NAINKASIGUDAN, NAKAPARSUAAN
Ti kasasaad wenno kasisigud ti maysa a banag. Mabalin a tumukoy iti nakayanakan a katatao ti maysa, kasta met dagiti kualidad a natawidna ken aw-awidna. No dadduma, tumukoy daytoy kadagiti pisikal a karirikna ti maysa a parsua. Ti Griego a sasao a phyʹsis ken phy·si·kosʹ (ti pangiladawan [adjective] a porma) ket gagangay nga ipaulog dagiti managipatarus kas “nakaparsuaan” ken “nainkasigudan.”
Tattao ken An-animal. Nagduma ti kasisigud ti tao ken dagiti atap nga animal, ket nagduduma met ti kasisigud uray dagiti atap nga animal, kas ipakita ti sasao iti Santiago 3:7: “Ta tunggal kakikita [Gr., phyʹsis, “nainkasigudan”] ti atap nga animal kasta met ti tumatayab ken agkarkarayam a banag ken parsua iti baybay mapaamo ken napaamon ti tao [phyʹsei tei an·thro·piʹnei, “kasisigud ti tao”].” Daytoy a panagsusupadi iti “kasisigud” ket ipakitana ti panagduduma dagiti parsua ti Dios ken nataginayon daytoy a panagduduma gapu iti nadibinuan a paglintegan a ti tunggal maysa ket mangpataud iti kakikitana.—Ge 1:20-28; idiligyo ti 1Co 15:39.
Nadibinuan a Kasisigud. Kasta met, naiduma ti kasisigud dagiti espiritu a parsua ti Dios idiay langit. Dinakamat ni apostol Pedro kadagiti padana a Kristiano, dagiti naespirituan a kakabsat ni Jesu-Kristo, maipapan kadagiti “napateg ken naindaklan unay a kari, tapno babaen kadagitoy agbalinkayo a makiraman iti nadibinuan a nakaparsuaan [wenno, kasisigud] [phyʹse·os].” (2Pe 1:4) Tapno ipakita ni Pedro a daytoy ket pannakiramanda kas espiritu a persona iti dayag ni Kristo, kinunana iti umuna a suratna: “Ti Dios . . . impaayannatayo iti baro a pannakayanak [a·na·gen·neʹsas he·masʹ, “inyanaknatayo manen”] nga agturong iti maysa a sibibiag a namnama babaen ti panagungar ni Jesu-Kristo manipud kadagiti natay, nga agturong iti maysa a di agrupsa ken di natulawan ken di agkupas a tawid. Naisagana dayta iti langlangit maipaay kadakayo.” (1Pe 1:3, 4) Tapno magun-odan ti ‘nadibinuan a kasisigud,’ kasapulan a mabaliwan ti pannakaparsua babaen iti ipapatay ken panagungar kas iti imbatad ni apostol Pablo iti Umuna a Corinto kapitulo 15. Inlawlawagna a masapul a matay ti maysa a Kristiano ken masapul a mapagungar iti naiduma a bagi, naespirituan a bagi, nga agkasapulan iti panagbalbaliw.—1Co 15:36, 38, 44, 49, 51.
Nakaisigudan a Kasasaad. Dagiti Judio a kailian ni Pablo ket inawaganna iti “Judio ti nakaisigudanna,” kayatna a sawen, Judio dagiti nagannakda, manipud iti annak ni Israel, wenno Jacob.—Ga 2:15; idiligyo ti Ro 2:27.
Iti pangngarig ni Pablo maipapan iti kayo nga olibo, inawaganna dagiti pisikal a Judio kas nainkasigudan (ka·taʹ phyʹsin, “sigun iti kasisigudda”) a sangsanga ti naimula nga olibo. Kinunana kadagiti Gentil a Kristiano: “Ta no nasigpatka iti kayo nga olibo nga atap ti nakaisigudanna ket naisulbongka iti kayo nga olibo iti minuyongan maikaniwas iti nakaisigudan, anian nga ad-adda pay a dagitoy a nainkasigudan maisulbongdanto iti bukodda a kayo nga olibo!” (Ro 11:21-24) Ti atap a kayo nga olibo ket saan a nabunga, nakababbaba met a kita ti bunga ti pataudenna. Ngem kadawyan kadagiti pagilian iti Mediteraneo a ti sangsanga ti pinatanor a kayo nga olibo ket maisulbong kadagiti atap a kayo nga olibo tapno makapataud iti nasayaat a bunga. Nupay kasta, ti tuktukoyen ni Pablo ket ti saan unay a maar-aramid a panangisulbong iti sanga ti atap nga olibo iti naimula nga olibo. Inawaganna daytoy a panangisulbong kas “maikaniwas iti nainkasigudan” ken inusarna a pagarigan a mangipaganetget iti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios kadagiti Gentil idi insukatna ida kadagiti “nainkasigudan a sanga.” Adun a siglo a ‘patpatanoren’ ni Jehova dagiti Judio, idinto ta maibilang nga ‘atap’ dagiti Gentil, awananda iti pudno a relihion, ken saanda a mangpatpataud iti nasayaat a bunga. Maaramid daytoy ni Jehova babaen ti naballigi a ‘panangisulbong.’
Kasta met, kastoy ti kinuna ni Pablo iti argumentona kadagiti taga Galacia tapno mailiklikda iti panagpaadipen iti sursuro ti Judaismo: “Idi saanyo nga am-ammo ti Dios, iti kasta nagpaadipenkayo kadagidiay nga iti nakaisigudan saan a didios.” Ti mismo a namunganayan ken pannakaaramid dagitoy a nagdaydayawanda nga ulbod a didios ipakitana a saan a pudpudno a dios dagita, gapuna imposible nga agbalinda a pudno a dios. Awanan dagitoy iti karbengan nga agbalin a dios, ngem saan laeng a dayta, awananda pay iti kasta a galad a naisigud kadakuada.—Ga 4:8.
Konsiensia. Addaan ti tattao iti nakayanakan a kababalin wenno kualidad, iti kinapudnona naisiguden kadakuada sipud pay idi punganay. Nagkomento ni apostol Pablo maipapan iti konsiensia wenno paset ti konsiensia nga ik-ikutan latta uray ti managbasol a tao, nupay masansan a sumiasi iti Dios ken awan kenkuana ti linteg ti Dios. Daytoy ti mangilawlawag no apay a nakaaramid ti amin a nasion iti adu a linteg a makitunos iti kinalinteg ken kinahustisia, ken adu a tattao ti sumursurot iti sumagmamano a nasayaat a prinsipio. Kuna ni Pablo: “Ta kaanoman a dagiti tattao iti nasnasion nga awanan iti linteg aramidenda ti bambanag iti linteg sigun iti nakaisigudan, dagitoy a tattao, nupay awananda iti linteg, isuda ti linteg kadakuada. Isuda dagiti mismo a mangiparangarang ti banag ti linteg a maisurat iti puspusoda, bayat a ti konsiensiada makipagsaksaksi kadakuada ket, iti nagbabaetan ti bukodda a pampanunot, maak-akusar wenno mapakawanda pay ketdi.”—Ro 2:14, 15.
Idi inlawlawagna iti kongregasion idiay Corinto ti maipapan iti kinaulo, impalagip ni Pablo ti pagannurotan a rumbeng nga agdalungdong ti babai no agkararag wenno no agipadto iti sanguanan ti kongregasion, kas pagilasinan ti panagpasakup. Kinunana kas ilustrasion: “Saan aya a ti mismo a nakaparsuaan isurona kadakayo a no ti lalaki atiddog ti buokna, pakaibabainan kenkuana dayta; ngem no ti babai atiddog ti buokna, dayag kenkuana dayta? Agsipud ta ti buokna ti naited kenkuana imbes a dalungdong.”—1Co 11:14, 15.
Idi tukoyen ni Pablo ti “mismo a nakaparsuaan,” nabatad a saan laeng a ti “kadawyan” wenno kustombre ti ibagbagana, a dinakamatna iti bersikulo 16 mainaig iti panagaramat dagiti babbai iti dalungdong. Mabalin a dagiti natawid a galad adda met nakainaiganda iti banag nga ibilbilang dagiti Kristiano idiay Corinto kas nainkasigudan. Kadagiti taga Europa (kas dagiti Griego), no saan a maputdan ti buok dagiti babbai, gagangay nga at-atiddog dagita ngem iti buok dagiti lallaki. Ngem saan a kasta ti unnat a buok dagiti taga Daya ken taga India wenno ti kulot a buok dagiti Nangisit ken Melanesian.
Malaksid pay iti pannakaammoda nga adda dagiti natawidda a kualidad, ammo met dagiti Kristiano idiay Corinto a gagangay a pukisan dagiti lallaki ti buokda iti kalalainganna a kaatiddog. Kasta met laeng ti ar-aramiden dagiti Judio a lallaki; gapuna, ti atiddog ken saan a napukisan a buok dagiti Nazareo ket pagilasinan a saanda a tumultulad iti kaugalian ti kaaduan. (Nu 6:5) Iti sabali a bangir, gagangay a paatiddogen dagiti Judio a babbai ti buokda. (Lu 7:38; Jn 11:2) Ket iti Griego a siudad ti Corinto, no makiskisan ti ulo ti maysa a babai, wenno mapukisan ti buokna a mapaababa unay, pagilasinan dayta nga isu ket maysa nga adipen wenno naibabain a babai gapu ta naduktalan a nakiabig wenno nakikamalala.—1Co 11:6.
Gapuna, idi kinuna ni Pablo nga insuro ida ti “mismo a nakaparsuaan,” nabatad nga adda iti panunotna ti nadumaduma a banag a makaimpluensia iti ibilangda a nakaisigudan.
Idi kinuna ni Pablo a “Saan aya a ti mismo a nakaparsuaan isurona[kayo] . . . ?” saanna a pagparparangen a ti nakaparsuaan ket persona, a kasla maysa a diosa. Imbes ketdi, ti Dios inikkanna ti tao iti pannakabael nga agutob. Babaen ti panangpaliiwna ken panangutobna kadagiti bambanag nga inaramid ti Dios ken dagiti resulta ti panangaramat kadagita iti nadumaduma a pamay-an, masursuro unay ti tao no ania ti umiso. Iti kinapudnona, ti Dios ti mangisursuro, ket ti tao a siuumiso a nasursuruan ti panunotna iti Sao ti Dios mamatmatanna ti bambanag iti umiso a wagas ken mapagtutunosna dagita, iti kasta siuumiso a matarusanna no ania ti nainkasigudan wenno di nainkasigudan. Iti kastoy a pamay-an, mabalin a masanay ti konsiensia ti maysa a tao kadagitoy a bambanag, iti kasta maliklikanna ti pannakatulaw ti konsiensiana nga agbanag iti pananganamongna iti di nainkasigudan a bambanag.—Ro 1:26, 27; Tit 1:15; 1Co 8:7.
Nainkasigudan nga Usar ti Bagi. Saan a maiparbeng nga usaren dagiti lallaki ken babbai ti bagbagida iti aniaman a kayatda a saan a maitunos iti usar a nangparsuaan kadagita ti Dios. Aniaman a di nainkasigudan a panangaramat iti dayta ket basol. Ti Kasuratan deskribirenna ti kinarugit dagidiay mangar-aramid kadagitoy a banag ken ti pannakakondenarda: “Dayta ti makagapu a ti Dios inyawatna ida kadagiti nakababain a panaggartem iti sekso, ta agpadpada a dagiti babbaida sinukatanda ti nakaisigudan [phy·si·kenʹ] nga usar ti bagbagida iti maysa a maikaniwas iti nakaparsuaan; ken kasta met nga uray dagiti lallaki pinanawanda ti nakaisigudan nga usar ti babai ket simgedda a sidadawel iti derrepda iti maysa ken maysa, lallaki iti lallaki, nga ar-aramidenda no ania ti naalas ket aw-awatenda iti bagbagida ti naan-anay a supapak, a maiparbeng iti biddutda.” Ti kasta a tattao ipadpadada ti bagbagida kadagiti animal. (Ro 1:26, 27; 2Pe 2:12) Sumursurotda iti di umiso ken nainlasagan a bambanag agsipud ta, kas iti maysa nga animal, saanda nga agut-utob, awananda iti espiritualidad.—Jud 7, 10.
Nakayanakan. Ti sabali pay a Griego a sao a naipatarus a “nakaisigudan” ket geʹne·sis, literal a kaipapananna ti “nakayanakan” wenno “namunganayan.” Dinakamat ni Santiago ti maipapan iti “tao a kitkitaenna ti nakaisigudan a rupana [iti literal, ti mismo a rupa a nakayanakanna] iti maysa a pagsarmingan.” (San 1:23) Kinuna met ni Santiago a “ti dila maysa nga apuy” ket “pasgedanna ti pilid ti nakaisigudan a biag [iti literal, ti nakayanakan a siklo ti biag].” (San 3:5, 6) Mabalin a tuktukoyen ditoy ni Santiago ti maysa a pilid, kas iti pilid ti karuahe, a mabalin a mauram no pumudot ken bumegbeggang ti burayonganna. Umasping iti dayta, ti dila kabaelanna nga uramen ti intero a panagbiag a nakayanakan ti maysa a tao, a mamagbalin a nariribuk ti siklo ti biagna, a posible nga agbanag pay ketdi iti pannakadadaelna a kasla mapuoran iti apuy.