaingelkayo ket kunaenyo: ‘Ni Jehova ti tumulong kaniak; diakto agbuteng. Ania ti mabalin nga aramiden ti tao kaniak?’”​—HEBREO 13:6.

1, 2. (a) Agpadpada ti salmista ken ni apostol Pablo a nangiyebkas ti ania a panagtalek ken Jehova? (b) Ania a salsaludsod ti tumaud?

NI Jehova a Dios ket awan mintisna a gubuayan ti tulong. Ammo ti salmista daytoy manipud kapadasan ket naikunana: “Ni Jehova adda ditoy sikigak; diakto agbuteng. Ania ti mabalin nga aramiden ti tao kaniak?” (Salmo 118:6) Dagiti umas-asping a rikna ti inyebkas ni apostol Pablo idi nga insuratna ti nadiosan pannakaipaltiingna a suratna kadagiti Hebreo a Kristiano.

² Kaawatan nga ad-adawenna ti sasao ti salmista manipud iti Griego a Septuagint, imbaga ni Pablo kadagiti padana a managdaydayaw a Hebreo: “Agmaingelkayo ket kunaenyo: ‘Ni Jehova ti tumulong kaniak; diakto agbuteng. Ania ti mabalin nga aramiden ti tao kaniak?’” (Hebreo 13:6) Apay a ti apostol nagsurat iti daytoy a pamay-an? Ken aniat’ maadaltayo manipud iti konteksto?

Agkasapulan iti Tulong ni Jehova

3. (a) Kadagiti ania a sirkumstansia a ni Jehova napaneknekan a Katulongan ni Pablo? (b) Apay a dagiti Hebreo a Kristiano kinasapulanda ni Jehova a nangnangruna kas Katulonganda?

³ Ni Pablo ket maysa a managsakripisio a saksi nga addaan ebidensia a ni Jehova ti Katulonganna. Ti Dios tinulonganna ti apostol iti imatang dagiti adu a rigrigat. Ni Pablo ket naibalud, nakabkabil, ken naubor. Iti panagdaliasatna kas Kristiano a ministro, napasaranna ti narnarba agraman adu pay a peggad. Pagaammona unay ti panagbannog, dagiti rabii a panagpuyat, bisin, waw, agraman panaglamolamo. “Mainayon pay kadagiti bambanag iti ruar,” kunana, “ti mamarigat kaniak nga inaldaw, isu ti panangaywanko a sidadanag kadagiti isuamin a kongregasion.” (2 Corinto 11:24-29) Addaan ni Pablo iti dayta a pannakaseknan kadagiti Hebreo a Kristiano. Mabilbilangen ti aldaw ti Jerusalem, ket dagiti kakabsat ti apostol a lallaki ken babbai a Judio idiay Judea ti maipasangon iti dakkel a suot ti pammati. (Daniel 9:24-27; Lucas 21:5-24) Gapuna kasapulanda ni Jehova kas Katulonganda.

4. Ania a pamunganayan a pammagbaga ti naidatag iti intero a surat kadagiti Hebreo?

⁴ Iti pananglukatna ti suratna kadagiti Hebreo a Kristiano, impakita ni Pablo a lak-amendanto ti nadiosan a tulong no la ketdi agimdengda iti Anak ti Dios, a ni Jesu-Kristo. (Hebreo 1:1, 2) Daytoy a punto ket napatanor iti surat. Kas pangarigan, tapno masuportaran daytoy a balakad, pinalagipan ti apostol dagiti managbasana a dagiti Israelita ti nadusa gaput’ kinasukirda idiay let-ang. Kasanonto la ketdin a malisian dagiti Hebreo a Kristiano ti dusa no laksidenda no aniat’ kuna ti Dios kadakuada babaen ken Jesus ket tumallikudda a kumkumpetda latta iti Mosaiko a Linteg nga isut’ nailisin babaen iti daton ni Kristo!​—Hebreo 12:24-27.

Nainkabsatan nga Ayat Agtigtignay

5. (a) Ania pay a balakad ti ipaay ti surat kadagiti Hebreo? (b) Aniat’ kunaen ni Pablo maipapan iti ayat?

⁵ Ti surat kadagiti Hebreo nangted balakad kadagiti manamnama a makipagtawid ti nailangitan a Pagarian no kasanot’ panangsurot iti Managulidanda, ni Jesu-Kristo, ‘a mangipaay ti nasantuan a serbisio a buyogen ti panagraem ken panagbuteng,’ ken maadda kadakuada ni Jehova kas Katulonganda. (Hebreo 12:1-4, 28, 29) Indagadag ni Pablo kadagiti kapammatian nga agtataripnongda a regular ken ‘paregtaenda ti maysa ken maysa iti ayat ken naimbag nga ar-aramid.’ (Hebreo 10:24, 25) Ita ibalakadna: “Mataginayon koma ti ayat nga inkakabsatan.”​—Hebreo 13:1.

6. Iti ania a pannakaawat a ni Jesus inikkanna dagiti paspasurotna ti “maysa a baro a bilin” maipapan iti ayat?

⁶ Kinalikaguman ni Jesus ti kasta nga ayat kadagiti paspasurotna, ta kinunana: “Maysa a bilin a baro ti itdek kadakayo, tapno agayan-ayatkayo iti maysa ken maysa; kas iti panagayatko kadakayo, kasta met agayan-ayatkay koma iti maysa ken maysa. Gapu itoy mailasindanto a dakayo ti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.” (Juan 13:34, 35) Daytoy ket “baro a bilin” gapu ta kinasapulanna ti ad-adda pay ngem ti kinalikaguman ti Linteg Mosaiko, a nagkuna: “Ayatem ti padam a tao [wenno, kaarrubam] a kas ita bagim.” (Levitico 19:18) Ti “baro a bilin” inaramidna ti ad-adu pay ngem ti panangayat ti maysa a tao iti padana a tao kas panagayatna ti bagina met laeng. Kinasapulan dayta ti managsakripisio nga ayat agingga iti punto a panangted ti maysa ti biagna nga agpaay iti sabali. Ti biag ken ipapatay ni Jesus ti nangipamatmat iti dayta a kita ti ayat. Tinukoy ni Tertullian daytoy pakailasinan a tanda idi nga inadawna ti sasao dagiti tattao ti lubong maipapan kadagiti Kristiano ket kinunana: “‘Adtoy,’ kunada, ‘anian ti panagayatda ti maysa ken maysa . . . ken anian a sisasaganada a matay para iti maysa ken maysa.’”​—Apology, kapitulo XXXIX, 7.

7. Kasano a makita ti ayat nga inkakabsatan kalpasan ti Pentecostes 33 K.P.?

⁷ Ti ayat nga inkakabsatan ket nabatad kadagiti adalan ni Jesus kalpasan ti Pentecostes 33 K.P. Tapnon adu kadagiti kababautisar a manamati manipud adayo a luglugar maibaybayagdat’ panaggianda idiay Jerusalem ket makaadalda ti ad-adu pay maipapan ti sagana ti Dios maipaay iti pannakaisalakan baeten ken Kristo, “isuamin dagidi namati nagtitiponda ket amin a kukua ti tunggal maysa kukuada amin, ket inlakoda dagiti taltalon ken dagiti kukuada ket imburayda ida kadagiti isuamin, kas ti pakasapulan ti tunggal maysa.”​—Aramid 2:43-47; 4:32-37.

8. Aniat’ adda a pammaneknek a ti ayat nga inkakabsatan adda kadagiti Saksi ni Jehova itatta?

⁸ Ti kasta nga ayat nga inkakabsatan adda kadagiti Saksi ni Jehova iti tiempotayo. Kas pangarigan, kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, ti kasta nga ayat tinignayna ti ili ti Dios a mangaramid ti dua-ket-kagudua-tawen a kampania ti panangtulong. Dagiti Saksi idiay Canada, Sweden, Switzerland, ti Estados Unidos, ken dadduma pay a dagdaga ti nagidonar ti kawkawes ken kuarta a panggatang ti taraon para kadagiti kapammatianda kadagiti rinabngis ti gubat a pagpagilian kas ti Austria, Belgium, Bulgaria, China, Czechoslovakia, Denmark, Inglatera, Finland, Francia, Alemania, Grecia, Hungaria, Italia, ti Netherlands, Norway, Filipinas, Polandia, ken Romania. Maysa laeng daytoy a pangarigan, ta kadagiti nabibiit pay impakita dagiti ad-adipen ti Dios ti kasta nga ayat kadagiti Kristiano a nabiktima ti ginggined idiay Peru ken Mexico, kadagiti bagio idiay Jamaica, ken umas-asping pay a didigra iti dadduma a luglugar. Iti daytoy ken adu pay a pamay-an, ti ili ni Jehova ‘tinaginayonna ti ayat nga inkakabsatan.’

Managpadaguskay Koma

9. (a) Ania a nadiosan a kualidad ti nadakamat idiay Hebreo 13:2? (b) Kasano a dadduma dida am-ammo a ‘nangpadagusda kadagiti anghel’?

⁹ Sumaganad a dinakamat ni Pablo ti sabali pay a kualidad dagidiay sumursurot ken Kristo, ‘a mangipaay ti nasantuan a serbisio a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem,’ ket maadda kadakuada ni Jehova kas Katulonganda. Inggunamgunamna: “Dikay lipatan ti panangiparangyo iti kinamanagpadagus, ta gapu itoy dagiti dadduma, pinadagusda dagiti anghel, a dida nadlawan.” (Hebreo 13:2) Asino ti di nakadlaw a “pinadagusda dagiti anghel”? Bueno, ni patriarka Abraham sinangailina ti tallo nga anghel. (Genesis 18:1-22) Dua kadakuada ti pimmanaw, ket ni kaanakanna a Lot ti nangawis kadagitoy a ganggannaet iti pagtaenganna idiay Sodoma. Ngem, sakbay a makainanada, ti balay ni Lot ket linikmut dagiti managderraaw, “bumaro man ken lumakay.” Indawdawatda nga ited ni Lot dagiti sangailina a maipaay kadagiti imoral a panggep, ngem sipipinget a nagkedked. Nupay idi damo di am-ammo ni Lot dayta, isut’ nangpadagus kadagiti anghel, a ti kamaudiananna nangtulong kenkuana ken ti annakna a babbai a malisian ni patay idi ‘ni Jehova pinagtudona idiay Sodoma ken Gomorra ti asupre ken apuy.’​—Genesis 19:1-26.

10. Ania a bembendision ti tagiragsaken dagiti managpadagus a Kristiano?

¹⁰ Tagtagiragsaken dagiti managpadagus a Kristiano ti adu a bendision. Mangmangngeganda dagiti makapabileg a kapadasan nga isalsalaysay dagiti sangailida ket mabenipisiaranda manipud kadagiti makagunggona iti naespirituan a pannakikadkaduada. Ni Gayo ket nakomendaran iti inna panangawat a naimpusuan kadagiti kapammatianna, “uray pay ganggannaetda,” kas met kadagiti adu iti ili ni Jehova sangsangailienda ita dagiti agdaldaliasat a manangaywan. (3 Juan 1, 5-8) Ti kinamanagpadagus ket maysa a kualipikasion iti pannakadutok kas panglakayen. (1 Timoteo 3:2; Tito 1:7, 8) Maikari met a dakamaten ditoy nga inkari ni Jesus ti bembendision ti Pagarian kadagiti kimmarnero a tattao a nangpadagus a nagaramid ti naimbag kadagiti napulotan a “kakabsatna.”​—Mateo 25:34-40.

Lagipenyo Dagidiay Maidaddadanes

11. Apay a ti balakad idiay Hebreo 13:3 maiyanatup?

¹¹ Dagidiay agtarigagay a maaddaan tulong ni Jehova ken ‘mangipaay ti nasantuan a serbisio kenkuana a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem’ rebbeng a saanda koma liplipatan dagiti kapammatianda nga agsagsagaba. Naawatan ni Pablo ti rigrigat nga inibturan dagiti naparparigat a Kristiano. Iti nasaksakbay a panawen, dagiti adalan nawarawarada gaput’ pannakaidadanes, ket ni Timoteo a katrabahuanna kaibulbulos pay laeng manipud pagbaludan. (Hebreo 13:23; Aramid 11:19-21) Dagiti Kristiano a misionero agdaldaliasatda met a mangbukel kadagiti baro a kongregasion wenno mangpappapigsa iti naespirituan kadagiti naibangonen a kongregasion. Yantangay adu kadagiti kakabsat a lallaki ken babbai nga agakar-akar ket Gentilda, mabalin a dadduma kadagiti Hebreo a Kristiano ti saan unay a maseknan maipapan kadakuada. Maiyanatup, ngarud, ti pammagbaga a: “Lagipenyo dagiti balud a kasla nairamankayo iti pannakabaludda, dagiti maparigatan a kasla addakayo met a naibagi.”​—Hebreo 13:3.

12. Kasanotay a maiyaplikar ti balakad a laglagipentay dagiti maparparigatan a kapammatiantayo?

¹² Dagiti Hebreo “kinaasianda dagiti adda a sibabalud” ngem saanda met koma a lipatan dagita a matalek a kapammatian, Judioda man wenno Gentil. (Hebreo 10:34) Ngem datayo ngay? Kasanotay a maipakita a silalagiptayo kadagiti maparigatan a Kristiano? Iti dadduma a kaso mabalin a maiyanatup ti intay panagapelar kadagiti agtuturay ti gobierno babaen iti surat iti panagreggettayo a tulongan dagiti kapammatian a naibalud gaput’ pammatida kadagidiay dagdaga a sadiay maparitan ti panangikaskasaba ti Pagarian. Nangnangruna a laglagipentay ida kadagiti karkararagtayo, a dakamaten pay dagiti dadduma iti nagan, no mabalin. Ti pannakaidadanesda ti mangapektar unay kadatayo, ket denggen ni Jehova dagiti napasnek nga ararawtayo agpaay kadakuada. (Salmo 65:2; Efeso 6:17-20) Nupay awantayo iti isu met laeng a pagbaludan, arignat’ naibaludtayo a kaduada ket makaipaaytayo ti tulong ken pammaregta. Dagiti naiyanak iti espiritu a Kristiano pudno a makipagriknada kadagiti napulotan a maparparigatan. (Idiligyo ti 1 Corinto 12:19-26.) Dagitoy addaandat’ umas-asping a pannakaseknan kadagiti maidaddadanes a kakaduada a naindagaan ti inanamada, nga agsagsagaba met ti adu a kita ti pannakaparparigat iti ima dagiti manangidadanes. Ti kasta a pannakipagrikna ket maiyanatup, yantangay amintayo kaskasdi addatay pay laeng iti natauan a bagi ket mabalin nga aglasattay iti panagsagaba ken pannakaidadanes kas managdaydayaw ken Jehova.​—1 Pedro 5:6-11.

Nadayaw Koma ti Panagasawa

13. Iti kababagasna, aniat’ kuna ni Pablo idiay Hebreo 13:4?

¹³ Iti panangsurot ti ulidan ni Kristo ken ti ‘panangipaay ti nasantuan a serbisio ken Jehova a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem’ rebbeng nga apektaranna ti pannakaseknantayo iti dadduma iti adu a pamay-an. Gapu ta naikunanan a “kasla addakayo met a naibagi,” nadakamat ni Pablo ti relasion nga adda iti bagi, wenno pisikal, nga aspeto a nangted gundaway a mangipakita ti umiso a panangmatmat kadagiti sabsabali. (Hebreo 13:3) Intedna kadagiti Hebreo a Kristiano daytoy a pammatigmaan: “Ti panagasawa nadayaw koma kadagiti isuamin ket ti pagiddaan awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.” (Hebreo 13:4) Anian a maiyanatup daytoy a balakad, yantangay ti seksual nga imoralidad ket aglaplapusanan idi iti Imperio a Romano! Dagiti agdama met a Kristiano masapul nga ipangagda dagitoy a sasao gapu iti nagbaba a moral a pagannurotan ti lubong ken iti kinapudno a rinibribo ti mailaklaksid manipud iti kongregasion iti tinawen gapu iti seksual nga imoralidad.

14. Apay a kunaenyo a ti panagasawa ket nadayaw?

¹⁴ Dagidiay di nangsalimetmet a nadayaw iti panagasawa ket isuda dagiti Essenes idi kaaldawan ni Pablo. Masansan isudat’ selibato wenno awanan asawa, kas ti dadduma kadagiti klero itatta a di umiso a mangibilbilang iti selibasia kas nasansantuan ngem ti matrimonio. Babaen iti imbaga ni Pablo kadagiti Hebreo a Kristiano, nupay kasta, silalawag nga impamatmatna a ti panagasawa ket nadayaw. Ti nangato a panangmatmat iti dayta ket nabatad idi inyebkas ni Noemi daytoy a tarigagayna kadagiti nabalo a mamanugangna a babbai, da Ruth ken Orfa: “Sapay koma ta isagutannakay ni Jehova, ket makasarakkayo koma iti inana ti tunggal maysa kadakayo idiay balay ni asawana.” (Ruth 1:9) Iti sabali pay, intudo a mismo ni Pablo a ‘kadagiti maud-udi nga aldaw dagiti dadduma suminadanto iti pammati, nga iparitda ti pannakiasawa.’​—1 Timoteo 4:1-5.

15. Asinoda dagiti madesignaran a mannakiabig ken mannakikamalala idiay Hebreo 13:4, ket kasanot’ panangukom ti Dios kadakuada?

¹⁵ Dagiti Hebreo a naminsan addada iti sidong ti Linteg ngem naiserrekda iti baro a tulag ammoda ti bilin a: “Dika makikamalala.” (Exodo 20:14) Ngem addada iti imoral a lubong ken kasapulanda ti pakdaar: “Ti . . . pagiddaan awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.” Dagiti mannakiabig isuda dagiti di kasado a tattao nga agar-aramid ti seksual a panagdenna. Dagiti mannakikamalala isuda nangnangruna dagiti kasado nga indibidual a makikabbalay kadagidiay saanda nga asawa, a tultulawanda ti bukodda a pagiddaan. Yantangay dagiti awan panagbabawina a managaramid ti pannakiabig ken pannakikamalala maikarida iti nainget a pannusa ti Dios, adpadpada a saandanto a maawat iti nailangitan a Baro a Jerusalem wenno tagiragsaken ti biag nga awan inggana ditoy daga iti sidong ti panagturay ti Pagarian. (Apocalipsis 21:1, 2, 8; 1 Corinto 6:9, 10) Daytoy a pakdaar a di mangtulaw ti pagiddaan ti agassawa ti rebbeng a mangpalagip met kadagiti kasado a Kristiano a liklikan dagiti makatulaw a seksual a kababalin kadagiti mismo nga asawada, nupay awan aniaman a narugit iti umiso a pisikal a panaglinnailo iti uneg ti panagasawa.​—Kitaenyo Ti Pagwanawanan, Setiembre 15, 1983, panid 20-24.

Mapneken iti Agdama a Bambanag

16, 17. Aniat’ naibaga idiay Hebreo 13:5, ken apay a kasapulan dagiti Hebreo daytoy a balakad?

¹⁶ Maaddaantay ti pannakapnek no surotentayo ti Manangulidantayo ken ‘mangipaay ti nasantuan a serbisio a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem,’ sitatalek a ni Jehova ti Katulongantayo. Ti pannakaigamer unay kadagiti materialistiko nga ar-aramid ket dakkel a sulisog. Ngem dagiti Kristiano rebbeng a dida matnag iti dayta. Naibaga kadagiti Hebreo: “Ti panagbiagyo mayadayo koma iti kinaagum ti pirak, a mapnekayo koman iti agdama a bambanag. Ta isu met laeng kinunana: ‘Saankanto a panawan ket dikanto baybay-an.’” (Hebreo 13:5) Apay a kasapulan dagiti Hebreo daytoy a balakad?

¹⁷ Nalabit dagiti Hebreo maseknanda unay iti kuarta agsipud ta malaglagipda pay ti “dakkel a bisin” iti panagturay ni Claudio Cesar (41-54 K.P.). Nagdakes unay dayta a bisin a gapu itoy dagiti Kristiano iti dadduma a luglugar nagipatuloddat’ tulong kadagiti kakabsatda idiay Judea. (Aramid 11:28, 29) Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, pimmaut ti bisin iti tallo a tawen wenno at-atiddog pay, a nangpataud ti makaparigat a kinapanglaw idiay Judea ken Jerusalem.​—Antiquities of the Jews, XX, 2, 5; 5, 2.

18. Ti balakad idiay Hebreo 13:5 mangted iti ania a leksion kadatayo?

¹⁸ Adda aya leksion ditoy para kadatayo? Wen, ta nupay kasanot’ kinapanglawtayo, ditay koma agayat iti kuarta wenno maseknan unay maipapan iti dayta. Imbes a madanagan maipapan iti namaterialan a seguridad, a mabalin nga agbalintayo pay a naagum, rebbengna a “mapnektayon iti agdama a bambanag.” Kuna ni Jesus: “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalinteg [ti Dios], ket isuamin dagitoy a bambanag mainayondanto kadakayo.” (Mateo 6:25-34) Impakitana pay met a rebbeng nga ipamaysatayo iti panagbalin a “nabaknang iti Dios” gapu ta ‘ti biagtayo saan nga adda iti kaadu dagiti gameng a kupkupikupantayo.’ (Lucas 12:13-21) No ti ayat ti kuarta ti mangpappapeggad ti espiritualidadtayo, ngarud, ipangagtayo ti balakad ni Pablo kadagiti Hebreo ken laglagipentayo met a ti “nadiosan a debosion no buyogen ti pannakapnek” ket “dakkel a pakagunggonaan.”​—1 Timoteo 6:6-8.

Agtalek ken Jehova

19. Ania a pammasiguro ti inted ti Dios ken Josue, ket kasanot’ rebbeng a panangapektar daytoy kadatayo?

¹⁹ Kas paspasurot ni Jesus a birbiruken ti ‘panangipaay ti nasantuan a serbisio a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem,’ masapul nga ikabiltay ti panagtalektayo saan nga iti kuarta no di ket iti nailangitan nga Amatayo, a ti tulongna ket nasken. Aniaman a problema ti sanguentayo, rebbengtay a laglagipen ti pammasigurona: “Saankanto a panawan ket dikanto baybay-an.” (Hebreo 13:5) Ditoy pinasagidan ni Pablo ti sasao ti Dios ken Josue: “Dikanto baybay-an ken dikanto met panawan.” (Josue 1:5; idiligyo ti Deuteronomio 31:6, 8.) Nikaanoman di pinanawan ni Jehova ni Josue, ket dinatayto met a panawan no agtalektayo Kenkuana.

20. (a) Ania ti teksto iti tawen para iti 1990? (b) Awan butengna, aniat’ rebbeng nga itultuloytay nga aramiden?

²⁰ Ti di mapaay a tulong ti Dios ti maipaganetget kadagiti mapasungadan a bulbulan kadagiti Saksi ni Jehova, ta ti 1990 a tekstoda iti tawen ket mabasa: “Agmaingelkayo ken kunaenyo: ‘Ni Jehova ti tumulong kaniak.’” Dagitoy a sasao a masarakan idiay Hebreo 13:6, nga inadaw ni Pablo iti salmista ket imbagana kadagiti Hebreo: “Iti kasta mabalintayo ti agmaingel ken kunaen: ‘Ni Jehova ti tumulong kaniak; diakto agbuteng. Ania ti mabalin nga aramiden ti tao kaniak?’” (Salmo 118:6) Nupay maidaddadanes, saantayo nga agbuteng, ta dagiti tao saanda a makaaramid ti dakdakkel ngem ti ipalubos ti Dios. (Salmo 27:1) Uray pay no mataytayo kas manangsalimetmet ti kinatarnawna, addaantayo ti namnama ti panagungar. (Aramid 24:15) Gapuna agtultuloytayo a sumurot iti Managulidantayo iti ‘panangipaay ti nasantuan a serbisio a buyogen ti nadiosan a panagbuteng ken panagraem,’ a sitatalek a ni Jehova ti Katulongantayo.

Kasanot’ Panangsungbatyo?

◻ Apay a dagiti Hebreo a Kristiano kinasapulanda a nangnangruna ti tulong ni Jehova?

◻ Kasano a ti ili ni Jehova ‘pinagtultuloyda ti ayatda nga inkakabsatan’?

◻ Apay managpadagustay koma?

◻ Aniat’ maaramidantayo a mangipakita a malaglagiptayo met dagiti maparparigatan a kapammatiantayo?

◻ Apay a masapul a salimetmetan a nadayaw ti panagasawa?