PAMILIA

Ti Hebreo a termino a mish·pa·chahʹ (pamilia), a tumukoy iti sangakabbalayan, kaipapananna met ti maysa a tribu, ili, wenno nasion. Nalawa met ti saklaw ti Griego a sao a pa·tri·aʹ. Ni Jehova a Dios ti namunganay iti urnos ti pamilia. Isu ti Ama ti nailangitan a pamiliana ken Isu ti ‘nakautangan dagiti amin a pamilia ditoy daga iti naganda.’ (Efe 3:14, 15) Pudno daytoy agsipud ta ni Jehova ti nangipasdek iti umuna a natauan a pamilia, ket pinanggepna a mapunno ti daga babaen iti dayta. Kanayonanna pay, impalubosna a ni Adan, nupay managbasol, maaddaan iti pamilia ken maaddaan iti annak “iti langana, iti ladawanna.” (Ge 5:3) Iti Biblia, sipud idin, imbatad ni Jehova nga ibilangna a nakapatpateg ti impaayna a mismo a pannakabalin ti panagpaadu, ti pamay-an a babaen iti dayta maitultuloy ti maysa a tao ti naganna ken ti linia ti pamiliana iti daga.​—Ge 38:8-10; De 25:5, 6, 11, 12.

Pakabuklan ken Pannakataginayon ti Pamilia. Iti kadaanan a Hebreo a kagimongan, ti pamilia isu ti pamunganayan a yunit. Ti pamilia ket maysa a bassit a gobierno; ti ama isu ti ulo, ken manungsungbat iti Dios; ti ina isu ti nababbaba a manangimaton kadagiti annak iti sangakabbalayan. (Ara 2:29; Heb 7:4) Ti pamilia, iti bassit a pamay-an, iyanninawna ti naindaklan a pamilia ti Dios. Ti Dios nailadawan iti Biblia kas asawa a lalaki, a ti “Jerusalem sadi ngato” ti ina dagiti annakna.​—Ga 4:26; idiligyo ti Isa 54:5.

Kadagidi tiempo dagiti patriarka, ti pamilia mabalin nga adda umaspinganna iti maysa a korporasion iti agdama a tiempo. Adda sumagmamano a banag a maibilang a kukua ti tunggal kameng ti pamilia. Ngem, kaaduanna, ti sanikua ket kukuada amin, a ti ama ti mangtartarawidwid iti pannakaaramat dayta. Ti biddut a naaramidan ti maysa a kameng ti pamilia ket naibilang a panagbiddut maikaniwas iti mismo a pamilia, nangnangruna iti ulo. Nangyeg dayta kenkuana iti umsi, ket kas ukom ti sangakabbalayan, pagrebbenganna ti mangaramid iti nasken a tignay a mangtaming iti dayta a banag.​—Ge 31:32, 34; Le 21:9; De 22:21; Jos 7:16-25.

Monogamia ti orihinal a pagalagadan nga impasdek ni Jehova maipaay iti pamilia. Nupay naannurot ti poligamia idi agangay, ti poligamia kankanayon a maikaniwas iti orihinal a prinsipio nga impasdek ti Dios. Nupay kasta, pinanuynoyanna dayta agingga iti inkeddengna a tiempo a mangisubli iti orihinal a pagalagadanna, a dayta ti inaramidna iti kongregasion Kristiano. (1Ti 3:2; Ro 7:2, 3) Iti sidong ti Linteg ti tulag, binigbigna ti kaadda ti poligamia ket kinednganna dayta tapno mapagtalinaed a nagkaykaysa ken agan-andar ti yunit ti pamilia. Ngem ni Jehova a mismo ti nagkuna: “Dayta ti makagapu a ti maysa a lalaki panawannanto ti amana ken ti inana ket masapul a makitipon iti asawana ket masapul nga agbalinda a maymaysa a lasag.” Ket ti Anakna inadawna dagitoy a sasao ket intuloyna a kinuna: “Iti kasta saandan a dua, no di ket maymaysadan a lasag. Gapuna, ti pinagsinnangol ti Dios saan koma a pagsinaen ti tao.” (Ge 2:24; Mt 19:4-6) Ipasimudaag ti rekord a naaddaan ni Adan iti maysa laeng nga asawa, a nagbalin nga “ina ti isuamin a sibibiag.” (Ge 3:20) Ti tallo nga annak ni Noe, a nangirugi iti pannakatagitao manen ti daga kalpasan ti sangalubongan a Layus, annak ida amin ti maymaysa nga ama ken maymaysa nga ina, ket maymaysa laeng ti asawa ti tunggal anak a lalaki a limmasat iti Layus.​—Ge 8:18; 9:1; 1Pe 3:20.

Iti Sidong ti Linteg ti Tulag. Idi a ti Dios impaayna ti Sangapulo a Bilin iti Israel, impaganetgetna a masapul a natarnaw ti yunit ti pamilia. Ti sasao a “dayawem ni amam ken ni inam” isu ti maikalima a bilin, ti umuna a bilin nga addaan iti kari. (De 5:16; Efe 6:2) Ti ubing a rebelioso kadagiti nagannakna ket kas iti maysa a tao a rebelioso iti urnos ti gobierno nga impasdek ti Dios kasta met a rebelioso iti Dios a mismo. No kabilenna wenno ilunodna ni amana wenno ni inana, wenno no agbalin a nakagulgulo a din magawidan, isu mapapatay. (Ex 21:15, 17; Le 20:9; De 21:18-21) Masapul a maaddaan dagiti annak iti umiso a panagbuteng kadagiti nagannakda, ket mailunod idi ti ubing a mangumsi iti amana wenno inana.​—Le 19:3; De 27:16.

Ti maikapito a bilin, “Dika makikamalala,” imparitna ti aniaman a seksual a panagdenna iti nagbaetan ti naasawaan a tao ken ti sabali iti ruar ti singgalut ti panagasawa. (Ex 20:14) Masapul a ti amin nga annak ket mayanak iti uneg ti pamilia. Ti bastardo nga anak ket saan a naikabilangan, saan met a napalubosan dagiti kaputotanna nga agbalin a kameng ti kongregasion ti Israel uray agingga iti maikasangapulo a kaputotan.​—De 23:2.

Ti maikapito a bilin imparitna ti pannakikamalala, ngarud sinaluadanna ti yunit ti pamilia; ti met maikasangapulo a bilin imparitna dagiti dakes a tarigagay, iti kasta sinalaknibanna nga ad-adda pay ti kinatarnaw ti mismo a pamilia ti maysa a tao kasta met ti sangakabbalayan ken pamilia ti sabali a tao. Daytoy a bilin sinalaknibanna ti bambanag a gagangay unay iti biag ti pamilia, awan sabali, ti balay, asawa a babai, ad-adipen, an-animal, ken dadduma pay a sanikua.​—Ex 20:17.

Iti sidong ti Linteg, naaywanan ti naannad a rekord dagiti listaan dagiti kapuonan. Ti kinatarnaw ti pamilia ad-adda pay a naipaganetget babaen iti alagaden maipapan iti tawid a daga ti kapuonan. Dagiti listaan dagiti kapuonan nangnangruna a napateg iti linia ti pamilia ni Juda ken, idi agangay, iti linia ni David a kaputotan ni Juda. Gapu iti kari a ti Mesias nga Ari dumteng babaen kadagitoy a pamilia, nainget ti pannakasaluad ti rekord ti relasion ti pamilia. Ket uray pay no ti Linteg saanna a pinagpatingga ti poligamia, nasalakniban ti kinatarnaw ti pamilia ket napagtalinaed a di nabaliwan ti listaan ti kapuonan dayta babaen kadagiti nainget a linteg a nangtarawidwid iti poligamia. Ti kinalulok wenno kinaalas saan a pulos pinanuynoyan ti Linteg. Ti annak a nayanak manipud iti poligamia wenno iti kamalala ket lehitimo, pudpudno nga annak ti ama.​—Kitaenyo ti KAMALALA.

Ti Linteg espesipiko nga imparitna dagiti pannakiasawa nga aliansa iti pito a nasion dagiti Canaanita a mapagtalaw idi manipud iti daga. (De 7:1-4) Gapu ta saan a nasalimetmetan ti nasion ti Israel daytoy a bilin, natnagda iti silo ti panagdaydayaw kadagiti ulbod a dios ket kamaudiananna kinautibo ida dagiti kabusorda. Ni Solomon ket naisangsangayan a pagarigan ti maysa a nagbasol iti kastoy a pamay-an. (Ne 13:26) Nangisayangkat da Esdras ken Nehemias kadagiti napinget a panangbalbaliw kadagiti kameng dagiti napagsubli nga Israelita a mangmulmulit idi kadagiti pamiliada ken iti mismo nga Israel babaen ti panangasawa iti ganggannaet a babbai.​—Esd 9:1, 2; 10:11; Ne 13:23-27.

Idi a ti Dios imbaonna ti bugbugtong nga Anakna ditoy daga, pinasamakna a maipasngay iti maysa a natauan a pamilia. Inyurnosna a maaddaan iti managbuteng-Dios a pannakaama ken maysa a naayat nga ina. Kas maysa nga ubing, nagpasakup ni Jesus kadagiti nagannakna ket rinaemna ida ken nagtulnog kadakuada. (Lu 2:40, 51) Uray pay idi matmatayen iti kayo a pagtutuokan, nangipakita iti panagraem ken naayat a pannakaseknan iti inana, a nalawag a balo idin, idi kinunana kenkuana: “Babai, kitaem! Ti anakmo!” ken iti adalan a dinungdungngona: “Kitaem! Ti inam!” iti kasta nabatad a bilbilinenna daytoy nga adalan nga aywananna ti inana iti mismo a pagtaenganna.​—Jn 19:26, 27.

Kasano nga ipakita ti Biblia ti kinapateg ti pamilia iti kongregasion Kristiano?

Iti kongregasion Kristiano, maibilbilang ti pamilia kas pamunganayan a yunit ti Kristiano a kagimongan. Adu a pammilin ti nadakamat iti Kristiano a Griego a Kasuratan maipapan iti relasion iti pamilia. Manen, napadayawan ti lalaki iti kinaulo iti pamilia, a ti asawa a babai agpasakup iti asawana, nga imatonanna ti sangakabbalayan iti sidong ti panangaywan ti asawa a lalaki. (1Co 11:3; 1Ti 2:11-15; 5:14) Iti panangipadisna ken Jesus kas asawa a lalaki ti ‘asawana’ a kongregasion ken kas ulo ti pamilia iti dayta, binagbagaan ni Pablo ti assawa a lallaki a ti kinauloda nabuyogan koma iti ayat, ket binalakadanna ti assawa a babbai nga agraem ken agpasakupda iti assawada. (Efe 5:21-33) Naibilin kadagiti annak nga agtulnogda kadagiti nagannakda, ket dagiti amma ti nangnangruna a naparebbengan iti responsabilidad a mangpadakkel kadagiti annak buyogen ti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.​—Efe 6:1-4.

Ti lalaki a mausar kas manangaywan iti kongregasion Kristiano, no naasawaan, masapul nga iparangarangna dagiti nangato a pagalagadan kas ulo ti pamilia, mangidaulo iti umiso a pamay-an ket agpaspasakup kenkuanan dagiti annakna, a dagitoy saanda a nagulo wenno mapabpabasol iti kinagaramugam, ta insaludsod ni Pablo: “Iti kinapudnona no ti asinoman a lalaki saanna nga ammo ti mangidaulo iti bukodna a sangakabbalayan, kasanonto ti panangaywanna iti kongregasion ti Dios?” yantangay ti kongregasion ket umasping iti maysa a pamilia. (1Ti 3:2-5; Tit 1:6) Nabagbagaan ti assawa a babbai nga ayatenda koma dagiti assawa ken annakda, managtrabahoda iti pagtaengan, ken agpasakupda iti bukodda nga assawa.​—Tit 2:4, 5.

Impadto ni Jesus a masinasina ti pamilia gapu ta adda dagiti kameng a bumusor iti kinapudno maipapan iti Dios. (Mt 10:32-37; Lu 12:51-53) Ngem ni apostol Pablo siiinget a binagbagaanna dagiti manamati a saanda a rakraken ti relasion ti panagasawa, nga inggunamgunamna daytoy maibatay iti pagimbagan ti di manamati nga asawa kasta met dagiti annak. Impaganetgetna ti dakkel a pateg ti relasion iti pamilia idi impatuldona a ti Dios matmatanna dagiti ubbing kas nasantuan, uray pay no ti di manamati nga asawa saan a nadalusan iti basbasolna babaen iti pammati ken Kristo. Iti kinapudnona, ti di manamati mabalin nga ar-aramidenna ti sumagmamano kadagiti isu met laeng a banag a, kas kinuna ni Pablo, ar-aramiden ti sumagmamano a Kristiano sakbay nga inawatda ti naimbag a damag maipapan iti Kristo. (1Co 7:10-16; 6:9-11) Ti apostol saluadanna met ti panagkaykaysa ti Nakristianuan a pamilia babaen ti panangtedna kadagiti pammilin iti assawa a lallaki ken babbai maipapan iti panangipaay iti karbengan iti panagasawa.​—1Co 7:3-5.

Ti timpuyog iti uneg ti pamilia ket nagbalin a maysa a bendision iti adu no mainaig iti Nakristianuan a pammati, “ta, asawa a babai, kasano ti pannakaammom no maisalakanmonto ti asawam? Wenno, asawa a lalaki, kasano ti pannakaammom no maisalakanmonto ti asawam?” (1Co 7:16) Paneknekan met daytoy dagiti linaon dagiti kablaaw ni apostol Pablo iti sumagmamano a sangakabbalayan. Ti sumagmamano a manamati naaddaanda iti pribilehio a mangaramat iti pagtaengan ti pamiliada kas lugar a pagtataripnongan ti kongregasion. (Ro 16:1-15) Ti Kristiano a misionero a ni Felipe ket addaan pamilia, addaan uppat a matalek a Kristiano nga annak a babbai. Isu nabendisionan iti gundaway a mangsangaili ken apostol Pablo ken kadagiti katrabahuanna iti maysa a tiempo iti pagtaenganna idiay Cesarea. (Ara 21:8-10) Ti mismo a kongregasion Kristiano ket naawagan “sangakabbalayan ti Dios,” a ni Jesu-Kristo ti kangrunaan a kameng ken ulona. Daytoy a “sangakabbalayan” bigbigenna ni Jesu-Kristo kas Bin-i a babaen kenkuana dagiti amin a pamilia iti daga bendisionandanto ti bagbagida.​—1Ti 3:15; Efe 2:19; Col 1:17, 18; Ge 22:18; 28:14.

Ti naipaltiing a Kasuratan nangipadto iti pannakaraut ti institusion ti pamilia a mangibunga iti pannakarba ti moralidad ken ti natauan a kagimongan iti ruar ti kongregasion Kristiano. Imbilang ni Pablo a ti ‘panangiparit iti panagasawa’ ket karaman kadagiti doktrina nga impaltiing dagiti sairo “kadagiti maud-udi a periodo ti tiempo.” Impadtona a “kadagiti maudi nga aldaw,” adda kasasaad nga iti dayta agraira ti kinasukir kadagiti nagannak, di kinasungdo, ken kaawan ti “nainkasigudan a panagayat,” uray pay iti nagtetengngaan dagidiay ‘addaan iti langa ti nadiosan a debosion.’ Pakdaaranna dagiti Kristiano nga umadayoda kadagiti kasta a tattao.​—1Ti 4:1-3; 2Ti 3:1-5.

Ti Babilonia a Dakkel, ti kabusor ti “babai” a kukua ti Dios (Ge 3:15; Ga 4:27) ken ti “nobia” ni Kristo (Apo 21:9), ket maysa a dakkel a “balangkantis” nga organisasion, a makiab-abig iti ar-ari ti daga. Ti kasasaadna kas “ti ina dagiti balangkantis ken ti makarimon a bambanag iti daga” ipasimudaagna a balangkantis ti “annakna a babbai,” kasta met a gapu kenkuana naparnuay ti kasta unay a di panangikankano kadagiti institusion ken bilbilin ni Jehova a Dios, a pakairamanan dagiti kalikagumanna a makatulong tapno mataginayon ti kinatarnaw ti pamilia. (Apo 17:1-6) Inkagumaanna a sulbogen dagiti dadduma tapno agbalangkantisda ket nagballigi iti panangpataud iti adu a “balangkantis” nga annak a babbai, buyogen kadagiti gandat a manglapped ken Kristo a maaddaan iti nadalus a “nobia.” Nupay kasta, ti ‘nobiana’ makalasat a naballigi, nadalus, nalinteg, maikari a maadda iti “pamilia” ni Jehova kas ti “asawa” ni Jesu-Kristo, nga agpaay iti pannakabendision ken panagrag-o ti intero nga uniberso.​—2Co 11:2, 3; Apo 19:2, 6-8; kitaenyo ti PANAGASAWA ken dadduma pay a relasion iti pamilia iti sidong ti nagan ti tunggal maysa kadagita.