PANNAKIABIG

Maiparit a seksual a panagdenna iti ruar ti Nainkasuratan a panagasawa. Ti ideya nga ipapaawat ti Hebreo a berbo a za·nahʹ ken dagiti nainaig a pormana ket panagbalangkantis, imoral a pannakidenna, wenno pannakiabig. (Ge 38:24; Ex 34:16; Os 1:2; Le 19:29) Ti Griego a sao a naipatarus a “pannakiabig” ket por·neiʹa. Maipapan kadagiti kaipapanan ti por·neiʹa, kuna ni B. F. Westcott iti librona a Saint Paul’s Epistle to the Ephesians (1906, p. 76): “Pangkaaduan a termino daytoy maipaay iti amin a panagdenna nga iparit ti linteg, (I) pannakikamalala: Os. ii. 2, 4 (LXX.); Mat. v. 32; xix. 9; (2) panagasawa nga iparit ti linteg, I Cor. v. I; (3) pannakiabig, ti kadawyan nga anag a kas iti adda ditoy [Efe 5:3].” Ti Greek-English Lexicon of the New Testament ni Bauer (rinebisar da F. W. Gingrich ken F. Danker, 1979, p. 693) depinarenna ti por·neiʹa kas “panagbalangkantis, di kinadalus, pannakiabig, iti tunggal kita ti seksual a panagdenna nga iparit ti linteg.” Ti porneia matarusan a ramanenna ti nakaro ti kinaimoralna a panangusar iti mabagbagi ti uray maysa laeng a tao; kasta met, mabalbalin nga adda dua wenno ad-adu pay a makipaspaset (a pakairamanan ti sabali pay nga immannugot a tao wenno ti maysa nga animal), agkasekso man wenno saan. (Jud 7) Ti maiparit nga aramid ti maysa a manangrames ket maibilang a pannakiabig, ngem siempre, saanna a pagbalinen a mannakiabig met ti tao a napilit a narames.

Idi a ti Dios pinagtiponna ti umuna a lalaki ken babai iti panagasawa, kinunana: “Dayta ti makagapu a ti maysa a lalaki panawannanto ti amana ken ti inana ket masapul a makitipon iti asawana ket masapul nga agbalinda a maymaysa a lasag.” (Ge 2:24) Ditoy, monogamia ti pagalagadan a naipasdek maipaay iti lalaki ken babai, ket saan a naipalubos ti kinalulok mainaig iti seksual a pannakidenna. Kasta met, saan idi a namnamaen a maadda ti panagdiborsio ken pannakiasawa manen.​—Kitaenyo ti DIBORSIO.

Iti kagimongan dagiti patriarka, dagiti matalek nga adipen ti Dios kagurada ti pannakiabig, uray no iti nagbaetan dagiti indibidual nga awanan asawa, naitulag, wenno naasawaan, ken naibilang dayta kas basol maikaniwas iti Dios.​—Ge 34:1, 2, 6, 7, 31; 38:24-26; 39:7-9.

Iti Sidong ti Linteg. Iti sidong ti Mosaiko a Linteg, ti maysa a lalaki a nakiabig iti di naitulag a babai nakalikaguman nga ikasarna ti babai ket ti gatad a panggatang kadagiti nobia (50 a siklo a pirak; $110) bayadanna iti ama ti babai, ken saanna a mabalin nga idiborsio iti amin nga al-aldawna. Uray no agkedked ti amana a mangited iti babai kenkuana tapno asawaenna, ti lalaki masapul a bayadanna iti ama ti gatad a panggatang. (Ex 22:16, 17; De 22:28, 29) Nupay kasta, no naitulag ti babai, ti lalaki maubor agingga a matay. No nagriaw ti babai idi maramrames, saan a madusa, ngem no saan a nagriaw ti naitulag a babai (iti kasta mangipasimudaag iti iyaannugot), mapapatay met.​—De 22:23-27.

Ti linteg impatawna ti dusa nga ipapatay iti maysa a babai a nakiasawa buyogen ti ulbod a panagpammarang nga isu birhen, ta nakiabig a sililimed, ngarud ipaganetget dayta ti kinasagrado ti panagasawa. No siuulbod nga inakusar ti asawana a lalaki nga isu nakaaramid iti kasta a krimen, naibilang dayta kas panangyeg iti dakkel nga umsi iti balay ti ama ti babai. Gapu iti manangpardaya a tignayna, ti lalaki ‘disiplinaen’ idi dagiti ukom, nalabit babaen ti panangbabaut, ket namulta iti 100 a siklo a pirak ($220), a ti kuarta maited iti ama kalpasanna. (De 22:13-21) Ti panagbalangkantis ti anak a babai ti maysa a padi imbabainna ti sagrado nga akem dayta a padi. Mapapatay idi ti anak a babai, kalpasanna mapuoran kas nakarimrimon. (Le 21:9; kitaenyo met ti Le 19:29.) Ti pannakiabig ti naasawaan a tao iti padana a naasawaan a tao (pannakikamalala) ket panangsalungasing iti maikapito a bilin ken maikari iti dusa nga ipapatay agpaay kadakuada a dua.​—Ex 20:14; De 5:18; 22:22.

No ti maysa a lalaki nakiabig iti adipen a babai a naitudingen nga agpaay iti sabali a lalaki, ngem saan pay a nasubbot wenno nawayawayaan, masapul a maaramid ti panangdusa, ngem saanda a mapapatay. (Le 19:20-22) Nabatad a daytoy ket gapu ta saan pay a siwayawaya ti babai ken awan naan-anay nga autoridadna kadagiti tignayna, maisupadi iti kasasaad ti siwayawaya a babai a naitulag. Ti gatad ti pannubbot saan pay a nabayadan, wenno mabalbalin a saan pay a naan-anay a nabayadan, ket adipen pay laeng a naisinggalut ken apona.

Idi a ti patangtangdanan a mammadto a ni Balaam saanna a mailunod ti Israel babaen ti panagpadles, nakasarak iti pamay-an tapno pagbalinenna ida a karurod ti Dios babaen ti panangsulbogna iti di umiso a panagtarigagay iti seksual a panagdenna. Babaen iti babbai ti Moab, sinulisogna dagiti Israelita a mangannurot iti narugit a panagdaydayaw iti sinanmabagbagi ti lalaki mainaig ken Baal ti Peor, a nakatayan ti 24,000 kadagiti annak ti Israel.​—Nu 25:1-9; 1Co 10:8 (nalablabit 1,000 a pannakaulo dagiti umili ti napapatay ken naibitay kadagiti kayo [Nu 25:4] ket ti dadduma nadadael babaen ti kampilan wenno ti saplit).

Naiparit Kadagiti Kristiano. Insubli ni Jesu-Kristo ti orihinal a pagalagadan ti Dios maipapan iti monogamia (Mt 5:32; 19:9) ket impakitana ti kinadakes ti pannakiabig babaen ti panangklasipikarna iti dayta kas karaman iti panangpapatay, panagtakaw, nadangkes a panagrasrason, ulbod a pammaneknek, ken panagtabbaaw. Impamatmatna a rummuar dagitoy manipud iti uneg ti maysa a tao, manipud iti pusona, ket mangtulaw kenkuana. (Mt 15:19, 20; Mr 7:21-23) Idi agangay, ti bagi a manarawidwid ti kongregasion Kristiano, a buklen dagiti apostol ken lallakay idiay Jerusalem, nagsurat kadagiti Kristiano idi agarup 49 K.P., a namakdaar kadakuada maibusor iti pannakiabig, ket inramanna dayta iti idolatria ken iti pannangan iti dara.​—Ara 15:20, 29; 21:25.

Ipamatmat ni apostol Pablo a ti pannakiabig ket maysa kadagiti aramid ti lasag, ti kasungani ti bunga ti espiritu ti Dios, ken mamakdaar a ti panangyugali kadagiti aramid ti lasag lapdanna ti maysa a tao iti panangtawidna iti Pagarian. (Ga 5:19-21) Ipatigmaanna a ti Kristiano rebbeng a papatayenna ti bagina “no maipapan iti pannakiabig.” (Col 3:5) Iti kinapudnona, ipakdaarna a rumbeng a saan pay ketdi nga agbalin a topiko ti panagsasarita dagiti Kristiano, ta rebbeng a nasantuanda. Umasping iti dayta, dagiti Israelita saanda a dakamaten ti nagnagan dagiti pagano a didios​—saanna a kayat a sawen a liklikanda a pakdaaran ti annakda maipapan kadagitoy a didios, no di ket saanda a dakamaten dagita buyogen ti aniaman a panangidayaw.​—Efe 5:3; Ex 23:13.

Ti pannakiabig ket salungasing a mabalin a pakaikkatan (pakailaksidan) ti maysa a tao manipud kongregasion Kristiano. (1Co 5:9-13; Heb 12:15, 16) Ilawlawag ti apostol a ti Kristiano a makiabig ket agbasol maikaniwas iti bukodna a bagi, a dagiti kameng ti bagina maipaay iti panagpaadu ket aramatenna maipaay iti ballikug a panggep. Nakaro ti pannakadangranna iti naespirituan, mulitanna ti kongregasion ti Dios, ken pagpeggadenna ti bagina iti makapapatay a saksakit a mayakar babaen ti sekso. (1Co 6:18, 19) Paidamanna dagiti Kristiano a kakabsatna kadagiti kalinteganda (1Te 4:3-7) ta (1) iserrekna ti kinarugit ken nakababain a kinamaag, buyogen ti umsi, iti uneg ti kongregasion (Heb 12:15, 16), (2) ikkatenna ti nadalus a moral a takder daydiay pakiabiganna ken, no dayta ket awanan asawa, ikkatenna ti nadalus a kasasaadna inton makiasawa, (3) ikkatenna ti nadalus a moral a pakasarsaritaan ti bukodna a pamilia, kasta met a (4) saktanna ti rikna dagiti nagannak, asawa a lalaki, wenno nobio daydiay pakiabiganna. Ti laklaksidenna ket saan a ti tao, a ti linlintegna mabalin a mangpanuynoy wenno di mangpanuynoy iti pannakiabig, no di ket ti Dios, a mangipaayto iti pannusa maipaay iti basolna.​—1Te 4:8.

Simboliko nga Usar. Ni Jehova a Dios dinakamatna ti nasion ti Israel kas “asawa a babai,” yantangay adda dayta iti tulag a pannakirelasion kenkuana. (Isa 54:5, 6) Idi a ti nasion saan a nagmatalek kenkuana, a saanna nga inkankano ti Dios ket bimmaw-ing iti sabali a nasnasion kas iti Egipto ken Asiria maipaay iti tulong ken nakialiansa kadakuada, ti Israel nayarig iti maysa a di matalek nga asawa, mannakikamalala, balangkantis, maysa a makiab-abig buyogen ti kasta unay a kinalulok. (Eze 16:15, 25-29) Iti umasping a pamay-an, no dagiti Kristiano nga adda iti dedikado a pannakirelasion iti Dios, wenno agkunkuna nga addada iti kasta a pannakirelasion, saanda nga agmatalek babaen ti pannakipasetda iti ulbod a panagdaydayaw wenno babaen ti pannakigayyemda iti lubong, maawaganda iti mannakikamalala.​—San 4:4.

Maipapan iti simboliko a kaipapanan ti por·neiʹa iti sumagmamano a teksto, kuna ni F. Zorell (Lexicon Graecum Novi Testamenti, Paris, 1961, bin. 1106): “Panagapostasia manipud iti pudno a pammati, a naaramidan nga interamente wenno sangkapaset laeng, panangpanaw iti maymaysa a pudno a Dios a ni Jahve ken ikakappon iti ganggannaet a didios [4Ar 9:22; Jer 3:2, 9; Os 6:10 kdp.; ta ti pannakikaykaysa ti Dios iti ilina naibilang a kasla maysa a kita ti naespirituan a matrimonia]: Apo 14:8; 17:2, 4; 18:3; 19:2.”​—Inkabilna dagiti adda iti braket; ti 4Ar iti Griego a Septuagint katupag ti 2Ar iti Masoretiko a teksto.

Ti Babilonia a Dakkel, a nadeskribir iti libro ti Biblia nga Apocalipsis kas maysa a balangkantis, ket simbolo ti maysa a banag a narelihiosuan. Ti nadumaduma a sektana, “Kristiano” ken pagano, ibagbagada nga isuda ket organisasion ti pudno a panagdaydayaw. Ngem nakitimpuyog iti agtuturay daytoy a lubong maipaay iti pannakabalin ken namaterialan a gunggona, ket ‘nakiabig kenkuana ti ar-ari ti daga.’ Ti narugit, nakaal-alas a pannakiabigna ket nakarimrimon iti imatang ti Dios ken nangibunga iti kasta unay a panagibukbok iti dara ken rigat ditoy daga. (Apo 17:1-6; 18:3) Gapu iti danana, lak-amennanto ti panangukom ti Dios kadagidiay mangyug-ugali iti pannakiabig, awan sabali, ti pannakadadael.​—Apo 17:16; 18:8, 9.