Dizẹmba

Jehova be mhọn ọne ahu nin ọle rẹ riọ ẹbho ne yu kpanọ? Ehe! Ọle hi “Ọnọn Ke Okhun Nẹ.” (Arẹm. 1:8) Bhiriọ, ọle mhọn ahu nẹ eghian nọn hi ki rẹ khin rẹ dọ sẹbhi uu. (1 Kọr. 15:26) Emhin ọbhebhe nọn re imhan rẹọbhọ ghe Osẹnobulua dẹ sabọ riọ ẹbho ne yu kpanọ hi, Jehova sabọ wo manman ye emhin re. Arẹmiẹn ene ahiẹnhiẹn wo manman bun, ọle mhọn elin nin ọle tie ọdeọde bhi ẹwẹ ele. (Isa. 40:26) Sẹyẹ, ẹbho ne yu ribhi ayere nọnsọle. (Job 14:13; Luk 20:38) Ọ ida nọghọ ọle rẹ ye emhin rebhe re rẹji ẹbho nin ọle da riọ kpanọ, rẹ dọ sẹbhi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin, emhin ne sunu ji ele bhi iẹnlẹn, bi emhin nin ele ka lẹn. Mhan dẹ sabọ rẹọbhi ive nin Jehova ve nin ọle rẹ riọ ẹbho ne yu kpanọ bhi ẹghe odalo, ranmhude mhan lẹnmhin ghe ọ ghọn ọlẹn rẹ lu ọle. Sẹyẹ, ọle mhọn ọne ahu nin ọle rẹ lu ọle. Bha ji mhan fẹ emhin ọbhebhe ghe nọn re imhan rẹọbhi ọne ive nan: Jehova ka lu ọle bhi ẹghe nọn gbera. Bhi ẹghe ẹdẹlẹ, ọle da re ahu nin ikpea eso rẹ dọ sẹbhi Jesu rẹ riọ ẹbho kpanọ bhi uu. w23.04 9-10 ¶7-9

Ahamiẹn mhan re uwedẹ ẹkpẹn bi ẹkẹ nọn fu rẹ ne ẹbho zilo, asabọmiẹn ọ dẹ re ele ka mhan ehọ yẹ deba mhan ha zilo. Bhi obọ nọnkẹle, ahamiẹn nin ọria rẹ gheghe ne mhan ha gbugan, la re imhan ha zọọjiẹ zẹle nin ọle da nọọn mhan inọnta, mhan ida riia ẹghe a rẹ wanniẹn ọlẹn. (Prov. 26:4) Asabọmiẹn ẹbho ne sẹnian ida bun. Ọkpakinọn, ene bunbun dẹ ha ho nin ele ka mhan ehọ. Bhi ọsi ẹmhọanta, elele manman wo nabhọre sade mhan re ẹkẹ nọn fu lu emhin. Bhii ji Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ ku egbe ọi sade uwẹ re ewanniẹn ọbhi inọnta ne manman kaka, la sade ẹbho re uwẹ zọọjiẹ. Yere ghe uwedẹ ekpẹn nin uwẹ rẹ ne ẹbho lu emhin, dẹ sabọ rẹkpa beji a ha da miẹn ghe uwedẹ kẹkẹ nin ẹbho rẹ ghe emhin bha si ovan re. Ẹkẹ nọn fu nin uwẹ mhọn bi uwedẹ ekpẹn nin uwẹ rẹ ne ẹbho talọ dẹ sabọ rẹkpa ẹbho eso rẹ fi uwedẹ nin ele rẹ ghe mhan bi ẹmhọanta ne ribhi Baibo denọ. Wo ha “muegbe ọbhi otọ ẹghe rebhe” rẹ ha tẹmhọn ebi uwẹ rẹọ ọi man ẹbho, “re uwedẹ ekpẹn bi ọkhọle nọn lọre” rẹ lu ọle. (1 Pita 3:15) Bha wo ji mhan dọnmhegbe ha mhọn ẹkẹ nọn fu! w23.09 19 ¶18-19

Bha ji mhan fẹ idia enẹn ghe nin mhan ha da sabọ re iziẹngbe man. Ọhẹnhẹn, ọria nọn mhọn iziẹngbe ikẹ miẹn ohu. Ọle dọnmhegbe rẹ ku egbe ọi sade ẹbho re ohu re ọle, sẹyẹ ọle ilu haosa. Ọle ibha-bha mun ẹbho sade emhin nyọn mun ọlen. (Ex. 34:6) Ọzeva, ọria nọn mhọn iziẹngbe ku egbe ọi beji ọle rẹ mundia khẹ emhin. Ahamiẹn emhin nin ọle khẹ bha kẹ sobọ beji ọle rẹ ha mhọn bhi ọkhọle, ọle idọ ha ha-yo-ha-re, la ha fi bhi ẹlo. (Mat. 18:​26, 27) Ọzea, ọria nọn mhọn iziẹngbe idọ ha lu emhin ghaghagha. Ọrẹyiriọ, ọria nọn mhọn iziẹngbe da ha mhọn emhin kpataki nin ọle ho nin ọle lu, ọle wo ire otua-otua san fiọbhọ, la lu ọle fiara-fiara. Ọkpakinọn, ọle rẹ ẹghe nọn tan bhi otọ rẹ mhanmhan emhin nin ọle ho nin ọle lu. Ẹghenin ọle ki lu ọle nọnsẹn. Ọzenẹn, ọria nọn mhọn iziẹngbe dọnmhegbe nin ọle hẹi ha zaka-zunyọn sade ọle ziẹngbe ọkakale. Ọria nọn mhọn iziẹngbe dọnmhegbe rẹ ha ria eria nyan emhin esili ne sunu ji ọle bhi iẹnlẹn beji ọle rẹ ziẹngbe idia nin ọle ye. (Kol. 1:11) Ọkhẹke nin ẹbho nesi Jehova ha re iziẹngbe man bhi ene uwedẹ kẹkẹ nin mhan tẹmhọnlẹn nan. w23.08 20-21 ¶3-6

Emhin kpataki nọn zẹle nin mhan ha da ha gbega ọkhọle nọnsẹmhan hi, Jehova fẹ ọle ghe. Ọnan rẹman ghe, Jehova daghe gbera ebi eria daghe bhi egbe mhan. Ọle lẹn unan ọria nin mhan gene khin bhi ẹkẹ ọkhọle. Ọle dẹ hoẹmhọn mhan sade mhan ria eria nyan ọta ẹwanlẹn nesọle ne ha rẹkpa mhan rẹ sabọ miẹn iẹnlẹn ighegheghe. (Jọn. 4:14) Mhan da ha lu iriọ, uwedẹ esankan nin ẹbho rẹ nyẹnlẹn bhi ọne agbọn nan ẹlẹnan, bi ohoghe nin Esu rẹ khian ida sabọ rẹso mhan. (1 Jọn. 5:​18, 19) Beji mhan ha rẹ manman ha sikẹ Jehova, oyẹẹ bi ekpẹn nin mhan mhọn da ọle ki ha tuẹn okhun. Ranmhude mhan bha ho nin mhan lu emhin nọn ha ba Aba mhan bhi egbe, mhan ida dọ ha ria ẹmhọn emhin nọn bha gba, nan rẹ ha biẹn nin mhan rẹ dọ lu ọle. Obhio mhan natiọle Marta nọn na bhi Croatia vae nọn kuẹlo da edọnmhẹn nin ọle rẹ gboghẹ da gbẹn yọle: “Ọ da wo ha nọghọ mẹn rẹ ha ria eria nọnsẹn, yẹ rẹ sabọ khọn ọne ọkhọle nin mẹn rẹ lu emhin nọn bha gba. Ọkpakinọn, ofẹn nin mẹn mhọn da Jehova hi emhin nọn gbega mẹn.” Be ọ rẹ gbega ọle yẹ? Marta da yọle ghe, ọle da ria eria nyan emhin ne imhẹn ne da nabhọre sade ọle dọ lu emhin nọn bha gba. Mhan dẹ yẹ sabọ lu iriọ. w23.06 20-21 ¶3-4

Jesu lẹnmhin ghe iho nọnsi Jehova hi, nin ọle rẹ kpe elin nọnsọle khia bhi itọn rebhe nan rẹ sin ọlẹn. Ọnin zẹle nin Jesu da man ene rẹkhan ọlẹn nin ele re inian ha bhii: “Aba mhan nọn ribhi okhun, ji ẹbho rebhe kpe elin nọnsẹ khia.” (Mat. 6:9) Jesu lẹnmhin ghe ọnan hi ẹmhọn nọn ke okhun nẹ nọn rẹtẹ eria rebhe. Ọria i ribhi otọ la bhi okhun nọn sẹ dọnmhegbe rẹ kpe elin nọnsi Jehova khia sẹbii Jesu. Ọrẹyiriọ, emhin ebe nela eghian Jesu yọle ghe ọle lu bhi ẹghe nan rẹ mun ọlẹn? Ele da yọle ghe ọle re unun riia elin nọnsi Osẹnobulua a. Jesu lẹnmhin ghe emhin ebe i ribhọ nọn khọ sẹbhi nan rẹ re unun riia elin nọn khiale nọnsi Aba ọle a. Ọle da wo ha kpokpo egbe ranmhude inian ọ ki dọ diabe ghe, ranmhude ọle re unun je Osẹnobulua zẹle nin ẹbho da ho nin ele mun ọlẹn yẹ gbe ọle a. Asabọmiẹn ọnan zẹle nin ọle da “manman ha ribhi ọbalọ” bhi ene ẹghe ọkuẹsẹ a mun ọlẹn.—Luk 22:​41-44. w24.02 11 ¶11

Bhi ọne unẹ ọsi iẹnlẹn nan, ọkhẹke nin mhan hoẹmhọn Jehova bi Jesu gbera ẹbho bhi azagba-uwa nọnsẹmhan. (Mat. 10:37) Ọkpakinọn, ọnan bha rẹman ghe mhan dẹ fikekegbe ẹsọn ne khẹke mhan bhi azagba-uwa, bọsi ghe ele si mhan obọ re ikeke rẹ ha lu emhin ne ti Osẹnobulua bi Jesu bhọ. Ọkpakinọn, nin Osẹnobulua bi Jesu da ha re ẹlo esili ghe mhan, ọkhẹke nin mhan ha miẹnsọn nọn khẹke mhan bhi azagba-uwa. (1 Tim. 5:​4, 8) Mhan ha lu iriọ, mhan ki manman ha ghọnghọn. Bhi ọsi ẹmhọanta, Jehova lẹn sẹ ghe azagba-uwa dẹ ha ghọnghọn sade okhuo bi ọdọ re ekpẹn bi oyẹẹ rẹ ne egbe lu emhin, sade enebiọmọn hoẹmhọn imọn nesele yẹ man ele emhin, bi sade imọn mun ekpẹn nin ene biẹ ele. (Ẹfẹ. 5:33; 6:​1, 4) Ihe nọn hi ki rẹ khin nin uwẹ ye bhi azagba-uwa, re obọ rẹkhan adia nọn gbale ne ribhi Baibo. Hẹi ha lu emhin beji ọ rẹ wo ghọn uwẹ, la beji a rẹ lu ọle bhi eji uwẹ na vae, bi ebi ẹbho ne yọle ele manman lẹn emhin tale. Ha noo ebe kẹkẹ nin agbotu zẹ ele egbe dagbare. Ene ebe nan tẹmhọn uwedẹ kẹkẹ nin mhan ha rẹ sabọ ha re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo. w23.08 28 ¶6-7

Ọkhẹke nin ikhuo ne ga Osẹnobulua luẹ emhin eso ne ha rẹkpa ele. Emhin eso nin ọria luẹ beji ọle ribhi obhokhan dẹ sabọ rẹkpa ọle bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle. Bhi osi ijiẹmhin, luẹ ebi a rẹ tie ebe, bi ebi a rẹ gbẹn ọlẹn yẹ nọnsẹn. Bhi agbaẹbho eso, ẹbho ighe ọle bii emhin nọn khẹke ikhuo, nin ele rẹ luẹ ebi a rẹ tie ebe bi ebi a rẹ gbẹn ọlẹn yẹ. Ọkpakinọn, emhin nọn khẹke nin Kristiẹn rebhe luẹ nọn. (1 Tim. 4:13) Bhiriọ, hẹi ji emhin soso de uwẹ idobolo rẹ luẹ ebi a rẹ tie ebe, bi ebi a rẹ gbẹn ọlẹn yẹ nọnsẹn. Elele nela uwẹ ha miẹn sade uwẹ lu iriọ? Asabọmiẹn ọnan dẹ rẹkpa uwẹ rẹ miẹn iwẹnna bhi ẹghe odalo nin uwẹ ha rẹ ha gbẹloghe egbe. Sẹyẹ, ọ ki lẹkhẹ nin uwẹ rẹ ha luẹ Ọta nọnsi Osẹnobulua, yẹ man ẹbho le. Ọnọn ke okhun nẹ hi, uwẹ ki manman sikẹ Jehova beji uwẹ ha rẹ ha tie Ọta nọnsọle yẹ ria eria nyan ọlẹn.—1 Tim. 4:15. w23.12 20 ¶10-11

Bhii Jehova nin ọle rẹkpa uwẹ rẹ sabọ re egbe nẹ bhi edọnmhẹn. Ranmhude ọ bha gba nin mhan, ọkhẹke nin mhan wo ha khọn ọne ọkhọle nan rẹ lu emhin nọn bha gba. Esu wo ha dọnmhegbe nin ọle rẹ lu emhin ne ha re ọle nọghọ mhan rẹ khọn edọnmhẹn. Emhin ọkpa nin ọle noo nin ọle rẹ riia mhan ọkhọle a hi, ire-egbe re ahoho ne bha gba. Ire-egbe re ahoho ne sẹnian dẹ sabọ re imhan ha ria ẹmhọn emhin ne sankan an—iria eria ne sẹnian dẹ sabọ rẹ mhan kiẹn ẹbho ne bha khia bhi ẹlo nọnsi Jehova, yẹ rẹ mhan lu emhin ebe ne kaka. (Mak 7:​21-23; Jem. 1:​14, 15) Mhan guanọ urẹkpa nọnsi Jehova nin mhan da sabọ khọn edọnmhẹn nin mhan rẹ lu emhin nọn bha gba. Jesu da ta ene ẹmhọn nan bhi erọnmhọn nin ọle man edibo nesọle le. Ọle da yọle: “Hẹi mun mhan fiọ bhi edọnmhẹn, ọkpakinọn, hinmhin mhan bhi obọ ọsi ọne ọria ọbe.” (Mat. 6:13) Jehova muegbe nin ọle rẹ rẹkpa mhan, ọkpakinọn, ọkhẹke nin mhan bhii ọle nin ọle rẹkpa mhan. Ọ sẹyẹ khẹke nin mhan lu rẹkhan erọnmhọn nọnsẹmhan. w23.05 6-7 ¶15-17

Ahamiẹn ikolu nin okhuo bi ọdọ deba Jehova mhọn manman lu uhọnmhọn-emhin rẹji ele, ọ ki wo ha ghọn ele rẹ ha re obọ rẹkhan adia nesọle. Ọnan ki rẹkpa ele rẹ rẹban emhin ne ha sabọ re ahoẹmhọn-egbe nin ele mhọn da egbe wẹghẹa, yẹ rẹ khọn ele. Ẹbho ne deba Osẹnobulua mhọn ikolu nọn ziẹn dọnmhegbe rẹ ha mhọn ikpẹ nin Jehova mhọn, yẹ re ọle man. Ikpẹ bii ifuẹkẹ, iziẹngbe bi nan rẹ ha rẹhunmhan. (Ẹfẹ. 4:32–5:1) Ahamiẹn okhuo bi ọdọ re ene ikpẹ nan man, ọ ki wo re ọle lẹkhẹ nin ahoẹmhọn-egbe nin ele mhọn da egbe rẹ ha tuẹn okhun. Obhio mhan nin okhuo natiọle Lena nọn ki bọ ọdọ bhi ebe gbera ikpe 25 nian yọle ghe, “Ọ inọghọ nan rẹ hoẹmhọn ọria nọn hoẹmhọn Jehova yẹ ha mun ekpẹn nanlẹn.” Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọkpa ghe bhi Baibo. Ẹghe nin Jehova rẹ ha ho nin ọle zẹ okhuo bi ọdọ ne ha biẹ Jesu, ọle da zẹ Josẹf bi Meri ne na bhi ulin uwa nọnsi Devid vae, arẹmiẹn ẹbho ne bunbun ebhebhe ribhi ọne ulin uwa. Bezẹle? Ranmhude ọdeọde bhi ẹwẹ ele deba Jehova mhọn ikolu. Sẹyẹ Jehova lẹn ghe, ele dẹ mun ẹmhọn ọlẹn kalo bhi ibọdọ bi ire-okhuo nọnsele. w23.05 21 ¶3-4

Arẹmiẹn ọ wo gba nin Jesu nọn sun mhan, ọ bha gba nin ẹbho nin ọle noo rẹ sun mhan bhi agbotu. Ọ sabọ rẹ ha nọghọ mhan rẹ hẹnmhọn nin ele, manman nọn sade ele taman mhan nin mhan lu emhin nin mhan bha ho nin mhan lu. Ẹghe yẹ ha ribhọ nọn rẹ nọghọ Pita nin odibo rẹ lu emhin nan yọle nin ọle lu. Ẹghe nin ẹhi ọkpa rẹ taman ọlẹn nin ọle le elanmhẹn nin uhi nin Jehova na bhi obọ Mozis gbe yọle nan hẹi le, ọle bha ka le ọle bhi ene igba ea nin ọne ẹhi taman ọlẹn. (Iwẹn. 10:​9-16) Bezẹle? Ọle da ha riale ẹwanlẹn iribhi ebi ọne ẹhi taman ọlẹn. Bhi obọ nọnkẹle, Pọl nin odibo wo re obọ rẹkhan adia. Ọle da wo lu beji ene ewanlẹn ne ha re agbotu khian bhi Jerusalẹm taman ọlẹn nin ọle lu. Ele da yọle nin ọle ne ikpea enẹn rẹkhan egbe ha khian uwa oga, nin ọle dọ kpe egbe khia bhi enin beji uhi tale, nin ọle rẹ rẹman ghe ọle re obọ rẹkhan uhi. Pọl lẹn sẹbhọ ghe Kristiẹn iyẹ re obọ rẹkhan uhi nin Jehova na obọ Mozis gbe. Sẹyẹ, ọle bha miẹn emhin ọbe soso nin ọle lu. Ọrẹyiriọ, “ẹdẹ ki we, Pọl bi ene ikpea da ha khian dọ kpe egbe khia.” (Iwẹn. 21:​23, 24, 26) Okugbe da ha ribhi ẹwẹ ene ibhio ranmhude nin Pọl rẹ lu beji a taman ọlẹn.—Rom 14:​19, 21. w23.10 10 ¶15-16

Asabọmiẹn uwẹ ida ha riale ghe emhin nọn khẹke nọn nin imọẹ rẹ ha mun ofẹn egbe. Ọkpakinọn, ọkhẹke nin ẹbho ne guano ne deba Jehova ha mhọn ikolu nọn ziẹn ha mun ofẹn ọlẹn. Ebi ọ hi ki rẹ bue sẹ yẹ nin mhan mọn da ga Jehova, ọkhẹke nin mhan ha mun ofẹn ọlẹn. Ọkpakinọn, be a re ọle ta nan rẹ ha mun ofẹn Osẹnobulua? Ọria nọn mun ofẹn Osẹnobulua ki hoẹmhọn ọlẹn. Sẹyẹ, ọle ki ha re egbe nẹ bhi emhin nọn hi ki rẹ khin nọn ha sabọ riia ikolu nin ọle bi Jehova ko mhọnlẹn an. Jesu wo ha mhọn unan ofẹn nọn sẹnian. (Hib. 5:7) Ẹghe bha ha ribhọ nin ọle rẹ ha guọ ranmhude Jehova. (Isa. 11:​2, 3) Sokpan, ọle wo ha mhọn oyẹẹ nọn dinmhin da Jehova. Ọnan da wo re ọle ha hẹnmhọn nanlẹn. (Jọn. 14:​21, 31) Bọsi Jesu, mhan mun ekpẹn nọn dinmhin nin Jehova ranmhude mhan lẹnmhin ghe Osẹ nọn mhọn oyẹẹ, nọn manman mhọn ahu, nọn lu emhin bhi uwedẹ nọn gbale yẹ wanlan ọle khin. Mhan lẹnmhin ghe Jehova manman hoẹmhọn mhan, sẹyẹ ẹlo nin mhan rẹ ghe uhi nesọle rẹso ọle. Ọ ba Jehova bhi egbe sade mhan bha hẹnmhọn nanlẹn. Sokpan, ọ re ọle ghọnghọn sade mhan hẹnmhọn nanlẹn.—Ps. 78:41; Prov. 27:11. w23.06 14 ¶1-2; 15 ¶5

Ẹghe nin Uzaya nin Ojie ki rẹ manman ha mhọn ahu, ọle da yelea ghe Jehova hi ọnọn re ahu nanlẹn, yẹ re emhin rebhe kiọnlẹn nanlẹn. Be imhan luẹ bhi ọnan? Ọkhẹke nin mhan ha ye egbe mhan re ghe, emhin rebhe nin mhan mhọn bi ihe nin mhan ye, Jehova re ọle nin mhan. Nin mhan rẹ re emhin nin mhan sẹ sabọ lu ha dẹgbọ, ọkhẹke nin mhan re ogẹn ji Jehova bhi emhin rebhe nin mhan sabọ lu. (1 Kọr. 4:7) Ọkhẹke nin mhan yere ghe ọ bha gba nin mhan, bhiriọ a dẹ re adia nin mhan ẹgheso. Obhio mhan nin okpea nọn ribhi ikpe 60 da gbẹn yọle: “Mẹn dọ kere ghe, ọ bha khẹke nin mẹn re ẹlo nọn ghan gbe rẹ ha ghe egbe mẹn. Ahamiẹn a re adia nin mẹn ẹgheso ranmhude emhin nọn bha gba nin mẹn lu, mẹn dọnmhegbe rẹ wẹnna ọbhọ, yẹ wo ha lu re alo.” Ẹmhọanta nọn ribhọ hi, ahamiẹn mhan mun ofẹn Jehova, yẹ re ẹlo nọn khẹke rẹ ghe egbe mhan, mhan ki ha mhọn eghọnghọn bhi iẹnlẹn.—Prov. 22:4. w23.09 10 ¶10-11

Ọ da khẹke nin Kristiẹn bhi ore nin ọhẹnhẹn ziẹngbe. Rẹ gbera ghe ele kuẹlo da ọkakale kẹkẹ nin ẹbho rebhe kuẹlo da, ele da yẹ ha kuẹlo da ọnọghọ ebhebhe ranmhude nin ele rẹ yi Kristiẹn. A da wo ha kpokpo ene bunbun bhi ẹwẹ ele. Ọ iyi ene mun ọkalo bhi oga ọsi ibhokhan Ju, bi ene gbẹloghe ọkpa ha kpokpo ele, sokpan, ẹbho bhi azagba-uwa nọnsele da yẹ ha kpokpo ele. (Mat. 10:21) Sẹyẹ bhi ẹkẹ agbotu, ọ da khẹke nin ele dọnmhegbe rẹban iman-emhin ohoghe ọsi ẹbho ne de sibhi oga re, ne yẹ ha ho nin ele si ozughu re bhi ẹkẹ agbotu. (Iwẹn. 20:​29, 30) Ọkpakinọn, ene Kristiẹn da ziẹngbe enan rebhe. (Arẹm. 2:3) Be ele rẹ sabọ lu ọle yẹ? Ele da ria eria nyan ijiẹmhin ọsi eria bhi Baibo bọsi Jobu ne re iziẹngbe man. (Jem. 5:​10, 11) Ele da bhii Jehova nin ọle re ahu nin ele. (Iwẹn. 4:​29-31) Sẹyẹ, ele da ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe, Jehova dẹ nan erọnmhọn nin ele sade ele ziẹngbe. (Iwẹn. 5:41) Mhan dẹ sabọ ziẹngbe sade mhan wo ha luẹ ẹmhọn ijiẹmhin ọsi eria bhi Baibo, bi ebe nesẹmhan ne re iziẹngbe man, yẹ ria eria nyan ele. w23.07 3 ¶5-6

Jehova bi Jesu ida fikekegbe mhan. Ẹghe nin Pita nin odibo rẹ tale fo ghe ọle bha lẹn Jesu, ọ da khẹke nin ọle zẹ emhin nin ọle ha lu. Ọle dẹ be zobọ bhọ rẹ ha rẹkhan Jesu, la ọle dẹ sẹyẹ dọnmhegbe rẹ ha rẹkhan ọlẹn? Jesu bhọ ka bhii Jehova nin ọle rẹkpa Pita beji a ha da miẹn ghe urẹọbhọ nọnsọle bha wẹghẹ a. Jesu da tẹmhọn ọne erọnmhọn nan man Pita, yẹ ji ọle lẹn ghe, ọle nin Pita dẹ sabọ ziẹn ene ibhio udu. (Luk 22:​31, 32) Edandan iribhọ ghe ọ dẹ wo ziẹn Pita udu sade ọle ye ẹmhọn nin Jesu tale re. Ahamiẹn emhin re egbe lọ mhan beji mhan rẹ dọnmhegbe rẹ ha ga Jehova, Jehova sabọ rẹ noo ọwanlẹn bhi agbotu rẹ re izebhudu nin mhan beji mhan ha da sẹyẹ sabọ sun rẹkhan ọlẹn. (Ẹfẹ. 4:​8, 11) Beji Jehova rẹ ne ebi Pita bi ene edibo nekẹle ha rẹ ha gbẹloghe egbe nin ele, iriọ ọle ha yẹ rẹ ne emhin nin mhan ha rẹ ha gbẹloghe egbe nin mhan sade mhan mun ẹmhọn Agbejele kalo bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan. w23.09 24-25 ¶14-15

Jehova gbẹlokotọ bhi emhin esili nin mhan lu nin ẹbho, ọ ha rẹ dia khere. Ẹlo nọn ghanlẹn Jehova rẹ ghe ọle. Sẹyẹ, ọle ghe ọle bii osa nin ọle ha ha fikie. Ahamiẹn ọkpa bhi ene ewanlẹn, la ene zẹ sikẹ ene ewanlẹn uwẹ rẹ ka khin kii? Jehova yẹ wo ye iwẹnna nin uwẹ lu bhi ẹghe nọn gbera re, bi oyẹẹ nọn re uwẹ lu ọle. (1 Kọr. 15:58) Sẹyẹ, ọle yẹ wo daghe oyẹẹ nin uwẹ rẹman nian. Jehova guanọ nin mhan rebhe ha ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da ọle bi ẹbho ebhebhe. Mhan dẹ sabọ ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da Jehova sade mhan tie Ọta nọnsọle yẹ ria eria nyan ọlẹn, bi sade mhan nan erọnmhọn ji ọle ẹghe rebhe. Mhan dẹ sabọ ziẹn oyẹẹ nin mhan mhọn da ibhio mhan nin mhan ko ga sade mhan guanọ uwedẹ kẹkẹ nin mhan ha rẹ rẹkpa ele. Beji oyẹẹ nin mhan mhọn ha rẹ manman ha tuẹn okhun, mhan ki sabọ dọ manman sikẹ Jehova bi ibhio mhan nin mhan ko ga. Ikolu nin mhan bi Jehova bi ele ko mhọn ki ha ribhọ rẹ sẹbhi ighegheghe. w23.07 10 ¶11; 11 ¶13; 13 ¶18

Ọdeọde ha tobọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹlọghe egbe. Adia eso bhi Baibo bọsi nin mhan re egbe nẹ bhi aranlẹn, bi ilọnmhọn ikpẹbo, ọle ọkpa ha rẹso Kristiẹn sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. (Iwẹn. 15:20; Gal. 5:​19, 20) Rẹ gbera ene adia veva nan, emhin ọbhebhe iribhọ nọn ha rẹso Kristiẹn sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. Ebi ọ hi ki rẹ khin nin mhan mhọn bhi ọkhọle rẹji uwedẹ kẹkẹ nan rẹ gbẹloghe egbe, ọkhẹke nin mhan lẹn sẹbhọ ghe, mhan imhọn ọne ahu nin mhan rẹ taman ibhio mhan uwedẹ nin ele ha rẹ gbẹloghe egbe. Ọ yẹ khẹke nin mhan rẹ otọ nin ele rẹ zẹ ebi ele ha lu. Bhi ọne ẹmhon nan, ọkhẹke nin mhan ha mhọn ene emhin enẹn nan bhi ọkhọle: (1) Agbejele nọnsi Osẹnobulua ọkpa mhan da sabọ ha mhọn egbe nọn daanlẹn. (Isa. 33:24) (2) Ọkhẹke nin ọdeọde lẹn ebe ha mhẹn ọlẹn bhi egbe sade ọle zẹ uwedẹ nin ọle ha rẹ gbẹloghe egbe. (Rom 14:5) (3) Mhan idọ ha bhu ibhio mhan ohiẹn ranmhude emhin nin ele zẹ rẹ lu, la lu emhin nọn ha sabọ dua ele oẹ. (Rom 14:13) (4) Kristiẹn re oyẹẹ man, sẹyẹ ele iranmhude isẹhoa nin ele mhọn dọ ha lu emhin nọn ha sabọ si ozughu re bhi agbotu.—Rom 14:​15, 19, 20. w23.07 24 ¶15

Edandan i ribhọ ghe ikolu nin uwẹ bi Jehova ko mhọnlẹn wo manman ti uwẹ bhọ. Rẹ na bhi ẹghe ẹdẹlẹ ha vade, ẹbho ne bunbun wo ji ikolu nin ele bi Jehova ko mhọnlẹn da ha ti ele bhọ. (Ps. 104:​33, 34) Ẹbho ne bunbun sẹ wo fikekegbe emhin eso beji ele ha da sabọ ha ga Jehova. Iriọ ene Nazarait, la eria nan rẹ guẹ nin Jehova bhi otọ Izrẹl bhi ẹghe ẹdẹlẹ lu. Ibhokhan Izrẹl eso ne zẹ nin ele rẹ fikekegbe emhin eso beji ele ha da sabọ ha ga Jehova bhi uwedẹ kpataki, ele a ha tiọle Nazarait. Uhi nin Jehova gbe nin ibhokhan Izrẹl re otọ nin okpea la okhuo rẹ tobọle zegbere rẹ ha yi Nazarait bhi obhi ẹgheso. (Num. 6:​1, 2) Nin ele rẹ sabọ kiẹn Nazarait, ọ dẹ khẹke nin ele re obọ rẹkhan uhi eso nin ibhokhan Izrẹl nekẹle i re obọ rẹkhan. Bezẹle nin obhokhan Izrẹl ha da sẹyẹ zẹ nin ọle rẹ ha yi Nazarait arẹmiẹn ọ dẹ re ọle emhin eso rẹ sabọ lu iriọ? Oyẹẹ nọn dinmhin nin obhokhan Izrẹl mhọn da Jehova, bi emhin esili kẹkẹ nin Ọle lu nanlẹn zẹle nin ọle ha da lu iriọ.—Deut. 6:5; 16:17. w24.02 14 ¶1-2

Bhi Baibo, ọne ukpọta Hibru nan zedu ọle diọbhi “asun-rẹkhan,” la “ahoẹmhọn-egbe nọn ibeghe,” a kẹ noo ọle rẹ tẹmhọn ahoẹmhọn-egbe nọn ziẹnlẹn nin Osẹnobulua mhọn da eguọmhandia nesọle. A sẹyẹ noo ọne ukpọta rẹ tẹmhọn oyẹẹ nọn ribhi ẹwẹ eguọmhandia nesi Osẹnobulua. (2 Sam. 9:​6, 7) Asun-rẹkhan nin mhan mhọn dẹ sabọ manman ha ziẹn ọbhọ beji ẹghe ha rẹ ha gbera. Mhan fẹ ebi ọnan rẹ sunu yẹ bhi egbe ọsi Daniẹl. Emhin wo dọnmhẹn asun-rẹkhan nin Daniẹl ha mhọn da Jehova bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsọle. Ọkpa bhi emhin nọn manman dọnmhẹn asun-rẹkhan nọnsọle da sunu beji ọle gbera ikpe 90. Ene ekhaẹmhọn bi ikpea kẹkẹ ne ribhi ihe bhi ugbẹloghe ọsi Derayọs bha hoẹmhọn Daniẹl. Sẹyẹ, ele imun ekpẹn nin Osẹnobulua nin ọle ga. Bhiriọ, ele da mhanmhanlẹn nin ele rẹ gbe Daniẹl a. Ele da lu ọle nin ọne ojie re obọ obhi uhi ọkpa. Ọne uhi nan dẹ rẹman si Daniẹl dẹ sun rẹkhan Osẹnobulua nọnsọle, la si ọle dẹ sun rẹkhan ọne ojie. Emhin nin Daniẹl ha lu nin ọle rẹ rẹman ọle mhọn asun-rẹkhan da ọne ojie hi, nin ọle rẹ zobọ bhọ rẹ ha bhii ji Jehova bhi ikpẹdẹ 30. Ọkpakinọn, Daniẹl bha ka lu iriọ.—Dan. 6:​12-15, 20-22. w23.08 5 ¶10-12

Jehova guanọ nin mhan wo dọnmhegbe ha re oyẹẹ man ibhio mhan nin mhan ko ga. Ahamiẹn ibhio mhan nin mhan ko ga bha ne mhan lu emhin bhi uwedẹ nọn khẹke nin Kristiẹn rẹ ha nin egbe lu emhin, ọ bha khẹke nin mhan ha riale ghe ele man lu ọle nin ele rẹ re ohu re mhan, ọkpakinọn, mhan ha yere ghe ele dọnmhegbe nin ele rẹ ha lu ebe gbale bhi ẹlo nọnsi Jehova. (Prov. 12:18) Osẹnobulua wo hoẹmhọn ẹbho ne ga ọle nọnsẹn arẹmiẹn ọ bha gba nin ele. Ọle i fikekegbe mhan sade mhan lu emhin ebe, sẹyẹ ọle i re ọne emhin gbanọ ọbhi ẹkẹ. (Ps. 103:9) Ọ manman wo khẹke nin mhan re egbe khọkhọ Aba mhan bhi uwedẹ nin ọle rẹ rẹhunmhan! (Ẹfẹ. 4:32–5:1) Lẹn sẹbhọ ghe ọ wo khẹke nin mhan ha sikẹ ibhio mhan nin mhan ko ga beji ọkpẹnlẹn rẹ manman ha sire, sẹyẹ ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe a dẹ wo manman ha kpokpo mhan. A bhọ sabọ rẹ mun mhan bhi ighan ranmhude emhin nin mhan rẹọ i. Ọnan ha sunu, mhan dẹ wo ha guanọ urẹkpa ọsi ibhio mhan nin mhan ko ga gbera ọnikhẹ.—Prov. 17:17. w24.03 15-16 ¶6-7

Baibo yẹ wo tẹmhọn elasẹre ebhebhe ne manman sikẹ Jehova, nin ọle re ẹlo esili ghe, ne yẹ ha mhọn iẹnlẹn nọn mhẹn. Ọkpa bhi ẹwẹ ele Devid ha khin. Obhokhan ọle ha khin beji ọle zẹ nin ọle rẹ ga Jehova. Akizẹbue, ọle da dọ kiẹn ojie nọn gbẹloghe nọnsẹn. (1 Ki. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Ọ dẹ manman re izebhudu bi ọhubhudu nin uwẹ sade uwẹ dọ ha luẹ ẹmhọn iẹnlẹn ọsi Devid, bi ebi ọle rẹ ga Jehova nọnsẹn yẹ. La uwẹ sabọ rẹ dọ luẹ okha ọsi Mak la Timoti bhi iluẹmhin Baibo nọnsẹ. Uwẹ ha lu iriọ, uwẹ ki kere ghe egbe obhokhan ele rẹ munhẹn ha ga Jehova. Emhin nin ele zẹ rẹ lu da re Jehova ha ghọnghọn. Uwedẹ nin ibha rẹ nyẹnlẹn nian dẹ sabọ rẹso ebi iẹnlẹn nọnsẹbha da diayẹ bhi ẹghe odalo. Ahamiẹn uwẹ mun udu nyan Jehova, ghe ọ iyi ilẹn-emhin nọnsẹ, ọle ki wo ha dia uwẹ. Uwẹ dẹ sabọ ha mhọn iẹnlẹn nọn mhẹn an, yẹ ha ghọnghọn. Yere ghe, emhin nin uwẹ lu nin Jehova manman wo ti ọle bhọ. Uwedẹ ọbhebhe iribhọ nọn mhẹn gbera nin uwẹ rẹ re iẹnlẹn nọnsẹ rẹ ha ga Jehova nin Aba mhan nọn ribhi okhun. w23.09 13 ¶18-19

Pọl nin odibo lẹnmhin ghe ọ bha gba nin ibhio ọle nin ele ko ga. Bhi ọsi ijiẹmhin, beji ọle la munhẹn ha ga Jehova, ẹbho ne bunbun bhi agbotu bha rẹọbhọ ghe, odibo nọnsi Jesu ọle gene khin. (Iwẹn. 9:26) Sẹyẹ, ẹbho eso da ha ta ọta ebe ọle bhi egbe nin ele rẹ riia ọle elin an. (2 Kọr. 10:10) Ẹlo Pọl wo sẹbhọ beji ọwanlẹn ọkpa bhi agbotu lu emhin nọn bha gba nọn ha sabọ dua ẹbho oẹ. (Gal. 2:​11, 12) Sẹyẹ, ọmọẹ Pọl nọn manman sikẹ ọle natiọle Mak da wo re ọle udu ha. (Iwẹn. 15:​37, 38) Pọl ha rẹ sabọ ji ene emhin nan da re ọle miẹn ghe, ọle bha yẹ ha deba ene ibhio ọle ne lu ọle ene emhin nan muobọ. Ọrẹyiriọ, Pọl da yẹ ha re ẹlo esili rẹ ghe ibhio ọle nin ele ko ga, yẹ wo ha sun rẹkhan Jehova. Be rẹkpa Pọl rẹ sabọ wo ha sun rẹkhan Jehova? Pọl wo hoẹmhọn ibhio ọle nin ele ko ga. Oyẹẹ nin Pọl ha mhọn da ele da rẹkpa ọle rẹ denọ ẹlo ọbhi ikpẹ esili nọnsele, ọ i yi eji ele i da lu nọnsẹn. Oyẹẹ nin ọle ha mhọn da rẹkpa ọle rẹ lu ebe ribhi Baibo nan da re ebe ukpẹdẹ ọsi ẹlẹnan. w24.03 15 ¶4-5

Ijiẹmhin ne bunbun wo ribhi Baibo ne rẹman ebi ọ lu uhọnmhọn-emhin sẹ yẹ nan rẹ ha mhọn ẹkẹ nọn fu. Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi Aizik ghe. Beji ọle ha nyẹnlẹn bhi eji a tiọle Gira bhi agbaẹbho ọsi Filistia, idiake nesọle ne ha mhọn ikhu da ọle da re ekẹn lan omi nin eguọmhandia nesi aba ọle tọ. Aizik bha ha ne ele gbegbe, sokpan, ọle da ne azagba-uwa nọnsọle kpanọ sibhi enin re dọ tọ omi ọbhebhe. (Gen. 26:​12-18) Ọkpakinọn, ibhokhan Filistia da yẹ yọle ghe amẹn nin ọle miẹn bhi enin, ọsele sẹyẹ nọn. Arẹmiẹn ele re inian nin Aizik lu emhin, ọle da yẹ re ọfure nin ele lu emhin. (Gen. 26:​19-25) Be rẹkpa ọle rẹ sabọ ku egbe ọi, arẹmiẹn ẹbho wo muegbe nin ele rẹ re ohu re ọle? Ọle wo manman gbẹlokotọ bhi ijiẹmhin ọsi ene biẹ ọle. Ọle wo luẹ emhin bhi uwedẹ nin aba ọle nin Ebraham rẹ re ọfure ha ne ẹbho lu emhin, yẹ gbẹlokotọ bhi “ọkhọle nọn lọre bi okhọle nọn fu” nin Sera ha mhọnlẹn.—1 Pita 3:​4-6; Gen. 21:​22-34. w23.09 15 ¶4

Jehova da ji Ọmọn nọnsọle re bhi ọne otọ, nin ọle dọ man mhan ẹmhọn ọne Ejele, yẹ re iẹnlẹn nọnsọle rẹ zọese nin mhan beji mhan ha da miẹn umiẹnfan bhi obọ olukhọ bi uu. Jehova da riọ Jesu kpanọ bhi uu. Ọle da fikie diọbhi okhun beji ọle ha da dọ kiẹn Ojie ọsi Agbejele nọnsi Osẹnobulua. Uhọnmhunje kpataki nọn ribhi Baibo hi, ebi Jehova ha rẹ kpe elin nọnsọle khia yẹ, nin ọle rẹ mun iho nọnsọle sẹ. Agbejele nọnsọle nin Jesu ha da gbẹloghe ọle ha noo rẹ lu ọnan. Emhin iribhọ nọn ha sabọ fi iho nọnsi Jehova denọ. Ọle ve ghe, ọle dẹ mun emhin rebhe nin ọle tale sẹ. (Isa. 46:​10, ftn.; Hib. 6:​17, 18) Bhi ẹghe nọn bha yẹ ree gbe, ọle dẹ re ọne otọ nan kiẹn otọ ọfubhegbe. Ẹghenin, imọn nesi Adamu ne ga Jehova nọnsẹn ki ha mhọn egbe nọn gbale, yẹ sọnyẹnmhẹn rẹ sẹbhi ighegheghe. (Ps. 22:26) Ọ iyi ọnan ọkpa Jehova ha lu, ọle yẹ mhọn iho ọbhebhe bhi ọkhọle nọn kpọnọ gbera ọnan. Iho nọnsọle nọn ke okhun nẹ hi, nin ọle rẹ ku ẹhi nesọle rebhe bhi okhun bi eguọmhandia nesọle bhi ọne otọ nan kugbe bii azagba-uwa ọkpa. Ẹghenin, ọrebhe ne ribhi otọ bi okhun ki ha ga Jehova bii Ojie nọnsele. (Ẹfẹ 1:​8-11) Uwedẹ ọhan-ilo nin Jehova rẹ ha mun iho nọnsọle sẹ bha be ti uwẹ bhọ? w23.10 20 ¶7-8

Ẹghe nin ene ibhokhan Ju ne sibhi Babilọn re rẹ vae bhi Jerusalẹm, ọ da munhẹn ha nọghọ ele rẹ miẹn ebi ele ha rẹ ha gbẹloghe azagba-uwa nọnsele. Ene ha gbẹloghe da ha si ozughu. Rẹ deba ọnin, agbaẹbho ne nẹga ele da ha kpokpo ele. Bhiriọ, ọ da ha nọghọ eso bhi ẹwẹ ele rẹ denọ ẹlo ọbhi uwa oga nọnsi Jehova nin ele kie ha bọn. Ranmhude ọnan, Jehova da je akhasẹ nesọle nin Hegai bi Zẹkaraya, nin ele dọ rẹkpa ene ẹbho rẹ kie ha mhọn ọyaya. Ọne izebhudu nin ele rẹ nin ele da wo gene wẹnna. (Hag. 1:1; Zech. 1:1) Ọkpakinọn, ọ da gbo khẹke nan re izebhudu nin ene ibhokhan Ju, beji ebe sẹbhi ikpe 50 ki gbera. Ẹzra nọn manman fuẹlo ebi a rẹ gbẹn ebe uhi yẹ, da na bhi Babilọn vae bhi Jerusalẹm dọ re izebhudu nin ene ẹbho. Ọle da taman ele nin ele mun oga ẹmhọanta kalo bhi iẹnlẹn. (Ezra 7:​1, 6) Beji ọta akhasẹ ọsi Hegai bi ọsi Zẹkaraya rẹ rẹkpa ẹbho nesi Osẹnobulua rẹ sabọ mun udu nyan Jehova bhi ẹghe ọkakale, ele dẹ yẹ rẹkpa mhan ẹlẹnan rẹ mun udu nyan Jehova bhi ọkakale nọn hi ki rẹ khin nin mhan kuẹlo da.—Prov. 22:19. w23.11 14-15 ¶2-3

Be imhan rẹ re oyẹẹ man ibhio mhan nin mhan ko ga yẹ? Uwedẹ ọkpa hi, nin mhan rẹ ha ko ele udu re. Mhan dẹ wo sabọ ha “ko ibhio [mhan] udu re” sade mhan mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ da ele. (1 Tẹsẹ. 4:18) Be imhan ha rẹ sabọ rẹman yẹ ghe oyẹẹ nin mhan mhọn da ibhio mhan ziẹnmhin? Ọle hi, nin mhan rẹ ha rẹhunmhan ele aharẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ nin mhan rẹ lu iriọ. Bezẹle nọn da manman khẹke nin mhan ha re oyẹẹ man ibhio mhan gbera ọnikhẹ? Mhan fẹ ebezẹle ghe bhi ọta nin Pita ta. Ọle da yọle: “Ọkpẹnlẹn ọsi emhin rebhe sire. Bhiriọ, . . . bha manman hoẹmhọn egbe.” (1 Pita 4:​7, 8) Be imhan ha sabọ re ẹlo ọi ghe ọ dẹ sunu beji ọne agbọn nan nọn imhẹn rẹ ha bu ọkpẹnlẹn? Beji Jesu ha tẹmhọn ene rẹkhan ọlẹn, ọle da yọle: “Agbaẹbho rebhe ki he ibha ranmhude elin nọnsẹmhẹn.” (Mat. 24:9) Nin mhan rẹ sabọ ziẹngbe ọne ọkakale nan, ọkhẹke nin mhan ha mhọn okugbe. Mhan ha lu iriọ, Esu ida sabọ si ozughu re bhi ẹwẹ mhan, ranmhude oyẹẹ ku mhan kugbe.—Fil. 2:​1, 2. w23.11 13 ¶18-19

Ẹmhọanta ne ribhi Baibo manman mhọn ahu. Emhin esili kẹkẹ nabhọre sade mhan man ẹbho ẹmhọn Jehova bi unan ọria nin ọle gene khin. Beji mhan rẹ man ele Baibo, ele ki sabọ dọ daghe iman-emhin ohoghe nin Esu rẹ khian. Ele ki yẹ dọ daghe ikpẹ esili kẹkẹ nin Aba mhan nin Jehova mhọn, beji mhan yẹ rẹ daghe ele. Ọ manman wo han ele ilo sade ele dọ luẹ ẹmhọn ahu nin Jehova mhọnlẹn. (Isa. 40:26) Ọ ko ele udu re sade ele dọ luẹ ẹmhọn uwedẹ nọn gbale nin Jehova rẹ lu emhin. (Deut. 32:4) Ele wo miẹn emhin luẹ bhi ẹwanlẹn nọnsọle. (Isa. 55:9; Rom 11:33) Sẹyẹ ọ ko ele udu re sade ele dọ lẹn ghe Jehova tobọle hi oyẹẹ. (1 Jọn. 4:8) Beji ele ha rẹ manman ha sikẹ Jehova, iriọ ikhuaẹloghe nin ele mhọn nin ele rẹ nyẹn bhi ọne otọ nan bhi ighegheghe ha rẹ ha ziẹn ọbhọ. Udede isẹhoa mhan mhọn rẹ rẹkpa ẹbho rẹ sikẹ Aba mhan nin Jehova! Mhan da ha lu iriọ, Jehova ki ha ghe mhan bii “ene deba [ọle] wẹnna.”—1 Kọr. 3:5. w24.02 12 ¶15

Ahamiẹn uwẹ deba Esali Jehova luẹ Baibo, la Esali Jehova ene biẹ uwẹ khin, uwẹ be ria ẹmhọnlẹn nian nin uwẹ rẹ mianmẹn? Ọ ha yi iriọ, emhin esili wo khọnan. Ọkpakinọn, ọkuẹsẹ uwẹ mianmẹn, ọkhẹke nin uwẹ ka re egbe guẹ nin Jehova. Be uwẹ ha rẹ re egbe nọnsẹ guẹ nin Jehova yẹ? Uwẹ ki ve nanlẹn bhi erọnmhọn ghe, uwẹ dẹ ha ga ọle ọkpa, sẹyẹ, iho nọnsọle uwẹ da mun kalo bhi iẹnlẹn. Ebi uwẹ re ọnan taman Jehova hi, uwẹ dẹ re “udu nọnsẹ rebhe, egbe nọnsẹ rebhe, ọkhọle nọnsẹ rebhe, bi ahu nọnsẹ rebhe rẹ hoẹmhọn [ọlẹn].” (Mak 12:30) Ahamiẹn ọria re egbe guẹ nin Jehova, ọle ọkpa bi Jehova ko lu ọle bhi ẹkhokho. Ọkpakinọn, ogbakha ọria da mianmẹn, nin ọle rẹ rẹman ẹbho ghe ọle ki ka re egbe guẹ nin Jehova fo. Ive kpataki ive ọsi iregbeguẹ khin bhi ẹlo nọnsi Jehova. Jehova guanọ nin uwẹ mun ọne ive sẹ beji uwẹ tobuwẹ yẹ rẹ guanọ nin uwẹ mun ọlẹn sẹ.—Eccl. 5:4. w24.03 2 ¶2; 4 ¶5

Ọdọ bi amhẹn i ribhọ nọn wo gba nan. Baibo bhọ yọle ghe okhuo bi ọdọ “dẹ miẹn ekpokpo bhi egbe.” (1 Kọr. 7:28) Bezẹle? Ranmhude ọ bha gba nin okhuo bi ọdọ soso. Uwedẹ kẹkẹ ele rẹ lu emhin, sẹyẹ, emhin kẹkẹ yẹẹ ele. Asabọmiẹn ije kẹkẹ ele na vae, sẹyẹ uwedẹ kẹkẹ a rẹ lu emhin bhi eji ele na vae. Beji ẹghe ha rẹ ha khian, ele sabọ rẹ dọ ha re ikpẹ eso man nin ọne ọdọ la nin ọne amhẹn bha rẹ ka lẹn ọne okhuo la ọne ọdọ mhọn ọkuẹsẹ ele bọ egbe. Ene emhin nan sabọ rẹ ha si ẹmhọn re. Nin ele rẹ ko dọnmhegbe re ọne ẹmhọn ọi nọnsẹn, ele sabọ rẹ dọ ha mun ọne ẹmhọn gbe egbe arẹmiẹn ọdeọde bhi ẹwẹ ele mhọn ọnọn ọle si bhọ. Ele bhọ sabọ rẹ dọ ha ria ẹmhọnlẹn nin ele rẹ zẹ egbe obọ la sọebea. Ọnan dẹ be gene re ele ha ghọnghọn? Eye. Jehova gbe ọne uhi ghe, nin ọdọ bi amhẹn sẹyẹ wo ha sun rẹkhan egbe aharẹmiẹn ghe, ọne ọdọ la ọne amhẹn lu ebe khọ ọbo ọle bhi egbe. w24.03 16 ¶8; 17 ¶11

Beji uwẹ re egbe guẹ nin Jehova yẹ mianmẹn fo, uwẹ da sẹyẹ ha luẹ ẹmhọn Jehova yẹ ha lu re alo bhi oga. Ọnan da re ikhuaẹloghe nin uwẹ mhọn rẹ nyẹnlẹn bhi ighegheghe ha tuẹn okhun. (Hib. 5:13–6:1) Asabọmiẹn ene emhin nan tẹmhọnlẹn bhi ebe ọsi Rom 5:​2-4 sunu ji uwẹ. Uwẹ da kuẹlo da ọkakale kẹkẹ, ọkpakinọn uwẹ da ziẹngbe ele, yẹ lẹn sẹ bhọ ghe Osẹnobulua rẹ ẹlo esili ghe uwẹ. Nin uwẹ ki rẹ dọ lẹn ghe Osẹnobulua rẹ ẹlo esili ghe uwẹ, uwẹ da dọ manman rẹọbhọ ghe, emhin rebhe nin uwẹ khuaẹloghe dẹ sẹ uwẹ obọ. Ikhuaẹloghe nin uwẹ mhọn da dọ ziẹn gbera beji ọ ka ha ye khẹ. Uwẹ da wo manman dọ rẹọbhọ ghe ive rebhe nesi Osẹnobulua dẹ munse. Ọnan da wo manman dọ rẹso uwẹ bi emhin rebhe nin uwẹ lu bhi iẹnlẹn. Ọ da re uwẹ fi uwedẹ nin uwẹ rẹ ne azagba-uwa nọnsẹ lu emhin denọ, ọ da rẹso emhin nin uwẹ zẹ rẹ lu bhi iẹnlẹn, bi ebi uwẹ rẹ noo ẹghe nọnsẹ yẹ. Pọl nin odibo da yẹ tẹmhọn emhin kpataki ọbhebhe rẹji ikhuaẹloghe nin uwẹ ki dọ ha mhọnlẹn beji uwẹ dọ lẹn sẹbhọ ghe Osẹnobulua rẹ ẹlo esili ghe uwẹ. Ọle da ji uwẹ lẹn ghe emhin nin uwẹ khuaẹloghe dẹ munsẹ.—Rom 15:13. w23.12 12-13 ¶16-19

Ahamiẹn mhan kuẹlo da ọkakale, ebi emhin dia mhan yẹ bhi egbe, uwedẹ nin mhan rẹ ria eria, bi uwedẹ nin mhan rẹ lu emhin sabọ rẹ wo dikẹ bhi ọnikhẹ. Bhi ọne ẹghe nan, iria-eria kẹkẹ sabọ rẹ wo re osukpa ha na mhan bhi ọkhọle. Bẹ Jehova rẹ rẹkpa mhan yẹ sade egbe i yẹ ri mhan bhọ? Ọle ji mhan lẹn ghe ọle dẹ mun mhan ziẹn. Ahamiẹn efi manman ha fi bhi ẹdẹ, ọ dẹ sabọ re okọ nọn ribhi ẹkẹ ọle ha fi-yo-fi-re. Nin ọne okọ rẹ sabọ nin ọne ahoho hinmhin egbe, emhin ribhọ nan lu bhi obọ veva ọsi okọ ne bunbun, nin ọria nọn gua ọle ha sabọ taan diọbhi ẹkẹ ẹdẹ. Ọne emhin ki rẹkpa ọne okọ beji a ha da miẹn ọ bha yẹ manman ha fi-yo-fi-re. Sẹyẹ, ofẹn i da yẹ manman ha mun ene ribhi ẹkẹ ọle gbe, ranmhude ele lẹnmhin ghe emhin i da sunu ji ele. Ahamiẹn okọ khian diọbhi odalo, ọle ọne emhin nan lu ọbhọ da manman wẹnna nẹ. Iriọ yẹ nọn, Jehova dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ deziẹn sade mhan sẹyẹ dọnmhegbe ha ga ọle aharẹmiẹn mhan ribhi ẹkẹ ọkakale. w24.01 22 ¶7-8

Ahamiẹn emhin re ofẹn mun ẹn, nọọn egbe ẹ, ‘Be Jehova sẹ lu?’ Ria eria nyan emhin nin ọle man. Bhi ọsi ijiẹmhin, ahamiẹn mhan “manman gbẹlokotọ” bhi ebi Jehova rẹ gbẹloghe ene afianmhẹn bi ene aroro yẹ nan bha man bhi arẹkhọkhọ nọnsọle, ne i yẹ ga ọle, ọ ki rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ọne izebhudu ghe ọle dẹ gbẹloghe mhan. (Mat. 6:​25-32) Sẹyẹ, ria eria nyan ebi Jehova sẹ lu nin ẹbho nesọle. Uwẹ sabọ rẹ dọ luẹ ẹmhọn ọria bhi Baibo nọn manman re urẹọbhọ man, la uwẹ sabọ rẹ dọ tie okha ọsi obhio mhan bhi ọne ẹghe nan. Rẹ deba ọnin, ria eria nyan ebi Jehova sẹ lu nin uwẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, uwẹ sabọ ria eria nyan ebi ọle rẹ rẹkpa uwẹ rẹ dọ lẹn ẹmhọanta yẹ. (Jọn. 6:44) Ebi ọle sẹ rẹ wanniẹn erọnmhọn nesẹ yẹ. (1 Jọni 5:14) Ebi uwẹ rẹ ha miẹn elele yẹ bhi izọese nọnsi Jesu ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.—Ẹfẹ. 1:7; Hib. 4:​14-16. w24.01 3 ¶6; 7 ¶17