Ebi Mhan Miẹn Luẹ Bhi Ọta Akhasẹ Nin Jekọp Khale—Obọ 2

1. Ọta akhasẹ nela mhan ha zilo ọle bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan?

IMỌN nesi Jekọp da vẹ nẹga ọle beji ọle ha nan erọnmhọn nin ọdeọde bhi ẹwẹ ele. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn gbera, mhan da zilo nyan ebi Jekọp taman Rubẹn, Simiọn, Livai, bi Juda. Asabọmiẹn ọta nin aba ele taman ele wo han ele ilo. Bhiriọ, ele sabọ ha ria ẹmhọn ebi aba ele ha ki taman imọn elẹnlẹn nekẹle nesọle. Bha ji mhan fẹghe ebi mhan ha sabọ miẹn luẹ bhi ọta nin Jekọp taman Zẹbulọn, Isaka, Dan, Gad, Asha, Naftalai, Josẹf bi Bẹnjamin.a

ZẸBULỌN

2. Be Jekọp taman Zẹbulọn? Be ọ rẹ munsẹ yẹ? (Genesis 49:13) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

² Tie Genesis 49:13. Ebi Jekọp taman Zẹbulọn rẹman ghe, azagba-uwa nọnsi Zẹbulọn dẹ ha nyẹnlẹn bhi egbe ẹdẹ, bhi obọ ọsi nọt bhi ọne Otọ nan ve nin ibhokhan Izrẹl. Ikpe 200 gbera fo ọkuẹsẹ azagba-uwa nọnsi Zẹbulọn le otọ nọnsele bhi uku. Ọne otọ nan da ha ribhi egbe ẹdẹ ọsi Galili bi Okpẹdẹ ọsi Mẹditarenian. Mozis bhọ da ta ọnan rẹji Zẹbulọn yọle: “Ẹo Zẹbulọn, ha ghọnghọn beji uwẹ rẹ rẹnẹ diọbhi eje kẹkẹ.” (Deut. 33:18) Asabọmiẹn ebi ọnan mundia nan hi, ọ dẹ lẹkhẹ nin ulin-uwa ọsi Zẹbulọn rẹ fan ene ẹdẹ nan veva gbera, beji ele ha da dọ dẹ emhin, la khiẹn emhin nin ẹbho ne ribhi agbaẹbho ọbhebhe. Ọnọn hi ki rẹ khin bhi ẹwẹ ele, ulin-uwa ọsi Zẹbulọn wo ha mhọn emhin nọn ha re ele ha ghọnghọn.

3. Be ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ji emhin nin mhan mhọn ha khọn mhan?

³ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Eji ọ hi ki rẹ khin nin mhan da nyẹnlẹn, la idia nọn hi ki rẹ khin nin mhan ye, mhan mhọn emhin nọn ha sabọ rẹ mhan ha ghọnghọn. Nin mhan rẹ sabọ ha ghọnghọn khian, ọkhẹke nin mhan ji emhin nin mhan mhọn ha khọn mhan. (Ps. 16:6; 24:5) Ẹgheso, ọ wo lẹkhẹ nin mhan rẹ denọ ẹlo ọbhi emhin nin mhan i mhọnlẹn gbera emhin nin mhan mhọn. Bhiriọ, dọnmhegbe ha ye emhin esili nin uwẹ mhọn re, nin uwẹ sẹ rẹ sọnyẹnmhẹn bhi iẹnlẹn.—Gal. 6:4.

ISAKA

4. Be Jekọp taman Isaka? Be ọ rẹ munsẹ yẹ? (Genesis 49:​14, 15) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

⁴ Tie Genesis 49:​14, 15. Jekọp da manman gẹn Isaka nin ọle rẹ ha wẹnna kaka. Jekọp da re ọle khọkhọ elanmhẹn natiọle kẹtẹkẹtẹ—nọn manman mun ihẹ nọn khua. Jekọp da yẹ yọle ghe, Isaka dẹ ha mhọn otọ nọn mhẹn. Ọta nin Jekọp ta da wo gene munsẹ, ranmhude, otọ nọn mhẹn Isaka da ha nyẹnlẹn bhi egbe ẹdẹ ọsi Jọdan. (Josh. 19:22) Edandan i ribhọ ghe ele wo ha wẹnna kaka rẹ mun ugbo. Rẹ deba ọnin, ele yẹ wo ha wẹnna kaka rẹ rẹkpa ẹbho ebhebhe. (1 Ki. 4:​7, 17) Bhi ọsi ijiẹmhin, ulin-uwa ọsi Isaka wo muegbe rẹ deba ibhio ele rẹ ha khọn eghian nọnsele miotọ. Iriọ ele rẹ deba ibhio ele khọnlẹn bhi ẹghe ọsi Berak nin ọbhuohiẹn bi Dẹbora nin akhasẹ.—Judg. 5:15.

5. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ha wẹnna kaka?

⁵ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Iwẹnna nin mhan lu bhi ẹkẹ agbotu manman wo ti Jehova bhọ, beji iwẹnna nin ulin-uwa ọsi Isaka lu rẹ ha ti ọle bhọ. (Eccl. 2:24) Bhi ọsi ijiẹmhin, bha ji mhan ria ẹmhọn ibhio mhan ghe ne wẹnna kaka rẹ gbẹloghe agbotu. (1 Tim. 3:1) Arẹmiẹn ene ibhio mhan nan i khọn okhọn na re ẹlo daghe beji ulin-uwa ọsi Isaka lu, ele wo wẹnna kaka beji ele ha da sabọ gbega ẹbho nesi Osẹnobulua bhi uwedẹ oriọn. (1 Kọr. 5:​1, 5; Jud 17-23) Ele yẹ wo wẹnna kaka rẹ muegbe ọta ọbhi otọ, beji ele ha da sabọ re ọle ziẹn ibhio mhan udu bhi ẹkẹ agbotu.—1 Tim. 5:17.

DAN

6. Ẹsọn nela ibhokhan Dan ha miẹn? (Genesis 49:​17, 18) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

⁶ Tie Genesis 49:​17, 18. Jekọp da re Dan khọkhọ ẹnyẹn nọn sa elanmhẹn ne kpọnọ nẹ ọle. Elanmhẹn bii, akasi nan noo bhi ẹghe okhọnlẹn. Ulin-uwa ọsi Dan da wo ha mhọn izebhudu, yẹ wo muegbe rẹ ne eghian ọsi ibhokhan Izrẹl khọnlẹn. Ẹghe nin ibhokhan Izrẹl rẹ ha khian ọne Otọ nan ve nin ele, ulin-uwa ọsi Dan da wo “gbega ọrebhe ne ribhi ulin-uwa ọsi Izrẹl.” (Num. 10:25) Ẹsọn kpataki ibhokhan Dan wo ha miẹn, arẹmiẹn ọ i yi emhin rebhe nin ele ha lu ibhokhan Izrẹl wo ha daghe.

7. Be ọkhẹke nin mhan ha mhọn bhi ọkhọle rẹji ẹsọn nin mhan miẹn bhi oga nọnsi Jehova?

⁷ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Uwẹ sẹ ka miẹn ẹsọn khẹ rẹ sẹbhọ ghe, ọ ki diabe ghe ẹbho i daghe ẹsọn nin uwẹ miẹn? Asabọmiẹn uwẹ deba khiẹn-khiẹn Kindọn Họọ, la zegbere dọ wẹnna bhi eji mhan da do usikoko nọn nẹ, la miẹn ẹsọn ebhebhe. Ahamiẹn iriọ nọn, obulu! Yere ghe, Jehova wo daghe emhin rebhe nin uwẹ lu, sẹyẹ, ọ manman ti ọle bhọ. Ọ manman wo ti ọle bhọ sade ọle daghe ọle ghe, ranmhude oyẹẹ nin uwẹ mhọn da ọle zẹle nin uwẹ da lu ene emhin nan rebhe nin uwẹ lu, ghe ọ i yi ranmhude nan ha gẹn uwẹ.—Mat. 6:​1-4.

GAD

8. Bezẹle nọn ha da sabọ lẹkhẹ nin ẹbho rẹ ha mun okhọn bu ulin-uwa ọsi Gad? (Genesis 49:19) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

⁸ Tie Genesis 49:19. Jekọp da yọle ghe ekhẹn igbaza-muaza dẹ mun okhọn bu Gad. Ebe sẹbhi ikpe 200 ki gbera, ulin-uwa ọsi Gad da dọ ha nyẹnlẹn bhi otọ nin ele le bhi uku bhi egbegbe Ẹdẹ ọsi Jọdan. Ọne otọ nan wo sikẹ agbaẹbho ọsi eghian nọnsele. Bhiriọ, ọ dẹ wo lẹkhẹ nin eghian nọnsele rẹ ha mun okhọn bu ele re. Ọrẹyiriọ, ulin-uwa ọsi Gad da sẹyẹ ha ho nin ele nyẹnlẹn bhi enin, ranmhude elanmhẹn nọnsele dẹ sabọ ha miẹn ebale le bhi enin. (Num. 32:​1, 5) Ulin-uwa ọsi Gad wo manman ha mhọn izebhudu. Re deba ọnin, ele wo rẹọbhọ ghe Jehova dẹ rẹkpa ele rẹ gbega otọ nan mun nin ele bhi obọ ekhẹn igbaza-muaza. Bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun, ele da wo ha je eyokhọnlẹn nọnsele bu ibhio ele, nin ele dọ rekpa ele khọn eghian nọnsele ne ribhi ọne Otọ nan ve nin ele, bhi obọ ọsi wẹst bhi Jọdan. (Num. 32:​16-19) Beji ene ikpea nan kpanọ ha khian okhọnlẹn, ele da wo rẹọbhọ ghe Jehova dẹ gbega ikhuo ele bi imọn nọnsele. Jehova da wo nan erọnmhọn nin ele bhi izebhudu nin ele rẹman bi nin ele rẹ rẹkpa ibhio ele, arẹmiẹn ọ bha lẹkhẹ.—Josh. 22:​1-4.

9. Ahamiẹn mhan mun udu nyan Jehova, be ọ ha rẹ rẹso ebi mhan zẹle rẹ lu bhi iẹnlẹn yẹ?

⁹ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Ọkhẹke nin mhan wo ha mun udu nyan Jehova, nin mhan da sabọ ha ga ọle bhi ẹkẹ ọkakale. (Ps. 37:3) Ẹbho ne bunbun ẹlẹnan wo rẹman ghe, ele mun udu nyan Jehova beji ele rẹ zegbere deba bọn uwa oga, ga bhi eji a da guanọ urẹkpa, la lu iwẹnna oga ebhebhe. Ranmhude ele rẹọbhọ ghe Jehova dẹ gbẹloghe ele, zẹle nin ele da lu iriọ.—Ps. 23:1.

ASHA

10. Emhin nela ulin-uwa ọsi Asha bha lu? (Genesis 49:20) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

¹⁰ Tie Genesis 49:20. Jekọp da yọle ghe ulin-uwa ọsi Asha dẹ manman ha mhọn afe bi ua. Bhi ọsi ẹmhọanta, ọnan bhọ hi ebe gene sunu. Ulin-uwa ọsi Asha, ele mundia ọbhi otọ nọn mhẹn nẹ bhi otọ ọsi Izrẹl. (Deut. 33:24) Otọ nọnsele sikẹ Okpẹdẹ ọsi Mẹditarenian. Sẹyẹ, agbaẹbho ọsi Saidọn nọn manman fe yẹ deba otọ nan mun nin ele. Ọkpakinọn, ibhokhan Asha bha ka khu ibhokhan Kenan sibhi ọne otọ re. (Judg. 1:​31, 32) Asabọmiẹn ranmhude uwedẹ nin ibhokhan Asha rẹ ne ibhokhan Kenan ha muobọ, bi uwedẹ nin ele rẹ manman fe re ele miẹn ghe, ele bha ye mun oga nọnsi Jehova kalo bhi iẹnlẹn. Ẹghe nin Berak nin Ọbhuohiẹn rẹ ha guanọ ẹbho ne ha zegbere dọ deba ele khọn ibhokhan Kenan miotọ, ulin-uwa ọsi Asha bha zegbere. Ranmhude ọnan, ibhokhan Asha bha daghe ebi Jehova rẹ rẹkpa ibhokhan Izrẹl khọn eghian nọnsele miotọ yẹ, bhi egbe ẹdẹ ọsi Mẹgidọ. (Judg. 5:​19-21) Edandan i ribhọ ghe, ẹkhọle dẹ wo ha lo ibhokhan Asha bhi ẹghe nin ele rẹ họn ghe Berak bi Dẹbora so illo eghọnghọn, ranmhude nin ele rẹ khọn eghian ele miotọ. Ọta eso nin ele ta bhi ọne ilo hi: “Asha da dotua bhi egbe ẹdẹ, yẹ gbe obọ bhi egbe.”—Judg. 5:17.

11. Bezẹle nọn bha da khẹke nin mhan mun ẹmhọn igho kalo bhi iẹnlẹn nọnsẹmhan?

¹¹ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Ọkhẹke nin mhan mun ẹmhọn Jehova kalo bhi iẹnlẹn. Nin mhan rẹ sabọ lu iriọ, ọ bha khẹke nin mhan ha khu ọbhi afe bi ua, nin ẹbho ne bunbun bhi ọne agbọn nan khu ọi. (Prov. 18:11) Ọ yẹ khẹke nin mhan re ẹlo nọn khẹke ha ghe igho. (Eccl. 7:12; Hib. 13:5) Ọ bha khẹke nin mhan mun ẹmhọn igho kalo gbera oga nọnsi Jehova. Sẹyẹ, ọ bha khẹke nin mhan ji emhin ne bha khẹke nin mhan khu ọi bhi ọne agbọn nan re mhan miẹn ghe, mhan bha yẹ ha lu iwẹnna oga. Ọkhẹke nin mhan noo ẹghe bi ahu nọnsẹmhan rẹ ha ga Jehova nian, ranmhude mhan lẹnmhin ghe iẹnlẹn nọn mhẹn an khẹ mhan bhi ẹghe odalo.—Ps. 4:8.

NAFTALAI

12. Be ọta nin Jekọp taman Naftalai rẹ munsẹ yẹ? (Genesis 49:21) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

¹² Tie Genesis 49:21. Jekọp da yọle ghe ọta esili dẹ ha sibhi Naftalai unun re. Asabọmiẹn uwedẹ nin Jesu ha rẹ ha talọ bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nọnsọle a ha tẹmhọnlẹn. Jesu nan lẹn ọbhi ọria nọn manman man emhin nọnsẹn, da re agbaẹbho ọsi Kapaniọn nọn ribhi otọ ọsi Naftalai kiẹn “agbaẹbho nọnsọle.” (Mat. 4:13; 9:1; Jọni 7:46) Ẹzaya da yọle ghe, Jesu dẹ ha yi ẹfua nọn khua rẹji ibhokhan Zẹbulọn bi Naftalai. (Isa. 9:​1, 2) Jesu da re uwedẹ nin ọle rẹ ha man emhin rẹ rẹman ghe, ọle hi “ẹfua ọsaje nọn ha re ẹfua nin unan ẹbho rebhe.”—Jọni 1:9.

13. Be mhan ha rẹ sabọ ji ọta nin mhan ta ha ti Jehova bhọ yẹ?

¹³ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Ọta nin mhan ta bi ebi mhan rẹ tale yẹ manman rẹtẹ Jehova. Be ha rẹkpa mhan rẹ sabọ ha ta ọta esili ne ha ti Jehova bhọ? Ọhẹnhẹn, mhan ki ha ta ẹmhọanta. (Ps. 15:​1, 2) Mhan ki re ọta nin mhan ta rẹ ha bọn ẹbho okhun, mhan i da ha re unun riia ele a, la ha zaka-zuyọn. (Ẹfẹ. 4:29) Sẹyẹ, ọkhẹke nin mhan manman guẹ ebi a rẹ ne ẹbho talọ yẹ, beji mhan ha da sabọ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua nọnsẹn.

JOSẸF

14. Gbotọle fanọn an ebi ọta nin Jekọp taman Josẹf rẹ munsẹ yẹ? (Genesis 49:​22, 26) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

¹⁴ Tie Genesis 49:​22, 26. Edandan i ribhọ ghe ẹmhọn Josẹf dẹ wo ha ti Jekọp bhọ, ranmhude Jehova “zẹ ọle . . . bhi ẹwẹ ibhio ọle”, yẹ noo ọle bhi uwedẹ kpataki. Jekọp da tiọle “ikpabọ-oran ọsi oran nọn mhẹn.” Jekọp hi ọne eran tobọle, sẹyẹ, Josẹf da ha yi ikpabọ ọsi ọne eran. Ọmọndiọn ọsi Rechẹl nin okhuo Jekọp, ọle Josẹf ha khin. Jekọp da yọle ghe, emhin ne rẹ khẹke nin ọmọndiọn ọsi Lia natiọle Rubẹn le bhi uku, Josẹf dẹ le ọle bhi uku. (Gen. 48:​5, 6; 1 Chron. 5:​1, 2) Ọne ọta akhasẹ nan da munsẹ bhi ẹghe nin imọn nesi Josẹf, ne yi Ifrem bi Manasẹ rẹ kiẹn ulin-uwa eva bhi otọ Izrẹl, yẹ le otọ nọnsele bhi uku kẹkẹ.—Gen. 49:25; Josh. 14:4.

15. Be Josẹf rẹ lu emhin yẹ bhi ẹghe nan bha rẹ lu ọle nọnsẹn?

¹⁵ Jekọp da yẹ tẹmhọn ẹbho ne “fi ufẹnmhẹn gbe [Josẹf]. Ele da ha mhanmhan emhin ọbe bhi ọkhọle nin ele ha lu da ọle.” (Gen. 49:23) Ene ẹbho nan hi, ibhio ọle ne ha mhọn ikhu da ọle, ne yẹ manman re obọ oya mun ọlẹn. Ọne emhin nan nin ele lu ọle le zẹle nin ọle da manman loya. Ọrẹyiriọ, Josẹf bha ha khọẹkẹ ibhio ọle, la ha khọẹkẹ Jehova. Beji Jekọp tale: “Uhẹn [nọnsi Josẹf] bha lueghe, obọ nọnsọle da sẹyẹ mun zeze.” (Gen. 49:24) Ẹghe nin Josẹf rẹ ha ribhi ọkakale, ọle da mun udu nyan Jehova, sẹyẹ, ọle da rẹhunmhan ibhio ọle yẹ re obọ esili mun ele. (Gen. 47:​11, 12) Josẹf da ji ọkakale nin ọle kuẹlo da re ọle kiẹn ọria esili. (Ps. 105:​17-19) Ranmhude ọnan, Jehova da noo ọle bhi uwedẹ kpataki.

16. Be mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Josẹf yẹ sade mhan kuẹlo da ọkakale?

¹⁶ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Mhan hẹi ji ọkakale nin mhan kuẹlo da re mhan miẹn ghe mhan bha yẹ ha sun rẹkhan Jehova, la re mhan miẹn ghe mhan bha yẹ sikẹ ibhio mhan. Ọkhẹke nin mhan yere ghe Jehova dẹ sabọ ji mhan kuẹlo da ọkakale, beji urẹọbhọ nọnsẹmhan ha da deziẹn. (Hib. 12:7) Mhan ha sabọ na ọkakale nọn sẹriọ gbera, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ha mhọn ikpẹ esili ne khẹke Kristiẹn. Ikpẹ bii, itohan bi urẹhunmhan. (Hib. 12:11) Jehova dẹ nan erọnmhọn nin mhan sade mhan ziẹngbe ọkakale, beji ọle rẹ nan erọnmhọn nin Josẹf.

BẸNJAMIN

17. Be ebi Jekọp taman Bẹnjamin rẹ munsẹ yẹ? (Genesis 49:27) (Yẹ fẹ ẹkpẹti ghe.)

¹⁷ Tie Genesis 49:27. Jekọp da yọle ghe ulin-uwa ọsi Bẹnjamin dẹ manman guẹ ebi a rẹ khọnlẹn yẹ, bọsi elanmhẹn natiọle obidọn. (Judg. 20:​15, 16; 1 Chron. 12:2) Ojie ọhẹnhẹn nọn gbẹloghe ibhokhan Izrẹl da ha yi Sọl, nọn na bhi ulin-uwa ọsi Bẹnjamin vae. Ofẹn bha mun ọlẹn rẹ khọn ibhokhan Filistia miotọ. (1 Sam. 9:​15-17, 21) Ikpe ne bunbun ki gbera, Ẹsta nin Esọn bi Mọdẹkai ne na bhi ulin-uwa ọsi Bẹnjamin vae, da hinmhin ibhokhan Izrẹl nan rẹ ha gbono a bhi odotọ ugbẹloghe ọsi Pẹsia.—Esther 2:​5-7; 8:3; 10:3.

18. Be mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ibhokhan Bẹnjamin yẹ, bhi uwedẹ nin ele rẹ re obọ ba emhanmhan nọnsi Jehova?

¹⁸ Be mhan miẹn luẹ bhọ? Edandan i ribhọ ghe ọrebhe bhi ulin-uwa ọsi Bẹnjamin wo ha ghọnghọn bhi ẹghe nin Sọl, nọn na bhi ulin-uwa nọnsele vae rẹ kiẹn ojie. Ọkpakinọn, Jehova da zẹ Devid nọn na bhi ulin-uwa ọsi Juda vae, non ha yi ojie bhi otọ Izrẹl. Beji akizẹbue, ibhokhan Bẹnjamin da re obọ ọbhi ọne emhanmhan nan. (2 Sam. 3:​17-19) Ikpe eso ki gbera, ulin-uwa igbe bhi Izrẹl da sọtẹ da ulin-uwa ọsi Juda. Ọkpakinọn, ulin-uwa ọsi Bẹnjamin da wo sun rẹkhan ulin-uwa ọsi Juda, bi ọria nin Jehova zẹle nọn ha gbẹloghe. (1 Ki. 11:​31, 32; 12:​19, 21) Ọkhẹke nin mhan yẹ sun rẹkhan eria nin Jehova ne ọbhi ihe ne ha gbẹloghe mhan ẹlẹnan.—1 Tẹsẹ. 5:12.

19. Be ọta nin Jekọp taman imọn nọnsọle ha rẹ sabọ rẹkpa mhan yẹ?

¹⁹ Ọta nin Jekọp taman imọn nesọle dẹ sabọ rẹkpa mhan. Ebi mhan luẹ bhi ọta nin Jekọp taman imọn nesọle bi ebi ele rẹ munsẹ yẹ, wo rẹkpa mhan rẹ rẹọbhọ ghe ọta akhasẹ nekẹle ne ribhi Baibo dẹ munsẹ. Nin mhan rẹ dọ zilo nyan ebi a rẹ nan erọnmhọn nin imọn nesi Jekọp yẹ, wo rẹkpa mhan rẹ lẹn ebi mhan ha lu, nin mhan da sabọ ha lu emhin nọn ha ti Jehova bhọ.