SAIRO

Di makita a nadangkes nga espiritu a parsua nga addaan kadagiti pannakabalin a nabilbileg ngem iti tao. Ti gagangay a Griego a sao maipaay iti sairo (daiʹmon) ket maminsan laeng nga agparang iti Kristiano a Griego a Kasuratan, iti Mateo 8:31; iti sabali pay a paset agparang ti sao a dai·moʹni·on. No dadduma, ti pneuʹma a Griego a sao maipaay iti “espiritu” ket nayaplikar kadagiti nadangkes nga espiritu, wenno sairo. (Mt 8:16) Agparang met daytoy a sao a napakuyogan iti termino a “nadangkes,” “narugit,” “umel,” ken “tuleng.”​—Lu 7:21; Mt 10:1; Mr 9:17, 25; kitaenyo ti ESPIRITU (Dagiti Espiritu a Persona).

Saan a pinarsua ti Dios dagitoy a kas sairo. Ti umuna a namagbalin iti bagina a kas sairo isu ni Satanas a Diablo (kitaenyo ti SATANAS), a nagbalin nga agturay kadagiti dadduma pay nga angheliko nga annak ti Dios isuda a namagbalin met iti bagbagida a kas sairo. (Mt 12:24, 26) Idi kaaldawan ni Noe naglasag dagiti nasukir nga anghel, nangasawada iti babbai, nagputotda iti naglaok-pulina a kaputotan a pagaammo kas Nefilim (kitaenyo ti NEFILIM), ket kalpasanna inuksobda ti nainlasagan a bagida idi immay ti Layus. (Ge 6:1-4) Nupay kasta, idi nakasublidan iti disso dagiti espiritu, saanda a napasubli ti sigud a natan-ok a saadda, ta kuna ti Judas 6: “Dagiti anghel a saan a nangtaginayon iti nakaisigudan a kasasaadda no di ket pinanawanda ti bukodda nga umiso a lugar a pagnaedan insaganana kadagiti agnanayon a pannakaparaut iti sidong ti napuskol a kinasipnget maipaay iti pannakaukom iti naindaklan nga aldaw.” (1Pe 3:19, 20) Isu nga iti daytoy laengen a kasasaadda nga adda iti napuskol a naespirituan a kinasipnget ti pangaramidanda kadagiti gannuatda. (2Pe 2:4) Nupay nabatad a napawilandan nga aglasag, dakkel pay laeng ti pannakabalin ken impluensiada kadagiti panunot ken kabibiag ti tattao, a kabaelanda pay ketdi ti umuneg ken agyan iti tattao ken an-animal, ket ipakita dagiti pasamak nga aramatenda pay ti awanan biag a bambanag a kas iti balbalay, anting-anting, ken an-anib.​—Mt 12:43-45; Lu 8:27-33; kitaenyo ti NAGUNGGAN TI SAIRO.

Amin dagita a sinasairo nga aramid ket nairanta a mamagbaw-ing kadagiti tattao maibusor ken Jehova ken iti nasin-aw a panagdaydayaw iti Dios. Gapuna, siiinget nga iparit ti linteg ni Jehova ti aniaman a kita ti sinasairo nga aramid. (De 18:10-12) Nupay kasta, kasta unay ti pannakaisiasi ti nasungit nga Israel ta insakripisioda pay ti annakda a lallaki ken babbai kadagiti sairo. (Sal 106:37; De 32:17; 2Cr 11:15) Idi adda ni Jesus ditoy daga, nasaknap unay ti impluensia dagiti sairo, ket ti sumagmamano kadagiti kadakkelan a milagrona isu ti panangparuar kadagiti nadangkes nga espiritu manipud kadagiti nabiktima a tattao. (Mt 8:31, 32; 9:33, 34; Mr 1:39; 7:26-30; Lu 8:2; 13:32) Impaayan ni Jesus ti kasta a pannakabalin dagiti 12 nga apostolna ken kadagiti 70 nga imbaonna, iti kasta kabaelanda met a paruaren dagiti sairo babaen ti nagan ni Jesus.​—Mt 10:8; Mr 3:14, 15; 6:13; Lu 9:1; 10:17.

Makita met ita ti kasta nga impluensia dagiti sairo iti natauan nga ar-aramid. Pudno pay laeng a “ti bambanag nga isakripisio dagiti nasion isakripisioda kadagiti sairo.” (1Co 10:20) Iti maudi a libro ti Biblia, ti “palgaak ni Jesu-Kristo, nga inted kenkuana ti Dios, tapno ipakitana kadagiti adipenna ti bambanag a masapul a maaramid iti mabiit,” naipaay ti naimpadtuan a pammakdaar maipapan iti limmanlan nga aramid dagiti sairo ditoy daga. (Apo 1:1) “Naitapuak ti dakkel a dragon, ti kadaanan a serpiente, daydiay naawagan iti Diablo ken Satanas, a mangyaw-awan iti intero a mapagnaedan a daga; isu naitapuak iti daga, ket dagiti anghelna [dagiti sairo] naitapuakda a naikanunong kenkuana. Gapu itoy . . . asi pay ti daga ken ti baybay, agsipud ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan iti dakkel nga unget, yantangay ammona nga ababan ti periodo ti tiempona.” (Apo 12:9, 12) Dagiti narugit, kasla tukak nga ebkas “ket, iti kinapudnona, ebkas nga impaltiing dagiti sairo ket agaramidda kadagiti pagilasinan, ket mapanda iti ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga, tapno urnongenda ida a sangsangkamaysa iti gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”​—Apo 16:13, 14.

Ngarud, masapul a makidangadang a sipipinget dagiti Kristiano maibusor kadagitoy a di makita a nadangkes nga espiritu. Kuna ni Santiago idi ikalkalinteganna a saan nga umdas ti panamati laeng: “Patiem kadi nga adda maymaysa a Dios? Naimbag unay ti ar-aramidem. Ket kaskasdi a mamati dagiti sairo ken agpigergerda.” (San 2:19) “Kadagiti maudi a periodo ti tiempo,” impakdaar ni Pablo, “umikayto ti sumagmamano manipud iti pammati, nga ipangagda dagiti makayaw-awan a naipaltiing a sasao ken sursuro dagiti sairo.” (1Ti 4:1) Ti maysa a tao saanna a mabalin a paggiddanen ti pannangan iti lamisaan ni Jehova ken iti lamisaan dagiti sairo. (1Co 10:21) Ngarud, ti matalek masapul a makidangadang a sipipinget maibusor iti Diablo ken kadagiti sairona, “maibusor kadagiti agturay iti lubong daytoy a kinasipnget, maibusor kadagiti nadangkes nga espiritu a puersa kadagiti nailangitan a disso.”​—Efe 6:12.

Ania dagiti sairo sigun kadagiti Griego a kinaskasabaan ni Pablo?

Daytoy a pannakaaramat ti sao a “sairo” ket nakedngan ken espesipiko no idilig kadagiti kapanunotan dagiti nagkauna a pilosopo ken iti pamay-an a pannakaaramat dayta a sao iti klasikal a Griego. Mainaig itoy kunaen ti Theological Dictionary of the New Testament, inurnos ni G. Kittel (Tomo II, p. 8): “Ti kaipapanan ti pangiladawan a sao [dai·moʹni·os] silalawag unay nga ipakitana dagiti nakaidumaan ti Gr[iego] a kapanunotan maipapan kadagiti sairo, ta ipasimudaagna daydiay nabilbileg ngem iti natauan a pannakabalin ket ngarud maikuna nga ibaballaet dayta dagiti nangatngato a pannakabalin, nga agpaay a pagimbagan wenno pagdaksan. [Ti to dai·moʹni·on] kadagiti mannurat sakbay ti panawen-Kristiano ket mabalin nga aramaten iti kaipapanan a ‘nadibinuan.’” (Impatarus ken inurnos ni G. Bromiley, 1971) Idi nakisupiatda ken Pablo, impapan ti sumagmamano nga Epicureo ken Estoico a pilosopo: “Kasla maysa a manangibunannag kadagiti ganggannaet a didiosen [Gr., dai·mo·niʹon].”​—Ara 17:18.

Idi agsasao ni Pablo kadagiti taga Atenas, nagaramat iti nagtipon a porma ti Griego a sao a daiʹmon, a kunkunana: “Kasla ad-adda a managbutengkayo kadagiti didiosen [Gr., dei·si·dai·mo·ne·steʹrous; Latin a Vulgate, ‘ad-adda a managanito’] ngem ti dadduma.” (Ara 17:22) Kuna ni F. F. Bruce kas komentona iti daytoy a nagtipon a sao: “Ti konteksto ti mangikeddeng no daytoy a sao ket naaramat iti nasaysayaat wenno dakdakes a kaipapananna. Iti kinapudnona, saan a nalawag dayta kas iti sao a ‘relihioso’ ket ditoy kasayaatan nga ipatarusmi kas ‘relihioso unay.’ Ngem ti ‘managanito’ nga inaramat ti AV ket saan a naan-anay a kamali; ti panangmatmat ni Pablo iti relihionda ket kaaduanna a panaganito, a kas met laeng kadagiti Epicureo, nupay sabali dagiti nakaibatayanna.”​—The Acts of the Apostles, 1970, p. 335.

Idi nagsao ken Ari Herodes Agripa II, kinuna ni Festo nga addaan dagiti Judio kadagiti pannakisupiat ken Pablo maipapan iti “panagdayaw[da] iti didiosen [Gr., dei·si·dai·mo·niʹas; Latin a Vulgate, ‘panaganito’].” (Ara 25:19) Napaliiw ni F. F. Bruce a daytoy a Griego a sao ket “mabalin nga ipatarus lattan a ‘panaganito’ (kas iti AV). Ti katupag a pangiladawan a sao ket agparang iti [Aramid] 17:22 a saan met a nalawag ti kaipapananna.”​—Commentary on the Book of the Acts, 1971, p. 483.

Kitaenyo ti SUKOG-KALDING A SAIRO.