Panangalagad ti Nasin-aw a Relihion Maipaay iti Pannakaisalakan
“Ti relihion a nadalus ken pudno iti panagkita ti Dios Ama iparangnanto ti bagina babaen kadagiti bambanag kas iti . . . panangsalimetmet ti maysa iti bagina a di natulawan iti lubong.”—SANTIAGO 1:27, Phillips.
1. Kasanot’ pannakadepinaren ti relihion, ken siasino ti nainrasonan nga addaan kalintegan a mangikeddeng iti nagdumaan ti ulbod a relihion ken ti pudno?
NADEPINAREN ti relihion kas “ti ebkas ti panamati ti tao ken panangdayawna iti napigpigsa ngem tao a pannakabalin a mabigbigbig kas ti namarsua ken manarawidwid ti uniberso.” Siasino, ngarud, ti nainrasonan nga addaan kalintegan a mangikeddeng iti nagdumaan ti pudno a relihion ken ulbod a relihion? Sigurado rebbeng a Daydiay napapati ken nadaydayaw, ti Namarsua. Silalawag nga imbalabala ni Jehova iti Saona ti takderna iti pudno a relihion ken ti ulbod.
Ti Sao a “Relihion” idiay Biblia
2. Kasano nga ilawlawag dagiti diksionario ti orihinal a sao a Griego a naipatarus a “porma ti panagdayaw” wenno “relihion,” ken kadagiti ania a kita ti panagdayaw ti mabalin a pakaiyaplikaranna?
2 Ti Griego a sao a naipatarus a “porma ti panagdayaw,” wenno “relihion,” isu ti thre·skeiʹa. Ti A Greek-English Lexicon of the New Testament depinarenna daytoy a sao kas “ti panagdayaw iti Dios, relihion, kang[runaanna] bayat nga iyeb-ebkasna ti bagina iti relihiuso a serbisio wenno kulto.” Ti Theological Dictionary of the New Testament mangipaay ad-adu pay a detalye, a kunkunana: “Mapagriririan ti nagtaudanna; . . . dasigan dagiti moderno nga eskolar ti pannakainaigna iti therap- (‘agserbi’). . . . Madlaw met ti panagduduma ti kaipapanan. Ti nasayaat nga anagna ket ‘relihiuso a regta’ . . . , ‘panagdayaw iti Dios,’ ‘relihion.’. . . Ngem adda met naalas nga anagna, kas koma iti, ‘relihiuso a panaglablabes,’ ‘di umiso a panagdayaw.’” Ngarud, mabalin a maipatarus ti thre·skeiʹa kas “relihion” wenno “porma ti panagdayaw,” naimbag man wenno dakes.
3. Kasanot’ panangusar ni apostol Pablo iti sao a naipatarus a “porma ti panagdayaw,” ken ania a makapainteres a kumento ti naaramid iti pannakaipatarus ti Colosas 2:18?
3 Daytoy a sao agparang laeng iti mamimpat a daras idiay Kristiano a Griego a Kasuratan. Namindua nga inusar ni apostol Pablo daytoy tapno ilasinna ti ulbod a relihion. Idiay Aramid 26:5, nairekord nga insaona a sakbay panagbalinna a Kristiano, “sigun iti kaestriktuan a sekta ti porma ti panagdayawmi [“relihion,” Phillips] nagbiagak kas Fariseo.” Iti suratna kadagiti taga Colosas, impakdaarna: “Dikay koma papukaw ti gunggonayo babaen ti siasinoman nga agimpapakumbaba ken gapu iti panagrukbab kadagiti anghel.” (Colosas 2:18) Ti kasta a panagrukbab kadagiti anghel ket sapasap idiay Frigia kadagidi nga al-aldaw, ngem daytat’ maysa a porma ti ulbod a relihion.a Makapainteres unay, idinto ta dadduma a patarus ti Biblia ti mangipaulog iti thre·skeiʹa kas “relihion” idiay Colosas 2:18 kaadduan usarenda ti sao a “panagdayaw.” Ti New World Translation kankanayon nga ipatarusna ti thre·skeiʹa a “porma ti panagdayaw,” ti footnote idiay Reference Bible a mangdakdakamat tunggal pannakausar ti sandi a patarus a “relihion” kadagiti bersion a Latin.
“Nadalus ken Awan Tulawna” iti Imatang ti Dios
4, 5. (a) Sigun ken Santiago, makin-takder iti relihion ti kapapatgan? (b) Aniat’ mamagbalin a barengbareng ti porma ti panagdayaw ti maysa a tao, ken aniat’ kaipapanan ti sao a naipatarus a “barengbareng”?
4 Ti sabali pay a dua a nagparangan ti sao a thre·skeiʹa ket iti surat ni adalan a Santiago, maysa a kameng ti bagi a manarawidwid ti umuna-siglo a kongregasion Kristiano. Insuratna: “No ti asinoman a tao panunotenna nga isu managdaydayaw [“agbalin a ‘relihiuso,’” Phillips] ket dina ngedngedan ti dilana, no di ket allilawenna ti pusona met laeng, ti porma ti panagdaydayaw daytoy a tao [“relihion,” Phillips] isu ti barengbareng. Ti porma ti panagdaydayaw [“relihion,” Phillips] a nadalus ken awan tulawna iti imatang ti Diostayo ken Ama isu daytoy: sarungkaran dagiti awan ammada ken dagiti balo a babbai iti ladingitda, ken agannad nga awan tulaw iti lubong.”—Santiago 1:26, 27.
5 Wen, ti panangalagad iti takder ni Jehova iti relihion ket napateg no kayattayo a maaddaan anamongna ken lumasat agturong iti baro a lubong nga inkarina. (2 Pedro 3:13) Ipakita ni Santiago a mabalin nga ipagarup ti maysa a tao nga isut’ pudno met a relihiuso ngem kaskasdi ti porma ti panagdayawna ket barengbareng. Ti Griego a sao a naipatarus ditoy a “barengbareng” kaipapananna met ti “agsasadut, awang, awan bungana, inutil, awan pigsana, agkurang iti kinapudno.” Daytoy ti kaso no ti maysa nga agkunkuna a Kristiano dina medmedan ti dilana ken dina usaren dayta tapno idayaw ti Dios ken patibkeren dagiti padana a Kristiano. “Al-allilawenna ti pusona met laeng” ken dina al-alagaden ti “relihion a nasin-aw ken pudno iti panagkita ti Dios.” (Phillips) Ti panangmatmat ni Jehova isu ti napateg.
6. (a) Aniat’ tema ti surat ni Santiago? (b) Ania a kalikagum maipaay iti nadalus a panagdayaw ti impaganetget ni Santiago, ket ania ti imbaga ti moderno-aldaw a Bagi a Manarawidwid iti daytoy a banag?
6 Saan nga ibinsabinsa ni Santiago amin a banag a kalikaguman ni Jehova mainaig iti nadalus a panagdayaw. Maitunos iti kangrunaan a tema ti suratna, nga isu ti pammati a paneknekan dagiti ar-aramid ken ti kasapulan nga ilalapsut manipud pannakipagayam iti lubong ni Satanas, itampokna ti dua laeng a makalikaguman. Maysa isu ti “panangaywan kadagiti ulila ken balo iti ladingitda.” Iraman daytoy ti pudno a Nakristianuan nga ayat. Kankanayon a nangipakita ni Jehova ti naayat a pannakaseknan kadagiti ulila ken balo. (Deuteronomio 10:17, 18; Malakias 3:5) Maysa kadagiti pagdamdamuan a tignay ti umuna-siglo a bagi a manarawidwid ket maipaay kadagiti Kristiano a balo. (Aramid 6:1-6) Nangted ni apostol Pablo kadagiti detaliado a bilin iti panangipaay naayat a panangaywan kadagiti nakurapay a nataenganen a balo a nagmatalek kadagiti adun a tawtawen ken awan pamiliada a mangtaraken kadakuada. (1 Timoteo 5:3-16) Ti moderno-aldaw a Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova nangipaulog met kadagiti masinunuo a pagannurotan iti “Panangaywan kadagiti Napanglaw,” iti panagkunana a: “Ti pudno a panagdayaw iramanna ti panangaywan kadagiti matalek ken nasungdo a nalabit agkasapulan ti material a tulong.” (Kitaenyo ti libro nga Organisado a Mangitungpal iti Ministeriotayo, pinanid 122-3.) Dagiti bagi ti panglakayen wenno dagiti indibidual a Kristiano a mangipakitat’ panangbaybay-a iti daytoy a banag ket ik-ikkatenda ti maysa a napateg nga aspeto ti porma ti panagdayaw a nadalus ken awan tulawna iti imatang ti Diostayo ken Ama.
“Awan Tulawna iti Lubong”
7, 8. (a) Ania a maikadua a kalikagum maipaay iti pudno a relihion ti dinakamat ni Santiago? (b) Magaw-at kadi dagiti klero ken papadi daytoy a kalikagum? (c) Aniat’ maikuna maipapan kadagiti Saksi ni Jehova?
7 Ti maikadua a makalikaguman iti pudno a relihion a dinakamat ni Santiago ket “agannad nga awan tulawna iti lubong.” Imbaga ni Jesus: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong”; maitutop laeng, dagiti pudno a pasurotna agbalinda a “saan a paset ti lubong.” (Juan 15:19; 18:36) Pudno kadi daytoy kadagiti klero ken papadi ti aniaman kadagiti relihion ti lubong? Suportaranda ti Naciones Unidas. Adu kadagiti papanguloda ti nangawat iti awis ti papa tapno agtitiponda idiay Assisi, Italia, idi Oktubre 1986 tapno pagkaykaysaenda dagiti kararagda maipaay iti balligi ti sinuportaran ti NU a “Sangalubongan a Tawen ti Talna.” Nupay kasta, barengbareng dagiti panagreggetda, no maibasar kadagiti minilion a napapatay kadagiti gubat iti dayta a tawen ken kadagiti simmaruno pay. Dagiti klero masansan a makipulapolda kadagiti agturturay a napolitikaan a partido, bayat a siaallilaw a mangaramidda kadagiti nalimed a pannakitulag kadagiti kabusorda tapno uray siasino ti agturay matmatanna ida kas “gagayyem.”—Santiago 4:4.
8 Naibangon dagiti Saksi ni Jehova ti dayawda kas dagiti Kristiano nga agtalinaed nga awan dasdasiganna kadagiti aramid ti politika ken kadagiti panagririri daytoy a lubong. Taginayonenda daytoy a takder iti amin a kontinente ken amin a pagilian, kas paneknekan dagiti padamag ken moderno a historikal a rekord iti amin a paset ti lubong. Pudno a “dida natulawan iti lubong.” Ti relihionda ket “relihion a nadalus ken pudno iti panangmatmat ti Dios.”—Santiago 1:27, Phillips.
Sabsabali Pay a Marka ti Pudno a Relihion
9. Ania ti maikatlo a kalikagum maipaay iti pudno a relihion, ken apay?
9 No ti relihion ket “panangdayaw iti nangatngato ngem tao a pannakabalin a mabigbigbig kas ti namarsua ken manarawidwid ti uniberso,” sigurado a ti pudno a relihion rebbeng nga iturongna ti panagdayawna iti maymaysa a pudno a Dios, ni Jehova. Rebbeng a dina lingdan ti pannakaawat dagiti tattao iti Dios babaen ti panangisurona kadagiti pagano a kapanunotan kas ti tinallo a dios a sadiay ti ama iramanna ti kinamannakabalinna-amin, dayagna, ken kinaagnanayonna ti dua pay a persona iti misterioso a Trinidad. (Deuteronomio 6:4; 1 Corinto 8:6) Masapul nga ipakaammona met ti awan kaaspingna a nagan ti Dios, a Jehova, ken dayawen dayta a nagan, ngarud awitenda ti nagan ti Dios kas organisado nga ilina. (Salmo 83:18; Aramid 15:14) Iti daytoy dagiti manangalagadna rebbeng a surotenda ti ulidan ni Kristo Jesus. (Juan 17:6) Ania nga ili ita ti makaragpat itoy a kalikagum no di laeng dagiti Kristiano a Saksi ni Jehova?
10. Tapno maitukon ti maysa a relihion ti ilalasat agturong iti baro a lubong ti Dios, aniat’ rebbeng nga aramidenna, ken apay?
10 Imbaga ni apostol Pedro: “Ket awan ti sabali a pakaisalakanan iti uray siasino, ta awan ti sabali a nagan [Jesu-Kristo] iti babaen ti langit a naited kadagiti tao a pakabalinantayo a maisalakan.” (Aramid 4:8-12) Ti nadalus a relihion a mangitukon pannakaisalakan agturong iti baro a lubong ti Dios rebbeng, ngarud, a mangparayray pammati ken Kristo ken iti pateg ti daton a subbotna. (Juan 3:16, 36; 17:3; Efeso 1:7) Kasta pay met, rebbeng a tulonganna dagiti pudno a managdaydayaw nga agpasakop ken Kristo kas ti agturturayen nga Ari ni Jehova ken napulotan a Nangato a Padi.—Salmo 2:6-8; Filipos 2:9-11; Hebreo 4:14, 15.
11. Ania ti rebbeng a nakaibatayan ti pudno a relihion, ket ania ti takder dagiti Saksi ni Jehova iti daytoy a banag?
11 Ti nadalus a relihion rebbeng a naibatay iti naipanayag a pagayatan ti maymaysa a pudno a Dios a saan ket a kadagiti inaramid-tao a tradision ken pilosopia. Ditay maammuan ti aniaman maipapan ken Jehova ken kadagiti nakaskasdaaw a panggepna, wenno maipapan ken Jesus ken ti daton a subbot, no saan a gapu iti Biblia. Iyukuok dagiti Saksi ni Jehova kadagiti tattao ti di magunggon a panagtalek iti Biblia. Paneknekanda met babaen ti inaldaw a panagbiagda nga umanongda iti inyebkas ni Pablo: “Isuamin a Surat nga impaltiing ti Dios isu met ti naimbag a pakasursuruan, pakatinggaran, pakababalawan, . . . tapno ti tao ti Dios naan-anay koma, ket masursuruan a naimbag iti isuamin nga aramid a nasayaat.”—2 Timoteo 3:16, 17.
Ti Pudno a Relihion—Wagas ti Panagbiag
12. Mainayon iti pammati, aniat’ nasken tapno agbalin a pudno ti panagdayaw, ken kadagiti ania a bambanag a ti pudno a relihion ket maysa a wagas ti panagbiag?
12 Inyebkas ni Jesus: “Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagidiay agdaydayaw kenkuana masapul nga agdaydayawda iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:24) Ti pudno a relihion, wenno porma ti panagdayaw, ket saan, ngarud, a maipabuya, ritualistiko, makinruar a panangiparang iti kinanadiosan. Ti nadalus a panagdayaw ket naespirituan, naibatay iti pammati. (Hebreo 11:6) Ti pammati rebbeng, nupay kasta, a suportaran dagiti ar-aramid. (Santiago 2:17) Ti pudno a relihion laksidenna dagiti popular a pagduyosan. Kumpet daytoy kadagiti pagalagadan ti Biblia iti moralidad ken nadalus a panagsao. (1 Corinto 6:9, 10; Efeso 5:3-5) Dagiti manangalagadna sipapasnek nga ikagumaanda a patauden dagiti bunga ti espiritu ti Dios iti biag ti pamiliada, idiay pagtrabahuanda, idiay pageskuelaan, ken uray iti panaglinglingayda. (Galacia 5:22, 23) Dagiti Saksi ni Jehova padpadasenda a di pulos lipatan ti balakad ni Pablo: “Gapuna, uray mangankayo wenno uminumkayo wenno uray ania nga aramidenyo, aramidenyo amin a maipaay iti dayaw ti Dios.” (1 Corinto 10:31) Ti relihionda ket saan a tapno makuna laeng nga adda pammatida; daytat’ wagas ti panagbiag.
13. Aniat’ iraman ti pudno a panagdayaw, ken apay a maikuna a dagiti Saksi ni Jehova pudpudnoda a relihiuso a tattao?
13 Siempre, iraman ti pudno a relihion dagiti naespirituan nga ar-aramid. Dagitoy iramanna ti panagkararag a personal ken ti pamilia, ti regular a panagadal iti Sao ti Dios ken katulongan a panagadal ti Biblia, ken itatabuno kadagiti gimong ti kongregasion. Ti naud-udi ket maluktan ken maserraan kadagiti kanta ti panagdayaw ken Jehova ken kadagiti kararag. (Mateo 26:30; Efeso 5:19) Dagiti makapabileg a naespirituan a tema ket mausig babaen kadagiti palawag ken saludsod-ken-sungbat a saritaan kadagiti naimaldit a material a magun-odan ti amin. Dagiti kakasta a panagtataripnong ket kaaduanna a maang-angay kadagiti naurnos ngem di nalabes pannakaarkusna a Kingdom Hall, a maar-aramat laeng para kadagiti narelihiusuan a panggep: gagangay a gimgimong, panagkallaisa, panangpumpon. Raemen dagiti Saksi ni Jehova dagiti Kingdom Hallda ken dagiti daddadakkel nga Assembly Hall kas luglugar a naidedikar maipaay iti panagdayaw ken Jehova. Saan a kas kadagiti adu a simbaan ti Kakristianuan, dagiti Kingdom Hall ket saan a sosial a pagdadar-ayan.
14. Aniat’ kinaipapanan ti panagdayaw kadagiti Hebreo ti pagsasaona a tattao, ken ania nga aramid ti mangilasin kadagiti Saksi ni Jehova ita?
14 Nakitatayon nga inaig dagiti eskolar ti sao a Griego a naipatarus a “porma ti panagdayaw” wenno “relihion” iti verbo nga “agserbi.” Makapainteres unay, ti katupagna a Hebreo, nga ‛avo·dhahʹ, mabalin a maipatarus a “panagserbi” wenno “panagdayaw.” (Idiligyo dagiti footnote idiay Exodo 3:12 ken 10:26.) Kadagiti Hebreo, ti panagdayaw kinaipapananna ti panagserbi. Ket daytoy ti kaipapananna kadagiti pudno a managdaydayaw ita. Maysa a nakapatpateg unay, mangilasin a marka ti pudno a relihion ket isuamin a mangalagad itoy makipaset iti nadiosan a serbisio iti panangikasaba iti “daytoy naimbag a damag ti pagarian . . . iti amin a mapagnaedan a daga maipaay a pammaneknek kadagiti amin a nasion.” (Mateo 24:14; Aramid 1:8; 5:42) Ania a relihion ti agdindinamag iti intero a lubong gapu iti panangsaksina iti Pagarian ti Dios kas ti maymaysa a namnama ti sangatauan?
Maysa a Positibo, Mamagkaysa a Puersa
15. Ania ti maysa a naidumduma a galad ti pudno a relihion?
15 Mamagsisina ti ulbod a relihion. Namatauden, ken mamatpataud pay laeng, iti panaggiginnura ken panangibukbok ti dara. Iti kasumbabangirna, mamagkaykaysa ti pudno a relihion. Kuna ni Jesus: “Gapu itoy maammuandanto a dakayo dagiti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Ti ayat a mamagkaykaysa kadagiti Saksi ni Jehova lab-awanna ti nasional, sosial, ekonomiko, ken rasial a pagbeddengan a mamagsisina iti amin a sangatauan. Dagiti Saksi ket “agtaktakderda a sititibker iti maymaysa nga espiritu, agraman sangsangkamaysa a kararua nga umag-agawa a maipaay iti pammati iti naimbag a damag.”—Filipos 1:27.
16. (a) Ania a “naimbag a damag” ti ikaskasaba dagiti Saksi ni Jehova? (b) Aniada a padto ti matungtungpalen iti ili ni Jehova, ket aniada a bendision ti simmaruno?
16 Ti “naimbag a damag” nga ikaskasabada ket iti mabiiten ti di agbaliw a panggep ti Dios ket maitungpalen. Maaramidton ti pagayatanna, “kas sadi langit, kasta met ditoy daga.” (Mateo 6:10) Masantipikarton ti nadayag a nagan ni Jehova, ket agbalinton ti daga a paraiso, a sadiay dagiti pudno a managdaydayaw makapagbiagdanto nga agnanayon. (Salmo 37:29) Literal a minilion a tattao iti amin a daga ti makitimtimpuyogen kadagiti Saksi ni Jehova, a kunkunada, iti kaitungpalan ti padto ti Biblia: “Dakami kumuyogkaminto kenka, ta nangngegmi a ti Dios adda kenka.” (Zacarias 8:23) Bimbendisionan ni Jehova ti ilina. “Ti bassit” pudno a nagbalin a “nabileg a nasion,” maysa a sangalubongan a kongregasion a naan-anay a nagkaykaysa iti tunggal banag—iti pampanunot, iti aramid, ken iti panagdayaw. (Isaias 60:22) Banag daytoy a saan a pulos a naaramid ti ulbod a relihion.
Ti Panagballigi ti Pudno a Relihion
17. Aniat’ naisagana para iti Babilonia a Dakkel, ken kasanonto a maiyeg daytoy?
17 Impakpakaunan ti Sao ti Dios ti pannakadadael ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, ti simboliko a napanaganan “Babilonia a Dakkel.” Iladawan met ti Biblia dagiti “ar-ari,” wenno napolitikaan nga agtuturay, ti daga babaen simbolo dagiti sara ti atap nga animal. Ibagana kadatayo nga ikabil ti Dios kadagiti puso dagitoy nga agtuturay ti panggep a mangituang ken mangdadael a naan-anay iti daytoy kasla balangkantis a pasdek ni Satanas a Diablo.—Kitaenyo ti Apocalipsis 17:1, 2, 5, 6, 12, 13, 15-18.b
18. Ania a napateg a rason ti ipaay ti Biblia iti pannakadadael ti Babilonia a Dakkel, ken kaano a nangrugi ti ulbod a relihion iti daytoy a nakaap-aprang a kurso?
18 Apay a maikari ti Babilonia a Dakkel iti pannakadadael? Sumungbat ti Biblia: “Ket nasarakan kenkuana ti naiparukpok a dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto ken dagiti isuamin a napapatay ditoy daga.” (Apocalipsis 18:24) Iti panangipakita a daytoy a panangibukbok ti dara nga inaramid ti ulbod a relihion dumanon sakbay pay ti pannakabangon ti Babilonia, binabalaw ni Jesus dagiti relihiuso a papangulo ti Judaismo, a nangisinggalut iti bagina iti Babilonia a Dakkel, idi kunana: “Dakayo nga ul-uleg, kaputotan dagiti karasaen, kasanonto ti panaglisiyo iti pannakadusa idiay Gehenna? . . . Tapno umay[to] kadakayo ti amin a dara dagiti nalinteg a naiparukpok itoy daga, manipud idi dara ni Abel a nalinteg.” (Mateo 23:33-35) Wen, ti ulbod a relihion, a nangrugi ditoy daga idi panawen ti iyaalsa idiay Eden, masapul nga agsungbat gapu iti nakaap-aprang a panangibukbok ti dara.
19, 20. (a) Aniat’ aramidento dagiti pudno a managdaydayaw kalpasan a naipatungpalen ti panangukom iti Babilonia a Dakkel? (b) Aniantot’ mapasamaken, ket ania a namnama ti mailukat kadagiti amin a pudno a managdaydayaw?
19 Kalpasan pannakadadael ti Babilonia a Dakkel, dagiti pudno a managdaydayaw ditoy daga makidanggayda iti nailangitan a kumakanta a mangiyariwawa: “Dayawenyo ni Jah, dakayo a tattao! . . . Ta isu inukomna daydi dakkel a balangkantis . . . , ket kadagiti im-ima di babai naibales ti dara dagiti adipenna. . . . Ket daydi asukna agpangato iti agnanayon.”—Apocalipsis 19:1-3.
20 Kalpasanna madadaelton dagiti sabsabali a mangbukel a paset ti makitkita nga organisasion ni Satanas. (Apocalipsis 19:17-21) Kalpasan daytoy, ni Satanas, ti nangipasdek iti amin nga ulbod a relihion, ken dagiti demoniona maigarangugongdanto. Awantot’ wayawayadan a mangidadanes kadagiti pudno a managdaydayaw ni Jehova. (Apocalipsis 20:1-3) Nakapagballiginton ti nadalus a relihion maibusor iti ulbod. Dagiti matalek a lallaki ken babbai a mangipangag iti nadiosan a pakdaar a pumanaw itan manipud Babilonia a Dakkel maaddaandanto ti gundaway a lumasat ken sumrek iti baro a lubong ti Dios. Sadiay, maalagaddanto ti pudno a relihion ken daydayawendanto a pagserbian nga agnanayon ni Jehova.
[Dagiti Footnote]
a Para iti pannakailawlawag ti panagdayaw iti anghel a nadakamat idiay Colosas 2:18, kitaenyo ti Agriingkayo!, Abril 8, 1986, panid 23.
b Para iti naan-anay a pannakailawlawag daytoy a padto, kitaenyo ti libro nga Apocalipsis—Ti Grande a Tampokna Asidegen! nga impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., kapitulo 33-6.
Subokem ti Lagipmo
◻ Makin-takder iti relihion ti kapapatgan, ken apay?
◻ Aniada a dua a kalikagum maipaay iti pudno a relihion ti impaganetget ni Santiago?
◻ Ania pay dagiti sabsabali a kalikagum maipaay iti nadalus a panagdaydayaw?
◻ Ania a “naimbag a damag” ti ikaskasaba dagiti Saksi ni Jehova?
◻ Kasano ti panagballigi ti pudno a relihion maibusor iti ulbod a relihion?
[Ladawan iti panid 17]
Dagiti relihiuso a papangulo nagtitiponda idiay Assisi, Italia, idi Oktubre 1986
[Ladawan iti panid 19]
Ti pudno a relihion iramanna ti panagtataripnong iti panagdayaw