Ni Jehova​—“Manangipalgak Kadagiti Palimed”

“Pudno unay a ti Diosyo ket Dios dagiti didios ken Apo ti ar-ari ken Manangipalgak kadagiti palimed.”​—DAN. 2:47.

ANIA TI SUNGBATYO?

Ania dagiti detalye nga impalgak kadatayo ni Jehova maipapan iti masanguanan?

Ania ti irepresentar dagiti umuna nga innem nga ulo ti atap nga animal?

Ania ti pagnaigan ti atap nga animal ken ti ladawan a nakita ni Nabucodonosor?

1, 2. Ania ti impalgak kadatayo ni Jehova, ken apay?

ANIADA a gobierno ti mangiturturay iti daga inton pagpatinggaen ti Pagarian ti Dios ti turay ti tao? Ammotayo ti sungbat ta impalgak dayta ti “Manangipalgak kadagiti palimed,” ni Jehova a Dios. Tultulongannatayo a mangammo no ania dagitoy a gobierno babaen kadagiti sinurat ni propeta Daniel ken apostol Juan.

² Impalgak ni Jehova kadagitoy a lallaki ti nadumaduma a sirmata mainaig kadagiti atap nga animal. Imbagana met ken Daniel ti kaipapanan ti dakkel a metal a ladawan iti natagtagainepna a sirmata. Impaisurat ni Jehova dagitoy a salaysay ken intalimengna iti Biblia agpaay a pakagunggonaantayo. (Roma 15:4) Kayatna a pabilgen ti namnamatayo nga asidegen a dadaelen ti Pagarianna ti amin a gobierno ti tao.​—Dan. 2:44.

3. Tapno matarusantayo dagiti padto iti Biblia, ania ti umuna a masapul a maawatantayo, ken apay?

³ Agpada a dagiti salaysay da Daniel ken Juan saanda laeng a dinakamat ti kinasiasino ti walo nga ari, wenno turay ti tao, no di ket impakitada pay ti agsasaruno a panagparang dagitoy. Ngem siuumiso a matarusantayo dagita a padto no maawatantayo ti kaipapanan ti kaunaan a padto a nairekord iti Biblia. Apay? Agsipud ta ti pannakaibanag dayta a padto ti kangrunaan a tema ti Biblia. Kayariganna ti maysa a tali a namagkakamang iti amin a dadduma pay a padto.

TI BIN-I TI SERPIENTE KEN TI ATAP NGA ANIMAL

4. Siasino dagiti mangbukel iti bin-i ti babai, ken anianto ti aramiden dayta a bin-i?

⁴ Kalpasan unay ti iyaalsa idiay Eden, inkari ni Jehova nga adda “babai” a mangpataud iti maysa a “bin-i.”a (Basaen ti Genesis 3:15.) Daytanto a bin-i ti mangdunor iti ulo ti serpiente, ni Satanas. Idi agangay, impalgak ni Jehova a dayta a bin-i ket agtaud ken Abraham, kameng ti nasion ti Israel, manipud iti tribu ni Juda, ken kaputotan ni Ari David. (Gen. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33) Ni Kristo Jesus ti nagbalin a kangrunaan a paset dayta a bin-i. (Gal. 3:16) Ti segundario a pasetna isu dagiti napulotan iti espiritu a kameng ti kongregasion Kristiano. (Gal. 3:26-29) Ni Jesus ken dagitoy a napulotan ti mangbukel iti Pagarian ti Dios, nga aramaten ni Jehova a mangdadael ken Satanas.​—Luc. 12:32; Roma 16:20.

5, 6. (a) Mano a nabileg a turay ti tinukoy da Daniel ken Juan? (b) Ania ti irepresentar ti pito nga ulo ti atap nga animal iti Apocalipsis?

⁵ Iti dayta nga umuna a padto idiay Eden, nadakamat met nga adda “bin-i” a patauden ni Satanas. Daytoy a bin-i guraennanto ti bin-i ti babai. Siasino ti karaman iti bin-i ti serpiente? Amin a kas ken Satanas a gumurgura iti Dios ken mangbusbusor iti ilina. Iti intero a pakasaritaan, inorganisar ni Satanas ti bin-ina iti nadumaduma a napolitikaan a turay, wenno pagarian. (Luc. 4:5, 6) Nupay kasta, sumagmamano laeng a pagarian ti tao ti direkta a nangirurumen iti ili ti Dios, iti man nasion ti Israel wenno iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano. Apay a napateg a maammuantayo dayta? Tapno matarusantayo no apay a walo laeng a nabileg a turay ti nadakamat kadagiti sirmata da Daniel ken Juan.

⁶ Idi arinunos ti umuna a siglo C.E., ni napagungar a Jesus inikkanna ni apostol Juan iti agsasaruno a makapaamanga a sirmata. (Apoc. 1:1) Iti maysa kadagita, nakita ni Juan ti maysa a dragon, a mangirepresentar iti Diablo, a sitatakder iti igid ti naglawaan a baybay. (Basaen ti Apocalipsis 13:1, 2.) Adda pay nakita ni Juan a karkarna nga animal a rimkuas iti dayta a baybay ken immawat iti dakkel nga autoridad manipud iti Diablo. Idi agangay, nakakita iti sabali pay nga animal nga eskarlata ti marisna ken pito ti ulona, a ladawan ti animal iti Apocalipsis 13:1. Imbaga ti anghel ken Juan a ti pito nga ulo ti eskarlata nga animal kaipapananna ti “pito nga ar-ari,” wenno gobierno. (Apoc. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Idi tiempo ti panagsurat ni Juan, lima kadagitoy a turay ti narpuogen, maysa ti madama nga agturturay, ken maysa ti “saan pay a dimteng.” Ania dagitoy a pagarian, wenno turay ti lubong? Usigentayo ti tunggal ulo ti animal a nailadawan iti Apocalipsis. Kitaentayo met no kasano a dagiti sinurat ni Daniel ninayonanda dagiti detalye mainaig kadagitoy a pagarian, a sumagmamano pay a siglo ti limmabas sakbay a naadda dagita.

EGIPTO KEN ASIRIA ​—TI UMUNA A DUA NGA ULO

7. Ania ti irepresentar ti umuna nga ulo, ken apay?

⁷ Ti umuna nga ulo ti animal irepresentarna ti Egipto. Apay? Gapu ta ti Egipto ti kaunaan a kabilgan a turay a gimmura iti ili ti Dios. Idiay Egipto, immadu iti kasta unay dagiti kaputotan ni Abraham, a nakaikarian a pagtaudan ti bin-i ti babai. Idi agangay, inrurumen ti Egipto ti Israel. Pinadas ni Satanas a talipuposen ti ili ti Dios sakbay a dumteng ti bin-i. Kasano? Babaen ti panangtignayna ken Faraon a mangpapatay iti amin nga ubbing a lallaki nga Israelita. Pinaay ni Jehova dayta a gakat ket winayawayaanna ti ilina iti pannakaadipenda idiay Egipto. (Ex. 1:15-20; 14:13) Idi agangay, pinagnaedna dagiti Israelita idiay Naikari a Daga.

8. Ania ti irepresentar ti maikadua nga ulo, ken ania ti pinadasna nga aramiden?

⁸ Ti maikadua nga ulo ti animal irepresentarna ti Asiria. Daytoy a nabileg a pagarian pinadasna met nga ikisap ti ili ti Dios. Idi damo, inaramat ni Jehova ti Asiria a mangdusa iti sangapulo-tribu a pagarian gapu iti idolatria ken panagrebeldeda. Nupay kasta, ti Asiria rinautna ti Jerusalem idi agangay. Mabalin a ginandat ni Satanas a talipuposen ti naarian a linia a pagtaudan ni Jesus. Yantangay saan a paset dayta ti panggep ni Jehova, simimilagro nga inispalna ti matalek nga ilina iti ima dagiti manangraut.​—2 Ar. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

BABILONIA​—TI MAIKATLO NGA ULO

9, 10. (a) Ania ti impalubos ni Jehova nga aramiden dagiti Babilonio? (b) Ania ti masapul a mapasamak tapno matungpal ti padto?

⁹ Ti maikatlo nga ulo ti animal a nakita ni Juan irepresentarna ti pagarian a ti Babilonia ti kabeserana. Impalubos ni Jehova a parmeken dagiti Babilonio ti Jerusalem ken kautibuenda ti ilina. Ngem sakbay nga impalubosna daytoy a pannakaibabain, pinakdaaranna dagiti nasukir nga Israelita a dumteng kadakuada ti kasta a didigra. (2 Ar. 20:16-18) Impadtona a maikkat ti linia ti natauan nga ar-ari a naikuna nga agtugtugaw iti “trono ni Jehova” idiay Jerusalem. (1 Cron. 29:23) Nupay kasta, inkari met ni Jehova a dumteng ken agturayto manen ti maysa a kaputotan ni Ari David, daydiay addaan iti “legal a kalintegan.”​—Ezeq. 21:25-27.

¹⁰ Ipasimudaag ti sabali pay a padto nga agdaydayawto pay laeng dagiti Judio iti templo idiay Jerusalem inton dumteng ti naikari a Mesias, wenno Napulotan. (Dan. 9:24-27) Mayanakto daytoy idiay Betlehem sigun iti immun-una a padto, a naisurat sakbay a nakautibo ti Israel idiay Babilonia. (Mik. 5:2) Tapno matungpal dagitoy a padto, masapul a mawayawayaan dagiti Judio manipud pannakakautibo, agsublida iti dagada, ken bangonenda manen ti templo. Ngem awan paglintegan ti Babilonia a mangwayawaya kadagiti kautiboda. Kasano a narisut dayta? Impalgak ni Jehova ti sungbat kadagiti propetana.​—Amos 3:7.

11. Ania dagiti simbolo a mangirepresentar iti Imperio ti Babilonia? (Kitaen ti footnote.)

¹¹ Karaman ni propeta Daniel kadagiti kautibo a naipan idiay Babilonia. (Dan. 1:1-6) Babaen kenkuana, impalgak ni Jehova ti agsasaruno a pagarian a sumaganad iti Babilonia. Impakaammo ni Jehova dagitoy a palimed babaen iti nadumaduma a simbolo. Kas pagarigan, pinagtagtagainepna ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia iti maysa a dakkel a ladawan a naaramid iti nadumaduma a metal. (Basaen ti Daniel 2:1, 19, 31-38.) Impalgak ni Jehova babaen ken Daniel a ti balitok nga ulo ti ladawan isimbolona ti Imperio ti Babilonia.b Ti nabileg a turay kalpasan ti Babilonia isimbolona dagiti barukong ken takiag a pirak. Anianto ngata dayta a turay, ken kasano ti panangtratona iti ili ti Dios?

MEDO-PERSIA​—TI MAIKAPAT NGA ULO

12, 13. (a) Ania ti impalgak ni Jehova maipapan iti pannakaparmek ti Babilonia? (b) Apay a maitutop a nailadawan ti Medo-Persia kas maikapat nga ulo ti atap nga animal?

¹² Nasurok a maysa a siglo sakbay ti tiempo ni Daniel, impalgak ni Jehova babaen ken propeta Isaias dagiti detalye maipapan iti nabileg a turay a mangparmek iti Babilonia. Saan laeng nga imbaga ni Jehova no kasano a maparmek ti Babilonia no di ket innagananna pay ti agturay a mangparmek iti dayta. Isu dayta ni Ciro a Persiano. (Isa. 44:28–45:2) Adda dua a sabali pay a nasirmata ni Daniel mainaig iti Medo-Persiano a Turay ti Lubong. Iti maysa kadagita a sirmata, nailadawan dayta a pagarian kas maysa nga oso a nakagay-at ti kamaunana. Naibaga a ‘mangan iti adu a lasag.’ (Dan. 7:5) Iti sabali pay a sirmata, nakita ni Daniel daytoy a nagsugpon a nabileg a turay nga isimbolo ti kalakian a karnero a dua ti sarana.​—Dan. 8:3, 20.

¹³ Inaramat ni Jehova ti Imperio ti Medo-Persia tapno matungpal ti padto a maparmek ti Babilonia ken maisubli dagiti Israelita iti dagada. (2 Cron. 36:22, 23) Ngem idi agangay, gistay tinalipupos daytoy a turay ti ili ti Dios. Salaysayen ti libro ti Biblia nga Ester ti maysa a gandat ti primero ministro ti Persia, ti lalaki nga agnagan iti Haman. Inyurnosna a magudas ti amin a Judio nga agnanaed iti nakalawlawa nga Imperio ti Persia ken nangikeddeng iti petsa a pannakaibanag dayta. Ngem gapu ta bimmallaet ni Jehova, nasalakniban manen ti ilina iti gura ti bin-i ni Satanas. (Ester 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Maitutop ngarud a nailadawan ti Medo-Persia kas ti maikapat nga ulo ti animal iti Apocalipsis.

GRECIA​—TI MAIKALIMA NGA ULO

14, 15. Ania dagiti detalye nga impalgak ni Jehova maipapan iti nagkauna nga Imperio ti Grecia?

¹⁴ Ti maikalima nga ulo ti atap nga animal iti Apocalipsis irepresentarna ti Grecia. Kas iti impalgaken ni Daniel a kayulogan ti tagtagainep ni Nabucodonosor, daytoy met laeng a turay ti isimbolo ti gambang a tian ken luppo ti ladawan. Adda pay dua a nasirmata ni Daniel a nangipaay iti napapateg a detalye maipapan iti aramiden daytoy nga imperio ken iti kalatakan nga agturayna.

¹⁵ Iti maysa a sirmata, nakita ni Daniel ti Grecia a nailadawan kas leopardo nga uppat ti payakna, a mangipamatmat iti napartak a panangsakup daytoy nga imperio. (Dan. 7:6) Iti sabali pay a sirmata, dineskribir ni Daniel no kasano a ti maysa a kalding nga addaan dakkel a sara linaklakana a pinapatay ti maysa a kalakian a karnero a dua ti sarana, ti Medo-Persia. Imbaga ni Jehova ken Daniel a ti kalding isimbolona ti Grecia ket ti dakkel a sara irepresentarna ti maysa kadagiti arina. Insalaysay pay ni Daniel a mabungtolto ti dakkel a sara ket uppat a babassit a sara ti agtubo iti nakabungtolanna. Nupay naisurat daytoy a padto ginasut a tawen sakbay a nagbalin a nabileg ti Grecia, pimmudno ti amin a detalyena. Ni Alejandro a Dakkel, ti kalatakan nga ari ti nagkauna a Grecia, indauluanna ti pannakirupak iti Medo-Persia. Ngem di nagbayag, nabungtol daytoy a sara idi natay ti natan-ok nga arina bayat a kapigpigsaan ti bilegna idi agtawen laeng iti 32. Idi agangay, ti pagarianna ket nagbibingayan dagiti uppat a heneralna.​—Basaen ti Daniel 8:20-22.

16. Ania ti inaramid ni Antiochus IV?

¹⁶ Idi naparmekna ti Persia, inturayan ti Grecia ti daga a taeng ti ili ti Dios. Agnanaed manen idi dagiti Judio iti Naikari a Daga ken naibangonda manen ti templo idiay Jerusalem. Isuda pay laeng ti ili a pinili ti Dios, ket ti naibangon manen a templo isu pay laeng idi ti sentro ti pudno a panagdayaw. Nupay kasta, idi maikadua a siglo B.C.E., ti Grecia a maikalima nga ulo ti atap nga animal rinautna ti ili ti Dios. Ni Antiochus IV, maysa kadagiti nagtawid iti nabingbingay nga imperio ni Alejandro, nangaramid iti pagano nga altar iti paraangan ti templo idiay Jerusalem ket imbilinna a mapapatay ti asinoman a mangannurot iti relihion dagiti Judio. Nagkaro ketdin a gura ti paset ti bin-i ni Satanas maibusor iti ili ti Dios! Ngem idi agangay, nasuktan ti Grecia kas kabilgan a turay. Ania ngata ti maikanem nga ulo ti atap nga animal?

ROMA​—TI MAIKANEM NGA ULO, “NAKABUTBUTENG KEN NAKAAM-AMES”

17. Kasano a tinungpal ti maikanem nga ulo ti padto iti Genesis 3:15?

¹⁷ Ti Roma ti kabilgan a turay idi nasirmata ni Juan ti atap nga animal. (Apoc. 17:10) Dakkel ti papel ti maikanem nga ulo iti pannakatungpal ti padto iti Genesis 3:15. Inaramat ni Satanas dagiti Romano nga opisial a mangdunor iti “mukod” ti bin-i. Kasano? Trinatoda ni Jesus kas rebelde a lumablaban iti gobierno, inukomda, ken pinapatayda. (Mat. 27:26) Ngem di nagbayag, immimbag dayta a sugat gapu ta pinagungar ni Jehova ni Jesus.

18. (a) Ania a baro a nasion ti pinili ni Jehova, ken apay? (b) Kasano nga intultuloy ti bin-i ti serpiente a guraen ti bin-i ti babai?

¹⁸ Dagiti narelihiosuan a lider ti Israel a nakikumplot iti Roma agraman ti kaaduan a kailianna ket bimmusorda ken Jesus. Gapuna, linaksid ni Jehova ti Israel kas ilina. (Mat. 23:38; Ara. 2:22, 23) Nangpili iti baro a nasion, ti “Israel ti Dios.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Dayta a nasion isu ti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano a buklen dagiti Judio ken Gentil. (Efe. 2:11-18) Kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, intultuloy ti bin-i ti serpiente a guraen ti bin-i ti babai. Saan laeng a namnaminsan a pinadas ti Roma nga ikisap ti kongregasion Kristiano, ti segundario a paset ti bin-i.c

19. (a) Kasano a dineskribir ni Daniel ti maikanem a kabilgan a turay? (b) Ania dagiti saludsod a mausig iti sabali pay nga artikulo?

¹⁹ Iti tagtagainep nga imbuksilan ni Daniel para ken Nabucodonosor, ti Roma ti nailadawan kas gurgurong a landok. (Dan. 2:33) Nakakita pay ni Daniel iti maysa a sirmata a mangiladawan saan laeng a ti Imperio ti Roma no di pay ket ti sumaruno a kabilgan a turay a tumaud iti Roma. (Basaen ti Daniel 7:7, 8.) Iti ginasgasut a tawen, nagbalin ti Roma a “nakabutbuteng ken nakaam-ames ken di gagangay ti pigsana” iti imatang dagiti kabusorna. Nupay kasta, impakpakauna ti padto nga adda “sangapulo a sara” nga agtubo iti daytoy nga imperio ken addanto maysa a sara nga agbalin a natan-ok. Ania dagitoy a sangapulo a sara, ken ania met ti bassit a sara? Ania ti kaibatogan ti bassit a sara iti dakkel a ladawan a nakita ni Nabucodonosor? Mausig dagita iti artikulo iti panid 14.

[Footnotes]

Ipalgak ni Jehova ti “Masapul a Maaramid iti Mabiit”

“Ti palgaak ni Jesu-Kristo, nga inted kenkuana ti Dios, tapno ipakitana kadagiti adipenna ti bambanag a masapul a maaramid iti mabiit.”​—APOC. 1:1.

ANIA TI SUNGBATMO?

Ania a paset ti dakkel a ladawan ti mangisimbolo iti Anglo- Americano a Turay ti Lubong?

Kasano nga inladawan ni Juan ti relasion ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong ken ti United Nations?

Kasano nga impakita dagiti sirmata da Daniel ken Juan ti panagpatingga ti turay ti tao?

1, 2. (a) Ania ti matarusantayo no pagdiligentayo dagiti padto da Daniel ken Juan? (b) Ania ti irepresentar ti umuna nga innem nga ulo ti atap nga animal?

NO PAGDILIGENTAYO dagiti padto da Daniel ken Juan, matarusantayo ti kaipapanan ti adu a paspasamak ditoy lubong ita ken iti masanguanan. Ania ti maadaltayo maipapan iti atap nga animal a pito ti ulona a nasirmata ni Juan, iti nakabutbuteng nga animal a sangapulo ti sarana a nasirmata ni Daniel, ken iti kinuna ni Daniel mainaig iti dakkel a ladawan a natagtagainep ni Nabucodonosor? Ania ti masapul nga aramidentayo gapu iti nalawag a pannakaawattayo kadagitoy a padto?

² Usigentayo ti atap nga animal iti sirmata ni Juan. (Apoc., kap. 13) Kas nadakamaten iti immuna nga artikulo, ti umuna nga innem nga ulo ti animal irepresentarda ti Egipto, Asiria, Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma. Gimmura amin dagitoy iti bin-i ti babai. (Gen. 3:15) Nagtalinaed ti Roma, ti maikanem nga ulo, kas kabilgan a turay iti ginasut a tawen kalpasan ti panangisurat ni Juan iti sirmatana. Idi agangay, ti Roma ket sinuktan ti maikapito nga ulo. Ania a kabilgan a turay ti lubong ti irepresentar ti maikapito nga ulo, ken kasano ti panangtratona iti bin-i ti babai?

BIMMILEG TI BRITANIA KEN ESTADOS UNIDOS

3. Ania ti irepresentar ti nakabutbuteng nga animal a sangapulo ti sarana, ken ania ti iladawan ti sangapulo a sara?

³ Maammuantayo ti maikapito nga ulo ti atap nga animal iti Apocalipsis kapitulo 13 no pagdiligentayo ti sirmata ni Juan ken ti nakabutbuteng nga animal a sangapulo ti sarana iti sirmata ni Daniel.a (Basaen ti Daniel 7:7, 8, 23, 24.) Ti animal a nakita ni Daniel irepresentarna ti Romano a Turay ti Lubong. (Kitaen ti tsart iti panid 12-13.) Idi maikalima a siglo C.E., nangrugi a masinasina ti Imperio ti Roma. Ti sangapulo a sara a nagtubo iti ulo dayta a nakabutbuteng nga animal irepresentarda dagiti pagarian a nagtaud iti dayta nga imperio.

4, 5. (a) Ania ti inaramid ti bassit a sara? (b) Ania ti irepresentar ti maikapito nga ulo ti atap nga animal?

⁴ Espesipiko a nadakamat ti uppat kadagiti sara, wenno pagarian, a timmubo iti ulo ti narungsot nga animal. Tallo kadagita ti pinarut ti sabali pay a sara, “maysa a bassit.” Natungpal daytoy idi bimmileg ti Britania a dati a paset ti Imperio ti Roma. Ngem saan pay a kasta kabileg ti Britania idi maika-17 a siglo. Nabilbileg idi nga amang ti tallo a paset ti Imperio ti Roma​—ti Espania, Netherlands, ken Francia. Ngem saggaysa a pinarut ti Britania dagita a turay ket inikkatna ida iti natan-ok a saadda. Idi katengngaan ti maika-18 a siglo, agbalbalinen ti Britania kas dominante a turay iti lubong. Ngem saan pay a nagbalin a maikapito nga ulo ti atap nga animal.

⁵ Nupay nagbalin a dominante a nasion ti Britania, simmina dagiti kolonia iti Amianan nga America. Nupay kasta, saan a linapdan ti Britania ti itatanor ti Estados Unidos kas nabileg a nasion. Sinalaknibanna pay ketdi babaen kadagiti pakigubatna a barko. Idi nangrugi ti aldaw ti Apo idi 1914, naipasdeken ti Britania ti kadakkelan pay laeng nga imperio ket nagbalin met ti Estados Unidos a kabilgan nga industrialisado a nasion ditoy daga.b Bayat ti Gubat Sangalubongan I, naaddaan ti Estados Unidos ken Britania iti naisangsangayan nga aliansa. Iti dayta a gundaway, nabukel ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong kas ti maikapito nga ulo ti animal. Kasano ti panangtrato daytoy nga ulo iti bin-i ti babai?

6. Ania ti inaramid ti maikapito nga ulo iti ili ti Dios?

⁶ Di nagbayag kalpasan ti rugi ti aldaw ti Apo, ti maikapito nga ulo rinautna ti ili ti Dios​—dagiti nabatbati a kakabsat ni Jesus ditoy daga. (Mat. 25:40) Impasimudaag ni Jesus a bayat ti kaaddana, aktibonto ditoy daga ti natda ti bin-i ti babai. (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Ti Anglo-Americano a Turay ginubatna dagitoy a nasantuan. (Apoc. 13:3, 7) Idi Gubat Sangalubongan I, indadanesna ti ili ti Dios, imparitna dagiti publikasionda, ken imbaludna dagiti pannakabagi ti klase matalek nga adipen. Gapuna, ti maikapito nga ulo ti atap nga animal gistayna napasardeng ti trabaho a panangasaba iti sumagmamano a tiempo. Ammo ni Jehova a kasta ti mapasamak ket impalgakna dayta ken Juan. Imbaga met ti Dios ken Juan nga agbalin manen nga aktibo iti trabaho a panangasaba ti segundario a paset ti bin-i. (Apoc. 11:3, 7-11) Pudno a napasamak dayta kas ipakita ti pakasaritaan dagiti adipen ni Jehova iti moderno a panawen.

TI ANGLO-AMERICANO A TURAY TI LUBONG KEN TI SAKA A LANDOK KEN PILA

7. Ania ti pagnaigan dagiti saka ti dakkel a ladawan ken ti maikapito nga ulo ti atap nga animal?

⁷ Ania ti pagnaigan dagiti saka ti dakkel a ladawan ken ti maikapito nga ulo ti atap nga animal? Ti Britania, ken uray ti Estados Unidos, ket nagtaud iti Imperio ti Roma. Ngem ania ti naikuna maipapan kadagiti saka ti ladawan? Nadeskribir dagitoy kas nagtipon a landok ken pila. (Basaen ti Daniel 2:41-43.) Tuktukoyen daytoy a deskripsion ti isu met laeng a panawen a panagbalin a prominente ti maikapito nga ulo ti atap nga animal​—ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong. No kasano a narukrukop ti naglaok a landok ken pila ngem iti puro a landok, nakapkapuy met ti Anglo-Americano a Turay ngem iti turay a nagtaudanna. Kasano?

8, 9. (a) Kasano nga impakita ti maikapito a turay ti lubong ti arig landok a bilegna? (b) Ania ti irepresentar ti pila iti saka ti ladawan?

⁸ Adda dagiti tiempo nga impakita ti maikapito nga ulo ti animal ti arig landok a bilegna. Kas pagarigan, pinaneknekanna dayta babaen ti panangabakna idi Gubat Sangalubongan I. Nagminar manen dayta nga arig landok a bilegna idi Gubat Sangalubongan II.c Kalpasan dayta a gubat, adda latta dagiti tiempo nga impakitana ti arig landok a bilegna. Ngem sipud pay itataudna, ti landok ket nalaokanen iti pila.

⁹ Nabayagen a kayat a maammuan dagiti adipen ni Jehova ti simboliko a kaipapanan dagiti saka ti dakkel a ladawan. Deskribiren ti Daniel 2:41 ti naglaok a landok ken pila kas maysa laeng a “pagarian.” No kasta, ti pila irepresentarna dagiti tattao iti sakup ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong, a mamagbalin iti dayta a narukrukop ngem iti puro a landok nga Imperio ti Roma. Naikuna a ti pila ket tumukoy kadagiti “putot ti sangatauan,” wenno kadagiti ordinario a tattao. (Dan. 2:43) Iti sidong ti Anglo-Americano a Turay, iruprupir dagiti tattao ti kalinteganda babaen iti panagwelga, panangbukel kadagiti union ken militante a grupo. Pinakapuy ngarud ti gagangay a tattao ti arig landok a bileg ti Anglo-Americano a Turay. Kasta met, gapu iti agsisimparat nga opinion dagiti politiko ken iti bassit laeng a butos a nangabakan dagiti kandidato, kimmapsut uray ti bileg dagiti nalatak a lider isu a marigatanda a mangyimplementar kadagiti platapormada. Impadto ni Daniel: “Ti sangkapaset ti pagarian napigsanto ket ti sangkapaset narasinto.”​—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) Anianto ti mapasamak iti “saka”? (b) Ania ti maikunatayo iti bilang dagiti ramay ti saka?

¹⁰ Iti maika-21 a siglo, nagtultuloy ti naisangsangayan nga aliansa ti Britania ken ti Estados Unidos, a masansan nga agdanggayda a mangaksion iti napapateg a bambanag iti lubong. Ipatalged dagiti padto maipapan iti dakkel a ladawan ken iti atap nga animal nga awanen ti sumukat iti Anglo-Americano a Turay ti Lubong. Nupay nakapkapuy daytoy a maudi a turay ti lubong ngem iti daydiay irepresentar dagiti gurong a landok, saanto a maburak a bukbukodna.

¹¹ Adda kadi naisangsangayan a kaipapanan ti bilang dagiti ramay ti saka ti ladawan? Iti dadduma a sirmata, adda kaipapanan dagiti bilang a dinakamat ni Daniel, kas iti bilang ti sara kadagiti ulo ti nadumaduma nga animal. Ngem idi dineskribir ni Daniel ti ladawan, saanna a dinakamat ti bilang dagiti ramay ti saka. No kasta, agparang nga awan ti kaipapanan ti bilang dagiti ramay ti saka, no kasano nga awan ti kaipapanan ti bilang dagiti takiag, ima, ramay, gurong, ken saka ti ladawan. Kinuna laeng ni Daniel a naaramid iti landok ken pila dagiti ramay ti saka. Manipud iti dayta a deskripsion ni Daniel, maikunatayo ngarud a ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong ti agdama nga agturay inton ti “bato,” a mangirepresentar iti Pagarian ti Dios, tamaanna ti saka ti ladawan.​—Dan. 2:45.

TI ANGLO-AMERICA KEN TI ATAP NGA ANIMAL A DUA TI SARANA

12, 13. Ania ti irepresentar ti atap nga animal a dua ti sarana, ken ania ti aramidenna?

¹² Nupay ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong ket naglaok a landok ken pila, ipakita dagiti sirmata nga inted ni Jesus ken Juan nga adda napateg nga itungpal daytoy a turay bayat dagiti maudi nga aldaw. Kasano? Nakita ni Juan ti maysa nga atap nga animal a dua ti sarana nga agsasao a kas dragon. Ania ti irepresentar daytoy a karkarna nga animal? Nagaliansa a turay daytoy ta adda dua a sarana. Makitkita manen ni Juan ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong ngem iti naisangsangayan a papelna.​—Basaen ti Apocalipsis 13:11-15.

¹³ Dayta nga atap nga animal ibagbagana a mangaramid dagiti tattao iti ladawan ti pito ti ulona nga atap nga animal. Insurat ni Juan a ti ladawan ti atap nga animal ket agparang, agpukaw, sa agadda manen. Kasta ti napasamak iti maysa nga organisasion nga intandudo ti Britania ken Estados Unidos. Nabuangay dayta nga organisasion a mamagkaykaysa ken mangirepresentar kadagiti pagarian ti lubong.d Nagparang daytoy nga organisasion kalpasan ti Gubat Sangalubongan I ken naawagan iti League of Nations. Nagpukaw dayta idi rugi ti Gubat Sangalubongan II. Bayat dayta a gubat, indeklara ti ili ti Dios nga agparangto manen ti ladawan ti atap nga animal, sigun iti padto iti Apocalipsis. Agpayso a nagparang manen dayta ngem naawaganen iti United Nations.​—Apoc. 17:8.

14. Apay nga inawagan ni Juan ti ladawan ti atap nga animal kas “maikawalo nga ari”?

¹⁴ Dineskribir ni Juan ti ladawan ti animal kas “maikawalo nga ari.” Apay? Saan a natukoy dayta kas maikawalo nga ulo ti orihinal nga atap nga animal no di ket ladawan laeng. Aniaman a bilegna ket agtaud kadagiti nasion a karaman iti dayta, nangnangruna iti kangrunaan a sumupsuporta, ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong. (Apoc. 17:10, 11) Ngem umawat iti autoridad tapno agtignay kas ari a mangibanag iti maysa a mision a pangrugian ti agsasaruno a pasamak a mamagbalbaliw iti pakasaritaan ti tao.

TI LADAWAN TI ANIMAL LAMUTENNA TI BALANGKANTIS

15, 16. Ania ti isimbolo ti balangkantis, ken ania ti napasamak kadagiti mangsupsuporta kenkuana?

¹⁵ Sigun ken Juan, adda simboliko a balangkantis a sisasakay iti maris eskarlata nga atap nga animal​—ti ladawan ti atap nga animal a pito ti ulona. Ti babai konkontrolenna ti animal ken addaan iti nagan a “Babilonia a Dakkel.” (Apoc. 17:1-6) Daytoy a balangkantis irepresentarna ti amin a palso a relihion, a dagiti relihion iti Kakristianuan ti kangrunaan a pasetna. Dagiti palso a relihion supsuportaranda ti ladawan ti animal ken ikagkagumaanda nga impluensiaan dayta.

¹⁶ Nupay kasta, bayat ti aldaw ti Apo, nadlaw ti Babilonia a Dakkel a maab-abbatanen ti pagtugtugawanna a dandanum, dagiti tattao a mangsupsuporta kenkuana. (Apoc. 16:12; 17:15) Kas pagarigan, idi damo a nagparang ti ladawan ti animal, dagiti relihion ti Kakristianuan​—kangrunaan a paset ti Babilonia a Dakkel​—ti mangdomdominar kadagiti pagilian iti Laud. Ngem iti agdama, napukawen ti panagraem ken suporta dagiti tattao kadagita a relihion ken dagiti ministroda. Patien pay ketdin ti kaaduan a ti relihion ti pakaigapuan dagiti problema ditoy lubong. Kadagiti pagilian iti Laud, umad-adu dagiti grupo a mangiprotprotesta a masapul a maikkat ti amin a relihion.

17. Ania ti dandanin mapasamak iti palso a relihion, ken apay?

¹⁷ Ngem saan nga in-inut a mapukaw ti palso a relihion. Agtultuloy a nabileg ken ikagumaanna a diktaran dagiti ari. Ngem imulanto ti Dios ti panggepna iti puso dagita nga agtuturay. (Basaen ti Apocalipsis 17:16, 17.) Din agbayag, tignayenen ni Jehova dagiti gobierno iti sistema ni Satanas (nga irepresentar ti United Nations) tapno darupenda ti palso a relihion. Ikkatendanto ti bilegna ket samsamenda ti amin a kinabaknangna. Kasla imposible a mapasamak dayta no kadagiti kallabes a dekada. Iti agdama, agpegpeggaden ti balangkantis iti bukot ti eskarlata ti marisna nga animal ngem saanto nga in-inut a maalus-os no di ket giddatonto a matnag.​—Apoc. 18:7, 8, 15-19.

MADADAEL DAGITI ATAP NGA ANIMAL

18. (a) Anianto ti aramiden ti atap nga animal, ket ania ti pagbanaganna? (b) Kas naipadto iti Daniel 2:44, ania dagiti pagarian a dadaelento ti Pagarian ti Dios? (Kitaen ti kahon iti panid 17.)

¹⁸ Kalpasan a madadael ti palso a relihion, matignayto ti atap nga animal (ti napolitikaan nga organisasion ni Satanas ditoy daga) a mangdarup iti Pagarian ti Dios. Saan a kabaelan dagiti ari ti daga a darupen ti Pagarian ti Dios idiay langit, isu nga ipapasda ti pungtotda kadagidiay adda ditoy daga a mangsupsuporta iti dayta. Ngem agresultanto daytoy iti pannakatalipuposda. (Apoc. 16:13-16; 17:12-14) Dinakamat ni Daniel ti maysa a paset dayta a gubat. (Basaen ti Daniel 2:44.) Madadaelto ti atap nga animal a nadakamat iti Apocalipsis 13:1, ti ladawanna, ken ti dua ti sarana nga atap nga animal.

19. Ania ti namnamaentayo a mapasamak, ken ania ti masapul nga aramidentayo itan?

¹⁹ Agbibiagtayon iti tiempo ti maikapito nga ulo. Awanen ti tumaud a sabali nga ulo daytoy nga animal sakbay a madadael. Ti Anglo-Americano a Turay ti Lubong isu ti kabilgan a turay inton mapunas ti palso a relihion. Natungpalen ti amin a detalye dagiti padto da Daniel ken Juan. Manamnamatayo nga asidegen ti pannakadadael ti palso a relihion ken ti gubat ti Armagedon. Nasaksakbay nga impalgak ti Dios dagita a detalye. Ngem ipangpangagtayo kadi dagiti pakdaar dagitoy a padto? (2 Ped. 1:19) Masapul ngarud a dumasigtayo itan ken Jehova ken suportarantayo ti Pagarianna.​—Apoc. 14:6, 7.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 17]

ANIA TI MATUKTUKOY NGA “AMIN DAGITOY A PAGARIAN”?

Kuna ti padto iti Daniel 2:44 a ti Pagarian ti Dios “rumekennanto ken pagpatinggaenna amin dagitoy a pagarian.” Dagiti laeng pagarian nga insimbolo ti nadumaduma a paset ti ladawan ti tuktukoyen dayta a padto.

Anianto ti mapasamak iti amin a dadduma pay a gobierno ti tao? Adda ipalgak ti padto iti Apocalipsis maipapan iti dayta. Kunana a ti “ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga” maurnongdanto maibusor ken Jehova para iti “naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” (Apoc. 16:14; 19:19-21) Ngarud, malaksid kadagiti pagarian nga inrepresentar dagiti paset ti ladawan, madadael met ti amin a dadduma pay a gobierno ti tao inton Armagedon.

Naipalgak ti Walo nga Ari

Dagiti libro a Daniel ken Apocalipsis ipalgakda saan laeng a ti kinasiasino dagiti walo nga ari, wenno turay ti tao, no di pay ket ti agsasaruno a panagparang dagita. Matarusantayo dagita a padto no maawatantayo ti kaunaan a padto a nailanad iti Biblia.

Iti intero a pakasaritaan ti tao, inorganisar ni Satanas ti bin-ina iti nadumaduma a napolitikaan nga organisasion wenno pagarian. (Luc. 4:5, 6) Nupay kasta, sumagmamano laeng a natauan a pagarian ti naaddaan iti nabileg nga impluensia iti ili ti Dios, iti man nasion ti Israel wenno iti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano. Agdagup laeng iti walo a nabileg a turay ti inladawan dagiti sirmata da Daniel ken Juan.

[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 12, 13]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

1. Egipto

2. Asiria

3. Babilonia

5. Grecia

6. Roma

ILI TI DIOS

2000 B.C.E.

Abraham

1500

Nasion ti Israel

1000

Daniel 500

B.C.E./C.E.

Juan

Israel ti Dios 500

1000

1500

2000 C.E.

[Footnotes]

[Dagiti Ladawan]

Ti dakkel a ladawan (Dan. 2:31-45)

Uppat nga animal a rimkuas iti baybay (Dan. 7:3-8, 17, 25)

Ti kalakian a karnero ken ti kalding (Dan., kap. 8)

Ti atap nga animal a pito ti ulona (Apoc. 13:1-10, 16-18)

Ti dua ti sarana nga animal ibagbagana a maaramid ti ladawan ti atap nga animal (Apoc. 13:11-15)

[Credit Lines]

Photo credits: Egypt and Rome: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Medo-Persia: Musée du Louvre, Paris