Pakasaritaan ti Biag

“Dikay Ammo No Anianto ti Pagbalinan ti Biagyo Inton Bigat”

KAS INSALAYSAY NI HERBERT JENNINGS

“Agaw-awidakon iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Ghana manipud iti puerto a siudad ti Tema idi simmardengak tapno ilugan ti maysa nga agtutubo a lalaki nga agpaili. Ginundawayak a kinasabaan. Pagarupko no naalakon ti interesna! Ngem apaman a nakadanonkami iti papananna timpuak daytoy nga agtutubo iti lugan sa nagdardaras a timmaray.”

TI NADAKAMAT a pasamak ti nangripiripak nga adda karkarna a mapaspasamak kaniak. Sakbay nga estoriaek ti napasamak, bay-andak pay a mangisalaysay no kasano a nakagtengak idiay Ghana idinto ta taga Canada-ak.

Ngalay idi ti Disiembre 1949 idiay makin-amianan a kaparanget ti Toronto, Canada. Kalkalpasmi a nagkali iti agarup maysa a metro iti kaniebian tapno agikabil iti tubo ti danum para iti maysa a baro a balay. Gapu ta malammin ken nabannogkami, linikmutmi a trabahador ti paginuduan bayat nga ur-urayenmi ti lugan a mangdagas kadakami. Ni Arnold Lorton, a maysa kadagiti trabahador, ti nangrugi a nangisalaysay maipapan “kadagiti gubgubat ken dagiti damdamag ti gubgubat,” “ti panungpalan daytoy a lubong,” ken dadduma pay a sasao a karkarna kaniak. Dagus a nagulimek ti isuamin, nasiudotda, ket dadduma ti narurod pay kenkuana. Malagipko a nakunak iti bagik, ‘Nakaturtured daytoy a tao! Awan ditoy ti mayat a dumngeg, ngem agsasao latta.’ Ngem naallukoyak iti ibagbagana. Sumagmamano la a tawen kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, ket diak pay pulos nangngegan dagidiay a bambanag iti Christadelphia a relihion ti pamiliami iti adun a kaputotan. Dimngegak a naimbag ket nakayawanak iti panangilawlawagna.

Saan a nagbayag ket immasidegak ken Arnold tapno maammuak ti ad-adu nga impormasion. No lagipek, makunak nga anian nga anus ken asi kaniak da Arnold ken ni baketna a Jean, idi maysaak pay la a naganus a 19 anyos. Agkaraapanak idi idiay pagtaenganda tapno kapatangko ida uray diak impaspasakbay ken didak inawis. Inlintegda ti pampanunotko ken tinulongandak a mangtarus kadagiti agsusupadi nga estandarte ken moralidad a nangburibor iti naganus nga isipko. Idi Oktubre 22, 1950, sangapulo a bulan kalpasan daydi panaginudomi iti igid ti dalan, nabautisaranak kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova ket naikamengak iti Willowdale Congregation sadi North York, a paset itan ti Toronto.

Irarang-ay a Kadua Dagiti Pada a Managdaydayaw

Imminget ti kasasaad iti pagtaenganmi idi naammuan ni tatangko a determinadoak nga agtultuloy iti baro a pammatik. Nabiit pay a naaksidente ni Tatang iti panagdinnungpar ti lugan a basol ti nabartek a drayber isu a masansan a narigat a pakibagayan. Narigatan ni Nanang ken dagiti addik a dua a lallaki ken dua a babbai. Kimmaro ti dimi pagkikinnaawatan gapu iti kinapudno a linaon ti Biblia. Gapuna, kasla nainsiriban para kaniak ti pumanaw tapno maliklikanmi ti agririri kadagiti dadakkelko ken makapagtultuloyak iti “dalan ti kinapudno.”​—2 Pedro 2:2.

Iti naladaw a kalgaw ti 1951, naikamengak iti maysa a bassit a kongregasion sadi Coleman, Alberta. Adda sadiay ti dua nga agtutubo a lallaki, da Ross Hunt ken Keith Robbins. Okupadoda iti amin-tiempo a panangasaba iti publiko, a pagaammo kas panag-regular pioneer. Tinulongandak a makastrek iti dayta met laeng a boluntario a ministerio. Nagbalinak a maysa kadagiti regular pioneer a ministro idi Marso 1, 1952.

Maayatanak a manglagip iti pannakaparegtak. Adu pay idi ti masapul a sursuruek ket daytoy ti pakasanayak. Idi agangay, kalpasan ti agarup makatawen a panagpayunirko iti Lethbridge Congregation, Alberta, naawatko ti diak ninamnama nga awis nga agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan. Pagserbiak ti adu a naipattopattok a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti daya a kosta ti Canada manipud Moncton, New Brunswick, agingga iti Gaspé, Quebec.

Gapu ta 24 la ti tawenko ken medio nabiitak pay iti kinapudno, nariknak a nakapuyak unay no maidilig kadagiti nataengan a Saksi a pagserbiak. Impasnekko ti nagserbi iti simmaruno a sumagmamano a bulan. Kalpasanna, sabali pay a sorpresa ti dimteng.

Eskuelaan ti Gilead ken Idiay Gold Coast

Idi Setiembre 1955, naawisak agraman ti agarup sangagasut a dadduma nga estudiante iti maika-26 a klase ti Watchtower Bible School of Gilead idiay South Lansing, New York. Apag-isu unay a kasapulak ti lima a bulan a naganetget a panagsanay ken panagadal. Lalo a rimmegtaak a naitimpuyog iti kasta a nasayaat ti pannakasanayna a grupo. Iti daydi a gundaway, adda manen napasamak a nangpabaknang iti biagko agingga ita.

Adda idi ti agtutubo a kabsat a balasang, ni Aileen Stubbs, maysa kadagiti estudiante a masansanay nga agmisionero. Nakitak ken ni Aileen ti di maisin a kinatibker, kinapraktikal, agraman ti kinapakumbaba ken kinaragsak. Ti panagkunak ket nakigtot idi sidadarasudos nga impudnok ti tarigagayko a mangikasar kenkuana. Nupay kasta, saannak a pinaay! Kas nagnumuanmi, agmisionero ni Aileen idiay Costa Rica ken mapanak met idiay Gold Coast (Ghana itan), Laud nga Africa.

Iti maysa nga agsapa idi Mayo 1956, napanak iti opisina ni Kabsat Nathan Knorr nga adda iti maikasangapulo a kadsaaran iti pasdek idiay Brooklyn, New York. Isu idi ti presidente ti Watch Tower Society. Natudinganak a kas adipen ti sanga nga opisina tapno mangasikaso iti panangasaba idiay Gold Coast, Togoland (Togo itan), Ivory Coast, (Côte d’Ivoire itan), Upper Volta (Burkina Faso itan), ken Ti Gambia.

Kasla idi kalman la a nagsaokami ken ni Kabsat Knorr. “Saan a masapul nga agtakemka a dagus,” kinunana. “Agurayka; agpaisuroka kadagiti aduan kapadasan a kakabsat sadiay. Ket inton mariknam a kabaelamon, rugiamon ti agserbi a kas adipen ti sanga nga opisina. . . . Adtoy ti surat ti pannakadutokmo. Agtakemka kalpasan ti pito nga aldaw manipud iti isasangpetmo.”

‘Pito nga aldaw laeng,’ nakunak iti bagik. ‘Ti ngay balakadna nga “agurayka”?’ Naikulengak a pimmanaw iti daydi nga interbiu.

Nagbiit a limmabas dagiti aldaw. Di nagbayag, nakatakderakon iti kakaptan ti barko, a lumasat iti East River nga asideg kadagiti opisina ti Sosiedad idiay Brooklyn, ket nangrugi ti 21 nga aldaw a panaglayagko a mapan idiay Gold Coast.

Kanayon ti panagsinnuratmi ken Aileen. Nagkitakami manen idi 1958 ket nagkasarkami idi Agosto 23 iti daydi met la a tawen. Kanayon nga agyamanak ken Jehova gapu iti nagsayaat nga asawak.

Iti las-ud ti 19 a tawen, tinagiragsakko ti pribilehio a panagserbi iti sanga nga opisina ti Sosiedad a kadua dagiti padak a misionero ken dagiti kakabsatko a taga Africa. Bayat dayta a tiempo, immadu ti bassit a miembro ti pamilia ti Bethel iti aganay a 25. Adu ti suot, paspasamak, ken panagrang-ay a napasaranmi kadagidi a tiempo. Ngem aminek, narigatanak iti napudot ken naagneb a klima. Managling-etak, masansan a napigket ti bagik, ken no dadduma, managsiksikorak. Kaskasdi, nakaragragsak a talaga ti agserbi, lalo ta immadukami idiay Ghana manipud iti nasurok la nga 6,000 nga agibumbunannag iti Pagarian idi 1956 agingga a nagbalin a 21,000 idi 1975. Makaparagsak met unay a makita a nasurok itan nga 60,000 dagiti nagaget a Saksi sadiay.

Maysa a ‘Masakbayan’ a Dikam Napakadaan

Agarup 1970 idi nagsakitak iti nakarigrigat a mainaganan. Idi nalpas ti naan-anay a medikal a pannakaeksamenko, imbagada a “nasalun-atak.” Ngem apay ngay a kanayon a nakaro ti panagsakit, panagkakapsut, ken diak pannakaidna? Dua a banag ti gapuna, ket makariribuk dagitoy. Pudno ti insurat ni Santiago: “Dikay ammo no anianto ti pagbalinan ti biagyo inton bigat.”​—Santiago 4:14.

Ti umuna a nangdillawak isu daydi kapadasak idi kinasabaak ti maysa nga agtutubo a lalaki nga inluganko agingga iti ili. Diak idi a napuotan a saoak la a sao, a pumarpartak ken bumarbara dayta bayat a bumaybayag. Idi nakadanonkami iti papananna, naklaatak idi timpuak daydi agtutubo a lalaki iti lugan sa nagdardaras a timmaray. Kaaduan a taga Ghana ti gagangay a kalmado, naanus, ken saanda a nalaka nga agpungtot. Nagpaiduma a talaga ti reaksionna. Nakatugawak a nagpampanunot. Naamirisko nga adda diperensiak. Isuna laeng ta diak ammo no ania. Ngem sigurado nga adda diperensiak.

Maikadua, kalpasan ti naminsan a panagsaritami ken Aileen maipapan iti rikriknami, kinunana: “Bueno, no awan ngarud ti sakitmo iti pisikal, dayta ket mainaig iti mental.” Sinaggaysak ngarud nga inlista ti amin a sintoma ti sakitko sa nagpakitaak iti maysa a sikiatrista. Idi imbasak ti inlistak, kinunana: “Gagangay daytoy a kasasaad. Adda manic-depressive psychosis-mo.”

Naikulengak! Nagtultuloy a kimmaro ti pannakalpayko bayat a nakidangadangak dayta iti simmaruno a dua a tawen. Nagbirbirokak iti makaagas. Ngem awan a talaga ti makaammo iti pamuspusan. Anian nga awan serserbina daydi a pannakidangadang!

Kanayon a kayatmi ti agtultuloy iti pribilehio a panagserbi iti amin-tiempo kas kalatmi iti biag, ket adu unay ti masapul a maiwakas. Namin-adu a naimpusuan ken napasnek nga inkarkararagko: “Jehova, no pagayatam, ‘agbiagak ken kasta met nga aramidek daytoy.’” (Santiago 4:15) Ngem saanna a pagayatan dayta. Kas panangawat ngarud iti kinapudno, pinanawanmi ti Ghana ken ti adu a nasinged a gagayyemmi ket nagsublikam iti Canada idi Hunio 1975.

Tumulong ni Jehova Babaen ti Ilina

Di nagbayag, naammuak a saanak a naidumduma ken saan a karkarna ti sakitko. Nakatulong unay kaniak dagiti sasao ti 1 Pedro 5:9: “[Ammuenyo] a dagiti isu met laeng a bambanag a sagsagabaen maitungtungpalda iti intero a timpuyog dagiti kakabsatyo ditoy lubong.” Gapu ta naawatak daytoy, nabigbigko no kasano a binayabayannakam a talaga ni Jehova iti daytoy simmangbay a rigat. Anian a nagsayaat ti panangsaranay kadakami ti ‘timpuyog dagiti kakabsat’ iti adu a pamay-an!

Nupay saankam a nabaknang, dinakam binaybay-an ni Jehova. Tinignayna dagiti gagayyemmi idiay Ghana a mangted kadakami iti material a tulong ken dadduma pay. Iti di mailadawan a ragsak ken ladingit, pinanawanmi dagidiay a nakasingsinged kadakami ket sinangomi daytoy di napakadaan a ‘masakbayan.’

Nagsayaat ti panangpadagus kadakami ti manang ni Aileen, ni Leonora, ken ti lakayna, ni Alvin Friesen. Naparaburda a nangipaay iti kasapulanmi iti adu a bulan. Kastoy ti sikokompiansa nga impanamnama ti maysa a nalatak a sikiatrista: “Maimbagankanton kalpasan ti innem a bulan.” Nalabit kayatna a patibkeren ti nakemko, ngem saan a pimmudno daydi a saona uray kalpasan ti innem a tawen. Iti agdama, mapaspasarak ti aw-awaganda itan a bipolar mood disorder kas pangdismular. Talaga a nasaysayaat a pangawag dayta, ngem kas pagaammo dagidiay agsagsagaba iti dayta, saan a mabalin a pangep-ep kadagiti nakaro a sintoma ti sakit iti aniaman a wagas.

Iti daydi a tiempo, agsaksakiten ni Kabsat Knorr a nakaigapuan ti ipapatayna idi Hunio 1977. Kaskasdi, inkarigatanna nga insapar ti agaramid kadagiti atiddog ken makapabileg a surat a pangliwliwa ken pammalakad kaniak. Ipatpategko dagitoy a surat agingga ita. Kasta la unay ti panangep-ep dagiti sasaona iti di nainkalintegan ken rumingringbaw a pannakaupay.

Iti ngudo ti 1975, inlusulosmi dagiti nasudi a pribilehiomi iti amin-tiempo a panagserbi ket impamaysami a tinaming ti panagpaimbagko. Agapges ti matak iti gagangay a lawag ti aldaw. Kasla putok ti paltog ti panagdengngegko kadagiti bigla a napigsa nga uni. Mariribukanak no kumaribuso ti adu a tattao. Nagrigat uray ti itatabuno laeng kadagiti Nakristianuan a gimong. Nupay kasta, impatpategko a naan-anay ti naespirituan a timpuyog. Tapno makaibturak, masansan a sumrekak iti Kingdom Hall no nakatugawen ti kaaduan ken rummuarak sakbay nga agtatakderda kalpasan ti programa.

Dakkel met a karit ti panangasaba iti publiko. No dadduma, diak pay makapagtimbre uray addakamin iti ridaw ti balay. Ngem diak sumuko, gapu ta ammok a ti ministeriotayo kaipapananna ti pannakaisalakantayo ken ti asinoman a mangipangag. (1 Timoteo 4:16) Kalpasan nga agkalmaak, padasek manen iti sumaruno a balay. Gapu iti di agsarday a pannakiramanko iti ministerio, nataginayon ti maiparbeng a naespirituan a salun-atko ken ad-adda a naadalko a daeran ti sakitko.

Gapu ta grabe ti sakit a bipolar mood disorder, ammok a pasetto latta daytan ti biagko iti daytoy agdama a sistema dagiti bambanag. Idi 1981 nagparang ti serye dagiti nagsasayaat nga artikulo iti Awake!a Gapu kadagitoy, ad-adda a natarusak ti pakaigapuan daytoy a sakit ken nasursurok dagiti mas epektibo a wagas ti panangdaer iti dayta.

Tapno Mapagballigian

Diak koma nadaeran amin daytoy no awan ti panagsakripisio ken pannakibagay ni baketko. No agay-aywankayo iti kas kaniak, sigurado nga apresiarenyo dagiti kapaliiwanna:

“Agminar a giddato nga agbaliw ti kababalin ti addaan iti mood disorder. Ti masakit, a no dadduma naragsak, makaparegta nga addaan kadagiti baro a plano ken kapanunotan, ket agbalin a napaksuyan, maup-upay, ken nauyong pay ketdi iti las-ud ti sumagmamano nga oras. Mabalin a makapungtot ken mariribuk ti sabsabali, no dida ammo a sakitna dayta. Nalawag a nasken a baliwan a dagus dagiti plano, ket mangrugi metten ti pannakidangadang ti tao iti pannakaupay wenno pannakapaay.”

Madanaganak no nakasarsarantaak. Pagaammokon a nakalidliday a “pannakalpay” ti sumaruno iti “kinaganaygay.” Iti kasasaadko, kaykayatko ti “pannakalpay” ngem ti “kinaganaygay” gapu ta masansan a makainanaak iti adu nga aldaw, ken saanak a mailaw-an iti aniaman a pagdaksan. Makatulong unay kaniak ti panangballaag ni Aileen no nakaganggantilak ken ti makaliwliwa a panangandingayna no nakaladladingitak.

Nakapegpeggad no bagim la ti pampanunotem kabayatan ti kakaro ti sakit. Mabalin nga iputong ti maysa ti bagina bayat ti panaglidayna wenno dina ikabkabilangan dagiti rikna ken tignay ti sabsabali no kadikar ti sakitna. Marigatanak idi a mangaklon iti kinapudno nga adda mental ken emosional a sakitko. Masapul a parmekek ti panangpabasol iti sabali, kas iti napaay a proyekto wenno sabali a tao, no adda problema. Masapul nga ipalagipko a kanayon iti bagik, ‘Awan ti basol dagiti adda iti aglawlawko. Siak ti adda diperensiana, saan a ti sabali.’ Agingga nga in-inut a nailinteg ti kababalinko.

Iti panaglabas dagiti tawen, agpada a nasursuromi ti agbalin a prangka ken napudno iti bagimi ken iti sabsabali maipapan iti kasasaadko. Ikagkagumaanmi a taginayonen ti naragsak a kababalin ken dikam ipalubos a ti sakit ti mangdominar iti biagmi.

Maysa a Nasaysayaat a ‘Masakbayan’

Binendisionan ken tinulongannakam ni Jehova gapu kadagiti nasged a panagkarkararag ken adu a pannakidangadangmi. Lakay ken baketkamin. Kanayon nga agpaeksamenak iti doktor ket agtultuloy a maik-ikkanak iti kalkalainganna a kaadu ti agas isu a medio nasalun-atak. Apresiarenmi ti aniaman nga ik-ikutanmi a pribilehio iti panagserbi. Agserserbiak agingga ita a kas panglakayen ti kongregasion. Kanayon nga ikagumaanmi a tulongan dagiti kapammatianmi.

Pudno ti kuna ti Santiago 4:14: “Dikay ammo no anianto ti pagbalinan ti biagyo inton bigat.” Agtultuloy a kasta ti biag iti daytoy agdama a sistema dagiti bambanag. Nupay kasta, pudno met ti kuna ti Santiago 1:12: “Naragsak ti tao nga agtultuloy nga agibtur iti pannakasuot, agsipud ta iti pannakaanamongna awatennanto ti korona ti biag, nga inkari ni Jehova kadagidiay agtultuloy nga agayat kenkuana.” Sapay koma ta agtalinaedtayo amin a natibker ita ket sagrapentayo dagiti bendision ni Jehova iti masanguanan.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Bayat ti panagmaymaysak iti art studiok

[Ladawan iti panid 26]

Kaduak ti asawak, ni Aileen

[Ladawan iti panid 28]

Iti “Agnanayon a Naimbag a Damag” nga Asamblea a naangay idiay Tema, Ghana, idi 1963