Dagiti Reperensia iti Workbook iti Gimong a Panagbiag ken Ministerio
NOBIEMBRE 7-13
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 5-6
“Ad-adu ti Kakaduata Ngem ti Kakaduada”
Eliseo
Naispal ti Israel Manipud Siria. Bayat ti panagturay ni Ari Jehoram ti Israel, nangiplano ti Siria iti kellaat nga iraraut iti Israel. Namin-adu a tinungday ni Eliseo dagiti taktika ni Ben-hadad II, ta impalgakna ken Ari Jehoram ti tunggal tignay dagiti Sirio. Idi damo, impagarup ni Ben-hadad nga adda traidor iti mismo a kampona. Ngem idi maammuanna ti pudpudno a mangipapaay iti parikutna, nangibaon iti puersa militar idiay Dotan, a pinalawlawanna dayta iti kabkabalio ken karkaruahe a pakigubat tapno alaenda ni Eliseo. (LADAWAN, Tomo 1, p. 950) Nagbuteng ti katulongan ni Eliseo, ngem nagkararag ni Eliseo iti Dios tapno luktanna dagiti mata ti katulongan, “ket, adtoy! ti nakabambantay a rehion napno iti kabkabalio ken pakigubat a karkaruahe nga apuy iti intero nga aglikmut ni Eliseo.” Ita, bayat nga umal-alikubkob dagiti buyot ti Siria, inkararag ni Eliseo a mapasamak ti kasungani ti immuna a milagro, “Pangngaasim, bulsekem daytoy a nasion.” Kinuna ni Eliseo kadagiti Sirio, “Surotendak,” ngem saanna a kinibin ida, a mangipasimudaag a ti isipda ti nabulsek saan ket a ti matada. Saanda a nailasin nga isu ti Eliseo nga umayda alaen, saanda met nga ammo no pangipananna kadakuada.—2Ar 6:8-19.
Nakakita ni Eliseo iti Gumilgil-ayab a Karkaruahe—Makitkitam Met Kadi?
Nagtalinaed a kalmado ni Eliseo uray laklakuben dagiti kabusor ti siudad ti Dotan. Apay? Gapu ta nabileg ti pammatina ken Jehova. Kasapulantay met ti kasta a pammati. Ikararagtayo ngarud ti nasantuan nga espiritu ti Dios tapno maaddaantayo iti nabileg a pammati ken dadduma pay nga aspeto ti bunga ti espiritu.—Luc. 11:13; Gal. 5:22, 23.
Kinabulsek
Ti kinabulsek a naipagteng iti puersa militar dagiti Sirio babaen iti sao ni Eliseo ket nabatad a panagbulsek iti isip. No ti intero a buyot nakabil iti pisikal a kinabulsek, kasapulan koma idi a makibinda amin. Ngem ti salaysay kunaenna laeng nga imbaga kadakuada ni Elias: “Saan a daytoy ti dalan, ket saan a daytoy ti siudad. Surotendak.” Maipapan iti daytoy a karkarna, kunaen ni William James iti librona a Principles of Psychology (1981, Tomo 1, p. 59): “Ti makapainteres unay nga ibunga ti kaadda ti depekto iti cortex isu ti pannakabulsek ti isip. Saan a daytoy ti di pannakailasin kadagiti ladawan a makita ti mata, no di ket ti di pannakabael a mangtarus kadagita. Iti sikolohia, mabalin a tarusan dayta kas pannakapukaw ti pannakabael a mamagnanaig kadagiti makita ti mata ken no ania ti kaipapanan dagita; ket mapasamak daytoy no mabangenan dagiti dalan iti nagbaetan dagiti sentro ti panagkita ken dagiti sentro maipaay iti dadduma a kapanunotan.” Nalawag a daytoy a kita ti kinabulsek ti inikkat ni Jehova idi a ti buyot ti Siria nakagteng iti Samaria. (2Ar 6:18-20) Mabalin a ti kasta a kinabulsek iti isip ti napasaran met dagiti lallaki ti Sodoma, yantangay ipakita ti salaysay nga, imbes a maladingitanda iti pannakapukaw ti pannakabaelda a makakita, nagtultuloyda a nangpadas a mangsapul iti ruangan ti balay ni Lot.—Ge 19:11.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua nga Ar-ari
5:15, 16—Apay a di inawat ni Eliseo ti sagut ni Naaman? Saan nga inawat ni Eliseo ti sagut gapu ta ammona a saan nga isu ti makinggapuanan iti milagro a pannakapaimbag ni Naaman no di ket babaen ti pannakabalin ni Jehova. Saanna a mairusok a panguartaan ti akem nga intalek kenkuana ti Dios. Dagiti pudno nga agdaydayaw ita saanda nga usaren ti panagserbi ken ni Jehova para iti personal a pagimbaganda. Ipapusoda ti balakad ni Jesus: “Inawatyo nga awan bayadna, itedyo nga awan bayadna.”—Mateo 10:8.
NOBIEMBRE 14-20
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 7-8
“Inaramid ni Jehova ti Kasla Imposible”
it-1 760-761
Eliseo
Nupay kasta, idi agangay, rimmaut ni Ben-hadad II, saan laeng a sagpaminsan a panangrubbuot, no di ket kaduana ti buyotna ken linakubna ti Samaria. Kasta unay ti rigat nga imbunga ti pananglakub ta naipadamag pay iti ari nga adda maysa a babai a kinnanna ti bukodna nga anak. Kas putot ni Acab, ti “anak ti manangpapatay,” insapata ni Ari Jehoram a papatayenna ni Eliseo. Ngem saan a naipatungpal daytoy nadarasudos a sapata. Idi simmangpet iti balay ti mammadto a kaduana ti ayudantena, imbaga ni Jehoram a saannan a namnamaen a tulongan pay ni Jehova. Impasigurado ni Eliseo iti ari a nawadwadto dagiti abasto a taraon iti sumaganad nga aldaw. Ti ayudante ti ari linaisna daytoy a padto, isu a kinuna kenkuana ni Eliseo: “Adtoy makitam babaen iti bukodmo a matmata, ngem manipud iti dayta saankanto a mangan.” Babaen iti daranudor nga impangngeg ni Jehova iti pakarso dagiti Sirio, impagarupda a dakkel a buyot dagiti nagkakappon a nasion ti umas-asideg maibusor kadakuada, ket nagtalawda, a pinanawanda ti pakarso a di naan-ano agraman dagiti amin nga abasto a taraon. Idi maammuan ti ari a nagtalaw dagiti Sirio, insaadna ti ayudantena a mangaywan iti panagbantay ti ruangan ti Samaria, ket sadiay a naipayatpayat agingga a natay idi a dimmarup dagiti mabisbisin a bunggoy dagiti Israelita a mangsamsam iti pakarso. Nakitana ti taraon ngem saan a nakapangan iti dayta.—2Ar 6:24–7:20.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Pagsilawan
Ar-ari iti Linia ni David. Ni Jehova a Dios impasdekna ni Ari David iti trono ti Israel, ket masirib idi ni David a manangidalan ken panguluen ti nasion iti sidong ti panangiwanwan ti Dios. Gapuna isu naawagan iti “pagsilawan ti Israel.” (2Sm 21:17) Inkari ni Jehova iti tulagna ken David maipaay iti pagarian: “Ti mismo a tronom agbalinto a maysa a naipasdek a sititibker agingga iti tiempo a di nakedngan.” (2Sm 7:11-16) Gapuna, kasla “pagsilawan” iti Israel ti dinastia, wenno linia ti pamilia, dagiti agtuturay manipud ken David babaen iti anakna a ni Solomon.—1Ar 11:36; 15:4; 2Ar 8:19; 2Cr 21:7.
NOBIEMBRE 21-27
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 9-10
“Natured, Determinado, ken Naregta”
Ni Jehu—Naregta iti Pudno a Panagdayaw
Nariribuk ti nasion ti Israel idi immawat ni Jehu iti annongen. Napigsa ti dakes nga impluensia ni Jezebel iti nasion. Isu ti asawa ti natayen a ni Acab ken ina ti agturturay nga ari a ni Jehoram. Impapatayna dagiti propeta ti Dios, imparegtana ti panagdayaw ken Baal imbes a ken Jehova, ken insungsongna dagiti tattao iti “pannakiabig” ken “panagkulamna.” (2 Ar. 9:22; 1 Ar. 18:4, 13) Imbilin ni Jehova a maikisap ti intero a sangakabbalayan ni Acab, agraman da Jehoram ken Jezebel. Ni Jehu ti mangidaulo iti dayta.
Ni Jehu—Naregta iti Pudno a Panagdayaw
Saan a sinungbatan ni Jehu ti saludsod ti dua a naibaon a mensahero isu a simmabat a nakakaruahe ni Ari Jehoram ken ti kaduana a ni Ocozias, nga ari ti Juda. Idi nagsaludsod ni Jehoram: “Adda kadi talna, Jehu?” Insungbatna: “Ania koma a talna ti adda bayat nga adda dagiti pannakiabig ni Jezebel nga inam ken ti adu a panagkulamna?” Nagbuteng ni Jehoram isu a ginandatna ti aglibas. Ngem naparpartak ni Jehu! Nangala iti bai ket pinanana ti puso ni Jehoram isu a natay iti karuahena. Nupay nakalibas ni Ocozias, nakamakam ni Jehu ket pinapatayna met.—2 Ar. 9:22-24, 27.
Ti sumaruno a mapapatay iti sangakabbalayan ni Acab ket ti dakes a ni Reyna Jezebel. Umiso ti panangtukoy kenkuana ni Jehu kas “nailunod.” Idi nakadanon ni Jehu idiay Jezrael, nakitana ti reyna a nakatan-aw iti tawa ti palasio. Imbilinna a dagus kadagiti opisial ti palasio nga itinnagda ni Jezebel iti tawa sa impayatpayat dagiti kabaliona daytoy a dakes ti impluensiana iti Israel. Kalpasanna, insarunona a pinapatay ti adu pay a kameng ti sangakabbalayan ti nadangkes a ni Acab.—2 Ar. 9:30-34; 10:1-14.
Ni Jehu—Naregta iti Pudno a Panagdayaw
Pudno nga adu ti pinapatay ni Jehu. Ngem tinukoy ti Kasuratan kas natured a lalaki a nangwayawaya iti Israel manipud iti panangirurumen ni Jezebel ken ti pamiliana. Tapno sibaballigi a maaramidan dayta ti asinoman a lider ti Israel, masapul nga isu ket natured, determinado, ken naregta. “Narigat dayta a trabaho ken kasapulan ti kinapinget tapno maitungpal,” kuna ti maysa a diksionario ti Biblia. “No napampanuynoy, nalabit saanna a mapagpatingga ti panagdaydayaw ken Baal iti Israel.”
Sigurado nga ammom a gapu kadagiti kasasaad a pakaipaspasanguan dagiti Kristiano ita, masapul nga addaanda kadagiti galad a kas ken Jehu. Kas pagarigan, ania ti aramidentayo no masulisogtayo a makiraman iti aktibidad a kondenaren ni Jehova? Masapul nga alerto, natured, ken determinadotayo a mangliklik iti dayta. Ditay ipalubos nga adda karibal ni Jehova iti panagdayawtayo kenkuana.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Ni Jehu—Naregta iti Pudno a Panagdayaw
Patien ni Jehu a tapno agtultuloy a naisina ti Israel manipud iti Juda, masapul nga adda bukod a relihion ti dua a pagarian. Isu a kas kadagiti immuna nga ari ti Israel, impalubosna ti panagdayaw iti baka. Ngem kinaawan panagtalek dayta ken Jehova, a namagbalin kenkuana nga ari.
Ni Jehova kinomendaranna ni Jehu gapu ta ‘nagtignay a naimbag nga inaramidna ti umiso iti mata ti Dios.’ Ngem “saanna nga inannadan ti magna iti linteg ni Jehova a Dios ti Israel buyogen ti isuamin a pusona.” (2 Ar. 10:30, 31) Makaklaat ken nakalkaldaang dayta no idiligtayo kadagiti immun-una nga inaramid ni Jehu. Ngem adda maadaltayo. Ditay koma pulos tagtagilag-anen ti relasiontayo ken Jehova. Masapul nga inaldaw a parayrayentayo ti kinamatalektayo iti nailangitan nga Amatayo babaen ti panagadal ken panangutob iti Saona ken naimpusuan a panagkararag kenkuana. Sapay koma ta itultuloytayo nga annuroten ti linteg ni Jehova iti amin a pusotayo.—1 Cor. 10:12.
NOBIEMBRE 28–DISIEMBRE 4
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 11-12
“Nadusa ti Ambisiosa ken Dakes a Babai”
it-1 298
Athalia
Kas ken inana a Jezebel, sinugsogan ni Athalia ti asawana a ni Jehoram nga aramidenna no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova bayat ti walo-tawen a panagturayna. (1Ar 21:25; 2Cr 21:4-6) Ket kas ken inana, siuulpit nga imbukbok ni Athalia ti dara dagiti awanan basol. Idi natay ti nadangkes nga anakna a ni Ocozias kalpasan ti makatawen a panagturayna, pinapatayna amin a sabsabali pay a kameng ti naarian a linia, malaksid iti maladaga a ni Jehoas, nga inlemmeng ti nangato a padi ken ti asawana, nga ikit ni Jehoas. Kalpasanna, insaad ni Athalia ti bagina kas reyna iti innem a tawen, a. 905-899 K.K.P. (2Cr 22:11, 12) Tinakaw ti annakna dagiti nasantuan a bambanag iti templo ni Jehova ket indatonda ken Baal.—2Cr 24:7.
it-1 298
Athalia
Idi agedaden ni Jehoas iti pito a tawen, ti managbuteng-Dios a Nangato a Padi a ni Jehoiada inruarnan ti ubing iti panangilemmengna ket kinoronaanna kas nainkalintegan nga agtawid iti trono. Idi nangngegna ti arimbangaw, nagdardaras ni Athalia a napan iti templo ket idi nakitana ti mapaspasamak, inyikkisna, “Kumplot! Kumplot!” Imbilin ni Nangato a Padi a Jehoiada a maipan ni Athalia iti ruar ti paraangan ti templo tapno mapapatay idiay ruangan ti kabalio ti palasio; nalabit isu ti kaudianen a kameng ti nakarimrimon a balay ni Acab. (2Ar 11:1-20; 2Cr 22:1–23:21) Anian a pimmudno ti sasao nga: “Awan iti sao ni Jehova ti agtinnagto a di natungpal iti daga a sinao ni Jehova maibusor iti balay ni Acab”!—2Ar 10:10, 11; 1Ar 21:20-24.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
it-1 1145
Jehoas
Kalpasanna, rimmangrang-ay ti agtutubo a monarka bayat a sibibiag pay ken agak-akem idi ni Jehoiada a Nangato a Padi kas ama ken manangbalakad ni Jehoas. Yantangay nangasawa idi agtawen laeng iti 21, naaddaan iti dua nga assawa, a ti maysa ket agnagan Jehoaddan, ket babaen kadakuada nagbalin ni Jehoas nga ama ti annak a lallaki ken annak a babbai. Gapu itoy, timmibker manen ti linia ni David nga agturong iti Mesias, a dandani koman magessat a naan-anay.—2Ar 12:1-3; 2Cr 24:1-3; 25:1.
DISIEMBRE 5-11
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 13-15
“Aglaplapusanan a Bendision ti Resulta ti Naimpusuan a Panagregget”
Naan-anay Kadi nga Itungtungpalmo ti Bilin ni Kristo?
11 Kas panangyilustrar iti kinapateg ti naregta a panagserbi iti Dios, imutektekam ti maysa a pasamak iti biag ni Ari Jehoas ti Israel. Gapu ta madanagan iti posible a pagbanagan ti Israel iti ima dagiti Siriano, agsangsangit a napan ken Eliseo. Binilin ti mammadto nga ipanana ti bai iti ruar ti tawa nga agturong iti Siria, a mangipasimudaag iti panagballigi ni Jehova iti dayta a nasion. Napabileg koma iti dayta ti ari. Kalpasanna, ni Eliseo binilinna ni Jehoas a kabilenna ti daga babaen kadagiti baina. Namitlo a kinabil ni Jehoas ti daga. Nakapungtot ni Eliseo iti dayta yantangay ti lima wenno innem a daras a panangkabil iti daga ipasimudaagna ti ‘panangkabil iti Siria agingga a maikisap.’ Gapuna, tallo laeng a saan a naan-anay a panagballigi ti natagiragsak ni Jehoas. Gapu ta saan a naan-anay ti regtana a nagtignay, limitado ti nagun-odna a balligi. (2 Ar. 13:14-19) Ania ti maadaltayo iti dayta a salaysay? Sipaparabur a bendisionannatayo ni Jehova no amin-puso nga itungpaltayo ti trabahona buyogen ti kinaregta.
“Mananggunggona Kadagidiay Sipapasnek a Mangsapsapul Kenkuana”
Siasino ti gunggonaan ni Jehova? ‘Dagidiay sipapasnek a mangsapsapul kenkuana,’ kuna ni Pablo. Kuna ti maysa a reperensia para kadagiti agipatpatarus ti Biblia a ti Griego a sao a naipatarus a “sipapasnek a mangsapsapul” dina kaipapanan ti “agbirok,” imbes ketdi, ipakitana ti umadani iti Dios “tapno agdayaw.” Kuna ti sabali pay a reperensia a ti nausar a Griego a sao ket mangipasimudaag iti kinapinget ken kinapasnek. Wen, gunggonaan ni Jehova dagidiay naimpusuan ken naregta nga agdayaw kenkuana gapu iti pammatida.—Mateo 22:37.
Kasano a gunggonaan ni Jehova dagiti matalek nga adipenna? Inkarina ti di magatadan a gunggona iti masanguanan a mangipakita iti kinaparabur ken kinamanagayatna—ti biag nga agnanayon iti Paraiso a daga. (Apocalipsis 21:3, 4) Uray ita, adun a bendision ti sagsagrapen dagidiay sipapasnek nga agsapsapul ken Jehova. Tagtagiragsakenda ti naragsak ken makapnek a biag gapu iti tulong ti nasantuan nga espiritu ken sirib a magun-odan iti Saona.—Salmo 144:15; Mateo 5:3.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua nga Ar-ari
13:20, 21—Daytoy kadi a milagro suportaranna ti panagdayaw kadagiti narelihiosuan a reliko? Saan. Awan ti ipakita ti Biblia nga adda nagdayaw kadagiti tulang ni Eliseo. Maigapu iti pannakabalin ti Dios a napasamak dayta a milagro, kas iti amin a milagro nga inaramid ni Eliseo idi sibibiag pay.
DISIEMBRE 12-18
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 16-17
“Adda Pagpatinggaan ti Kinaanus ni Jehova”
Salmaneser
Panangdominarna iti Israel. Bayat ti panagturay ni Ari Hosea ti Israel (a. 758-740 K.K.P.), rimmaut ni Salmaneser V iti Palestina ket nagbalin a basaliona ni Hosea a mangmangted iti tinawen nga impuesto. (2Ar 17:1-3) Ngem idi agangay, saan a nangted ni Hosea iti impuesto gapu ta nakikumplot ken Ari So ti Egipto. (Kitaenyo ti SO.) Gapu iti daytoy, ni Salmaneser impupokna ni Hosea sa linakubna ti Samaria iti tallo a tawen, ket kamaudiananna naparmek ti nasayaat-pannakasarikedkedna a siudad ken naidestiero dagiti Israelita.—2Ar 17:4-6; 18:9-12; idiligyo ti Os 7:11; Eze 23:4-10.
it-2 849
Pannakakautibo
Maymaysa ti makagapu no apay a nakautibo ti makin-amianan a sangapulo-tribu a pagarian ti Israel ken ti makin-abagatan a dua-tribu a pagarian ti Juda: ti panangpanawda iti pudno a panagdaydayaw ken Jehova tapno agdaydayawda iti ulbod a didios. (De 28:15, 62-68; 2Ar 17:7-18; 21:10-15) Nupay kasta, nagtultuloy a nangibaon ni Jehova kadagiti mammadtona tapno pakdaaranda dagita a pagarian ngem awan nagmamaayanna. (2Ar 17:13) Awan asinoman nga ari ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel ti naan-anay a nangikkat iti ulbod a panagdaydayaw nga inyussuat ti kaunaan nga ari dayta a nasion, ni Jeroboam. Ti Juda, ti kabsatna a pagarian iti abagatan, saanna nga impangag dagiti direkta a pammakdaar ni Jehova ken saan a nakasursuro iti pannakakautibo a nagbanagan ti Israel. (Jer 3:6-10) Idi agangay, naidestiero dagiti agnanaed kadagita a dua a pagarian, a saan laeng a naminsan a naidestiero ti tunggal nasion.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
it-2 1085
Samaritano
Damo a nagparang iti Kasuratan ti termino a “Samaritano” kalpasan a naparmek ti sangapulo-tribu a pagarian ti Samaria idi 740 K.K.P.; nayawag dayta kadagidiay nagnaed iti makin-amianan a pagarian sakbay dayta a panagparmek tapno maidumada kadagiti ganggannaet a naud-udi a naiyeg manipud sabali pay a paspaset ti Imperio ti Asiria. (2Ar 17:29) Agparang a dagiti Asirio saanda nga inikkat amin dagiti Israelita nga agnanaed, ta ipasimudaag ti salaysay iti 2 Cronicas 34:6-9 (idiligyo ti 2Ar 23:19, 20) a bayat ti panagturay ni Ari Josias adda pay laeng Israelita iti dayta a daga. Idi agangay, ti “Samaritano” tumukoyen kadagiti kaputotan dagidiay nabati idiay Samaria ken kadagidiay inyeg dagiti Asirio. Gapuna di pagduaduaan a ti sumagmamano kadakuada ket bunga dagiti laok a panagasawa. Iti naud-udi pay a periodo, dayta a nagan ket ad-adda a nainaigen iti relihion, imbes nga iti rasa wenno politika. Ti “Samaritano” tumukoy iti maysa a tao a kameng ti narelihiosuan a sekta a rimmangpaya iti aglikmut ti kadaanan a Siquem ken Samaria ken nangannurot iti sumagmamano nga alagaden a dakkel ti nakaidumaanda iti Judaismo.—Jn 4:9.
DISIEMBRE 19-25
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 18-19
“Ti Ar-aramiden Dagiti Bumusbusor Tapno Pakapuyendatayo”
Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua nga Ar-ari
18:19-21, 25—Nakialiansa kadi ni Ezekias iti Egipto? Saan. Ulbod ti pammabasol ni Rabsaque, uray ti kinunana nga isu ket addaan iti “pammalubos manipud ken Jehova.” Ni laeng Jehova ti nagpannurayan ni matalek nga Ari Ezekias.
“Dika Agbuteng. Siak Tulongankanto”
Nagusar ni Rabsaque iti makaallilaw a panagrasrason tapno maimulana ti panagduadua. Kinunana: “Saan kadi [a ni Jehova] daydiay a dagiti nangato a dissona ken dagiti altarna inikkat ni Ezekias? . . . Kinuna kaniak ni Jehova a mismo, ‘Sumang-atka a maibusor iti daytoy a daga, ket masapul a dadaelem.’” (2 Ar. 18:22, 25) Iti kasta, ibagbaga ni Rabsaque a saan a salakniban ni Jehova ti ilina gapu ta saan a naay-ayo kadakuada. Ngem saan nga agpayso dayta. Naay-ayo ni Jehova ken ni Ezekias ken kadagiti Judio a nagsubli iti pudno a panagdayaw.—2 Ar. 18:3-7.
Pito a Pastor, Walo a Duke—Ti Kaipapananda Ita Kadatayo
14 Nagkampo ti ari ti Asiria iti Laquis, iti abagatan a laud ti Jerusalem. Manipud sadiay, imbaonna ti tallo a mensaherona tapno pasukuenda ti Jerusalem. Nadumaduma a taktika ti inaramat ti pannakangiwatna, a maaw-awagan Rabsaque. Nagsao ni Rabsaque iti Hebreo ket pinadasna a kombinsiren dagiti umili a saanda a dumngeg iti ari no di ket agpasakupda kadagiti Asirio. Siuulbod nga inkarina nga iyakarna ida iti maysa a daga a sadiay komportable ti biagda. (Basaen ti 2 Ar-ari 18:31, 32.) Imbaga met ni Rabsaque a dagiti didios ti dadduma a nasion saanda a nasalakniban dagiti managdaydayawda, isu a saan met a maispal ni Jehova dagiti Judio iti ima dagiti Asirio. Nainsiriban a di sinungbatan dagiti umili dagitoy a kinaulbod ken pammadakes. Sursuroten met dagiti adipen ni Jehova ita dayta nga ulidan.—Basaen ti 2 Ar-ari 18:35, 36.
yb74 177 ¶1
Paset 2—Alemania
Makapainteres a maammuan a ti SS, a masansan a nagusar iti karurugitan a panangallilaw tapno agpirma ti maysa iti deklarasion, ket kanayon a traidoren ken ad-adda pay a ranggasanna ida ngem idi damo. Pinaneknekan daytoy ni Karl Kirscht: “Dagiti saksi ni Jehova ti puntiria dagitoy a panangallilaw kadagiti kampo konsentrasion. Naipagarup a babaen iti daytoy a pamay-an maallukoyda nga agpirma iti deklarasion. Maulit-ulit a maibagbaga nga aramidenmi dayta. Adda dagiti nagpirma, ngem kaaduanna nga agurayda pay iti nasurok a makatawen sakbay a mawayawayaanda. Kabayatan dayta a tiempo, masansan a lalaisen ida ti SS a mangibagbaga a managinsisingpet ken takrotda ken inkapilitan nga aramidenda ti maaw-awagan iti ‘nadayaw a pannagna’ iti aglawlaw dagiti kakabsatda sakbay a mapalubosanda a pumanaw iti kampo.”
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Arkeolohia
Kas panangyilustrar, kunaen ti rekord ti Biblia a ni Ari Senaquerib ti Asiria pinapatay ti dua nga annakna, da Adramelec ken Sarezer, ket ti sabali pay nga anakna, ni Esar-haddon, ti nangsuno kenkuana iti trono. (2Ar 19:36, 37) Nupay kasta, kinuna ti maysa a cronica ti Babilonia nga, idi maika-20 nga aldaw ti Tebet, ni Senaquerib pinapatay ti anakna iti maysa nga iyaalsa. Kasta met laeng ti salaysay nga impaay da Berossus, padi ti Babilonia iti maikatlo a siglo K.K.P., ken Nabonido, ari ti Babilonia iti maikanem a siglo K.K.P., a ti anagna ket ni Senaquerib pinapatay ti maysa laeng kadagiti annakna. Nupay kasta, iti ribak ti Prisma ni Esar-haddon a natakuatan saan pay unay a nabayag, silalawag a kunaen ni Esar-haddon, ti anak a nangsuno ken Senaquerib, a dagiti kakabsatna (pangadu a porma) immalsada ken pinapatayda ni amada ket kalpasanna nagtalawda. Iti panangkomentona iti daytoy, kuna ni Philip Biberfeld, iti Universal Jewish History (1948, Tomo I, p. 27): “Ti Cronica ti Babilonia, ni Nabonid, ken ni Berossus ket kamali; ti laeng salaysay ti Biblia ti napaneknekan nga umiso. Iti amin a babassit a detalyena, dayta ket patalgedan ti kitikit ni Esarhaddon ken napaneknekan nga ad-adda nga umiso ngem kadagiti mismo a Babiloniko a gubuayan ti impormasion no maipapan iti daytoy a pasamak iti pakasaritaan ti Babilonia-Asiria. Nakapatpateg unay daytoy a kinapudno ta maaramat a pangtingiting uray kadagiti adda idin a gubuayan ti impormasion a saan a maitunos iti Biblikal a tradision.”
DISIEMBRE 26–ENERO 1
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 20-21
“Nagtignay ni Jehova Gapu iti Kararag”
Magunggonaan ti Pammati ti Ari
23 Nalabit iti daydi damo a panangraut ni Senaquerib iti Juda, masaksakit unay ni Ezekias. Ibaga ni Isaias kenkuana a dandanin ti ipapatayna. (Isaias 38:1) Maburiboran ti 39-anyos nga ari. Saan laeng a ti pagsayaatanna ti pakaseknanna no di pay ket ti masakbayan dagiti umili. Agpegpeggad ti Jerusalem ken Juda iti iraraut dagiti Asirio. No matay ni Ezekias, siasino ti mangidaulo iti pannakidangadang? Iti dayta a tiempo, awan anak a lalaki ni Ezekias a sumandi a mangituray. Babaen ti nasged a kararag kiniddaw ni Ezekias ti panangngaasi ni Jehova kenkuana.—Isaias 38:2, 3.
Agserbika ken Jehova iti Naan-anay a Puso!
16 Idi agangay, naaddaan ni Ezekias iti makapapatay a sakit. Impakaasina ken Jehova a lagipenna dagiti inaramidna para Kenkuana. (Basaen ti 2 Ar-ari 20:1-3.) Naammuantayo iti Kasuratan a saantayon nga agbibiag iti panawen a paimbagennatayo ti Dios babaen ti milagro wenno paatiddogenna ti biagtayo. Ngem kas ken Ezekias, mabalin nga ikararagtayo ken Jehova: “Nagnaak iti sanguanam iti kinapudno ken buyogen ti naan-anay a puso.” Mamatika kadi a kayat ken kabaelannaka a paimbagen ni Jehova uray no masaksakitka?—Sal. 41:3.
Kasano a Makatulong Kaniak ti Panagkararag?
Idi panawen ti Biblia, talaga a nakagun-od ti dadduma a matalek a tattao iti direkta—namilagruan pay ketdi—a sungbat dagiti kararagda. Kas pagarigan, idi naammuan ni Ari Ezekias a saanen a maagasan ti sakitna, immararaw iti Dios tapno umimbag. Simmungbat ti Dios: “Nangngegko ti kararagmo. Nakitak ti luluam. Adtoy paimbagenka.” (2 Ar-ari 20:1-6) Napadasan ti dadduma pay a lallaki ken babbai a managbuteng iti Dios ti kasta met laeng nga ibaballaet ti Dios.—1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Aramid 4:24-31; 10:1-7.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Pangnibel, Alikamen a
Ti alikamen a pangnibel mabalin nga aramaten iti siuumiso a panangibangon iti maysa a patakder wenno pangtingiting iti pannakaikarina a mataginayon. Impadto ni Jehova nga usarenna iti nasungit a Jerusalem “ti pagrukod a parteng a nausar iti Samaria ken kasta met ti alikamen a pangnibel a nausar iti balay ni Acab.” Rinukod ti Dios ket nasarakanna a ti Samaria ken ti balay ni Ari Acab dakes wenno rinuker iti moral, a nagbanag iti pannakadadaelda. Kasta met, ti Dios ukomenna ti Jerusalem ken dagiti agtuturay iti dayta, nga ibutaktakna ti kinadangkesda ken ipagtengna ti pannakadadael dayta a siudad. Dagitoy a pasamak aktual a naaramid idi 607 K.K.P. (2Ar 21:10-13; 10:11) Babaen ken Isaias napakaammuan dagiti nadumaduma a nadangkes a pangas ken agtuturay dagiti umili idiay Jerusalem maipapan iti um-umay a pannakadidigrada ken iti deklarasion ni Jehova: “Ti kinahustisia pagbalinekto a pagrukod a parteng ket ti kinalinteg pagbalinek nga alikamen a pangnibel.” Dagiti pagalagadan iti pudno a kinahustisia ken pudpudno a kinalinteg ipalgakda no asino a pudpudno dagiti adipen ti Dios ken no asino dagiti saan, nga agbanag iti pannakaitalimeng wenno pannakadadael.—Isa 28:14-19.