Pudpudno Kadi Dagiti Apokripal nga Ebanghelio?

“MAKAPAKIGTOT daytoy! Sigurado nga adu ti madismaya.” “Daytoy ti mangbalbaliw iti pannakaawattayo iti nagkauna a Kristianidad.” Kasta ti komento dagiti eskolar a maragragsakan iti publikasion nga “Ebanghelio ni Judas,” maysa a sinurat a naipagarup a napukaw iti nasurok a 1,600 a tawen (naipakita iti ngato).

Nariing ti interes dagiti tattao maipapan iti kakasta nga apokripal nga ebanghelio. Kunaen ti dadduma a dagitoy a sinurat ti mangibutaktak kadagiti nabayagen a nailimed a napapateg a paspasamak ken pannursuro maipapan iti biag ni Jesus. Ngem ania dagiti apokripal nga ebanghelio? Talaga kadi nga adda linaonda a kinapudno maipapan ken Jesus ken iti Kristianidad a saantayo a masarakan iti Biblia?

Dagiti Kanonikal ken Apokripal nga Ebanghelio

Iti nagbaetan ti tawen 41 ken 98 C.E., insurat da Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan ti “pakasaritaan ni Jesu-Kristo.” (Mateo 1:1) Dagitoy a salaysay ket maaw-awagan met kas ebanghelio, kayatna a sawen, “naimbag a damag” maipapan ken Jesu-Kristo.​—Marcos 1:1.

Mabalin nga adda dagiti estoria ken dadduma pay a sursurat maipapan ken Jesus. Ngem dagitoy laeng uppat nga Ebanghelio ti maibilang nga impaltiing ti Dios ken maikari a paset ti Nasantuan a Kasuratan. Dagitoy ti mangipaay iti “kinapudno ti bambanag” maipapan iti panagbiag ni Jesus ditoy daga ken dagiti insurona. (Lucas 1:1-4; Aramid 1:1, 2; 2 Timoteo 3:16, 17) Agpapada a nadakamat dagitoy nga uppat nga Ebanghelio kadagiti nagkauna a katalogo wenno listaan dagiti libro ti Kristiano a Griego a Kasuratan. Awan ti rason a pagduaduaan ti kinaumiso dagitoy kas paset ti naipaltiing a Sao ti Dios.

Ngem idi agangay, nagruar ti dadduma pay a sinurat a naibilang met kano nga ebanghelio. Naawagan dagitoy iti “apokripal.”a

Idi ngudo ti maikadua a siglo, insurat ni Irenaeus ti Lyon a dagidiay nagapostata a Kristiano nagaramidda iti “nakaad-adu a parparbo ken mamadpadakes a libro,” a pakairamanan dagiti ebanghelio a “pinartuatda, tapno matikaw ti pampanunot dagiti nakuneng a tattao.” Gapuna, naibilang dagiti apokripal nga ebanghelio kas dakes a basaen ken saan a rumbeng nga ikutan.

Ngem dagiti monghe ken managkopia idi Edad Media kinopia ken indulinda dagita a sinurat. Idi maika-19 a siglo, immadu ti naginteres iti dayta ket rimmuar ti adu a koleksion ti apokripal a sursurat ken dagiti rebisado nga edision dagita, a pakairamanan ti sumagmamano nga ebanghelio. Iti agdama, adda dagiti edision a naipablaak iti adu a dadakkel a lenguahe.

Dagiti Apokripal nga Ebanghelio: Ulbod a Salaysay Maipapan ken Jesus

Masansan a dagiti apokripal nga ebanghelio itampokda dagiti tattao a bassit wenno awan pay ketdi ti naibaga maipapan kadakuada kadagiti orihinal wenno kanonikal nga Ebanghelio. Wenno mangparboda kadagiti pasamak iti panagubing ni Jesus. Usigem ti sumagmamano a pagarigan.

◼ Ti “Nagkauna nga Ebanghelio ni Santiago,” a naawagan met “Ti Pannakayanak ni Maria,” iladawanna ti pannakayanak ken panagubing ni Maria kasta met ti pannakiasawana ken Jose. Umiso laeng a naibilang kas narelihiosuan a sarsarita ken parparbo nga estoria. Suportaranna ti sursuro nga agnanayon a birhen ni Maria ken nalawag a naisurat a mangitan-ok kenkuana.​—Mateo 1:24, 25; 13:55, 56.

◼ Ti “Ebanghelio ni Tomas iti Panagubing ni Jesus” salaysayenna ti biag ni Jesus manipud 5 agingga idi 12 ti tawenna ken ibagana a nagaramid ni Jesus kadagiti imposible a milagro. (Kitaem ti Juan 2:11.) Naiparang ni Jesus kas naloko, managpungpungtot, managibales, nga inaramatna ti pannakabalinna tapno agibales kadagiti mannursuro, kaarruba, ken padana nga ubbing, a dadduma kadakuada ti binulsek, pinukolan, wenno pinatayna pay ketdi.

◼ Ti dadduma nga apokripal nga ebanghelio, kas iti “Ebanghelio ni Pedro,” salaysayenda dagiti pasamak mainaig iti pannakausig, ipapatay, ken panagungar ni Jesus. Ti sabsabali pay, kas iti “Aramid ni Pilato,” a paset ti “Ebanghelio ni Nicodemo,” ket naipamaysa kadagiti tattao a nairaman kadagita a pasamak. Saan a nakappapati dagitoy a sinurat gapu iti linaonda a parparbo a detalye ken tattao. Ti “Ebanghelio ni Pedro” palag-anenna ti basol ni Poncio Pilato ken deskribirenna ti panagungar ni Jesus iti di nakappapati a pamay-an.

Dagiti Apokripal nga Ebanghelio ken ti Panagapostata Manipud iti Kristianidad

Idi Disiembre 1945 iti asideg ti Nag Hammadi, iti Makinngato nga Egipto, nakasarak dagiti mannalon iti 13 a manuskrito a papiro a naglaon iti 52 a sinurat. Dagitoy a dokumento idi maikapat a siglo ket naikuna nga inaramid ti maysa a relihioso ken pilosopiko a grupo a naawagan Gnostisismo. Namulitan ti pampanunot dagiti agkunkuna a Kristiano gapu ta daytoy a grupo pinaglalaokna ti mistisismo, paganismo, Griego a pilosopia, Judaismo, ken Kristianismo.​—1 Timoteo 6:20, 21.

Ti “Ebanghelio ni Tomas,” ti “Ebanghelio ni Felipe,” ken ti “Ebanghelio ti Kinapudno,” a karaman iti koleksion ti “Nag Hammadi Library,” pagparangenda a nagtaud ken Jesus ti nagduduma a kapanunotan dagiti Gnostiko. Ti nabiit pay a nasarakan nga “Ebanghelio ni Judas” ket naibilang met a karaman kadagiti Gnostiko nga ebanghelio. Iladawanna ni Judas kas nasingpet ken kakaisuna nga apostol a talaga a makaam-ammo ken Jesus. Kuna ti maysa nga eksperto iti daytoy nga ebanghelio a nailadawan ni Jesus kas “maysa a mannursuro ken manangipalgak iti sirib ken pannakaammo, saan a manangisalakan a natay para iti basbasol ti lubong.” Isuro dagiti naipaltiing nga Ebanghelio a natay ni Jesus kas sakripisio para iti basbasol ti lubong. (Mateo 20:28; 26:28; 1 Juan 2:1, 2) Nabatad ngarud a naaramid dagiti Gnostiko nga ebanghelio kas mangdadael, imbes a mangpabileg, iti panamati iti Biblia.​—Aramid 20:30.

Dagiti Mapagtalkan nga Ebanghelio

Matakuatam a palso dagita dagiti apokripal nga ebanghelio no idiligmo kadagiti kanonikal nga Ebanghelio. Nabatad a saan nga inwanwan ti Dios ti pannakaisuratda. (2 Timoteo 1:13) Insurat dagita ti tattao a di pulos makaam-ammo ken Jesus ken kadagiti apostolna, isu nga awan ti ipalgakda a kinapudno maipapan ken Jesus ken iti Kristianidad. Imbes ketdi, naglaonda kadagiti di umiso ken parparbo a salaysay nga awan maitulongda iti panangammo ken Jesus ken iti pannursurona.​—1 Timoteo 4:1, 2.

Iti sabali a bangir, karaman da Mateo ken Juan kadagiti 12 nga apostol; idinto ta da Marcos ken Lucas ket nasinged a kakadua da apostol Pedro ken Pablo. Inwanwan ida ti nasantuan nga espiritu ti Dios idi insuratda dagita nga Ebanghelio. (2 Timoteo 3:14-17) Gapuna, umdas ti linaon dagiti uppat nga Ebanghelio tapno patientayo a “ni Jesus isu ti Kristo nga Anak ti Dios.”​—Juan 20:31.

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock