Panangsumra iti Pannakaupay Babaen ti Panangikeddeng Kadagiti Kalat

MAYSA nga apartment iti asideg ti La Guardia Airport idiay New York ti pagnanaedan da William (Bill) Meiners ken ti baketna a ni Rose. Sadiay, ni Rose a maysa a naparabur a manangsangaili nga addan iti ngalay ti tawen a 70, ti siraragsak a mangpasangbay iti bisitana. Iti uneg ti apartment, talaga a madlaw ti maysa a tao no kasano nga iparangarang ti nadalimanek a salana a naragsak ti disposisionna. Rag-o ken kinaganaygay iti biag ti iparangarang ti makaawis a pannakaurnos ti sabong iti asideg ti pagserkan ken dagiti namaris a lamina iti diding.

Kalpasan ti sala, adda nalawag a kuarto a pagid-iddaan ti 77 ti tawennan a ni Bill, a maibangon babaen ti maipangato ken maipababa a kudson. Apaman a nakitana ti bisitana, rimmaniag dagiti matana ket immisem iti kasta unay. Kayatna koma ti bumangon, makialamano, ken umarakup, ngem dina kabaelan. Malaksid iti kannigid a takiagna, paralisado ni Bill manipud tengnged agingga iti sakana.

Tangay adu ti saksakiten ni Bill nanipud pay idi agtawen iti 26, napagsaludsodan no ania ti nakatulong kenkuana a nangdaer iti nasuroken a kagudua ti siglo. Makakatkatawa a nagkinnita da Bill ken Rose. “Awan siasinoman nga ammomi a masakit!” kuna ni Rose, bayat a nagallungogan iti intero a kuarto iti paggaakna. Immisem ni Bill gapu iti ragsak; nagsakuntip ken nagtung-ed ni Bill kas pananganamong. “Awan ti masakit ditoy,” kunana a buyogen ti agsarsarimadeng a nabangag a timek. Lallalo pay a naginnangaw da Bill ken Rose, ket di nagbayag, nagpapaggaakkamin. Nalawag a nabara pay laeng ti panaginnayat da Rose ken Bill nanipud idi nagam-ammoda idi Setiembre 1945. Napagsaludsodan manen ni Bill: “Ngem kinaagpaysona, ania dagiti napasaram a pakaupayan? Ken ania ti nakatulong kenka a nangdaer ken nangtaginayon iti naragsak a panangmatmat iti biag?” Kalpasan ti naasi a pananggutugot, immanamongen ni Bill nga agestoria. Ti sumaganad ti nakagupgopan ti sumagmamano a pannakisarita ti Agriingkayo! kada Bill ken ni baketna.

Mangrugi Dagiti Pakaupayan

Idi Oktubre 1949​—tallo a tawen kalpasan nga inkasarna ni Rose ken tallo a bulan kalpasan a naipasngay ti balasangda a ni Vicki​—naipakaammo ken Bill nga adda kanser ti tumor iti karabukobna. Naikkat ti tumor. Sumagmamano a bulan kalpasanna, adda sabali manen a pakaupayan nga impakaammo ti doktor ni Bill​—inapektaran ti kanser ti intero a larynx. “Imbagada kaniak a no diak agpa-laryngectomy​—kayatna a sawen, ipaikkatko ti intero a larynx​—dua a tawen laengen nga agbiagak.”

Naibaga kada Bill ken Rose no ania ti pagbanagan daytoy nga operasion. Ti larynx, wenno paggapuan ti timek, ket manipud puon ti dila agingga iti wangawangan ti windpipe. Adda dua a vocal cord iti uneg ti larynx. No mairuar ti angin manipud iti bara a lumasat kadagiti cord, agpigerger dagitoy ket pataudenda ti panagsao. No maikkat ti larynx, maikonekta ti windpipe iti permanente a malukatan nga abut iti sango ti tengnged. Kalpasan ti pannakaopera, aganges ti pasiente babaen daytoy nga abut​—ngem din makapagsao.

“Idi nangngegko daytoy a panangilawlawag, makaungetak,” kuna ni Bill. “Adda bassit nga anakmi, napintas ti trabahok, nagsayaat ti namnamami iti biag, ket ita mapukawen ti amin a ninamnamak.” Ngem tangay maispal ti laryngectomy ti biagna, immanamong ni Bill nga agpaopera. “Kalpasan ti operasion,” insalaysay ni Bill, “diak makaalimon. Diak makasao iti uray maysa. Nagumelak.” Idi binisita ni Rose ni Bill, makisarita laeng babaen iti panagsurat. Makapulkok daydi a tiempo. Tapno masumra daytoy a pakaupayan, masapul a mangikeddengda kadagiti baro a kalat.

Di Makapagsao ken Awanan Trabaho

Saan laeng a nagumel ni Bill gapu iti laryngectomy no di ket naawanan met iti trabaho. Mekaniko idi, ngem ita ta makaanges laengen babaen ti abut iti tengngedna, dangran ti tapuk ken asuk ti barana. Masapul nga agbirok iti sabali a trabaho. Nupay di makasao, nagpalista iti maysa nga eskuelaan tapno makasuro nga agaramid iti relo. “Kaasping dayta ti dati a trabahok,” kuna ni Bill. “Ammok ti agsangal kadagiti paset ti makina, ket no agaramidak iti relo sangalek met ti nadumaduma a piesa. Isuna laeng ta saan a 50 a libra ti timbang dagiti piesana!” Kalpasan la unay ti panageskuelana, nakastrek nga agaramid iti relo. Naragpatnan ti maysa a kalat.

Kabayatanna, rinugianen ni Bill ti timmabuno iti klase ti esophageal-speech. Iti esophageal-speech, saan a patauden dagiti vocal cord ti timek no di ket babaen ti panagpigerger ti esophagus, ti tubo a pagnaan ti taraon nga aggapu iti karabukob a mapan iti tian. Umuna, sursuruen ti maysa a tao a sul-oyen ti angin ken iturongna iti esophagus. Kalpasanna, in-inutenna nga itig-ab ti angin. Bayat a rummuar ti angin, agpigerger ti diding ti esophagus. Daytoy ti mamagtimek iti karabukob, a baliksen ti bibig ken ngiwat.

“Agtig-abak laeng idi no adu unay ti nakanko,” kuna ni Bill a nakaisem, “ngem ita, nasursurokon ti agtig-ab a kanayon. Idi, saggaysa laeng ti saok a kastoy: ‘[Agsul-oyak, agtilmonak, agtig-abak] Ko [agsul-oyak, agtilmonak, agtig-abak] musta [agsul-oyak, agtilmonak, agtig-abak] kayo?’ Narigat. Kalpasanna imbaga ti mannursurok nga uminumak iti adu a ginger ale gapu ta ti soda tulongannak nga agtig-ab. Isu a no agpasiar ni Rose a kadua ni Vicki, uminum ken agtig-abak, uminum ken agtig-ab. Inruamko dayta!”

Nupay 60 a porsiento iti amin a pasiente ti laryngectomy ti di nalaing nga agsao babaen ti esophagus, nalaing ni Bill. Idi dandani dua a tawenen ni Vicki, di inggagara a napilitan a nagsao. Inlawlawag ni Bill: “Kasaritanak ni Vicki sanak kitaen, nga agur-uray iti sungbat. Ngem diak makasao. Ad-adu manen ti ibagana, ngem diak manen makasungbat. Gapu ta masuron, mapan ken baketko ket kunana: ‘Ibagam ken ni Daddy a kasaritanak!’ Nasairak iti imbagana, isu nga inkagumaak ti agsao manen.” Naragsakan da Vicki, Rose ken ti dadduma ta nagballigi ni Bill. Naragpatna manen ti maysa a kalat.

Nagsagaba Manen iti Sabali a Pagteng

Idi arinunos ti 1951, sinaranget manen da Bill ken Rose ti baro a parikut. Gapu ta maamak dagiti doktor nga agsubli ti kanser, binalakadan dagiti doktor ni Bill nga agpa-radiation therapy. Immanamong ni Bill. Idi nalpasen ti panangagas, magagaranen a mangitultuloy iti dati nga ar-aramidna. Ngem dina impagarup nga adda manen sabali a pangta iti salun-atna!

Agarup makatawen ti limmabas. Pagammuan ta maysa nga aldaw, nagpipikel dagiti ramay ni Bill. Sumaganad, saanen a makauli iti agdan. Di nagbayag kalpasanna, natumba idi magmagna ket din makabangon. Impakita dagiti panagsukimat a ti radiation a naipaay ken Bill (nga idi a tiempo di pay unay umiso a kas itatta) ti nangdadael iti durina. Naipakaammo kenkuana a mabalin a kumaro ti kasasaadna. Imbaga pay ti maysa a doktor a “bassit” ti tsansanan nga agbiag. Nakaro ti pannakaupay da Bill ken Rose.

Nupay kasta, gapu ta inkagumaanna a sumraen ti pannakaupayna, nagpaospital ni Bill iti innem a bulan tapno ma-physical therapy. Nupay di binalbaliwan ti therapy ti kasasaadna, ti pannakayospitalna ti nangbalbaliw iti biagna​—panagbalbaliw a nangiturong kenkuana tapno maam-ammona idi agangay ni Jehova. Kasano a napasamak dayta?

Napabileg Babaen ti Pannakaawat iti Gapu ti Pannakaupayna

Nakikuarto ni Bill kadagiti 19 a paralisado a lallaki​—amin dagitoy ket Orthodox a Judio​—iti innem a bulan a kaaddana iti ospital dagiti Judio. Minalem a pagsasaritaan dagitoy a lallaki ti Biblia. Ni Bill, a mannakimisa a Baptist, ket dumdumngeg laeng. Ngem idi nakaruaren idiay ospital, adun ti nangngeganna tapno patienna a maymaysa laeng a persona ti Dios ket ti doktrina a Trinidad maikontra iti Biblia. Kas resultana, pulos a saanen a nagsubli ni Bill iti relihionna. Nupay kasta, mamati a kasapulanna ti naespirituan a pannakaiwanwan tapno madaeranna dagiti pakaupayanna iti biag. “Kanayon nga idawdawatko iti Dios a tulongannak,” kuna ni Bill, “ket nasungbatan dagiti kararagko.”

Maysa a Sabado idi 1953, simmarungkar ni Roy Douglas, maysa a lakay a kaarrubada idi, ta nadamagna ti kasasaad ni Bill. Maysa a Saksi ni Jehova ni Roy, ket kiniddawna ken Bill a makipagadal iti Biblia kenkuana. Immanamong ni Bill. Nalawlawagan ni Bill iti nabasana iti Biblia ken iti libro a “Let God Be True.”a Inranudna ti naammuanna ken Rose, isu a nakipagadal metten. Malagip ni Rose: “Naibaga kadakami idiay simbaan a ti sakit ket pannusa ti Dios, ngem impakita ti panagadalmi iti Biblia a palso daytoy. Nabang-arankami.” Kuna pay ni Bill: “Agsipud ta naammuanmi iti Biblia ti puon ti amin a parikut, agraman ti sakitko, ket dumtengto ti nasaysayaat a masanguanan, natulongankami a mangakseptar ti kasasaadko.” Idi 1954, naragpat da Bill ken Rose ti sabali manen a kalat. Nabautisaranda a dua kas Saksi ni Jehova.

Panangaramid iti Ad-adu Pay a Panagbalbaliw

Kabayatanna, nagwarasen ti paralisis ni Bill agingga a din makapagtrabaho. Tapno adda umdas a pagbiagda, ni Rose ti nagtrabaho: Ni Bill ti nagtagibalay a mangaywan ken Vicki, ket nagtrabaho ni Rose idiay kompania a pagaramidan ti relo​—a nagtrabahuanna iti 35 a tawen!

“Naragsakanak unay a nangaywan iti balasangmi,” kuna ni Bill. “Nagustuan met ni Vicki dayta. Ipagpannakkelna iti siasinoman a maam-ammona: ‘Ay-aywanak ni Daddy!’ Idi ageskuelan, tultulongak iti homework-na, ken masansan nga agay-ayamkami. Kasta met, adda nagsayaat a gundawayko a mangisuro iti Biblia kenkuana.”

Ti itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong idiay Kingdom Hall ket maysa pay a pagragsakan ni Bill ken ti pamiliana. Maysa nga oras ti panagsigkingna a mapan idiay Kingdom Hall, ngem saan a naglangan kadagiti gimong. Kalpasanna, idi immakar da Rose ken Bill iti sabali a paset ti siudad, gimmatang da Bill ken Rose iti bassit a lugan, ket ni Rose ti agmaneho no makigimongda. Nupay bassit laeng a tiempo ti panagsao ni Bill, nagpasalista iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Ilawlawag ni Bill: “Isuratko ti palawagko ket adda sabali a kabsat a mangipalawag. Kalpasan ti palawag, balakadannak ti manangaywan ti eskuelaan maipapan iti linaon ti palawag.”

Dadduma a kakongregasionan ni Bill ti timmulong met kenkuana tapno regular a makipaset iti panangasaba. Ket di nakaskasdaaw kadagidiay nakapaliiw iti debosionna, ta idi agangay, nadutokan ni Bill kas ministerial nga adipen iti kongregasion. Ket idi saanen a makapagna ken ad-adda a nagwarasen ti paralisis iti bagina, adda lattan iti apartmentna ken kamaudiananna naidaliten. Masumrana ngata daytoy a pakaupayan?

Makapnek a Dibersion

“Gapu ta agmalmalem nga addaak iti balay, nagpanunotak iti dibersion,” kuna ni Bill. “Pagay-ayatko idi ti agretrato sakbay a naparalisadoak. Isu a napanunotko a padasek nga ipinta dagiti retrato, nupay diak pay nagpimpinta iti unos ti panagbiagko. Kannawanak met, ngem paralisado ti intero a kannawanko ken ti dua a ramay ti kannigidko. Nupay kasta, gimmatang ni Rose kadagiti libro maipapan iti pamay-an ti panagpinta. Inadalko dagitoy ket rinugiak ti nagpinta babaen iti kannigidko. Impuorko ti adu nga impintak, ngem idi agangay nakasursuroakon.”

Dagiti napipintas a koleksion ti lamina a naaramid iti watercolor a mangar-arkos ita iti apartment da Bill ken Rose ti pakakitaan a naartapan ni Bill dagiti ninamnamana. “Agarup lima a tawenen ti napalabas,” kuna pay ni Bill, “nagpigerger unay ti kannigidko isu a masapul nga isardengkon ti agpinta, ngem iti adu a tawen, napnekak iti daytoy a dibersion.”

Agtalinaed a Kalat

Malagip ni Bill: “Nasuroken a 50 a tawen ti napalabas sipud idi nagsakitak. Kaskasdi a liwliwaennak pay laeng ti panagbasak ti Biblia, nangnangruna no basaek ti Salmo ken ti libro ni Job. Ket magustuak a basaen dagiti publikasion ti Watch Tower Society. Maparegtaak met unay kadagiti kakongregasionmi ken iti isasarungkar dagiti agdaldaliasat a manangaywan a mangiranud kadagiti makaparagsak a kapadasan. Mainayon pay, ti naikonektar idiay Kingdom Hall a telepono ti mangted kaniak iti gundaway nga agimdeng kadagiti gimong, ket adda pay dagiti video tape ti programa ti kombension a maawatko.

“Agyamanak ta naparaburanak iti naayat nga asawa. Iti adu a tawenen, isu ti kasingedan a kaduak. Kasta met, a pagrag-oanmi unay ti balasangmi nga agserserbi itan ken Jehova a kadua ti pamiliana. Agyamanak a nangnangruna ken Jehova gapu ta tinulongannak nga agtalinaed a nasinged kenkuana. Ita, bayat a kumapkapuy ti bagik ken timekko, sangkalagipko ti sasao ni apostol Pablo: ‘Saankami a sumuko, ngem uray pay no ti kinataomi iti ruar ket kumapkapuy, pudno a ti kinataomi iti uneg mapabpabaro iti inaldaw-aldaw.’ (2 Corinto 4:16) Wen, ti panagtalinaed a siririing iti naespirituan agingga a sibibiagak ti agtalinaed a kalatko.”

[Footnote]

[Blurb iti panid 12]

“Kalpasan ti operasion, diak makaalimon. Diak makasao iti uray maysa. Nagumelak”

[Ladawan iti panid 13]

Da Bill ken Rose itatta