Dagiti Reperensia iti Workbook iti Gimong a Panagbiag ken Ministerio
SEPTIEMBRE 5-11
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 9-10
“Idaydayaw ni Jehova Gapu iti Siribna”
Isasarungkar a Nagunggonaan a Sibabaknang
Apaman a nagam-ammoda ken Solomon, rinugianna a sinubok ti ari “kadagiti narikut a saludsod.” (1 Ar-ari 10:1) Mabalin a maipatarus a “burburtia” ti Hebreo a sao a nausar ditoy. Ngem dina kaipapanan nga awan kaes-eskanna a saludsod ti indatag ti reyna ken ni Solomon. Makapainteres ta iti Salmo 49:4, nausar met la dayta a Hebreo a sao a mangdeskribir kadagiti serioso a saludsod maipapan iti basol, ipapatay, ken pannakasubbot. Mabalin ngarud a dagiti serioso a tema ti nakisarsaritaan ti reyna ti Seba a nangsubok iti kauneg ti sirib ni Solomon. Kuna ti Biblia nga “impalawagna kenkuana ti amin nga adda iti pusona.” Ni met Solomon, “simmungbat kenkuana kadagiti amin a saludsodna: awan ti uray ania a nailemmeng iti ari a dina sinungbatan kenkuana.”—1 Ar-ari 10:2b, 3.
No Aglaplapusanan ti Kinaparabur
Gapu ta nagsiddaaw iti nakita ken nangngeganna, sipapakumbaba a kinuna ti reyna: “Nagasat dagitoy ad-adipenmo, a tumakder a kankanayon iti sangom, ken makangkangngeg iti kinasiribmo!” (1 Ar-ari 10:4-8) Nupay nalikmut dagiti adipen ni Solomon iti kinabaknang, saan a dagita ti rason a nakunana a nagasatda. Imbes ketdi, naparaburan dagiti adipen ni Solomon gapu ta naynay a mangngegda ti inted-Dios a kinasirib ni Solomon. Anian a nagsayaat nga ulidan ti reyna ti Seba kadagiti tattao ni Jehova ita, a mangtagtagiragsak iti sirib ti mismo a Namarsua ken ti Anakna, ni Jesu-Kristo!
Isasarungkar a Nagunggonaan a Sibabaknang
Nasdaaw ti reyna ti Seba gapu iti sirib ni Solomon ken ti kinarang-ay ti pagarianna ket “awanen ti bileg kenkuana.” (1 Ar-ari 10:4,5) Sigun kadagiti dadduma, ti kayat a sawen dagitoy a sasao ket “napaamanga” ti reyna. Kinuna pay ketdi ti maysa nga eskolar a natalimudaw ti reyna! Aniaman ti kasasaad, nasdaaw ti reyna kadagiti nakita ken nangngegna. Inawaganna a naragsak dagiti adipen ni Solomon ta mangmangngegda ti kinasirib ti ari, ket binenditona ni Jehova a nangisaad ken Solomon iti tronona. Kalpasanna inikkanna ti ari kadagiti agkakangina a sagut, a ti laeng balitok, no iti moderno a gatad, ket aggatad iti agarup $40,000,000. Nangipaay met ni Solomon kadagiti sagut, nga intedna iti reyna “amin a kinayatna, aniaman a kiniddawna.”—1 Ar-ari 10:6-13.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Ammoyo Kadi?
Kasano kaadu ti balitok ni Ari Solomon?
Sigun iti Biblia, ni Hiram nga ari ti Tiro ket nangipatulod ken Solomon iti uppat a tonelada a balitok. Kasta met la a kaadu ti inted ti reyna ti Sheba. Nasurok met a 15 a tonelada a balitok ti inyawid dagiti bunggoy ni Solomon manipud Ofir. Kuna ti salaysay a “ti dagsen ti balitok a dimteng ken Solomon iti maysa a tawen ket nagdagup iti innem a gasut innem a pulo ket innem a talento a balitok,” wenno nasurok a 25 a tonelada. (1 Ar-ari 9:14, 28; 10:10, 14) Agpayso kadi dayta? Kasano kaadu ti nakadulin a balitok dagiti ari kadagita a tiempo?
Sigun iti nagkauna a sursurat a patien ken us-usaren dagiti eskolar a mangad-adal iti biag ken kultura idi ugma, ni Faraon Thutmose III iti Egipto (maikadua a milenio K.K.P.) ket nangted iti agarup 13.5 a tonelada a balitok iti templo ni Amun-Ra idiay Karnak. Bayat ti maikawalo a siglo K.K.P., ti ari ti Asiria a ni Tiglath-pileser III ket immawat iti nasurok nga 4 a tonelada a balitok kas impuesto manipud Tiro. Kasta met la a kaadu ti balitok nga insagut ni Sargon II kadagiti didiosen ti Babilonia. Naipadamag idi a kada tawen ket makaala ni Ari Philip II ti Macedonia (359-336 K.K.P.) iti nasurok a 28 a tonelada a balitok kadagiti pagminasan idiay Pangaeum, Thrace.
Naipadamag met nga idi a ti anak ni Philip a ni Alejandro a Dakkel (336-323 K.K.P.) sinakupna ti Susa a siudad ti Persia, nakaala sadiay iti agarup 1,180 a tonelada a balitok, ken gistay 7,000 a tonelada manipud iti intero a Persia. Isu a no maidilig kadagitoy a report, saan nga aglablabes ti dinakamat ti Biblia maipapan iti balitok ni Ari Solomon.
SEPTIEMBRE 12-18
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 11-12
“Piliem a Naimbag ti Pakiasawaam”
“Siasino ti Adda iti Dasig ni Jehova?”
7 Adu ti masursurotayo ken Ari Solomon. Idi agtutubo pay, nagpaiwanwan ken Jehova. Inikkan ti Dios iti naisangsangayan a sirib ken intalekna kenkuana ti pannakaibangon ti nadayag a templo idiay Jerusalem. Ngem napukaw ni Solomon ti relasionna ken Jehova. (1 Ar. 3:12; 11:1, 2) Iparit ti Linteg ti Dios a mangala ti Hebreo nga ari iti ‘adu nga assawa, tapno saan a sumiasi ti pusona.’ (Deut. 17:17) Nagsukir ni Solomon, ket naaddaan iti 700 nga assawa idi agangay. Nangala pay iti 300 a sabali nga assawa. (1 Ar. 11:3) Saan nga Israelita ti kaaduan nga assawana, ket agdaydayawda kadagiti ulbod a dios. Gapuna, sinukir met ni Solomon ti linteg ti Dios a mangiparit iti panagasawa iti ganggannaet a babbai.—Deut. 7:3, 4.
Kasano a Masaluadam ti Pusom?
6 Kayat ni Satanas nga agbalintayo a kas kenkuana—maysa a rebelde a di nangikabilangan kadagiti pagalagadan ni Jehova ken managimbubukodan. Dinatay mapilit ni Satanas nga agrason ken agtignay a kas kenkuana. Isu a mangus-usar iti sabali a pamay-an tapno maaramid ti kayatna. Kas pagarigan, pinalikmutannatayo kadagiti tattao a naimpluensiaanna. (1 Juan 5:19) Kayatna a pilientayo ti makikadua kadakuada, uray no ammotayo a ti dakes a kakadua “dadaelenda” ti panagpampanunot ken panagtigtignaytayo. (1 Cor. 15:33) Nagballigi ken Ari Solomon dayta a pamay-anna. Nangasawa iti adu a pagano a babbai, ket in-inut a ‘pimmigsa ti impluensiada kenkuana’ ken ‘in-inut nga inyadayoda ti pusona’ ken Jehova.—1 Ar. 11:3; ftn.
“Siasino ti Adda iti Dasig ni Jehova?”
9 Ngem saan a pulos palabsen ni Jehova ti dakes nga aramid. Ibaga ti Biblia: “Ni Jehova nagpungtot unay ken Solomon, agsipud ta ti pusona nagannayas nga immadayo ken Jehova . . . , daydiay nagparang kenkuana iti namindua. Ket maipapan itoy a banag imbilinna kenkuana a saan a sumurot kadagiti sabali a didios; ngem saanna a sinalimetmetan daydiay imbilin ni Jehova.” Kas resultana, saanen nga inaprobaran ken sinuportaran ti Dios. Saan a nagturay dagiti kaputotanna iti intero a nasion ti Israel ken nagsagabada kadagiti nakaro a problema iti ginasut a tawen.—1 Ar. 11:9-13.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Nagun-odna Koma ti Pabor ti Dios
Gapu iti dayta a panagrebelde, inummong ni Rehoboam ti armadana. Ngem bimmallaet ni Jehova babaen ken propeta Semaias, ket kinunana: “Dikay sumang-at ken makirupak iti kakabsatyo nga annak ti Israel. Agsublikayo tunggal maysa iti balayna, ta daytoy a banag napasamak iti panangtignayko.”—1 Ar. 12:21-24.
Ania, saan a makilaban? Nariribukan la ketdi ni Rehoboam! Ania laengen ti panunoten dagiti umili iti ari a nangipangta a mangdusa kadagiti iturayanna “babaen kadagiti pannaplit” ngem bay-anna lattan ti panagrebeldeda! (Idilig ti 2 Cronicas 13:7.) Nupay kasta, “nagtulnogda iti sao ni Jehova, ket nagawidda maitunos iti sao ni Jehova.”
Ania ti maadaltayo? Nainsiriban ti agtulnog iti Dios uray no mabalin a maibabaintayo iti panangaramidtayo iti dayta. Ti panagtulnog iti Dios ket agresulta iti anamong ken bendisionna.—Deut. 28:2.
Ania ti nagimbagan dayta ken Rehoboam? Kas panagtulnogna, dina intuloy ti planona a makilaban iti simmina a baro a nasion, ket nagibangon kadagiti siudad iti teritoria ti Juda ken Benjamin a sakupna. Pinatibkerna iti “napalalo unay” ti adu a siudad. (2 Cron. 11:5-12) Napatpateg pay, sinurotna dagiti linteg ni Jehova iti dayta a tiempo. Bayat a naigamer iti idolatria ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel nga iturturayan ni Jeroboam, adu sadiay ti nangsuporta ken Rehoboam babaen ti ipapanda idiay Jerusalem para iti pudno a panagdaydayaw. (2 Cron. 11:16, 17) Bimmileg ti turay ni Rehoboam gapu ta nagtulnog.
SEPTIEMBRE 19-25
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 13-14
“Apay nga Agbalin a Kontento ken Naemma?”
Agtalinaedkayo a Nasungdo Buyogen ti Nagkaykaysa a Puso
4 Kalpasanna, kinuna ni Jeroboam iti propeta ti pudno a Dios: “Kumuyogka kaniak iti balay ket agtaraonka, ket bay-am nga ikkanka iti sagut.” (1 Ar. 13:7) Ania ti inaramid ti propeta? Inawatna kadi ti sagut ni Jeroboam kalpasan nga impakaammona ti mensahe a mangkondenar iti ari? (Sal. 119:113) Wenno pinagkedkedanna ketdi ti awis ti ari uray agparang a nagbabawin daytoy? Sigurado a kabaelan ni Jeroboam ti mangted iti nangingina a sagut kadagiti gagayyemna. No talaga a tarigagayan ti propeta ti Dios dagiti material a banag, agbalin a dakkel a pakasulisogan kenkuana ti tukon ti ari. Ngem imbilin ni Jehova iti propeta: “Dika mangan iti tinapay wenno uminum iti danum, ket dika agsubli babaen iti dalan a napanam.” Gapuna, sititibker ken silalawag nga insungbat ti propeta iti ari: “Uray itedmo kaniak ti kagudua ti balaymo saanak a kumuyog kenka ken mangan iti tinapay wenno uminum iti danum iti daytoy a lugar.” Iti kasta, ti propeta pimmanaw idiay Bethel babaen iti sabali a dalan. (1 Ar. 13:8-10) Mainaig iti desision ti propeta, ania ti masursurotayo maipapan iti naimpusuan a kinasungdo?—Roma 15:4.
Agtalinaedkayo a Nasungdo Buyogen ti Nagkaykaysa a Puso
15 Ania pay ti maadaltayo iti nagbiddutan ti propeta ti Juda? Kuna ti Proverbio 3:5: “Agtalekka ken Jehova buyogen ti isuamin a pusom ket dika agkammatalek iti bukodmo a pannakaawat.” Imbes a nagtalek ken Jehova a kas iti inar-aramidna iti napalabas, iti dayta a gundaway nagtalek ti propeta ti Juda iti bukodna a pannakaawat. Gapu iti dayta, napukawna ti biagna ken ti nasayaat a naganna iti imatang ti Dios. Ipaganetget ti kapadasanna a napateg ti panagbalin a naemma ken nasungdo bayat nga agserserbitayo ken Jehova.
Agtalinaedkayo a Nasungdo Buyogen ti Nagkaykaysa a Puso
10 Rumbeng a nailasin koma ti propeta ti Juda a mangal-allilaw laeng ti lakay a mammadto. Sinaludsodna koma iti bagina, ‘Apay a sabali a tao ti nangibaonan ni Jehova iti anghelna tapno idanonna kaniak dagiti baro a bilinna?’ Mabalin koma nga inyimtuod ti propeta kenni Jehova no naggapu met laeng kenkuana dayta a bilin, ngem awan ti ipamatmat ti Kasuratan a kasta ti inaramid ti propeta. Imbes ketdi, “nagsubli a kimmuyog [iti lakay] tapno makapangan iti tinapay idiay balayna ken makainum iti danum.” Saan a naay-ayo ni Jehova iti dayta. Idi agawiden idiay Juda ti naallilaw a propeta, maysa a leon ti nakasarak ken nangpapatay kenkuana. Anian a nakalkaldaang a panagpatingga ti annongenna kas propeta!—1 Ar. 13:19-25.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Sapsapulenna ti Naimbag
Kapatgan iti amin, nagsayaat ti isuro kadatayo dagiti sasao ti 1 Ar-ari 14:13 no maipapan ken Jehova ken no ania ti sapsapulenna kadatayo. Laglagipem nga adda naimbag a banag a “nasarakan ken” Abias. Nabatad a sinukimat ni Jehova ti puso ni Abias ket nakasarak iti naimbag kenkuana. No idilig iti pamiliana, ni Abias ti kakaisuna a perlas “kadagiti nabunton a bisel,” kas panangdeskribir ti maysa nga eskolar. Impatpateg ni Jehova dayta a kinaimbag ket ginunggonaanna. Impaayanna ti asi daytoy a kameng ti dakes a pamilia.
SEPTIEMBRE 26–OKTUBRE 2
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 15-16
“Situtured a Nagtignay ni Asa—Sika Ngay?”
“Adda Gunggona Maipaay iti Aramidyo”
Bayat ti 20 a tawen kalpasan a nabingay ti Israel iti dua a pagarian, naigameren ti Juda iti napaganuan nga ar-aramid. Nagbalin ni Asa nga ari idi 977 B.C.E. ket namulitan idin uray ti naarian a palasio gapu iti panagdayaw iti Canaanita a didiosen ti kinabunga. Ngem kuna ti naipaltiing a rekord ti panagturay ni Asa nga “inaramid[na] no ania ti naimbag ken umiso kadagiti mata ni Jehova a Diosna.” Isu nga “inikkatna dagiti ganggannaet nga altar ken dagiti nangato a disso ket rinumekna dagiti sagrado a munmon ket pinukanna dagiti sagrado a teddek.” (2 Cron. 14:2, 3) Inikkat met ni Asa manipud iti pagarian ti Juda dagiti “lallaki a balangkantis iti templo,” a nakidenna iti padada a lallaki kas paset ti ulbod a panagdayawda. Ngem saan laeng a dagitoy ti inikkat ni Asa. Indagadagna pay kadagiti umili a “birokenda ni Jehova a Dios dagidi ammada ken tungpalenda ti linteg ken ti bilin” ti Dios.—1 Ar. 15:12, 13; 2 Cron. 14:4.
Agserbika ken Jehova iti Naan-anay a Puso!
7 Mabalin a sukimatentayo ti pusotayo tapno maammuantayo no naan-anay dayta iti Dios. Isaludsodtayo iti bagitayo, ‘Talaga kadi a kayatko a paragsaken ni Jehova, idepensa ti pudno a panagdayaw, ken salakniban dagiti kapammatiak iti dakes nga impluensia?’ Panunotem no kasano a naaddaan iti tured ni Asa tapno maikkatna ni Maaca iti saadna kas ‘ina a reyna’ iti Juda! Mabalin nga awan ti am-ammom a kas ken Maaca, ngem mabalin nga adda dagiti situasion a matuladmo ti determinasion ni Asa. Kas pagarigan, kasano no adda kapamiliam wenno nadekket a gayyemmo a makabasol, saan nga agbabbabawi, ket masapul a mailaksid? Dagus kadi met laeng a liklikam ti makilangen kenkuana? Ania ngata ti idiktar ti pusom?
it-1 262
Asa
Nupay ti tigtignayna no dadduma iparangarangda nga isu agkurang iti sirib ken naespirituan a pannakatarus, dagiti naimbag a kualidad ni Asa ken ti saanna a panagapostata nalawag a linab-awanda dagiti biddutna, ket naibilang kas maysa kadagiti matalek nga ar-ari iti linia ni Juda. (2Cr 15:17) Ti 41 a tawen a panagturay ni Asa kinagiddanna ti maysa a paset wenno ti intero a panagturay ti walo nga ar-ari ti Israel: da Jeroboam, Nadab, Baasa, Elah, Zimri, Omri, Tibni (a nangituray iti sangkapaset ti Israel iti ibubusorna ken Omri), ken Acab. (1Ar 15:9, 25, 33; 16:8, 15, 16, 21, 23, 29) Kalpasan ti ipapatay ni Asa nagbalin nga ari ti anakna a ni Jehosafat.—1Ar 15:24.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Napaypayso Kadi ti Dios Kadakayo?
Kas pagarigan, basaenyo ti padto maipapan iti pannusa gaput’ panangibangon manen iti Jerico sa usigenyo ti pannakaibanagna. Kuna ti Josue 6:26: “Ni Josue inkumitna kadakuada ti maysa a sapata iti daydi a tiempo, a kinunana, Mailunod ti tao iti saklang ni Jehova, ti tumakder ken mangbangon itoy ili a Jerico: ti mangikabilto iti sementona matayto ti anakna nga inauna, ket ti mangikabilto kadagiti ruruanganna matayto ti anakna nga inaudi.” Natungpal daytoy 500 a tawen kalpasanna, ta mabasatayo iti 1 Ar-ari 16:34: “Kadagiti al-aldaw [ni Ari Acab] binangon ni Hiel a taga Beth-el ti Jerico: isu inkabilna ti pamuonna iti pannakatay ni Abiram nga inauna nga anakna, ket binangonna dagiti ruruanganna iti pannakatay ti inaudian nga anakna a Segub, a mayannurot iti sao ni Jehova, isu a sinaona iti pannakaaramat ni Josue nga anak ni Nun.” Ti laeng napaypayso a Dios ti makaipaltiing iti kakasta a padto ken mangsigurado iti pannakatungpalda.
OKTUBRE 3-9
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 17-18
“Kasanonto Kabayag nga Agallaallatiwkayo iti Nagduma a Kapanunotan?”
Ipakitam ti Pammati—Agdesisionka a Naimbag!
6 Idi addan dagiti Israelita iti Naikari a Daga, naipasangoda iti simple ngem nagpateg a panagpili: Ni Jehova wenno sabali a dios (wenno didios) ti dayawenda. (Basaen ti Josue 24:15.) Kasla nagsimple laeng dayta a panagdesision. Ngem mabalin a matay wenno agbiagda depende iti pilienda. Maulit-ulit a di umiso ti pinili dagiti Israelita idi panawen dagiti Ukom. Timmallikudda ken Jehova ket nagdayawda kadagiti palso a didios. (Uk. 2:3, 11-23) Lagipem pay ti napasamak iti ili ti Dios idi obligadoda nga agaramid iti desision. Nalawag ti imbaga ni propeta Elias a pagpilian: Agserbida ken Jehova wenno iti palso a dios a ni Baal. (1 Ar. 18:21) Binabalaw ni Elias dagiti tattao ta saanda nga ammo ti pilienda. Mabalin a kunaem a nalaka laeng ti agpili ta kanayon nga umiso ken nasayaat ti agserbi ken Jehova. Kinapudnona, awan ti masirib a tao a maallukoy wenno mayat nga agserbi ken Baal. Ngem ‘agallaallatiw’ dagidi nga Israelita iti “dua a nagduma a kapanunotan.” Ginuyugoy ida ni Elias a pilienda ti umiso a panagdayaw—ti panagdayaw ken Jehova.
Intandudona ti Pudno a Panagdayaw
15 Iti kasta, dagiti papadi ni Baal ad-adda pay a nagpukkawda nga “immawag iti kapigsaan a timekda ken nangsugat iti bagbagida babaen kadagiti punial ken babaen kadagiti gayang maitunos iti kaugalianda, agingga a namagarubosda kadagita iti dara.” Ngem awan ti sungbat! “Awan ti timek, ket awan asinoman a sumungsungbat, ket awan ti panangipangag.” (1 Ar. 18:28, 29) Kinaagpaysuanna, awan ti Baal. Parparbo dayta nga inaramid ni Satanas tapno maallilaw dagiti tattao nga umadayo ken Jehova. Ngem iti kinapudnona, agbanag laeng iti pannakapaay ken pannakaibabain no saan a ni Jehova ti pagserbian.—Basaem ti Salmo 25:3; 115:4-8.
Intandudona ti Pudno a Panagdayaw
18 Sakbay a nagkararag ni Elias, nalabit pampanunoten ti bunggoy no saan met a sumungbat ni Jehova a kas ken Baal. Ngem kalpasan ti kararag, awanen ti panagduadua. Kuna ti salaysay: “Iti kasta nagtinnag ti apuy ni Jehova ket inibusna ti daton a mapuoran ken dagiti pedaso a kayo ken dagiti bato ken ti tapok, ket ti danum nga adda iti kanal dinilpatanna.” (1 Ar. 18:38) Anian a nakaskasdaaw a sungbat! Ket ania ti reaksion dagiti tattao?
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
w08 4/1 19, kahon
Nagbantay ken Naguray
Kasano Kaunday ti Tikag idi Kaaldawan ni Elias?
Ti propeta ni Jehova a ni Elias impakaammona ken Ari Acab nga asidegen nga agpatingga ti naunday a tikag. Napasamak dayta “iti maikatlo a tawen,” a nalawag a manipud idi aldaw a damo nga impakaammo ni Elias ti tikag. (1 Ar-ari 18:1) Impaay ni Jehova ti tudo di nagbayag kalpasan a kiniddaw ni Elias dayta. Gapuna, mabalin a panunoten ti dadduma a nagpatingga ti tikag bayat ti maikatlo a tawen ti tikag, isu a nagpaut ngarud dayta iti nakurang a tallo a tawen. Ngem sigun kada Jesus ken Santiago, nagpaut ti tikag iti “tallo a tawen ken innem a bulan.” (Lucas 4:25; Santiago 5:17) Agkontra kadi ti ibagbaga ti Biblia?
Saan a pulos. Idiay nagkauna nga Israel, naunday ti kalgaw, nga agpaut dayta agingga iti innem a bulan. Awan duadua a naunday ti kalgaw ken nakabarbara ti paniempo idi napan ni Elias kenni Acab tapno ipakaammona ti tikag. No kasta, ti aktual a kawatiwat ti tiempo ti tikag ket kagudua a tawen a nasapsapa ti panangrugina. Gapuna, idi impakaammo ni Elias ti panagpatingga ti tikag “iti maikatlo a tawen” sipud idi impakaammona a mapasamak dayta, ti tikag ket dandani tallo ket kagudua a tawenen. Ti “tallo a tawen ken innem a bulan” ket nagpatingga idi naummong ti amin a tattao tapno saksianda ti dakkel a pannubok idiay Bantay Carmelo.
Usigenyo met daydi damo a gundaway a napan ni Elias kenni Acab. Patien dagiti tattao a ni Baal “ti nakasakay kadagiti ulep,” ti dios a mangyeg iti tudo tapno agpatinggan ti tiempo ti kalgaw. No ti tiempo ti kalgaw ket saan a gagangay ti kaundayna, panunoten la ketdi dagiti tattao: ‘Ayanna ni Baal? Kaano a mangyeg iti tudo?’ Nagleddaang la ketdi dagiti agdaydayaw ken Baal idi impakaammo ni Elias a saan nga agtudo wenno aglinnaaw malaksid no ibilinna dayta. —1 Ar-ari 17:1.
OKTUBRE 10-16
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 19-20
“Agtalek iti Panangliwliwa ni Jehova”
Agpannuray ken Jehova no Agladladingit
5 Basaen ti 1 Ar-ari 19:1-4. Ngem nagbuteng ni Elias idi impangta a patayen ni Reyna Jezebel. Isu a nagkamang idiay Beer-sheba. Naupay unay nga uray la “kiniddawna a matay koman.” Apay a kasta ti nariknana? Imperpekto ni Elias, nga “addaan . . . iti rikna a kas kadatayo.” (Sant. 5:17) Nalabit nariknana a dinan kabaelan dagiti pakariribukanna ken nabambannogen. Mabalin a pinanunot ni Elias nga awan serserbi dagiti panagsakripisiona para iti pudno a panagdaydayaw, awan ti simmayaatan ti Israel, ken is-isu laengen ti agserserbi ken Jehova. (1 Ar. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Mabalin a masdaawtayo no apay a kasta ti narikna daytoy a matalek a propeta. Ngem naawatan ni Jehova ti rikna ni Elias.
Naliwliwa Gapu iti Diosna
13 Panagkunam, ania ngata ti rikna ni Jehova bayat a kitkitaenna manipud langit ti dungdungnguenna a mammadto a nakaidda iti sirok dayta a kayo iti let-ang a mangidawdawat iti ipapatayna? Idi nakaturogen ni Elias, nangibaon ni Jehova iti anghel. Kinuldingna ni Elias ket kinunana: “Bumangonka, manganka.” Nagtungpal ni Elias, ket kinnanna ti kalluto a tinapay ken ti danum nga indasar ti anghel. Nagyaman kadi ni Elias iti anghel? Kuna laeng ti rekord a nangan ken imminum ti mammadto sa naturog manen. Napalalo kadi ti pannakaupayna ta saan payen a makasao? Aniaman ti napasamak, riniing manen ti anghel iti maikadua a gundaway, nalabit agbannawag idin. Imbaga manen ti anghel ken Elias, “Bumangonka, manganka,” sana innayon, “ta ti panagbaniaga nawatiwat unay maipaay kenka.”—1 Ar. 19:5-7.
Naliwliwa Gapu iti Diosna
21 Iti tunggal kaso, ipalagip kadatayo ti salaysay a saan a masarakan ni Jehova kadagitoy a nakaskasdaaw a puersa iti nakaparsuaan. Ammo ni Elias a ni Jehova ti pudpudno a Dios, saan a kas ken Baal a palso a dios ti nakaparsuaan a patien dagiti agdaydayaw kenkuana kas “ti agsaksakay iti ul-ulep,” wenno manangipaay iti tudo. Ni Jehova ti pudno a Gubuayan ti amin a nakaskasdaaw a puersa a masarakan iti nakaparsuaan, ngem adayo a nabilbileg ngem iti aniaman nga inaramidna. Uray ti pisikal a langlangit dina malaon ti Dios! (1 Ar. 8:27) Kasano a nakatulong amin dagitoy ken Elias? Laglagipem a mabuteng ti mammadto. Yantangay adda iti dasigna ni Jehova, ti Dios nga addaan ti kasta nga aglaplapusanan a pannakabalin, awan ngarud ti aniaman a pagbutngan ni Elias kada Acab ken Jezebel!—Basaem ti Salmo 118:6.
Naliwliwa Gapu iti Diosna
22 Idi awanen ti apuy, timmalna ti aglawlaw ket nakangngeg ni Elias iti naalumamay ken “nababa a timek.” Inawisna nga iyebkas manen ni Elias ti rikriknana, ket inyebkasna manen dagiti pakadanaganna. Nalabit nabang-aran manen iti dayta. Ngem ad-adda man ngatan a naliwliwa ni Elias iti simmaruno a nangngegna nga imbaga ti naalumamay ken “nababa a timek.” Impanamnama ni Jehova a napateg ni Elias. Kasano? Adu ti impalgak ti Dios kenkuana maipapan iti nabayagen a panggepna a mangtalipupos iti panagdayaw ken Baal iti Israel. Nalawag a napateg ti trabaho ni Elias ta agtultuloy ti pannakaibanag ti panggep ti Dios. Kasta met, karaman pay laeng ni Elias iti pannakaibanag dayta a panggep ta imbaon manen ni Jehova a mangitungpal kadagiti espesipiko a bilin.—1 Ar. 19:12-17.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Pagwadan iti Panagsakripisio ken Kinasungdo
Adu kadagiti adipen ti Dios ita ti mangipakpakita iti umasping nga espiritu ti panagsakripisio. Dagiti dadduma pinanawanda dagiti “talonda,” dagiti pagsapulanda, tapno ikasabada ti naimbag a damag kadagiti adayo a teritoria wenno tapno agserbi kas kameng ti pamilia a Bethel. Napan dagiti dadduma kadagiti sabali a pagilian tapno agtrabaho kadagiti proyekto a panagbangon ti Sosiedad. Adu ti nangawat kadagiti makuna a nanumo a trabaho. Nupay kasta, awan ti agserserbi ken Jehova a mangar-aramid iti awan mamaayna a serbisio. Apresiaren ni Jehova amin dagidiay madadaan nga agserbi kenkuana, ket bendisionanna ti panagsakripisioda.—Marcos 10:29, 30.
OKTUBRE 17-23
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 1 AR-ARI 21-22
“Tuladen ti Panangusar ni Jehova iti Autoridadna”
it-1 1172
Jehova ti Buybuyot
Idi nakakita ni Josue iti sangaili nga anghel iti asideg ti Jerico ken sinaludsodanna no isu dumasig iti Israel wenno dumasig iti kabusor, ti sungbatna ket, “Saan, ngem siak—kas prinsipe ti buyot ni Jehova nga immayak ita.” (Jos 5:13-15) Imbaga ni mammadto Mikaias kada Ari Acab ken Jehosafat, “Pudno unay a makitak ni Jehova a situtugaw iti tronona ken ti isuamin a buyot ti langlangit a sitatakder iti sibayna, iti makannawanna ken iti makannigidna,” nalawag a tuktukoyenna dagiti espiritu nga annak ni Jehova. (1Ar 22:19-21) Mayatanup ti pannakaaramat ti pangadu a porma iti “Jehova ti buybuyot,” yantangay nadeskribir dagiti angheliko a puersa a saan laeng a nabennebenneg kas kerubin, serafin, ken anghel (Isa 6:2, 3; Ge 3:24; Apo 5:11) no di ket kas mangbukel kadagiti organisado a bunggoy, iti kasta maikuna ni Jesu-Kristo nga adda “nasurok a sangapulo ket dua a lehion dagiti anghel” a madadaan nga agserbi kenkuana. (Mt 26:53) Iti panagpakaasi ni Ezekias iti tulong ni Jehova, inawaganna kas “Jehova ti buybuyot, ti Dios ti Israel, situtugaw iti rabaw dagiti kerubin,” nabatad nga iparparipiripna ti lakasa ti tulag ken dagiti ladawan a kerubin iti abbong dayta, a mangisimsimbolo iti nailangitan a trono ni Jehova. (Isa 37:16; idiligyo ti 1Sm 4:4; 2Sm 6:2.) Ti mabutbuteng nga adipen ni Eliseo napatibker ti panagtalekna babaen ti namilagruan a sirmata. Nakitana iti dayta a dagiti bantay iti aglikmut ti nalakub a siudad a pagnanaedan ni Eliseo “napno iti kabkabalio ken pakigubat a karkaruahe nga apuy,” paset dayta ti angheliko a buybuyot ni Jehova.—2Ar 6:15-17.
“Ti Kristo ti Ulo ti Tunggal Lalaki”
9 Kinapakumbaba. Ni Jehova ti kasisiriban a Persona; ngem dumngeg iti opinion dagiti adipenna. (Gen. 18:23, 24, 32) Impalubosna a mangipaay iti suhestion dagiti iturturayanna. (1 Ar. 22:19-22) Perpekto ni Jehova, ngem dina namnamaen ita a perpekto dagiti aramidentayo. Imbes ketdi, tultulonganna dagiti imperpekto a tattao tapno makapagserbida kenkuana. (Sal. 113:6, 7) Kinapudnona, deskribiren pay ketdi ti Biblia a ni Jehova ket ‘katulongan.’ (Sal. 27:9; Heb. 13:6) Binigbig ni Ari David a gapu laeng iti kinapakumbaba ni Jehova a maileppasna ti dakkel a trabaho a naited kenkuana.—2 Sam. 22:36.
it-2 11
Kinaulbod
Ni Jehova a Dios palubosanna nga ‘agtignay ti biddut’ kadagiti tattao a mangpili iti ulbod “tapno patienda ti kinaulbod” imbes a ti naimbag a damag maipapan ken Jesu-Kristo. (2Te 2:9-12) Naiparangarang daytoy a prinsipio iti napasamak iti kaso ti Israelita nga Ari Acab, adu a siglo sakbayna. Dagiti naulbod a mammadto impasiguradoda ken Acab nga agballigi iti gubat maibusor iti Ramot-galaad, idinto ta ti mammadto ni Jehova a ni Mikaias impadtona ti didigra. Kas naipalgak ken Mikaias iti sirmata, impalubos ni Jehova a ti maysa nga espiritu a parsua agbalin a “makaallilaw nga espiritu” iti ngiwat dagiti mammadto ni Acab. Kayatna a sawen, daytoy nga espiritu a parsua inaramatna ti pannakabalinna tapno sawenda saan a ti kinapudno no di ket no ania ti kayatda a mismo nga ibaga ken ti kayat a denggen ni Acab manipud kadakuada. Nupay napakdaaran a nasaksakbay, kinaykayat ni Acab ti paallilaw kadagiti panagulbodda ket napukawna ti biagna gapu iti dayta.—1Ar 22:1-38; 2Cr 18.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Ania ti Pudno a Panagbabawi?
4 Idi agangay, nagpatinggan ti panaganus ni Jehova. Imbaonna ni Elias tapno ipakaammona ti sentensia da Ahab ken Jezebel. Mapapatay ti intero a sangakabbalayanda. Napalalo ti liday ni Ahab iti imbaga ni Elias! Makapasiddaaw ta “nagpakumbaba” dayta a natangsit a lalaki.—1 Ar. 21:19-29.
5 Uray nagpakumbaba ni Ahab, dagiti inaramidna kalpasan dayta ti mangipakita a saan a pudno nga agbabbabawi. Saanna nga inkagumaan nga ikkaten ti panagdaydayaw ken Baal iti pagarianna. Ken dina intandudo ti panagdaydayaw ken Jehova. Ti dadduma pay nga inaramidna ti mangpaneknek a talaga a saan nga agbabbabawi.
6 Adda tiempo nga inawis ni Ahab ti naimbag nga ari ti Juda a ni Jehosafat a makikadua kenkuana a makigubat iti Siria. Insingasing ni Jehosafat nga agkonsultada nga umuna iti propeta ni Jehova. Idi damo, saan a kayat dayta ni Ahab. Imbagana: “Adda pay maysa a lalaki a mabalin a pagsaludsodantayo no ania ti ibaga ni Jehova; ngem kagurgurak, ta awan a pulos ti naimbag nga ipadtona maipapan kaniak, dakes laeng.” Uray no kasta, nagkonsultada latta ken propeta Mikaias. Husto ni Ahab, dakes ti impadto ti propeta ti Dios maipapan ken Ahab! Imbes nga agbabawi ti dakes a ni Ahab ken dumawat iti pammakawan ni Jehova, impaibaludna ketdi ti propeta. (1 Ar. 22:7-9, 23, 27) Naipabaludna man ti propeta ni Jehova, saanna a nalapdan ti pannakatungpal ti padto. Iti dayta a gubat, napapatay ni Ahab.—1 Ar. 22:34-38.
OKTUBRE 24-30
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 1-2
“Nagsayaat a Pagtuladan iti Panangsanay”
No Kasano a Sansanayen Dagiti Panglakayen ti Sabsabali
15 Ipakita met ti salaysay maipapan ken Eliseo a napateg ti panangraem kadagiti eksperiensiado a panglakayen. Kalpasan a binisita da Elias ken Eliseo ti maysa a grupo dagiti propeta idiay Jerico, nagnagnada a napan iti Karayan Jordan. Idi kuan, “innala ni Elias ti opisial a kawesna ket linukotna ket inablatanna ti dandanum, ket in-inut a nabisngayda.” Idi nakaballasiwdan, intultuloyda ti nagsarita bayat a magmagnada. Nalawag a saan a pinanunot ni Eliseo nga ammonan ti amin. Agingga iti ipapanaw ni Elias, impapuso ni Eliseo ti amin nga imbaga ti nangsanay kenkuana. Idi kuan, naipangaton ni Elias babaen ti allawig. Kalpasanna, idi nagsubli ni Eliseo iti igid ti Jordan, inyablatna ti kawes ni Elias iti danum sana impukkaw: “Sadino ti ayan ni Jehova a Dios ni Elias?” Iti kasta, nabisngay manen ti karayan.—2 Ar. 2:8-14.
No Kasano a Sansanayen Dagiti Panglakayen ti Sabsabali
16 Nadlawmo kadi a ti umuna a milagro ni Eliseo ket kapadpada ti maudi a milagro ni Elias? Ania ti maadaltayo iti daytoy? Nalawag a saan a pinanunot ni Eliseo a mabalinnan a balbaliwan a dagus ti taray ti bambanag yantangay sinunuanna metten ni Elias. Imbes ketdi, intultuloyna nga itungpal ti ministeriona sigun iti pamay-an ni Elias kas panagraemna. Gapu iti dayta, nagtalek kenkuana dagiti padana a propeta. (2 Ar. 2:15) Ngem idi agangay, bayat ti 60 a tawen a panagserbi ni Eliseo kas propeta, inikkan ni Jehova iti pannakabalin a mangaramid iti ad-adu a milagro ngem iti naaramidan ni Elias. Ania ti masursurom iti daytoy kas maysa a masansanay?
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Dagiti Tampok iti Libro a Maikadua nga Ar-ari
2:11—Ania a “langlangit” ti napanan ni Elias idi isu ket “nagpangato iti allawig”? Saan nga iti adayo a lugar iti pisikal nga uniberso wenno iti naespirituan a pagnaedan ti Dios ken dagiti anghel nga annakna. (Deuteronomio 4:19; Salmo 11:4; Mateo 6:9; 18:10) “Ti langlangit” a nagpangatuan ni Elias ket iti laeng tangatang. (Salmo 78:26; Mateo 6:26) Iti panagtarayna iti tangatang ti daga, ti gumilgil-ayab a karuahe ket agparang nga inyakarna ni Elias iti sabali a paset ti daga, a nagnaedanna iti sumagmamano a panawen. Sumagmamano a tawen kalpasanna, nagsurat ni Elias ken ni Jehoram, ti ari ti Juda.—2 Cronicas 21:1, 12-15.
OKTUBRE 31–NOBIEMBRE 6
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | 2 AR-ARI 3-4
“Bagkatem ti Anakmo”
“Ammok a Bumangonto”
7 Ti maikadua a panagungar iti Kasuratan ket ti inaramid ti nangsukat ken Elias a ni propeta Eliseo. Nangipakita ti pamiliar nga Israelita a babai a taga-Sunem iti nagpaiduma a kinamanagpadagus ken Eliseo. Babaen iti propeta, binendisionan ti Dios iti maysa nga anak a lalaki daytoy a lupes a babai ken ti lakayen nga asawana. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, natay ti ubing. Panunotem ti kasta unay a ladingit daytoy nga ina. Iti pammalubos ni lakayna, nagdaliasat iti agarup 30 a kilometro a napan ken Eliseo idiay Bantay Carmelo. Imbaon ti propeta ti katulonganna a ni Gehazi a mapan nga umuna idiay Sunem. Saan a nabaelan ni Gehazi a pagungaren ti ubing. Idi agangay, simmangpet ti agladladingit nga ina a kaduana ni Eliseo.—2 Ar. 4:8-31.
“Ammok a Bumangonto”
8 Simrek ni Eliseo iti balay nga ayan ti bangkay, sa nagkararag. Simimilagro a nagungar ti ubing ket nakaduana manen ti maragragsakan unayen a nanangna! (Basaen ti 2 Ar-ari 4:32-37.) Nalabit nalagipna ti inkararag ti dati a lupes a ni Anna idi impanna ni Samuel idiay tabernakulo tapno agserbi sadiay: “Ni Jehova . . . manangipababa agingga iti Sheol [wenno, Tanem], ket Isu mangaon.” (1 Sam. 2:6) Nalawag nga inaon wenno literal a binangon ti Dios ti ubing idiay Sunem, a pammaneknek a kabaelanna ti mangpagungar.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
Mammadto
“Annak Dagiti Mammadto.” Kas ilawlawag ti Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford, 1952, p. 418), ti Hebreo a ben (anak ni) wenno benehʹ (annak ni) mabalin nga ipamatmatna ti “pannakaikameng iti maysa a gunglo wenno timpuyog (wenno iti maysa a tribu, wenno aniaman a bunggoy).” (Idiligyo ti Ne 3:8, a sadiay ti “maysa a kameng dagiti managlaok iti sapsapo” ket literal a “maysa nga anak dagiti managlaok iti sapsapo.”) “Ti annak dagiti mammadto” mabalin ngarud a tumukoy iti maysa nga organisasion a pagsursuruan dagidiay naayaban maipaay itoy nga annongen wenno maysa laeng a timpuyog dagiti mammadto. Nadakamat nga adda kasta a bunggoy dagiti mammadto idiay Bethel, Jerico, ken Gilgal. (2Ar 2:3, 5; 4:38; idiligyo ti 1Sm 10:5, 10.) Indauluan ni Samuel ti maysa a bunggoy idiay Rama (1Sm 19:19, 20), ket agparang nga addaan met ni Eliseo ti umas-asping a saad idi kaaldawanna. (2Ar 4:38; 6:1-3; idiligyo ti 1Ar 18:13.) Ti rekord dakamatenna a nagibangonda iti bukodda a disso a pagnaedan ken nagaramatda iti binulod a rimienta, a mabalin a mangipasimudaag a simple ti panagbiagda. Nupay masansan nga agkakanaed ken agkakapanganda, mabalin a maipaayanda kadagiti indibidual nga annongen a mapan agipadto.—1Ar 20:35-42; 2Ar 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.