Sosial a Panaglinglingay​—Tagiragsaken Dagiti Gunggona, Liklikan Dagiti Silo

“Awan sabali a naim-imbag nga agpaay iti tao ngem iti mangan koma ken uminum ken iti panangparag-ona iti kararuana iti kinaimbag ti nagbannoganna.”​—ECLESIASTES 2:24.

1. Kadagiti ania a pamay-an a makatulong kadatayo ti panangiwanwan ti Dios no iti panaglinglingay?

TI PANANGIWANWAN ni Jehova mangiyeg adu a pagimbagan kadagiti adipenna. Makitatayo daytoy iti lubong ti panaglinglingay. Ti panangidalanna tulonganna dagiti Kristiano a lumiklik kadagiti nalabes a panangmatmat. Dadduma a relihionista, a mangipilit ti kinainget iti panagkawkawes ken kondukta, matmatanda ti gistay aniaman a pagraragsakan kas basol. Iti sabali a bangir, kaaduan a tattao sapulenda dagiti pagraragsakan uray no maikontra dagita kadagiti linteg ken prinsipio ni Jehova.​—Roma 1:24-27; 13:13, 14; Efeso 4:17-19.

2. Aniat’ nangted nasapa a pasimudaag iti panangmatmat ti Dios iti panaglinglingay?

² Ngem, ti ngay ili ti Dios? Adu dagiti karrugi nga agad-adal ti Biblia ti nakellaat a nakaammo a ti Dios kinapudnona pinarsuana dagiti tao nga addaan kabaelan a mangtagiragsak iti biag. Inikkanna dagiti immuna a nagannaktayo iti trabahoda​—ngem saan a ti makapadagsen a trabaho a kadawyan iti biag ti kaaduan nga imperpekto a tattao. (Genesis 1:28-30) Panunotenyo ti nakaad-adu a makaay-ayo a pamay-an a mabalin a pagragsakan ti isuamin nga agnaed iti naindagaan a paraiso. Darepdepenyo ti rag-oda a mangbuybuya kadagiti atap nga animal a di makadangran ken ti nagduduma a dinguen a paset iti inaldaw a panagbiag! Ken anian a taraon ti tagiragsakenda manipud “amin a kayo a nakaay-ayo a makita ken naimbag a kanen”!​—Genesis 2:9; Eclesiastes 2:24.

3-5. (a) Ania a panggep ti rumbeng nga ibanag ti panaglinglingay? (b) Apay masiguradotayo a di pinawilan ti Dios dagiti Israelitas nga agragsak?

³ Kinaagpaysuanna, dagidiay nga aramid ket mabalin a matmatan kas paglinglingayan, a ti panggepna idiay Paraiso ket kas met laeng ita: tapno bang-aran ken pabaruen ti pigsa para kadagiti kanayonan a nabunga nga aramid (trabaho). No maibanag ti panaglinglingay daytoy, daytat’ makagunggona. Kaipapanan aya dayta a mailugaran dagiti pudno a managdaydayaw ti panaglinglingay iti biagda uray no saanda pay nga agbibiag idiay Paraiso? Wen. Ti Insight on the Scriptures kunaenna maipapan iti panaglinglingay iti kadaanan nga ili ni Jehova:

⁴ “Dagiti pagraragsakan ken paglinglingayan dagiti Israelitas saan a nalatak pannakailadawanda iti rekord ti Biblia. Nupay kasta, ipakitana a mamatmatan dagita kas agpadpada nga umiso ken makaay-ayo no la ket ta maitunos kadagiti narelihiusuan a prinsipio ti nasion. Dagiti kangrunaan a kita ti paglinglingayan ket isu ti panangtokar kadagiti instrumento ti musika, panagkanta, panagsala, panagsarita, agraman sumagmamano nga ay-ayam. Ti panangidatag kadagiti burburtia ken narigat a salsaludsod ket pagay-ayatda unay.​—Oc 14:12.”​—Tomo 1, panid 102.

⁵ Idi nagawid ni David kalpasan ti panagballigina, nagusar dagiti Hebreo a babbai kadagiti gamigam ken pandereta bayat ti panagrambakda (Hebreo, sa·chaqʹ). (1 Samuel 18:6, 7) Ti Hebreo a sao kangrunaan a kayuloganna “agkatawa,” ket dadduma a patarus saritaenda ti “agraragsak a babbai.” (Byington, Rotherham, The New English Bible) Idi ipampanawda ti Lakasa, “ni David ken isuamin a balay ti Israel nagrambakda iti saklang ni Jehova kadagiti amin a kita dagiti gamigam.” Ni Micol, asawa ni David, addaan di natimbeng a panangmatmat, ta inumsina ti pannakiraman ni David kadagiti makaparagsak nga aktibidad. (2 Samuel 6:5, 14-20) Impadto ti Dios a dagiti kautibo nga agsubli manipud Babilonia makiramanda kadagiti umasping a makaparag-o nga aktibidad.​—Jeremias 30:18, 19; 31:4; idiligyo ti Salmo 126:2.

6. Kasano a tulongannatayo ti Kristiano a Griego a Kasuratan iti panangmatmattayo iti panaglinglingay?

⁶ Natimbengtayo met koma no iti panaglinglingay. Kas pangarigan, apresiarentayo aya a ni Jesus ket saan a maysa nga ermitanio? Inwayaanna dagiti makapabang-ar a pannangan, kas ti “dakkel a daya” nga insagana ni Levi. Ket idi isut’ binabalaw dagiti aginsasanto a tattao gaput’ pannangan ken panaginumna, inwaksi ni Jesus dagiti panangmatmat ken wagasda. (Lucas 5:29-31; 7:33-36) Lagipenyo met, nga isut’ agpadpada a dimmar-ay iti paboda ken nakipaset kadagiti ramrambak. (Juan 2:1-10) Ti kabsat ni Jesus iti ina a ni Judas dakamatenna a dagiti Kristiano addaanda idi kadagiti “daydaya ti ayat,” nalabit pannangan a sadiay dagiti marigrigat matagiragsakda ti taraon ken makaay-ayo, makapabang-ar a panaglalangen.​—Judas 12.

Sosial a Panaglinglingay iti Panawen ken Lugarna

7. Kasano nga iparegta ti Sao ti Dios ti kinatimbeng no iti panaglinglingay?

⁷ Sipapaborable a saritaen ti Eclesiastes 10:19 ti maipapan iti ‘tinapay a maipaay iti katawa dagiti mangmangged ken arak a mamagrag-o ti biag.’ Saan kadi nga ipasimudaag dayta a saan met a dakes ti panaglinglingay? Kaskasdi, kuna ti isu met laeng a libro: “Maipaay iti tunggal banag adda nakedngan a panawen, . . . panawen ti panagsangit ken panawen ti panagkatawa; panawen ti panagdung-aw ken panawen ti panagsala.” (Eclesiastes 3:1, 4) Wen, nupay dina kondenaren ti maitutop a paglinglingayan, ipaayannatayo ti Biblia kadagiti panagannad.

Dagitoy iramanda ti balakad nga ikabil ti sosial a panaglinglingay iti lugarna no iti tiempo ken kaadu. Pakdaarannatay met maipapan kadagiti palab-og a kadawyan kadagiti dadakkel a sosial a panagtitipon.​—2 Timoteo 3:4.

8, 9. Apay a ti tiempo a pagbibiagantayo ken ti inted-Dios a trabahotayo adda pakainaiganna iti panaglinglingay?

⁸ Napaliiwtayo a dagiti Judio nga agsubli manipud Babilonia​—a nakaad-adu ti aramidenda​—makiramanda iti makaparag-o a panagaliwaksay. Kaskasdi, impakpakauna ni Jeremias nga isut’ di ‘agtugaw iti gimong dagidiay agririnnabak ken di met agrag-o.’ (Jeremias 15:17) Isut’ tinudingan ti Dios a mangiwarnak ti mensahe ti umas-asideg a pannusa, gapuna a saan a tiempo para kenkuana nga agragsak.

⁹ Natudingan dagiti Kristiano ita a mangirakurak ti mensahe ti namnama ti Dios ken mangiyebkas kadagiti panangukomna a maibusor iti nadangkes a sistema ni Satanas. (Isaias 61:1-3; Aramid 17:30, 31) Nalawag koma ngarud a rebbeng a ditay palubosan ti panaglinglingay nga agbalin a nalatak iti biagtayo. Maiyilustrartayo ti punto babaen ti sangkapirit nga asin wenno naisangsangayan a rekado a mangpaimas iti taraon. Nakaad-adu aya a rekado ti ibukbokyo nga uray la lab-awanna ti taraon? Ay ket, saan. Maitunos kadagiti sasao ni Jesus idiay Juan 4:34 ken Mateo 6:33, ti kangrunaan a pakaseknantayo​—ti mismo a taraontayo​—isu komat’ panangaramid iti pagayatan ti Dios. Gapuna a ti panaglinglingay ket kas rekado. Mangpabang-ar ken mangpasayaat koma, saan a mangpabannog wenno mangrimbaw.

10. Apay rumbeng nga usigentayo manen ti panaglinglingaytayo no iti tiempo a mabusbos?

¹⁰ Nupay kasta, utobenyo daytoy: Di met aya ibaga ti kaaduan a tattao a ti panawen ken atension nga ipaayda iti panaglinglingay ket kalalainganna? Ta no saan a kasta, nangaramidda koma ti panagbalbaliw. Saan kadi nga isingasing daytoy a tunggal maysa kadatayo rebbeng nga agsarimadeng ken siinget, sipaprangkesa, nga anagen no ania a talaga ti lugar ti panaglinglingay iti biagtayo? Saan ngata a sisisikap a nagbalinen dayta a kangrunaan a paset iti biagtayo? Kas pangarigan, nairuamtayon aya a mangilukat iti TV tunggal sumangpettayo iti balay? Naipaugalitayon aya ti mangilasin iti adu a tiempo agpaay iti panaglinglingay iti linawas, kas ti tunggal rabii ti Biernes wenno rabii ti Sabado? Agsennaaytayo aya no dimteng dayta a tiempo ket addatayo iti pagtaengan nga awan naiplanotayo a panaglinglingay? Dua pay a saludsod: Iti aldaw kalpasan ti maysa a panagtitipon, narabiiantayo aya wenno nakaad-adayo ti dinaliasattayo ta nabannog, napaksuyantayo unayen a makiraman iti Nakristianuan a ministerio wenno agtrabaho a nalaing agpaay iti mangimpleotayo? No sagpaminsan, wenno masansan, a kasta ti epekto ti panaglinglingaytayo, pudno aya nga umiso ken natimbeng a pagraragsakan dayta?​—Idiligyo ti Proverbio 26:17-19.

11. Apay maikanatad ti panangrepaso iti kasasaad ti paglinglingayantayo?

¹¹ Nalabit nasayaat a repasuentayo met ti kasasaad ti paglinglingayantayo. Ti panagbalintayo nga ad-adipen ti Dios dina ipanamnama a maitutop ti paglinglingayantayo. Usigenyo ti insurat ni apostol Pedro kadagiti napulotan a Kristiano: “Ti aldaw a napalabas immanayen a panagaramid iti pagay-ayatan dagiti nasion, a panagbiag iti kinaderrep, dagiti tarigagay nga aglablabes, dagiti panagbarbartek, dagiti kinabuklis, dagiti aglablabes a daydaya, ken dagiti makarimon a panagrukbab kadagiti ladladawan a didiosen.” (1 Pedro 4:3) Awan tudtuduenna wenno pabpabasolenna a kakabsatna a tumultulad kadagiti ar-aramiden dagiti taga lubong. Kaskasdi, nasken ti kinasiput iti biang dagiti Kristiano (idi ken ita) agsipud ta nalaka laeng a matnag ti maysa iti silo ti makadangran a paglinglingayan.​—1 Pedro 1:2; 2:1; 4:7; 2 Pedro 2:13.

Agbalin a Nasiput kadagiti Silo

12. Ti 1 Pedro 4:3 itampoknat’ ania a kita ti silo?

¹² Iti ania a kita ti silo a nasiputtayo koma? Ay ket, dinakamat ni Pedro “dagiti panagbarbartek, dagiti kinabuklis, dagiti aglablabes a daydaya.” Maysa nga Aleman a komentarista ti nangilawlawag kadagiti Griego a sasao a naaramat “a kangrunaanna nga agaplikar iti sosial a panagiinninum iti daya.” Insurat ti maysa a Suizo a propesor a kadawyan dagidiay nga aramid idi: “Ti panangiladawan tumukoy la ketdi kadagiti naorganisar a panagtitipon wenno uray kadagiti bunggoy dagiti tattao a pakapasamakan dagiti nadeskribir a nakababain nga aramid.”

13. Kasano a nagbalinen a silo ti panagusar ti alkohol kadagiti panagtitipon? (Isaias 5:11, 12)

¹³ Ti kaadda dagiti naingel nga inumen iti dadakkel a daydaya siniluanna dagiti adu. Di iparit ti Biblia ti kalalainganna a panagusar kadagita nga inumen. Kas pammaneknek iti daytoy, nangaramid ni Jesus ti arak iti maysa a paboda idiay Cana. Awan la ketdi ti panagbarbartek sadiay, agsipud ta sinalimetmetan ni Jesus ti balakad ti Dios a liklikan ti pannakipulapol kadagiti mammartek. (Proverbio 23:20, 21) Ngem usigenyo daytoy a detalye: Kinuna ti panguluen iti dayta a rambak a kadagiti sabali a rambak maidasar nga umuna ti nasayaat nga arak ‘ket inton nakainumda iti adun sa isango ti dakdakes nga arak.’ (Juan 2:10) Gapuna a kadawyan kadagiti Judio ti mabartek kadagiti paboda a sadiay aglaplapusanan ti arak agpaay iti isuamin.

14. Kadagiti ania a pamay-an a dagiti Kristiano a manangsangaili masarangetda ti silo nga idatag dagiti naingel nga inumen?

¹⁴ Gapuna, inkeddeng dagiti dadduma a Kristiano a manangsangaili ti mangidasar iti arak, serbesa, ken dadduma pay a naingel nga inumen no la ket ta personal a maimatonanda ti maidasar wenno mainum dagiti sangailida. No dakdakkel ti grupo ngem ti direkta a maimatonan ti manangsangaili, kas dagiti nadakamat a Judio a paboda, ti adu nga alkohol ket nalabit maysa a napeggad a silo. Mabalin a dimmar-ay ti maysa a tao a nangsaranget ken naparmekna ti parikut ti panaginum. Maawatanyo koma a ti gagangay, di kontrolado a panaginum iti alkohol ti mabalin a mangsulisog kenkuana nga agbartek ket riribukenna ti okasion. Kinuna ti maysa a manangaywan ken ama idiay Alemania a nagunggonaan ti pamiliana manipud nasayaat a panaglalangen kadagiti sosial a panagtitipon a kadua dagiti kapammatian. Nupay kasta, innayonna a dakdakkel ti posibilidad a rumsua dagiti parikut no ti serbesa ket nalaka a magun-odan.

15. Kasano a maragpat ti umiso a pannakaiwanwan dagiti sosial a panagtitipon?

¹⁵ Ti paboda idiay Cana addaan “panguluen ti rambak.” (Juan 2:8) Di kaipapanan daytoy a ti maysa a pamilia a mangangay iti maysa a panagtitipon iti pagtaengan para iti maysa a pannangan wenno panaglalangen rebbeng a mangdutok iti maysa a panguluen. Ti asawa a lalaki ti rebbeng a mangimaton iti okasion. Ngem no ti grupo ket buklen ti dua laeng a pamilia wenno medio dakdakkel, nalawag koma nga adda maysa a mangimaton iti okasion. Adu a nagannak ti mangammo iti daytoy no maawis ti anakda a lalaki wenno babai iti maysa a sosial a panagtitipon. Makiumanda iti manangsangaili tapno damagenda no sinonto ti mangimaton iti intero nga okasion, a saan a pumampanaw agingga iti ngudona. Dagiti Kristiano a nagannak ti nangbaliw payen iti bukodda nga iskediol tapno makadar-ayda iti kasta matagiragsak agpadpada dagiti nataengan ken agtutubo ti makilangen iti maysa ken maysa.

16. Ania dagiti maitutop nga usigen no iti kadakkel ti panagtitipon?

¹⁶ Insurat ti sanga ti Watch Tower Society idiay Canada: “Ti nagawatan ti sumagmamano a panglakayen ket ti dadakkel a panagtitipon kadagiti paboda maisalungasing iti balakad maipapan iti pananglimitar iti kadakkel ti panagtitipon. Kunada a no nabalakadantayo a taginayonen dagiti sosial a panagtitipontayo iti bassit, maaywanan a grupo, di ngarud umiso ti maaddaan 200 wenno 300 a tattao iti maysa a paboda.”a Imbes a nalabes ti panangiyunay-unay iti kadakkel ti panagtitipon a naikeddengen a nasaksakbay a naibatay iti personal a panangmatmat, ti kangrunaan a pakaseknan koma ket iti panangipaay iti umiso a panangimaton, uray no mano ti dumar-ay. Ti kaadu ti arak nga impaay ni Jesus ipasimudaagna nga adut’ dimmar-ay iti paboda idiay Cana, ngem nalawag nga umiso ti pannakaaywanna. Saan a kasta dagiti dadduma a daya idi; ti kadakkelda ti mabalin a makagapu iti kinakurang ti panangimaton. No dakdakkel ti panagtitipon, dakdakkel met ti karit, agsipud ta nalaklaka kadagiti nakapkapsut, nga agannayas iti panaglablabes, agbalin nga agresibo. Nalabit itandudoda dagiti mapagduduaan nga aramid kadagiti di naimatonan a panagtitipon.​—1 Corinto 10:6-8.

17. Kasano a maipakita ti Nakristianuan a kinatimbeng no maipalplano ti maysa a panagtitipon?

¹⁷ Ti nasayaat a panangimaton iti maysa a sosial a panagtitipon iramanna ti pannakaiplano ken pannakaisaganana. Di kasapulan daytoy ti panangpartuat iti makaawis a tema tapno pagbalinen dayta a karkarna wenno nakalalagip ngem tumulad kadagiti nailubongan a daydaya, kas dagiti baile wenno maskarada a daydaya. Mailadawanyo aya dagiti matalek nga Israelitas idiay Naikari a Daga a mangiplano iti daya a sadiay amin ket agkawes a kas kadagidiay pagano idiay Egipto wenno iti sabali pay a daga? Mangiplanoda aya iti makagargari a panagsasala wenno nadawel a musika a nalabit nalatak kadagiti pagano? Idiay Bantay Sinai, isudat’ natnag iti silo ti musika ken panagsasala kas kadagidiay kadawyan ken nalatak idiay Egipto. Ammotayo no kasano ti panangmatmat ti Dios ken ti nataengan nga adipenna a Moises iti dayta a paglinglingayan. (Exodo 32:5, 6, 17-19) Ngarud, ti manangsangaili wenno manangaywan iti maysa a sosial a pasken usigenna koma no adda met laeng aniaman a maangay a panagkakanta wenno panagsasala; ket no adda, siguraduenna koma a maitunos dayta kadagiti Nakristianuan a prinsipio.​—2 Corinto 6:3.

18, 19. Aniat’ maadaltayo iti pannakaawis ni Jesus iti maysa a paboda, ken kasanotayo a maipakat daytoy?

¹⁸ Kamaudiananna, malagiptayo a ni ‘Jesus ken dagiti adalanna ti naawis iti pagbodaan.’ (Juan 2:2) Mabalin a sumarungkar laeng ti maysa a Kristiano wenno maysa a pamilia kadagiti sabsabali maipaay iti maysa a makaay-ayo, makapabileg a tiempo. Ngem no kadagiti naiplano a sosial a pasken, ipakita ti kapadasan a ti panangikeddeng a nasaksakbay no asinonto ti adda sadiay ket makatulong a manglapped kadagiti parikut. Ti kinapateg daytoy ket ingunamgunam ti maysa a panglakayen idiay Tennessee, E.U.A., a nangpadakkel kadagiti annak a lallaki ken babbai nga adda iti amin-tiempo a ministerio. Sakbay nga isu ken ti asawana awatenda ti maysa nga awis, wenno palubosanna dagiti annakna a dumar-ay, isut’ nakiuman iti manangsangaili tapno masinunuo a naikeddeng a nasaksakbay dagiti tumabuno. Nasalakniban ti pamiliana manipud kadagiti silo a nakatnagan dagiti dadduma kadagiti panagtitipon nga uray asino lattan ti mabalin a dumar-ay, iti man maysa a pannangan, piknik, wenno panagwatwat, kas ti panagay-ayam ti bola.

¹⁹ Di imparegta ni Jesus ti panangawis iti maysa a panagtitipon kadagiti laeng kakabagian, nabayagen a gagayyem, wenno dagiti kataeb wenno dagiti kapada ti kasasaad ti panagbiag. (Lucas 14:12-14; idiligyo ti Job 31:16-19; Aramid 20:7-9.) No siaannad a pilienyo dagiti inkay awisen, nalaklaka nga iraman dagiti Kristiano a nagdudumat’ tawen ken kasasaadda. (Roma 12:13; Hebreo 13:2) Sumagmamano kadakuada ti nalabit nakapsut iti naespirituan wenno kabbaro a magunggonaan manipud pannakitimpuyogda kadagiti nataengan a Kristiano.​—Proverbio 27:17.

Panaglinglingay iti Lugarna

20, 21. Apay a ti panaglinglingay maitutop nga adda lugarna iti biagtayo?

²⁰ Maikanatad kadatayo a managbuteng-Dios a tattao a paginteresantayo ti panaglinglingaytayo ken maseknan a dayta ket umiso ken natimbengtayo koma iti kaadu ti panawen a busbosentayo iti dayta. (Efeso 2:1-4; 5:15-20) Kastat’ panagrikna ti napaltiingan a mannurat ti Eclesiastes: “Idin dinayawko ti kinaragsak, agsipud ta ti sangatauan awanan naim-imbag a banag iti baba ti init ngem iti mangan ken uminum ken agrag-o, ta dayta makipagyanto kadakuada iti nagbannoganda kadagiti amin nga al-aldaw ti biagda, nga inted ti pudno a Dios kadakuada iti baba ti init.” (Eclesiastes 8:15) Ti kakasta a natimbeng a pagraragsakan bang-aranna ti bagi ken makatulong a mangpalag-an kadagiti parikut ken pannakaupay a gagangay iti agdama a sistema.

²¹ Tapno iyilustrar, nagsurat ti maysa nga Austriana a payunir iti maysa a nabayagen a gayyemna: “Nakaragragsak man ti panagpasiarmi idi kanikaduana. Agarup 50-kami a napan iti maysa a bassit a danaw nga asideg ti Ferlach. Ni Kabsat B​—​—​—​—​, ti nangidaulo iti prusision iti luganna, a nangitugot iti tallo a paglutuan, maikulpi a tugawan, lamisaan, ken uray pay maysa a lamisaan ti table-tennis. Tinagiragsakmi unay dayta. Nangitugot ti maysa a kabsat a babai iti accordion, isu a nakaad-adu ti kankanta ti Pagarian. Tinagiragsak dagiti kakabsat, ubbing ken natataengan, ti panagkakaduami.” Nakaay-ayo dagiti lagipna maipapan iti nasayaat-pannakaimatonna a panaglinglingay nga awan laokna a silo a kas ti nalabes a panaginum wenno nalulok a kondukta.​—Santiago 3:17, 18.

22. Bayat a tagtagiragsaken ti sosial a panaglinglingay, ania a pakdaar ti kangrunaan a panunotentayo koma?

²² Ingunamgunam ni Pablo kadatayo nga agannadtayo di la ket tumuloktayo kadagiti tarigagay ti imperpekto a lasag, ken mangaramid kadagiti plano a mangisarang kadatayo kadagiti sulisog. (Roma 13:11-14) Iraman dayta dagiti plano maipaay iti sosial a panaglinglingay. No ipakattayo ti balakadna kadagita a bambanag, maliklikantayto dagiti kasasaad a nangiturong kadagiti dadduma iti naespirituan a pannakarba. (Lucas 21:34-36; 1 Timoteo 1:19) Imbes ketdi, nainsiriban a pilientayo dagiti nasayaat a paglinglingayan a makatulong kadatayo a mangsalimetmet iti relasiontayo iti Dios. Iti kasta magunggonaantayto manipud iti sosial a panaglinglingay a maibilang a maysa kadagiti naimbag a sagut ti Dios.​—Eclesiastes 5:18.

[Footnote]

Aniat’ Naadaltayo?

◻ Ania a natimbeng a panangmatmat ti masarakantayo idiay Biblia panggep iti panangtagiragsak iti sosial a panaglinglingay?

◻ Apay masapul nga usigen ti panawen ken kasasaad ti panaglinglingay?

◻ Ania dagiti sumagmamano a banag a maaramidan ti maysa a Kristiano a manangsangaili tapno makasaluad maibusor kadagiti silo?

◻ No umiso ken natimbeng, aniat’ maibanag ti panaglinglingay kadagiti Kristiano?

[Ladawan iti panid 18]

Ti manangsangaili wenno ti panguluen iti maysa a panagtitipon rebbeng a siguraduenna a di masiluan dagiti sangaili