BATO A PASULI

Bato a naisaad iti maysa nga anggulo wenno nagsulian ti maysa a patakder a pagtugmokan ti dua a diding, a napateg unay iti panamagsilpo ken panamagkamang a sangsangkamaysa kadagita. Gagangay a natabas kas rektanggulo a bloke, dagiti bato a pasuli kadawyan a naisaad nga agsinsinnublat a paurnos ken pabaribar manipud pamuon agingga iti tuktok wenno atep ti maysa a patakder. Ngarud, iti maysa nga anggulo wenno nagsulian, ti sikigan ti maysa a bato agparang iti baba wenno ngatuen ti ungto ti sumaruno a bato.

Ti kangrunaan a bato a pasuli isu ti pamuon a bato a pasuli, maysa a nakatibtibker a bato a kadawyan a napili maipaay iti patpatakder publiko ken padpader ti siudad. Ti pamuon a bato a pasuli maaramat kas giya bayat a maisasaad ti dadduma pay a bato, a mapauy-oyan dayta iti maysa a tinnag tapno mapagbabatog dagita. Tunggal sabali pay a bato kasapulan a tumunos iti pamuon a bato a pasuli tapno umiso ti pannakaibangon ti patakder. No dadduma, dadakkel unay dagiti pamuon a bato a pasuli. Ti pamuon a bato a pasuli nagpaay met a mamagkakamang a sangsangkamaysa iti paspaset ti maysa a patakder.

Ti sabali pay a napateg a bato a pasuli isu ti “ulo ti nagsulian” (Sal 118:22), a daytoy a sasao nalawag a tumukoy iti makinngato-amin ket ngarud ti makinrabaw a bato ti maysa a patakder. Babaen iti dayta ti dua a diding nga agsabet iti nagsulian matengngel a sangsangkamaysa iti ngato tapno saanda nga agtuang a masina ket marba ti patakder.

Ti rag-o ken ti panangidaydayaw ken Jehova minarkaanna ti pannakaisaad ti pamuon ti templo idi kaaldawan ni Zorobabel. (Esd 3:10, 11) Kasta met, naipadto nga inton ni Zorobabel ‘iyegna ti pannakaulo a bato’ adda dagiti panangidir-i iti dayta iti “Anian a makakayaw! Anian a makakayaw!” (Zac 4:6, 7) Nupay kasta, naisagana ti ladingit ken pannakapagwalangwalang agpaay iti Babilonia, nga impadto ni Jehova: “Dagiti tattao saandanto a mangala kenka iti bato a maipaay a pasuli wenno iti bato a maipaay a pampamuon, agsipud ta ti pagbalinamto ket langalang a rebrebbek agingga iti tiempo a di nakedngan.”​—Jer 51:26.

Piguratibo ken Simboliko nga Usar. Maipapan iti pannakabangon ti daga, ti Dios inyimtuodna ken Job: “Siasino ti nangisaad iti batona a pasuli?” Ti daga, a paggigianan ti tao ken nangibangonanna iti adu a patakder, ket nayasping ngarud iti higante a patakder nga addaan bato a pasuli. Ti panangisaad iti dayta, a saan a mabalin a kunaen a gapuanan ti tao, ta saan pay idi a naparsua ti sangatauan, pinagdir-ina buyogen ti panangpadayaw dagiti nailangitan nga “annak ti Dios.”​—Job 38:4-7.

Ti sumagmamano a patarus usarenda ti “(bat)bato a pasuli” a pangipatarus iti Hebreo a sao (pin·nahʹ), nga addaan iti pamunganayan a kapanunotan a “nagsulian” ngem nausar met a mangiladawan maipaay iti maysa a panguluen kas ‘pasuli’ ti depensa wenno sadiri, ngarud maipaay iti kangrunaan a lalaki. Gapuna, iti Isaias 19:13 adda dagiti patarus nga agusar iti “(bat)bato a pasuli” (RS; AT; AS), idinto ta ti dadduma usarenda ti “papanguluen” (Le) ken “papangulo” (Mo), a gagangay nga umanamongda iti patarus ti Baro a Lubong a Patarus kas “kangrunaan a lallaki.” (Kitaenyo met ti Uk 20:2; 1Sm 14:38; Zac 10:4, a kadagita ti Hebreo literal a “(dagi)ti pasuli a torre,” a ladawan dagitoy ti napapateg wenno nasken a lallaki, wenno papanguluen.) Ti kasta a pannakayaplikar ti ‘pasuli’ iti kangrunaan a lalaki agparang a nakapatpateg maigapu iti simboliko a pannakayaplikar ti “bato a pasuli” iti Mesianiko a padto.

Ni Jesu-Kristo ket nadakamat iti Kasuratan kas ti “pamuon a bato a pasuli” ti kongregasion Kristiano, a nayasping iti naespirituan a balay. Babaen ken Isaias, impadto ni Jehova nga Isu mangisaad idiay Sion kas pamuon iti maysa a “bato  . . , maysa a napadas a bato, ti napateg a pasuli ti sigurado a pamuon.” (Isa 28:16) Ni Pedro inadaw ken inyaplikarna ken Jesu-Kristo daytoy a padto maipapan iti “pamuon a bato a pasuli” a nakaibangonan dagiti indibidual a napulotan a Kristiano kas “sibibiag a batbato,” tapno agbalinda a naespirituan a balay wenno templo maipaay ken Jehova. (1Pe 2:4-6) Umasping iti dayta, impakita ni Pablo a dagiti kameng ti kongregasion Kristiano naibangonda “iti rabaw ti pamuon dagiti apostol ken dagiti mammadto, bayat a ni Kristo Jesus a mismo ti pamuon a bato a pasuli,” nga iti pannakaikaykaysa kenkuana, ti intero a patakder a natunos ti pannakasangalna “ket rumangrang-ay nga agbalin a nasantuan a templo maipaay ken Jehova,” maysa a disso a pagnaedanna babaen ti espiritu.​—Efe 2:19-22.

Ibutaktak ti Salmo 118:22 a ti bato a linaksid dagiti managibangon agbalin nga “ulo ti nagsulian” (Heb., roʼsh pin·nahʹ). Ni Jesus inadaw ken inyaplikarna iti bagina daytoy a padto kas “kangrunaan a bato a pasuli” (Gr., ke·pha·leʹ go·niʹas, ulo ti nagsulian). (Mt 21:42; Mr 12:10, 11; Lu 20:17) No kasano a napatak ti makinngato-amin a bato ti maysa a patakder, kasta met a ni Jesu-Kristo isu ti makinrabaw a bato ti kongregasion Kristiano dagiti napulotan, a nayasping iti naespirituan a templo. Inyaplikar met ni Pedro ti Salmo 118:22 ken Kristo, a mangipakita nga isu idi “ti bato” a linaksid dagiti tattao ngem pinili ti Dios nga agbalin nga “ulo ti nagsulian.”​—Ara 4:8-12; kitaenyo met ti 1Pe 2:4-7.