TARTARO
Arig pagbaludan, naipababa a kasasaad a nangitapuakan ti Dios kadagiti nagsukir nga anghel idi kaaldawan ni Noe.
Maymaysa laeng ti nagparangan daytoy a sao iti naipaltiing a Kasuratan, iti 2 Pedro 2:4. Insurat ti apostol: “Ti Dios saan a nagteppel a mangdusa kadagiti anghel a nagbasol, no di ket, babaen ti panangitapuakna kadakuada idiay Tartaro, impanna ida kadagiti abut ti napuskol a kinasipnget tapno maidulinda a maipaay iti pannakaukom.” Ti sasao a “panangitapuakna kadakuada idiay Tartaro” ket nagtaud iti Griego a berbo a tar·ta·roʹo ket ngarud ti sao a “Tartaro” karaman a mismo iti dayta.
Ti pumadpada a teksto ket masarakan iti Judas 6: “Ket dagiti anghel a saan a nangtaginayon iti nakaisigudan a kasasaadda no di ket pinanawanda ti bukodda nga umiso a lugar a pagnaedan insaganana kadagiti agnanayon a pannakaparaut iti sidong ti napuskol a kinasipnget maipaay iti pannakaukom iti naindaklan nga aldaw.” Iti panangipakitana no kaano a dagitoy nga anghel “pinanawanda ti bukodda nga umiso a lugar a pagnaedan,” dakamaten ni Pedro ti maipapan “kadagiti espiritu a sibabalud, nga adda tiempo a nagsukirda idi a ti kinaanus ti Dios nagur-uray idi kaaldawan ni Noe, bayat a maibangbangon daydi daong.” (1Pe 3:19, 20) Daytoy ket direkta a mainaig iti salaysay iti Genesis 6:1-4 maipapan iti “annak ti pudno a Dios,” a pinanawanda ti nailangitan a pagyananda tapno makidennada iti babbai kadagidi tiempo sakbay ti Layus ket naaddaanda iti annak babaen kadakuada, a ti kakasta a putot naawaganda iti Nefilim.—Kitaenyo ti ANAK (ANNAK) TI DIOS; NEFILIM.
Manipud kadagitoy a teksto, nabatad a ti Tartaro ket kasasaad imbes nga espesipiko a lugar, yantangay dakamaten ni Pedro a dagitoy a nagsukir nga espiritu addada “kadagiti abut ti napuskol a kinasipnget,” ta uray ni Pablo dakamatenna nga addada “kadagiti nailangitan a disso” a kadagita agturturayda iti kinasipnget kas nadangkes nga espiritu a puersa. (2Pe 2:4; Efe 6:10-12) Umasping iti dayta, ti napuskol a kinasipnget ket saan a literal a kaawan ti lawag no di ket ibunga ti pannakagessatda iti lawag ti Dios gapu ta timmallikudda ken napagtalawda iti pamiliana, a maysa a nasipnget laeng a masanguanan ti agur-uray kas agnanayon a pagtungpalanda.
No kasta, ti Tartaro ket saan a kapadpada ti Hebreo a Sheol wenno ti Griego a Hades nga agpadpada a tumukoy iti gagangay a naindagaan a tanem ti sangatauan. Kas pammaneknek iti daytoy, ni apostol Pedro, nupay impakitana a ni Jesu-Kristo nangasaba kadagitoy nga “espiritu a sibabalud,” impakitana met nga inaramid ni Jesus ti kasta, saan a bayat ti tallo nga aldaw nga isu sitatabon iti Hades (Sheol), no di ket kalpasan ti panagungarna manipud Hades.—1Pe 3:18-20.
Kasta met, ti naipababa a kasasaad nga irepresentar ti Tartaro saan koma a mapagkamalian nga isu met laeng ti “mangliwengliweng” a pakaigarangugongan ni Satanas ken dagiti sairona inton agangay bayat ti sangaribu a tawen a panagturay ni Kristo. (Apo 20:1-3) Nalawag a dagiti nagsukir nga anghel naitapuakda iti Tartaro idi “kaaldawan ni Noe” (1Pe 3:20), ngem agarup 2,000 a tawen kalpasanna makitatayo nga agpakpakaasida ken Jesus “a saanna a bilinen ida a mapan iti yuyeng.”—Lu 8:26-31; kitaenyo ti MANGLIWENGLIWENG, YUYENG.
Ti sao a “Tartaro” naaramat met kadagiti pagano a mitolohia sakbay ti panawen Kristiano. Iti Iliad ni Homer, daytoy a Tartaro iti mitolohia ket nailadawan kas maysa a pagbaludan iti uneg ti daga nga ‘adda iti adayo a baba ti Hades, a kas iti daga nga adda iti baba ti langit.’ Iti dayta a naibalud dagiti nababbaba a didios, ni Cronus ken ti dadduma pay nga espiritu a Titan. Kas nakitatayon, ti Tartaro iti Biblia ket saan a lugar no di ket kasasaad, ngarud, saan a kapadpada daytoy a Tartaro iti Griego a mitolohia. Nupay kasta, napateg nga usigen a ti Tartaro iti mitolohia ket naidatag kas lugar a maipaay iti parparsua a nabilbileg ngem tao, saan a kas lugar a maipaay iti tattao. Mainaig iti dayta, adda ngarud pagaspinganda, yantangay ti Tartaro iti Kasuratan nalawag a saan a pakaipupokan dagiti natauan a kararua (idiligyo ti Mt 11:23) no di ket agpaay laeng kadagiti nadangkes nga espiritu a nabilbileg ngem tao, isuda a nagrebelde iti Dios.
Ti kasasaad a naan-anay a pannakaipababa nga iladladawan ti Tartaro ket pakpakauna iti mapasaranto ni Satanas ken dagiti sairona a pannakaitapuak iti mangliwengliweng sakbay ti panangrugi ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo. Daytoy ket sarunuento ti naan-anay a pannakadadaelda iti “maikadua nga ipapatay,” kalpasan ti panagngudo ti sangaribu a tawen.—Mt 25:41; Apo 20:1-3, 7-10, 14.