Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Nakakutkuttongak?

NAKUTTONG ken nasalun-at ni Justin ngem saan unay a maragsakan iti pammagina. “Ikagkagumaak ti medio lumukmeg,” inaminna. Isu nga iti agdama, maminlima a mangan iti agdagup ti 4,000 a calorie iti kada aldaw. Nupay kasta, kayatna pay ti lumukmeg tapno dumakkel ti maselna. Isu nga impasarunsonna: “Kaduak ti gayyemko a mariing a nasapa ket mapankami iti gym sumagmamano nga aldaw sakbay ti panagtrabaho tapno ag-weight lifting.”

Talaga a nakuttong met ni Vanessa. Ngem kapkapnekanna ti timbangna. “Idi ubingak, sangkauyawdak dagiti ubbing ken awagandak a kuttongit,” malagip ni Vanessa. “Ngem saanakon a madanagan. Basta inakseptarkon a talaga a kasta ti pammagik.”

‘Akseptarem ti pammagim.’ Kasla nasayaat dayta a pammagbaga. Ngem nalabit marigatanka a mangyaplikar iti dayta. Kas maysa a tin-edyer, mabalin nga addaka iti “kinalasbang ti kinaagtutubo.” (1 Corinto 7:36) Nangnangruna a makariribuk ti panawen a napartak ti panagbalbaliw ti bagim a pagaammo kas pubertad. Kabayatan ti pubertad, nagduduma ti kapartak ti idadakkel ti nadumaduma a paset ti bagim; mabalin a saan a proporsion dagiti takiag, gurong, ken paset ti rupam.a Mabalin a daytoy ti pagbainam ken pakariknaam a saanka a makaay-ayo. Sa agpayso pay a saan nga agpapada ti kapartak ti idadakkel ti amin nga agtutubo. Isu a nupay nabakeden wenno nakabalbalasangen ti dadduma a kapatadam, mabalin a nakuttongka pay laeng no idilig kadakuada.

Nupay adun ti naibaga maipapan kadagiti agtutubo a mangipagarup a nalukmegda, masansan a maipaspasuli dagiti agtutubo a mangipagarup a nakakutkuttongda. Nalabit talaga a kastoy ti kasasaad kadagiti sumagmamano nga etniko a grupo ken iti sumagmamano a pagilian a ti kinakuttong ket saan a mangipamatmat iti kinapintas. Kadagita a rehion, mapasaran ti nakuttong a babai ti makasair a panangsuron gapu iti “kinakullapitna.”

Dagiti ngay lallaki? Sigun iti managsirarak a ni Susan Bordo, “ipakita dagiti naaramid a panagadal iti adu a dekada sakbay ti dekada 1980 maipapan iti pammagi a no [n]agsarming dagiti babbai, bin-ig a pakapilawan ti makitada.” Dagiti ngay lallaki? Kinuna pay ni Bordo: “Agsarming dagiti lallaki ket matmatanda ti ibilangda nga OK a langa wenno kinaagpaysuanna, pagarupenda a naguguapoda pay.” Ngem kadagiti kallabes a tawen, nagbalbaliwen dayta. Tangay napaliiw ni Bordo a lallaki ti nasurok a kakapat kadagiti nagpaopera tapno gumuapoda, inaigna ti agdama nga uso iti rumayrayray nga interes dagiti agtutubo a lallaki iti kinasalun-at agraman ti “perpekto” a pammagi ti lallaki a modelo kadagiti anunsio ti makin-uneg a pagan-anay idiay Estados Unidos ken iti dadduma pay a pagilian iti Laud. Natural a dakkel ti epekto daytoy kadagiti babbarito. Mabalin a mariknada nga adda kurangda no saanda a nabaked a kas iti pammagi dagiti lallaki a modelo.

Isu a no nakuttongka, nalabit pampanunotem, ‘Ania ngata ti diperensiak?’ Ti naimbag a damag ket awan ti diperensiam.

No Apay a Nakuttongka

Para iti adu nga agtutubo, gagangay laeng a nakuttongda. Masansan a dayta ket dakes laeng nga epekto ti napartak nga idadakkel ken metabolismo a nainaig iti kinaagtutubo. Gagangay a bumannayat ti metabolismom bayat nga agmatmataenganka. Ngem no nakakutkuttongka latta uray no mangmanganka iti nasustansia, nasaysayaat no agpadoktorka tapno maammuan no adda aniaman a sakitmo, a kas iti diabetes, a mabalin a pakaigapuan ti panagkuttong.

Imbaga ti agdindinamag nga eksperto kadagiti sakit a nainaig iti pannangan a ni Steven Levenkron iti Agriingkayo!: “Malagipko ti maysa a nakakutkuttong nga agtutubo a babai a nairekomendar nga eksaminek gapu ta addaan kano iti anorexia, ket ti langana kas man la agpayso nga adda sakitna a nainaig iti pannangan. Ngem naamirisko idi agangay a pisikal, saan a sikolohikal ti problemana. Saan a naeksamen ti doktor ti pamiliada nga isut’ addaan iti Crohn’s disease, maysa a grabe a sakit iti bagis. Dayta a kamali iti panangeksamen ket mabalin a nakatayan koman daytoy a balasitang.” No addaanka iti diabetes wenno aniaman pay a sakit a pagkutkuttongam, nainsiriban a surotem a naimbag ti bilin ti doktormo.

Siempre, no dadduma, ti kinakuttong ket mabalin a sintoma ti emosional a pannakariribuk. Dakamaten ni Dr. Levenkron iti librona nga Anatomy of Anorexia ti ibagbaga ti sumagmamano a managsirarak a ti nakaad-adu a “diabetiko nga agpampannuray iti insulin ket addaan iti sakit a nainaig iti pannangan, manipud iti di magawidan a pampannangan agingga iti bulimia ken anorexia.” Matakuatan ti maysa a nalaing a doktor no adda ti kasta a sakit a nainaig iti pannangan.b

Dagiti Praktikal a Singasing

Ipapantayo a nagpadoktorkan ket naammuan a nasalun-atka uray no nakuttongka. Ania ngay itan ti aramidem? Kuna ti Biblia iti Job 8:11, (NW): “Tumayagto aya ti maysa a mula a papiro nga awan ti nalutulot a disso? Dumakkelto aya ti maysa a runo nga awan ti danum?” No kasano a nasayaat ti idadakkel ti maysa a mula iti nasayaat nga aglawlaw ken babaen ti umiso a panangaywan, kasapulam met ti balanse a taraon tapno agbalinka a nasalun-at nga adulto. Napateg daytoy agpalpalukmegka man wenno agpakpakuttongka.

Ngem saanka a pagargari a mangan iti adu a nataba tapno nadaras laeng a lumukmegka. Idi nangidaulo ti nutritionist a ni Susan Kleiner iti panagadal iti pangsubok a taraon dagiti agpappapintas iti pammagida babaen ti ehersisio ken panagdieta, naobserbaranna a nanganda iti agarup 6,000 a calorie iti kada aldaw! Ngem sigun ken ni Kleiner, “ti makapadanag a resulta daytoy a panagadal ket nanganda iti promedio a nasurok a 200 a gramo a taba iti kada aldaw. Daytat’ dandani kas iti kaadu ti taba iti dua a pakete ti mantekilia! Iti apagbiit, umdas daytan a mangpataud iti sakit iti kaaduan a tattao. No mayugali ti pannangan iti dayta, ti kasta a kaadu ti taba ti agtungpal iti panagsakit ti puso.”

Sigun iti U.S. Department of Agriculture (USDA) ti pundasion ti balanse a taraon ket buklen dagiti karbohidrato a kas iti tinapay, cereal, innapuy, ken pasta. Natnateng ken prutas dagiti sumaganad a napateg. Isingasing ti USDA a kalkalainganna laeng a kaadu ti karne ken dairy product, a kas iti gatas ken keso, ti rumbeng a makonsumo.

Tapno maammuam no ania ken no kasano kaadu ti kankanem, nalabit padasem nga isurat ti kanem iti kada aldaw. Mangitugotka iti maibulsa a kuaderno para iti makalawas, ket isuratmo amin a kanem ken no kaano a kanem dagita. Mabalin a maklaatka inton maammuam a saanka a mangmangan iti dandani kas iti kaadu ti ipagarupmo, nangnangruna no kanayon nga agap-apuraka. Kas naganaygay a tin-edyer, mabalin a laklakaem a makonsumo ti 3,000 a calorie wenno ad-adu pay iti kada aldaw! Mabalin met a maamirismo a saan a balanse ti taraonmo kas iti rumbeng a kinabalansena​—nakaad-adu dagiti taraon a nagbiit a maisagana a kas kadagiti burger ken pizza ken saan nga umdas dagiti prutas ken nateng a kankanem.

Dagiti ngay nangina a suplemento ti taraon? Mabalin a saan a nesesita dagitoy. Patien ti adu nga eksperto a magun-odam amin a sustansia a kasapulan ti bagim no nasustansia dagiti kanem. Kangrunaanna, liklikam dagiti pangbiitan a solusion a kas kadagiti anabolic steroid. Nakalkaldaang ta saan laeng a dagiti babbarito ti agab-abuso iti steroid. Kuna ti The New York Times: “Ti iyaadu dagiti babbalasitang nga agus-usar [kadagiti steroid], a medio ipagapu dagiti managsirarak a kasla maysa a kita a kasupadi ti anorexia, ket nakagtengen iti kasasaad a rinugian nga impasdek dagiti babbarito idi dekada ti 1980.” Makapakellaat a 175,000 a babbalasitang idiay Estados Unidos ti mangamin nga agtomtomarda kadagiti anabolic steroid. Nainaigen dagitoy a droga iti nagadu a nakalkaldaang a dakes nga epekto, agraman ti panagtubo dagiti di matarigagayan a buok iti rupa, saan a regular a panagregla, ken panagkanser ti suso dagiti babbai, kanser ti prostate kadagiti lallaki, ken barado nga urat ken kanser iti dalem kadagiti babbai ken lallaki. Nikaanoman saan koma a matomar dagiti steroid no saan nga ireseta ken tarawidwidan ti doktor ti pannakausarna.

Panagbalin a Naemma ken Realistiko

Ibaga ti Biblia kadatayo nga ‘agbalintayo a naemma iti pannakipagna iti Diostayo.’ (Mikias 6:8) Ti kinaemma kalikagumanna nga ammom dagiti limitasionmo. Makatulong ti kinaemma tapno agbalinka a realistiko maipapan iti langam. Awan, awan ti pagdaksan ti tarigagaymo a pumintas wenno gumuapo. Ngem awan ti magunggonaan iti nakaro a pannakaseknan iti langam​—malaksid nalabit dagiti industria ti uso ken panagdieta. Umanamong dagiti eksperto iti kinasalun-at ti pammagi nga awan la ngamin dagiti umiso a gene iti gagangay a lalaki tapno maaddaan iti maibilang a napintas a pammagi iti lubong, kasano man ti kinasustansia ti taraonna wenno kasano man kasansan ti panagehersisiona. Ket no maysaka a balasitang, nalabit saanka latta a lumukmeg uray kasano kaadu ti kanem.

Makapainteres ta ti panangasikaso bassit kadagiti kawesmo nalabit makatulong unay tapno mairemedio ti ipagarupmo a pakapilawan ti pammagim. Liklikam dagiti kawes nga ad-adda a mangipadlaw kadagita nga aspeto ti piguram. Isingasing ti dadduma ti panagkawes kadagiti napusyaw a kolor, tangay ad-adda a mangpakuttong iti langa ti nakuttong a tattao dagiti natayengteng a kolor.

Laglagipem met a napatpateg nga amang ti kinataom ngem ti langam. Inton agangay, ti makaay-ayo nga isem ken ti nasingpet a kababalin ti ad-adda a mamagbalin kenka a makaay-ayo iti sabsabali imbes a ti makita a kinabakedmo wenno ti maysa a partikular a bestidam. No kanayon a tagibassitendaka dagiti gagayyemmo gapu iti langam, agsapulka kadagiti tattao a mangipateg iti kinataom​—iti awagan ti Biblia a “ti nalimed a kinatao ti puso.” (1 Pedro 3:4) Kamaudiananna, laglagipem a “ti tao laeng kitaenna no ania ti agparang kadagiti mata; ngem no maipapan ken Jehova, kitaenna no ania ti puso.”​—1 Samuel 16:7.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 14]

Tagibassiten ti dadduma nga agtutubo ti bagida agsipud ta nakuttongda