ALUTIIT

Ti termino nga “alutiit” a naaramat iti Levitico 11:29 ket tumukoy iti Hebreo a sao a tsav. Nupay kasta, ti tsav saklawenna ti adu a kita dagiti kadawyanna a babassit a reptilia nga uppat ti sakana ken addaan atitiddog nga ipus ken siksikan a lalat. Ti saksaka dayta ket adda kadagiti sikiganna, iti kasta agdisso ti buksitna iti daga uray saanna nga ipikon dagiti sakana. Nasurok nga 40 a kita ti masarakan idiay Palestina. Masarakan dagita iti kaykayo, nabara a rengrengngat ti batbato, ken kadagiti pader ken bobida dagiti pagtaengan. Nairaman ti “alutiit” kadagiti narugit nga “agpangpangen a parsua” iti Levitico 11:29. Naikuna a ti Hebreo a nagan dayta ket nagtaud iti sao a kaipapananna ti “kumpet iti daga.” Ti Hebrew and English Lexicon of the Old Testament da Brown, Driver, ken Briggs (1980, p. 839) isingasingna ti ‘lagarto’ kas patarus. Nabatad a ti Hebreo a termino a tsav ramanenna met ti pamilia nga Agamidae, ta ti katupag nga Arabiko a termino a dabb tumukoy iti Egyptian spiny-tailed lizard (Uromastix aegyptius), ti kadakkelan kadagiti kita ti Agamidae a masarakan idiay Israel.​—Kitaenyo ti ALIBUT; BANNAGAW; TEKKA.

Gagangay nga isingasing dagiti leksikon a ti Hebreo a sao a koʹach tumukoy met iti maysa a kita ti alibut. Yantangay ti kaipapanan ti ramut a sao ti nagan ket “bileg” wenno “pigsa,” mabalin a tumukoy dayta iti banias iti desierto (Varanus griseus), maysa a nabileg ken dakkel nga alibut. Agnanaed dayta iti namaga ken nadarat a desierto a luglugar. Idiay Palestina, daytoy a reptilia dumanon iti kaatiddog nga agarup 1.2 m (4 pie). Mangmangan dayta iti agruprupsa a lasag, ket karaman dayta iti listaan dagiti “narugit” a pagtaraon.​—Le 11:29, 30.

Ti sabali pay a parsua a nailanad kas narugit a pagtaraon dagiti Israelita ket tinukoy ti Hebreo a sao a choʹmet, iti Levitico 11:30. Ti sumagmamano a baro a bersion (RS; NW) ipatarusda daytoy kas “alibut.”