Eji A Da Ne Emhin Nan Gbẹn Ọbhi Ebe ọsi Ikolo Unyẹnmhin bi Iwẹnna Oga Nọnsẹmhan
DECEMBER 3-9
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 9-11
“Ọnọn Ha Kpokpo Ene Odibo Da Fidenọ Dọ Ha Tẹmhọn Osenobulua”
(Acts 9:1, 2) Sokpan, Saul da sẹyẹ ha nyan nin edibo nesi Jesu, yẹ mhanmhan ebi ọle ha rẹ gbe ele a yẹ. Ọle da bu ọne ojohẹn 2 dọ taman ọlẹn nin ọle ne ilẹta nanlẹn ne ha khian synagogue ne ribhi Damascus, nin ọle da sabọ mun eria nọn ki rẹ khin ne deba Ọne Uwedẹ vae bhi Jerusalem, ọ ha rẹ ha yi ikpea la ikhuo.
Egbe Da Fu Ọne Agbotu Re bhi Ẹghe Eso
ENE ikpea fẹkẹ sikẹ Damascus. Ẹlo ele imhẹn bhi uhọnmhọn. Ele mhanmhan emhin ọbe nin ele ha lu bhi Damascus fo. Ele ha sẹbhi enin, ele dẹ khu edibo nesi Jesu dagbare bhi uwa nọnsele. Ele ki re oya nin ele, yẹ mun ele ha khian iJerusalem, nin ele dọ loya bhi obọ ọsi ene iSanhedrin.
2 Saul hi ọria nọn ha re ọne usun nan khian. Obọ nọnsọle bha khia. Ọle mhọn obọ bhi uyumhin nọnsi Stephen. Ẹghe nin ibo ọle rẹ ha re udo gbe iStephen a, Saul da mundia ha ghe ele. Ọle da wo re obọ bhi emhin nin ele ha lu. (Acts 7:57–8:1) Ejayenan nian, oya nin ọle re nin edibo nesi Jesu ne ribhi Jerusalem bha sẹ ọle, ọle muegbe nin ọle rẹ mun ọne ekpokpo bu edibo nesi Jesu bhi eji ele ki rẹ ha ye. Ọle guanọ nin ọle fuẹn ẹbho rebhe a, ne deba ọne usun natiọle “Ọne Uwedẹ.”—Acts 9:1, 2; fẹ ẹkpẹti nọn yọle “Ebi Saul Vae Dọ Lu bhi Damascus,” bhi apapale 61.
(Acts 9:15, 16) Sokpan, ọne Ebeanlẹn da taman ọlẹn yọle: “Ha khian! ranmhude ọria nan zẹle ọne okpea nan khin rẹji mẹn, nin ọle dọ wewe elin nọnsẹmhẹn man ene agbaẹbho, ene ijie, bi ene ibhokhan Izrẹl. 16 Mẹn dẹ wo rẹman ọlẹn emhin nin ọle ha loya ọle ranmhude elin nọnsẹmhẹn.”
w16.06 7 ¶4
Re Egbe Nin Jehova Man Nọnsẹn
4 Ọ iyi uwedẹ nin mhan rẹ ghe eria, Jehova rẹ ghe ele. Ebi ẹbho diayẹ bhi egbe, ọle mhan daghe. Sokpan, Jehova sabọ daghe ọkhọle ọsi eria yẹ lẹn ebi ọne ọria gene diayẹ. (Tie 1 Samuel 16:7b.) Jehova da wo re ọnan man ẹghe nin ọle rẹ mun agbotu ọsi Kristiẹn gbọ. Ene bunbun bhi eria nin ọle tie vae bhi ẹkẹ ọne agbotu da ha yi eria nin ẹbho riale ghe, e ida sabọ ga Osẹnobulua. (John 6:44) Ọkpa bhi eria ne sẹnian da ha yi Pharisee ọkpa natiọle iSaul. Ọria nọn wo bhi ehọ, nọn yẹ re unun ji Osẹnobulua Saul ha khin. Ọle da yẹ ha kpokpo edibo nesi Jesu. (1 Tim. 1:13) Ọkpakinọn, Jehova bha riale ghe Saul ida ja rẹ lu. (Prov. 17:3) Jehova ki ghe ọkhọle nọnsi Saul, ọle da daghe ọle ghe ọle dẹ sabọ re Saul re lu iwẹnna nọnsọle. Ọle da zẹ iSaul nin ọle dọ ha tẹmhọn nọnsọle “man ene agbaẹbho, ene ijie, bi ene ibhokhan Izrẹl.” (Acts 9:15) Eria ebhebhe yẹ ribhọ nin Jehova dinian rẹ lu iwẹnna nọnsọle—bọsi eria ne ka rẹ ha da anyọn gbe egbe, eria ne rẹ ha gboghẹle, bi eria ne rẹ ha ra. (Rom. 9:21; 1 Cor. 6:9-11) Ẹghe nin ene eria nan ki rẹ dọ ha luẹ iBaibo, urẹọbhọ nọnsele da ha ziẹn ọbhọ. Ele da re egbe nin Jehova man.
(Acts 9:20-22) Bhi ọne ẹghe nin, ọle da munhẹn ha tẹmhọn iJesu bhi ene synagogue. Ọle da ha tale ghe Jesu hi Ọmọn nọnsi Osẹnobulua. 21 Sokpan, ilo da han ẹbho rebhe ne họn ẹmhọn nin ọle ha ta. Ele da ha yọle: “Ọnan ibe yi ọne okpea nọn kpokpo ọrebhe ne ribhi Jerusalem, ne sounun bhi ọne elin nan? Ọi be yi nin ọle rẹ muno ele, yẹ mun ele ji ene ojohẹn zẹle nin ọle da vae bhi enan?” 22 Ọrẹyiriọ, Saul da sẹyẹ ha mhọn ahu ọbhọ. Uwedẹ nọn mun ẹbho ẹlo kore nin ọle rẹ ha rẹman ghe ọnan hi Kristi da re ilo han ene Jew ne ha nyẹnlẹn bhi Damascus.
Egbe Da Fu Ọne Agbotu Re bhi Ẹghe Eso
15 Re ọkhọ nọnsẹ ria ebi ọ ha rẹ han ene ẹbho ilo yẹ, bi ohu nọn ha rie ele ẹghe nin ele rẹ daghe Saul tẹmhọn Jesu bhi synagogue. Ele da yọle: “Ọnan ibe yi ọne okpea nọn kpokpo ọrebhe ne ribhi Jerusalem, ne sounun bhi ọne elin nan?” (Acts 9:21) Ẹghe nin Saul rẹ ha taman ene ẹbho emhin nọn re ọle fi ọkhọle denọ, ọle da re uwedẹ nọn mun ẹbho ẹlo kore rẹ taman ele ghe iJesu hi Kristi. (Acts 9:22) Ọkpakinọn, ọria ha rẹ tẹmhọn bhi uwedẹ nọn mun ẹbho ẹlo kore, ọiyi ẹbho rebhe da sẹyẹ rẹọbhọ. Ẹbho ne mhọn itẹngbemun, bi ẹbho ne ho nin ele ha lu emhin rẹkhan uhi nin eria gbe ọbhi otọ ida ka fi ọkhọle denọ. Ọrẹyiriọ, Saul bha ji egbe lọ ọle.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 9:4) ọle da de ọbhi otọ, yẹ họn urulu nọn taman ọlẹn yọle: “Saul, Saul, bezẹle nin uwẹ da kpokpo mẹn?”
Egbe Da Fu Ọne Agbotu Re bhi Ẹghe Eso
5 Ẹghe nin Jesu rẹ nin Saul talọ bhi uwedẹ Damascus, ọle bha nọọn ọlẹn: “Bezẹle nin uwẹ da kpokpo edibo nesẹmhẹn?” Ọle da yọle: “Bezẹle nin uwẹ da kpokpo mẹn?” (Acts 9:4) Bezẹle nin Jesu da ta iriọ? Ranmhude, emhin ha sunu ji edibo nesọle, ọ ki diabe ọle ọ sunu je.—Matt. 25:34-40, 45.
6 Ahamiẹn ẹbho kpokpo uwẹ ranmhude urẹọbho nin uwẹ mhọn da iJesu, ha mhọnlẹn bhi ọkhole ghe iJehova bi Jesu daghe emhin ne sunu ji ẹ. (Matt. 10:22, 28-31) Asabọ miẹn ghe ọne ekpokpo ida si egbe kie bhi ejayenan nian. Yere ghe iJesu daghe Saul ẹghe nin ọle rẹ obọ bhọ nan rẹ gbe Stephen a. Ọle yẹ daghe ọle ẹghe nin Saul rẹ ha si edibo nesọle sibhi uwa nọnsele re bhi Jerusalem. (Acts 8:3) Sẹyẹ, Jesu da re ẹghe nin ene emhin nan rẹ sunu. Ọrẹyiriọ, rẹ na bhi obọ nọnsi Jesu, Jehova da re ahu nọn khẹke nin Stephen bi edibo nekẹle nin ele rẹ sabọ ziẹngbe.
(Acts 10:6) Erunmhunyẹn ọne okpea nan khin bhi uwa nọnsi Simọn nin ọvuohian, nọn mhọn uwa bhi egbe ẹdẹ.”
nwtsty study note ọsi Ac 10:6
Simon nin ọvuohian: Ọvuohian ha vu ohian elanmhẹn fo, ọle ki re ikẹmica natiọle lime rẹ ne ilọn bi efun sibhi ọne ohian re. Ọle ki re anyọn nọn manman mun rẹ kpe ọne ohian nin ọne ohian sabọ kiẹn ọnọn ha ja rẹ lu ẹkpa, ibata la emhin ebhebhe nan re ohian lu. Sade ovuọhian dinian kpe ohian, ije rebhe ki wo ha ya. Ọkhẹke nin amẹn manman bunbun bhi eji a da lu ọnin iwẹnna nan. Asabọmiẹn ghe ọnan zẹle nin Simon da ha nyẹnlẹn bhi egbe ẹdẹ. Asabọmiẹn ghe eji agbaẹbho ọsi Joppa sẹle, ọle uwa nọnsọle ha ye. Bhi ẹkẹ uhi nin Osẹnobulua na bhi obọ ọsi Moses gbe nin ibhokhan Izrẹl, ọle da yọle ghe, ọria ha re obọ so elanmhẹn nọn yu, ọne ọria bha yẹ khia. (Le 5:2; 11:39) Ranmhude ọnan, ẹlo nọn imhẹn ibhokhan iJew ne bunbun rẹ ha ghe ọvuohian. Ele ika deba ọle nyẹnlẹn. Ebe natiọle iTalmud bhọ da yọle ghe ọria nọn lu iwẹnna ọsi agbekpo mhẹn nin ọria nọn lu iwẹnna ọsi ọvuohian. Ọkpakinọn Peter bha ji ọnan rẹ ọle miẹn ghe ọle bha de bhi uwa nọnsi Simon a. Uwedẹ nin Peter rẹ taan ọkhọle a rẹ miẹn iSimon bhi egbe da rẹkpa ọle rẹ sabọ miẹnsọn ọbhebhe nin Osẹnobulua mun nanlẹn. Osẹnobulua da je ọle ha khian uwa ọsi ọria nọn iyi Jew. Ene guanọ otọ ẹmhọn fẹghe yọle ghe, bhi urolo iGreek, ukpọta nan gbẹn diọ bhi “ọvuohian” (byr·seusʹ), ọle hi elin aba iSimon.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 9:10-22) Odibo ọkpa natiọle An·a·niʹas da ha ribhi Damascus. Bhi ẹkẹ imianlo, Ebeanlẹn da tie ọle yọle: “An·a·niʹas!” Ọle da wanniẹn ọle yọle: “Ghe mẹn, Ebeanlẹn mẹn.” 11 Ọne Ebeanlẹn da taman ọlẹn yọle: “Kpanọ, ha khian uwedẹ natiọle Straight, uwẹ ha dọ guanọ okpea ọkpa natiọle Saul, ọbhi Tarsus, bhi uwa nọnsi Judas. Ọle bhọ nan erọnmhọn. 12 Bhi ẹkẹ imianlo, ọle da daghe okpea ọkpa natiọle An·a·niʹas bu ọle re dọ ne obọ nyan ọlẹn, nin ọle da sabọ kie ha daghe.” 13 Ọkpakinọn, An·a·niʹas da wanniẹn ọlẹn yọle: “Ebeanlẹn mẹn, mẹn sẹ họn ẹmhọn ọne okpea bhi unun ọsi eria ne bunbun. Mẹn họn emhin ọbe rebhe nin ọle lu da ene khiale nesẹ ne ribhi Jerusalem. 14 Ene ojohẹn yẹ re ahu nanlẹn rẹ dọ muno ẹbho ne tie elin uwẹ bhi enan.” 15 Sokpan, ọne Ebeanlẹn da taman ọlẹn yọle: “Ha khian! ranmhude ọria nan zẹle ọne okpea nan khin rẹji mẹn, nin ọle dọ wewe elin nọnsẹmhẹn man ene agbaẹbho, ene ijie, bi ene ibhokhan Izrẹl. 16 Mẹn dẹ wo rẹman ọlẹn emhin nin ọle ha loya ọle ranmhude elin nọnsẹmhẹn. 17 Bhiriọ, An·a·niʹas da ha khian. Ọle da nabhi ọne uwa, yẹ ne obọ nyan ọlẹn yọle: “Saul nin obhio, Ebeanlẹn mhan nin Jesu, nọn re egbe man uwẹ bhi uwedẹ ẹghe nin uwẹ rẹ ha vade, ọle je mẹn bu uwẹ, nin uwẹ da sabọ kie ha daghe, yẹ miẹn ahu ẹlinmhin nọn khiale. 18 Bhi ọne ẹghe nin, emhin ne diabe ihianmhẹn ehẹn da de si ọle bhi ẹlo re. Ọle da kie ha daghe. Ẹghenin, ọle da kpanọ yẹ mianmẹn. 19 Ọle da yẹ le ebale. Ahu da do ọle bhọ. Ọle da deba edibo ne ribhi Damascus dia bhi ikpẹdẹ eso. 20 Bhi ọne ẹghe nin, ọle da munhẹn ha tẹmhọn iJesu bhi ene synagogue. Ọle da ha tale ghe Jesu hi Ọmọn nọnsi Osẹnobulua. 21 Sokpan, ilo da han ẹbho rebhe ne họn ẹmhọn nin ọle ha ta. Ele da ha yọle: “Ọnan ibe yi ọne okpea nọn kpokpo ọrebhe ne sounun bhi ọne elin nan bhi Jerusalem? Ọi be yi nin ọle rẹ muno ele, yẹ mun ele ji ene ojohẹn zẹle nin ọle da vae bhi enan?” 22 Ọrẹyiriọ, Saul da sẹyẹ ha mhọn ahu ọbhọ. Uwedẹ nin ọle rẹ ha rẹman ghe ọnan hi Kristi da re ilo han ene Jew ne ha nyẹnlẹn bhi Damascus.
DECEMBER 10-16
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO| ACTS 12-14
“Barnabas bi Paul Da Re Ebhọ Kiẹn Edibo bhi Agbaẹbho Ne Rele”
(Acts 13:2, 3) Ẹghe nin ele ki rẹ ha re ogẹn ji Jehova sẹyẹ ha fi azimhin, ọne ahu ẹlinmhin nọn khiale da yọle: “Bha ne Barʹna·bas bi Saul dagbare nin ele dọ lu iwẹnna nọn zẹle nin mẹn da tie ele.” 3 Ele ki fi azimhin sẹyẹ nan erọnmhọn fo, ele da ne obọ nyan ele sẹyẹ ji ele ha khian.
Eghọnghọn bi Ahu Ẹlinmhin Nọn Khiale Da Vuọn Ele Egbe
4 Bezẹle nin ahu ẹlinmhin nọn khiale da zẹ iBarnabas bi Saul ne dọ miẹn ọne ẹsọn nan? (Acts 13:2) Baibo bha taman mhan ebezẹle. Ọkpakinọn, mhan lẹnmhin ghe ahu ẹlinmhin nọn khiale zẹ ene ikpea nan. Ene akhasẹ bi enekẹle ne ha man emhin bha gbugan bhi ọne ẹmhọn nan. Ele da wo re obọ bhi ẹmhọn nin ẹlinmhin nọn khiale tale. Ọ bha ha ba ele bhi egbe ghe iBarnabas bi Saul ẹlinmhin nọn khiale zẹ. Ele da re eghọnghọn rẹ nan erọnmhọn nin ele. Riale ebi emhin nin ele lu dia iBarnabas bi Saul bhi egbe yẹ. (Acts 13:3) Ọkhẹke nin mhan yẹ dinian ha re obọ kpa ẹbho nan re ihe nan bhi ẹkẹ agbotu. Ọ bha khẹke nọn ha ba mhan bhi egbe ghe ọne ihe bha sẹ mhan bhi obọ. Ọkhẹke nin mhan manman re oyẹẹ man ibhio mhan ne ribhi ene ihe nan, ranmhude ẹsọn nin ele miẹn.—1 Thess. 5:13.
(Acts 13:12) Ọne ọkhaẹmhọn ki daghe emhin nọn sunu, ọle da dọ rẹọ bhi ẹmhọn nọnsi Osẹnobulua, ranmhude iman-emhin nọnsi Jehova wo han ọle ilo.
(Acts 13:48) Ẹbho ne ribhi ọne agbaẹbho ki họn emhin nọn sunu, ele da ha ghọnghọn, yẹ gẹn ọta nọnsi Jehova. Ọrebhe ne muegbe nin ele rẹ nyẹnlẹn bhi uwedẹ nin ele ha da miẹn aribhọ ọsi ighegheghe da rẹọbhọ.
(Acts 14:1) Bhi I·coʹni·um, ele da kugbe nabhi ẹkẹ synagogue ọsi ene iJew. Ele da talọ bhi uwedẹ nọn re ene bunbun bhi ibhokhan iJew bi ibhokhan Greek rẹọ bhi ẹmhọn nọnsi Osẹnobulua.
Jehova Da Re Ahu Nin Ele Rẹ Ha Re Izebhudu Tẹmhọn Nọnsọle
5 Agbaẹbho ọsi Iconium hi agbaẹbho ọhẹnhẹn nin Paul bi Barnabas sẹ. Ọkpa bhi agbaẹbho nan lẹn nẹ bhi otọ iGalatia ọne agbaẹbho nan khin. Uwedẹ nin ibhokhan iGreek rẹ lu emhin, ọle a rẹ lu emhin bhi ọne ẹbho nan. Ibhokhan iJew ne bunbun, bi ẹbho ebhebhe ne deba ibhokhan iJew ga Jehova, ele ribhi ọne agbaẹbho nan. Beji Paul bi Barnabas ka lu khẹ, ele da nabhi synagogue nọn ribhi ọne agbaẹbho ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi enin. (Acts 13:5, 14) “Ele da talọ bhi uwedẹ nọn re ene bunbun bhi ibhokhan iJew bi ibhokhan Greek rẹọ bhi ẹmhọn nọnsi Osẹnobulua.”—Acts 14:1.
(Acts 14:21, 22) Ẹghe nin ele ki rẹ wewe ẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho bhi ọne agbaẹbho nin fo, sẹyẹ re ẹbho eso kiẹn edibo, ele da fikie vae bhi Lysʹtra, I·coʹni·um bi Antioch. 22 Ele da ziẹn udu ọsi ene edibo, taman ele nin ele hẹi beghe bhi urẹọbhọ nọnsele, yẹ yọle: “Mhan dẹ miẹn edọnmhẹn ne bunbun mhan kuẹ sabọ nabhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua.”
w14 9/15 13 ¶4-5
Sun Rẹkhan IJehova Aharẹmiẹn Uwẹ Miẹn Ọkakale Ne Bunbun bhi Egbe
4 Paul bi Barnabas ki sibhi Derbe re, “ele da fikie vae bhi Lysʹtra, I·coʹni·um bi Antioch. Ele da ziẹn udu ọsi ene edibo, taman ele nin ele hẹi beghe bhi urẹọbhọ nọnsele, yẹ yọle: ‘Mhan dẹ miẹn edọnmhẹn ne bunbun mhan kuẹ sabọ nabhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua.’” (Acts 14:21, 22) Ọria sabọ yọle, ‘Be ọta nin ele ta ha rẹ re izebhudu nin ọria yẹ? Ranmhude, nan rẹ taman ọria ghe ọle dẹ miẹn edọnmhẹn bhi egbe ida re ọne ọria ghọnghọn.’ Be ene ẹbho ki rẹ miẹn izebhudu bhi ọta nin Paul bi Barnabas ta yẹ?
5 Mhan ha fẹ ọta nin Paul tale nọnsẹn, mhan ki kere ghe ọle bha gheghe yọle ghe mhan dẹ ziẹngbe edọnmhẹn ne bunbun. Ọle da yọle: “Mhan dẹ miẹn edọnmhẹn ne bunbun mhan kuẹ sabọ nabhi Agbejele nọnsi Osẹnobulua.” Bhiriọ, elele nin ene edibo ha miẹn bhọ sade ele ga nọnsẹn, ọle Paul rẹ re izebhudu nin ele. Ọne elele nan dẹ gene sẹ ele bhi obọ. Jesu bhọ da yọle: “Ọria nọn ziẹngbe sẹbhi ọkpẹnlẹn dẹ miumhọnmhọn”—Matt. 10:22.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 12:21-23) Bhi ọne ukpẹdẹ nan rẹyi, Herod da re ukpọn ojie hiẹn egbe, yẹ dotua bhi aga nan da bhohiẹn. Ọle da munhẹn ha ta ọta ogbakha. 22 Bhi ẹghenin, ene ẹbho ne sikoko da munhẹn ha so yọle: “Urulu ọsi osẹ khọnan, ọiyi ọsi ọria!” 23 Bhi ọne ẹghe nin tee, ẹhi nọnsi Jehova da gbehẹ ọle, ranmhude, ọ bha re ọne ogẹn ji Osẹnobulua. Ekhọle da le ọle a, ọle da yu.
w08 5/15 32 ¶7
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Acts
12:21-23; 14:14-18. Ẹghe nin ẹbho rẹ ha re ogẹn nọn khẹke Osẹnobulua ji Herod, ọle da miẹn ọlẹn ọbhi egbe. Ọnan da wo dikẹ bhi emhin nin Paul bi Barnabas lu ẹghe nin ẹbho rẹ ha re ogẹn nọn bha khẹke nin ele. Ele bha zẹwẹ re otọ nin ene ẹbho rẹ gẹn ele. Ọkhẹke nin mhan re egbe khọkhọ iPaul bi Barnabas. Ọ bha khẹke nin mhan ha guanọ ogẹn bhi emhin nọn ki rẹ khin nin mhan sabọ lu bhi oga nọnsi Jehova.
(Acts 13:9) Ẹghenin, ahu ẹlinmhin nọn khiale da vuọn egbe nọnsi Saul, nan yẹ tie ọle Paul. Ọle da wo ghe ọle nọnsẹn
nwtsty study note ọsi Ac 13:9
Saul, nan yẹ tie ọle Paul: Rẹ na bhi ọne ulọnlẹn nan ha khian, Paul hi elin nan ki ha tie iSaul. Obhi Hebrew Paul khin. Ọkpakinọn, ọmọn-otọ ọsi Rome ọle yẹ khin. (Ac 22:27, 28; Php 3:5) Elin Hebrew, ọle Saul khin. Paul da yi elin Roman. Ọdiabe ẹghe nan rẹ biẹ iPaul, ọle a rẹ hẹ ọle ene elin veva. Ibhokhan iJew eso ribhọ ne diriọ mhọn elin eva, manman nọn, ibhokhan iJew ne inyẹnlẹn bhi otọ Izrẹl. (Ac 12:12; 13:1) Paul yẹ mhọn ibhio eso ne mhọn elin Roman, la elin Greek. (Ro 16:7, 21) Nin Paul dọ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho ne iyi Jew, ọle hi iwẹnna kpataki nin Osẹnobulua mun nin Paul. (Ro 11:13) Asabọmiẹn ghe ọnan zẹle nin Paul da ha noo elin Roman nọnsọle, nin ẹbho ne iyi ibhokhan iJew sabọ miẹn ọlẹn bhi egbe. (Ac 9:15; Ga 2:7, 8) Ẹbho eso yọle ghe ranmhude ọkhaẹmhọn natiọle Sergius Paulus nin Paul miẹn bhi Cyprus, ọle zẹle nin ọle da fi elin nọnsọle denọ diọ bhi Paul. Ọnan ida sabọ ha yi iriọ. Ranmhude, Paul rẹ sibhi Cyprus re fo, ọle da sẹyẹ ha noo ọne elin. Ẹbho ebhebhe da yẹ yọle ghe ranmhude elin Hebrew nọnsi Paul khọ ukpọta nan rẹ tẹmhọn ọria la elanmhẹn nọn re ẹhio khian, bhi urolo iGreek, ọle zẹle nin Paul bha da yẹ ha noo ọne elin.—Fẹ study note ọsi Ac 7:58 ghe.
Paul: Igba 157 ọne elin nan dagbare bhi obọ ọsi Baibo nan re urolo iGreek gbẹn. Bhi urolo iGreek, ọne elin hi Pauʹlos. Bhi urolo iLatin, ọ da yi Paulus. Ebi ọne elin mundia nan hi: “Emhin nọn dia khere.” Paul nin odibo a tẹmhọnlẹn bhi ọne igba 157. Bhi ijianlẹn ọkpa ọbhebhe, a da re ọne elin tẹmhọn ọkhaẹmhọn ọsi Cyprus natiọle Sergius Paulus.—Ac 13:7.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 12:1-17) Bhi egbe ọne ẹghe nin, Herod da munhẹn ha re obọ oya mun ẹbho eso ne ribhi ọne agbotu. 2 Ọle da re agbada rẹ gbe iJames nin obhio iJohn a. 3 Ọle ki kere ghe emhin nin ọle lu yẹẹ ene iJew, ọle da yẹ dọ mun iPeter khue. (Ẹghe iluemhin ọsi Eka Nọn Ihuẹ ọnan rẹ sunu.) 4 Ọle da mun ọlẹn fi ọbhi ighan. Ọle da ne egbanegbe igbehan nan wanọ bhi usun enẹn ne ha gbega ọle bhi ẹghe kẹkẹ. Ọle da ha mhọnlẹn bhi ọkhọle ghe a ha lu iluemhin ọsi Anagbera fo, ọle ki mun ọle dagbare nin ene ẹbho. 5 Bhiriọ, Peter da ha ribhi ighan, ọkpakinọn, ọne agbotu da wo manman ha nan erọnmhọn ji Osẹnobulua nanlẹn. 6 Bhi ọne ukpasọn nọn we fiọ bhi ukpẹdẹ nin Herod rẹ ha guanọ nin ọle mun iPeter dagbare, Peter da ha wẹ bhi adesẹ egbanegbe eva. A da re ighan eva rẹ gbanọ ọle. Egbanegbe ebhebhe da yẹ ha khẹ odẹ ọsi ọne ighan. 7 Ghọle! Ehi nọnsi Jehova da mundia bhi enin. Ukpa da ha bhala bhi ẹkẹ ọne ighan. Ọne ẹhi da re obọ so iPeter rẹ riọ ọle bhi owe. Ọle da taman ọlẹn yọle: “Kpanọ ẹjẹje!” Ene ighan da si ọle bhi obọ re. 8 Ọne ẹhi da taman ọlẹn yọle: “Ne ukpọn yọ, uwẹ ha yẹ ne ibata bhi oẹ.” Ọle da lu beji ọne ẹhi tale. Bhi ọkike ọle, ọne ẹhi da taman ọlẹn yọle: “Re ukpọn nin uwẹ yọ ke okhun yọ, uwẹ ha rẹkhan mẹn.” 9 Ọ da dagbare, yẹ ha rẹkhan ọlẹn, sokpan, ọle bha lẹn ghe, emhin nọn ha nabhi obọ ọsi ọne ẹhi sunu gene ha sunu ọsaje. Ọle da ha riale ghe imianlo ọle daghe. 10 Ele da gbera ọkhẹ-odẹ nin ọhẹnhẹn bi ọkhẹ-odẹ nin ọzeva. Ele da sẹbhi igeti ọsi emantọn nan na dagbare nabhi ọne agbaẹbho. Ọne igeti da tobọle tuje a nin ele. Ele ki dagbare fo, ele da khian nabhi uwedẹ ọkpa. Bhi ọne ẹghe nin, ọne ẹhi da kpanọ ze ọle obọ. 11 Peter da ki lẹn emhin nọn sunu. Ọle da yọle: “Ejayenan, mẹn ki gene lẹn ghe Jehova je ẹhi nọnsọle nọn dọ hinmhin mẹn bhi obọ nọnsi Herod bi emhin rebhe nin ene iJew rẹ ha mhọn bhi ọkhọle rẹji mẹn.” 12 Ọnan ki mun ọle ẹlo kore fo, ọle da ha khian uwa nọnsi Mary nọn yi inẹn iJohn nan yẹ tie ọle Mark. Ẹbho eso sikoko bhi enin ha nan erọnmhọn. 13 Ẹghe nin ọle ki rẹ so obọ bhi odẹ, ọguọmhandia natiọle Rhoda da vae dọ tuje odẹ a. 14 Ẹghe nin ọne ọmanmhẹn ki rẹ họn urulu ọsi Peter, eghọnghọn nọn vuọn ọlẹn ọkhọle bha ji ọle rẹ tuje odẹ a. Ọle da tunẹ fikie diọ bhi ẹkẹ uwa dọ taman ene ribhi ẹkẹ uwa ghe iPeter ribhi geti. 15 Ele da taman ọlẹn yọle: “Uhọnmhọn ẹn bha gba.” Ọkpakinọn, ọle da sẹyẹ ha yọle ghe ẹmhọanta ọle ta. Ele da ki munhẹn ha yọle: “Ẹhi nọnsọle nọn.” 16 Peter da sẹyẹ mundia bhi enin ha so obọ bhi odẹ. Ẹghe nin ele ki rẹ tuje ọle, ele da daghe ọle. Ọ da manman han ele ilo. 17 Ọle da ki re obọ taman ele nin ele hẹi yẹ talọ. Ọ da taman ele ebi Jehova rẹ re ọle sibhi ighan re yẹ. Ọ da yẹ taman ele yọle: “Bha taman iJames bi ene ibhio nekẹle ene emhin nan.” Ọle ki ta ọnin fo, ọle da kpanọ ha khian eje ebhebhe.
DECEMBER 17-23
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 15-16
“Ele Da Kugbe Re Ọta Nọnsi Osẹnobulua Rẹ Lẹn Ebi Ele Ha Khian Ọne Ẹmhọn Yẹ”
(Acts 15:1, 2) Bhi ọne ẹghe nan, ikpea eso da na bhi Judea vae, ele da ha man ene ibhio emhin yọle: “Ahamiẹn ibha bha ruẹ beji uhi nọnsi Moses tale, bha ida sabọ miẹn umiẹnfan.” 2 Paul bi Barʹna·bas ki sẹ nin ele gbugan, a da mhanmhan ọlẹn nan rẹ je iPaul, Barʹna·bas, bi ẹbho ebhebhe bu ene etuegbe bi ene ewanlẹn ne ribhi Jerusalem, nin ele talọ bhi ọne ẹmhọn nan.
Ele Da Manman Ha Gbugan
8 Luke da yọle: ‘Paul bi Barʹna·bas ki sẹ nin ele gbugan, ene ewanlẹn da mhanmhan ọlẹn ne rẹ je iPaul, Barʹna·bas, bi ẹbho ebhebhe bu ene etuegbe bi ene ewanlẹn ne ribhi Jerusalem, nin ele talọ bhi ọne ẹmhọn nan.’ (Acts 15:2) Ene usun veva ne ha gbugan manman rẹọbhọ ghe ẹmhọanta ele ta. Ene ewanlẹn ne ha ribhi ọne agbotu bhi Antioch bha yẹ sabọ talọ bhi ọne ẹmhọn. Nin ọfure bi okugbe sabọ ha ribhi ọne agbotu, ene ewanlẹn da je ẹbho eso ha bu ene etuegbe bi ẹwanlẹn ne ribhi Jerusalem, nin ele talọ bhi ọne ẹmhọn. Be imhan ha sabọ luẹ bhi emhin nin ewanlẹn ne ribhi Antioch lu?
(Acts 15:13-20) Ele ki talọ fo, James da yọle: “Ikpea, ibhio, bha ka mẹn ehọ. 14 Symʹe·on wo taman mhan emhin rebhe bhi ẹmhọn ebi Osẹnobulua ki rẹ denọ ẹlo da ene agbaẹbho yẹ, nin ọle da sabọ ne ẹbho nin ọle ha tie elin nọnsọle mun. 15 Ọta ọsi ene akhasẹ yẹ wo diẹn mun ene ọta nan, beji a rẹ gbẹn ọlẹn yọle: 16 ‘Ene emhin nan ha ki gbera, mẹn dẹ fikie vae dọ bọn ibọkpọ nọnsi David, nọn de sotọ. Mẹn dẹ kie bọn ọlẹn yẹ mhọn ọlẹn ọi, 17 nin ene ikpea ne kẹre da sabọ re ọkhọle rebhe guanọ iJehova, ele bi ẹbho ne na bhi agbaẹbho rebhe vae, ẹbho nan tie elin nọnsẹmhẹn mun. Iriọ iJehova tale, ọria nọn lu ene emhin nan, 18 nan lẹn rẹ na bhi ẹghe ẹdẹlẹ.’ 19 Bhiriọ, mẹn dẹ yọle nan hẹi kpokpo ẹbho ne na bhi ene agbaẹbho bu Osẹnobulua re. 20 Ọkpakinọn, nan gbẹn ji ele ghe, nin ele re egbe nẹ bhi emhin nan rẹ ze ji ẹbọ, igboghẹ, elanmhẹn nọn hoa, bi aranlẹn.
w12 1/15 5 ¶6-7
Ene Ga Osẹnobulua Mun Ekpẹn Nin Ọta Nọnsi Osẹnobulua
6 Ọta nọn ribhi ebe nọnsi Amos 9:11, 12, ọle otu nọn sun oga bhi ọre nin ọhẹnhẹn rẹ talọ bhi ọne ẹmhọn. Ene ọta nan yẹ ribhi Acts 15:16, 17. Ọ yọle: “Mẹn dẹ fikie vae dọ bọn ibọkpọ nọnsi David, nọn de sotọ. Mẹn dẹ kie bọn ọlẹn yẹ mhọn ọlẹn ọi, nin ene ikpea ne kẹre da sabọ re ọkhọle rebhe guanọ iJehova, ele bi ẹbho ne na bhi agbaẹbho rebhe vae, ẹbho nan tie elin nọnsẹmhẹn mun. Iriọ iJehova tale.”
7 Ọria sabọ yọle ghe ọne iBaibo nan bha yọle ghe nin ene iGentile hẹi ruẹ. Ẹmhọanta nọn. Sokpan, ọne iBaibo nan dẹ mun ibhokhan iJew ẹlo kore. Bhi ẹlo nọnsele, ibhokhan iGentile ne ruẹle, ibhio ele nọn. (Ex. 12:48, 49) Bhi ọsi ijiẹmhin, bhi Baibo ọkpa, Esther 8:17 da yọle: Ibhi Gentile ne bunbun da ruẹ. Ele da kiẹn ibhokhan iJew. Bhiriọ, ibhokhan iGentile ne bha ruẹ, ele hi “ẹbho ne na bhi agbaẹbho rebhe vae.” Ele bi ene kẹre bhi uwa ọsi Izrẹl (ibhokhan iJew bi ibhokhan iGentile ne ruẹle) dẹ kugbe kiẹn agbaẹbho ọkpa nan tie mun elin nọnsi Osẹnobulua. Ọne ẹmhọn da mun ọrebhe ẹlo kore. Ele da lẹn ghe ọbha khẹke nin ibhokhan Gentile ruẹ fo ele kuẹ deba agbotu ọsi Kristiẹn.
(Acts 15:28, 29) Imhan bi ahu ẹlinmhin nọn khiale bha guanọ nin mhan mun ihẹ ọbhebhe nyan bha, gbera ene emhin nan ne khẹke: 29 nin bha ha re egbe nẹ bhi emhin nan rẹ ze ji ẹbọ, aranlẹn, elanmhẹn nọn hoa, bi igboghẹ. Bha ha re egbe nẹ bhi ene emhin nan, emhin ki kiẹn ọlẹn nin bha. Egbe fu bha re!”
(Acts 16:4, 5) Beji ele rẹ ha na bhi ene agbaẹbho kẹkẹ khian, ele ki ha taman ele ene uhi nin ene etuegbe bi ene ewanlẹn ne ribhi Jerusalem yọle nin ele ha re obọ rẹkhan. 5 Ranmhude ọnan, urẹọbhọ ọsi ene agbotu da wo ha deziẹn. Ele da yẹ ha bun ọbhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.
Ele Da Ha Re Izebhudu Nin Ene Agbotu
18 Paul bi Timothy wo wẹnna kugbe bhi ikpe ne bunbun. Otu nọn ha sun oga bhi ore nin ọhẹnhẹn da ha je ele uhọnmhọn yo agbaẹbho kẹkẹ. Ebe nọnsi Acts da yọle: ‘Beji ele rẹ ha na bhi ene agbaẹbho kẹkẹ khian, ele ki ha taman ene agbotu ene uhi nin ene etuegbe bi ene ewanlẹn ne ribhi Jerusalem yọle nin ele ha re obọ rẹkhan.’ (Acts 16:4) Ene agbotu wo ha re obọ rẹkhan ene adia nin ene etuegbe bi ene ewanlẹn ha re re. “Ranmhude ọnan, urẹọbhọ ọsi ene agbotu da wo ha deziẹn. Ele da yẹ ha bun ọbhọ ukpẹdẹ-ukpẹdẹ.”—Acts 16:5.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 16:6-9) Ele da yẹ khian gbera iPhrygʹi·a bi agbaẹbho ọsi Ga·laʹti·a, ranmhude ahu ẹlinmhin nọn khiale bha ji ele da tẹmhọn Osẹnobulua bhi otọ Asia. 7 Deba ọnin, ẹghe nin ele rẹ sẹbhi Mysʹi·a, ele da rẹ dọnmhegbe nin ele rẹ na bhi Bi·thynʹi·a, ọkpakinọn, ẹlinmhin nọnsi Jesu bha ji ele da nabhọ. 8 Bhiriọ, ele da gbera Mysʹi·a ha khian iTroʹas. 9 Bhi ọne asọn nin, Paul da miẹn imianlo, okpea ọkpa nin obhi Mac·e·doʹni·a da mundia ha taman ọlẹn yọle: “Vae bhi Mac·e·doʹni·a dọ rẹkpa mhan.”
w12 1/15 10 ¶8
Bha Ha Babegbe Beji Edibo Nesi Jesu Rẹ Ha Babegbe
8 Uwẹ dẹ daghe ọle ghe, Paul kpanọ ha khian Asia fo, ahu ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua kuẹ dia ọle diọ bhi eji ọle ha yo. Ọle sikẹ Bithynia fo, Jesu kuẹ dia ọle. Sẹyẹ, ọle sẹbhi Troas fo, Jesu kuẹ dia ọle ha khian Macedonia. Be imhan miẹn luẹ bhi ọne okha nan? Jesu hi uhọnmhọn ọsi agbotu. Ọle dẹ yẹ sabọ dia uwẹ beji ọle rẹ dia iPaul. (Col. 1:18) Bhi ọsi ijiẹmhin, asabọmiẹn ghe uwẹ ria ẹmhọn ebi uwẹ ha rẹ kiẹn ọkanẹfan yẹ, la ebi uwẹ ha rẹ dọ rẹkpa agbotu ne guanọ urẹkpa yẹ. Ahamiẹn uwẹ bha dọnmhegbe nin uwẹ rẹ khu ọbhi ene emhanmhan nan, asabọmiẹn, Jesu ida re ahu ẹlinmhin nọnsi Osẹnobulua rẹ dia uwẹ. Inian ọ diabe ọria nọn hẹn imoto. Ahamiẹn ọne imoto ikhian, ọria nọn hẹn ọlẹn ida sabọ dia ọle diọ bhi obọ agobọ la obọ obera. Iriọ yẹ nọn. Ahamiẹn ghe mhan dọnmhegbe nin mhan rẹ khu bhi emhanmhan nẹsẹmhan, ọle iJesu ha da sabọ rẹkpa mhan rẹ lu gbera eka nin mhan ka lu khẹ.
(Acts 16:37) Ọkpakinọn, Paul da taman ele yọle: “Arẹmiẹn mhan bha miẹn ebi mhan lu, ele da re asan gbe mhan bhi ughe, mhan nin ibhokhan iRome, yẹ mun mhan fiọ bhi ighan. Ejayenan, ele guanọ nin ele fan mhan fia bhi ẹkhokho? Eye o! Nin ele tobele vae dọ ne mhan dagbare.”
nwtsty study note ọsi Ac 16:37
mhan nin ibhokhan iRome: La ọmọn-otọ ọsi Rome. Ọmọn-otọ ọsi Rome Paul bi Silas ha khin. Bhi uhi ọsi Rome, a bha guẹzọ yẹ bhohiẹn bhi ikotu fo, a ida sabọ re oya nin ọmọn-otọ ọsi Rome. Eje ọ ki rẹ khin nin ọmọn-otọ ọsi Rome sẹ bhi ene agbaẹbho rebhe nin Rome gbẹloghe, a wo mun ekpẹn nin ele. Ene agbaẹbho ida sabọ re uhi nọnsele rẹ bhohiẹn gbe ọmọn-otọ ọsi Rome. A ha yọle ghe ọmọn-otọ ọsi Rome miẹn emhin ọbe nin ọle lu, ọne ọmọn-otọ sabọ yọle nin ikotu ọsi agbaẹbho nin ọle ye bhu ọne ohiẹn. Ọrẹyiriọ, ọle dẹ yẹ sabọ yọle ghe ikotu ọsi ene Rome ọle guanọ nan da guẹzọ nọnsọle. A ha yọle ghe emhin nin ọle lu sẹ nan rẹ gbe ọle a, ọle sabọ yọle ghe ọle guanọ nan mun ọne ẹzọ bu Ojie nọn kokhun nẹ bhi Rome. Paul wo manman tẹmhọn Osẹnobulua bhi ene agbaẹbho ne ha ribhi otọ ugbẹloghe nọnsi Rome. Bhi ẹkẹ Baibo, ijianlẹn ea a da tẹmhọn ebi Paul rẹ noo ahu ọsi ọmọn-otọ ọsi Rome nin ọle mhọnlẹn yẹ. Ọne ulọnlẹn nan hi ọhẹnhẹn nọn ribhọ, ẹghe nan rẹ re asan gbe ọle bhi ughe bhi Philippi. Ọle da taman ene bhohiẹn bhi Philippi ghe ele lu emhin nọn bha khẹke nan lu ji ọmọn-otọ ọsi Rome.—Nin uwẹ rẹ lẹn ẹmhọn ijianlẹn eva nekẹle, fẹ study note ọsi Ac 22:25, bi Ac 25:11 ghe.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 16:25-40) Egbẹghe ọsasọn ogiziẹn, Paul bi Silas da ha nan erọnmhọn, yẹ so illo rẹ gẹn Oṣenobulua. Onighan nekẹle da ha ka ele ehọ. 26 Isukpa, otọ da wo manman munvẹa, rẹ sẹbhọ ghe ayotọ ọsi ọne ighan da mun lueghe. Deba ọnin, ene odẹ rebhe da re isukpa tuje a, ighan nan rẹ gba ọrebhe da yẹ tanlan. 27 Ẹghe nin ọria nọn gbẹloghe ọne ighan ki rẹ daghe ọle ghe ene odẹ rebhe tuje a, ọle da re agbada nọn rẹ gbe egbe ọle a, ranmhude, ọle rẹ ha riale ghe ene onighan rebhe nẹgbe. 28 Ọkpakinọn, Paul da sotie ọle yọle: “hẹi kuan egbe ẹ, ranmhude imhan rebhe ribhi enan!” 29 Bhiriọ, ọle da yọle nan mun ukpa ji ọle. Ọle da tunẹ nabhi enin. Beji ọle rẹ guọ, ọle da de bhi odalo ọsi Paul bi Silas. 30 Ọle da ne ele dagbare yẹ taman ele yọle: “Ewanlẹn, be imẹn ha lu nin mẹn da sabọ miẹn umiẹnfan?” 31 Ele da yọle: “Rẹọ bhi Jesu, uwẹ ki miẹn umiẹnfan, uwẹ bi azagba-uwa nọnsẹ.” 32 Ele da ta ọta nọnsi Jehova man ọlẹn bi ọrebhe bhi azagba-uwa nọnsọle. 33 Bhi ọne asọn nin, ọle da ne ele ha khian dọ kpe ele itẹ. Ọle bi azagba-uwa nọnsọle da mianmẹn. Ele bha ria ẹghe a. 34 Ọle da ne ele vae bhi uwa nọnsọle dọ mun ebale nin ele. Ọle bi azagba-uwa nọnsọle da manman ha ghọnghọn ranmhude ọle ki rẹọ bhi Osẹnobulua. 35 Ẹdẹ ki we, ene bhohiẹn da je egbanegbe ha khian, nin ele dọ yọle: “Bha fan ene ikpea nin fia.” 36 Ọnọn gbẹloghe ọne ighan da taman Paul yọle: “Ene bhohiẹn je ẹbho re ne dọ yọle nan fan bha fia. Ejayenan, bha dagbare, bha ha khian bhi ọfure.” 37 Ọkpakinọn, Paul da taman ele yọle: “Arẹmiẹn mhan bha miẹn ebi mhan lu, ele da re asan gbe mhan bhi ughe, mhan nin ibhokhan iRome, yẹ mun mhan fiọ bhi ighan. Ejayenan, ele guanọ nin ele fan mhan fia bhi ẹkhokho? Eye o! Ele tobele vae dọ ne mhan dagbare.” 38 Ene egbanegbe da dọ taman ene bhohiẹn ene emhin nan. Ofẹn da ha mun ene bhohiẹn ẹghe nin ele rẹ họn ghe ibhokhan iRome ene ikpea khin. 39 Ranmhude ọnan, ele da vae dọ bhii ele. Ele ki tobele ne ele dagbare fo, ele da taman ele nin ele sibhi ọne agbaẹbho re. 40 Ele ki sibhi ighan re, ele da ha khian uwa nọnsi Lydʹi·a; ele ki miẹn ibhio ele, ele da re izebhudu nin ele, yẹ kpanọ.
DECEMBER 24-30
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 17-18
“Ha Lu Iwẹnna Itẹmhọn Osẹnobulua Beji Paul Rẹ Lu Ọle”
(Acts 17:2, 3) Beji Paul ka lu ọle khẹ, ole da bu ele bhi enin. Bhi ikpẹdẹ Sabbath ea, ọle da nin ele zilo bhi ẹkẹ Ebenọnkhiale. 3 Ọle da ha gbe otọ ọle fanọan, yẹ re ọta kẹkẹ nan ka gbẹn ọbhi otọ rẹ rẹman ele ghe ọkhẹke nin Kristi loya, yẹ riọkpanọ bhi uu. Ọle da ha yọle: “Ọle hi Kristi, ọne iJesu nin mẹn wewe ẹmhọn ọlẹn man bha.”
nwtsty study note ọsi Ac 17:2, 3
nin ele zilo: Paul bha gheghe tẹmhọn Osẹnobulua man ele. Ọle da gbe otọ ọne ẹmhọn fanọan, yẹ re Ebenọnkhiale rẹ rẹman ele ghe ẹmhọanta ọle ta. Ọle ha na bhi ẹkẹ Ebenọnkhiale tie dagbare, ọle ki re ẹmhọn nin ọle tiele rẹ nin ele zilo, bhi uwedẹ nọn ha rẹ mun ele ẹlo kore. Bhi urolo iGreek, nan rẹ nin ọria zilo, ọle hi di·a·leʹgo·mai. Ọne ukpọta nan a yẹ noo bhi Ac 17:17; 18:4, 19; 19:8, 9; 20:7, 9.
yẹ re ọta kẹkẹ nan ka gbẹn ọbhi otọ rẹ rẹman ele: Bhi urolo iGreek, nan rẹ re emhin ọkpa sikẹ ọbhebhe, ọle ukpọta nan rẹ ta ọne ẹmhọn nan mundia nan. Ọnan sabọ rẹman ghe ọta akhasẹ ne ribhi Ebenọnkhiale, ele Paul rẹ rẹman ghe iJesu hi Mezaya. Ọle da tẹmhọn ebi ene ọta akhasẹ rẹ munsẹ yẹ bhi iẹnlẹn nọnsi Jesu.
(Acts 17:17) Ranmhude ọnin, ọle da munhẹn ha nin ene iJew bi ẹbho nekẹle ne ga Osẹnobulua zilo bhi synagogue. Ẹdẹdẹ, bhi eji a da do ẹki, iriọ ọle yẹ rẹ ha nin ẹbho ne ribhi enin zilo.
nwtsty study note ọsi Ac 17:17
eji a da do ẹki: Bhi urolo iGreek, eji a da do ẹki bhi Athens, ọle a tie ọle a·go·raʹ. Obọ ọsi NorthWest ọsi eji a tie ọle Acropolis, ọle ọne ẹki nan ye. Eji a da do ọne ẹki bhia sẹbhi fidi 12 nan da gbe bọlu. Ọ iyi ẹki ọkpa a gheghe do bhi ọne ẹki nan. Enin emhin da sunu. Ahamiẹn ọria guanọ nin ọle daghe uwedẹ nin ene ẹbho rẹ lu emhin, bi ebi ele rẹ lu ilọnmhọn ọfinẹfi yẹ, ọ dẹ daghe ọle bhi ọne ẹki nan. Ọ wo yẹẹ ibhokhan Athens nin ele rẹ si egbe koko bhi ọne ẹki nan ha zilo.
(Acts 17:22, 23) Paul da mundia bhi odalo Ar·e·opʹa·gus. Ọle da yọle: “Ibhokhan Athens, mẹn daghe ọle ghe, ọ diabe ibha mun ofẹn ẹbọ nẹ ẹbho nekẹle. 23 Bhi ọsi ijiẹmhin, ẹghe nin mẹn rẹ ha gbera, mẹn da gbẹlokotọ ha ghe ene emhin kẹkẹ nin bha ga. Mẹn da daghe ukhuo izọese nan gbẹn ọne emhin nan ọi, ‘Osẹnobulua Nan Bha Lẹn.’ Bhiriọ, ọne osẹ nin bha ga nan, arẹmiẹn ibha bha lẹn ọlẹn, ọle imẹn tẹmhọn ọlen man bha.
nwtsty study note ọsi Ac 17:22, 23
Osẹnobulua Nan Bha Lẹn: Bhi urolo iGreek, ene ọta nan hi A·gnoʹstoi the·oiʹ. Ene ọta nan deba emhin nan gbẹn ọbhi ukhuo izọese ọkpa bhi Athens. Ọfẹn ẹbọ wo manman ha mun ibhokhan Athens. Ranmhude ọnan, ele da bọn ukhuo izọese nin ẹbọ bi osẹ kẹkẹ. Ele bho bọn ukhuo izọese nin osẹ ọsi usi, osẹ ọsi ahu, osẹ ọsi elẹlẹ, osẹ ọsi itohan, bi emhin ebhebhe. Nan hẹi dọ miẹn ghe osẹ ribhọ nin ele bha yere rẹ bọn ukhuo izọese nan, ele da bọn ukhuo izọese ji “Osẹnobulua Nan Bha Lẹn.” Ọne ukhuo izọese nan nin ele bọn da rẹman ghe ene ẹbho lẹnmhin ghe Osẹnobulua ribhọ nin ele bha lẹn ẹmhọn ọlẹn. Paul da re ẹwanlẹn rẹ re ọne ukhuo izọese nan tẹmhọn Osẹnobulua man ibhokhan Athens, Osẹnobulua ọsi ẹmhọanta, nin ele bha ka lẹn khẹ.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 18:18) Paul ki sẹ gbe ikpẹdẹ eso bhi enin, ọle da gbe ọkinbue nin ibhio ọle. Ọle da re okọ ha khian iSyria. Pris·cilʹla bi Aqʹui·la da rẹkhan ọlẹn. Ọle da gbẹn eto nọnsọle a bhi Cenʹchre·ae, ranmhude ive nin ọle ve.
w08 5/15 32 ¶5
Emhin Eso Nan Miẹn Tie bhi Ebe ọsi Acts
18:18—Ive nela iPaul ve? Ẹbho eso yọle ghe ive ọsi Nazirite, ọle Paul ve. (Num. 6:1-21) Ọkpakinọn, Baibo bha taman mhan ive nọn khin. Ọ bha taman mhan ẹghe nin Paul rẹ ve ọne ive nan—si ẹghe nin ọle rẹ kiẹn iKristiẹn fo nọn, la ọkuẹsẹ ọle kiẹn iKristiẹn. Ọ bha yẹ taman mhan si ọne ẹghe nan iPaul rẹ munhẹn ha lu emhin nin ọle ve, la si ọle lu ọne emhin nin ọle ve fo. Ebi ọ ki rẹ khin nin ọle ve, mhan lẹnmhin ghe, ọiyi emhin ebe.
(Acts 18:21) Ọle da gbe ọkinbue nin ele yẹ taman ele yọle: “Ọ a ha yi iho nọnsi Jehova, mẹn dẹ kiẹ fikie bu bha re.” Ọle da nabhi okọ sibhi Ephʹe·sus re
nwtsty study note ọsi Ac 18:21
Ọ a ha yi iho nọnsi Jehova: Ọne ọta rẹman ghe, ọkhẹke nin mhan ha mhọn iho nọnsi Jehova bhi ọkhọle, sade mhan lu emhin, la mhan mhanmhan emhin nin mhan ha lu. Paul nin odibo wo ha lu ọnan. (1Co 4:19; 16:7; Heb 6:3) James nin odibo da yẹ taman ghe sade mhan mhanmhan ebi mhan ha lu, nin mhan ha yọle: “Sade iho nọnsi Jehova nọn, uhọnmhọn mhan dẹ sẹ bhọ. Mhan ki lu ọnan yẹ lu ọnin.” (Jas 4:15) A bha yọle nin mhan gheghe ha ta ọne ọta nan. Ọria nọn gene mhọn iho nọnsi Jehova bhi ọkhọle ki wẹnna rẹkhan iho nọnsi Jehova. Ẹkẹ ọkhọle nọnsẹmhan ọ da manman khẹke nin mhan ha ta ọne ọta nan, aharẹmiẹn mhan bha tale dagbare.—Fẹ study note ọsi Ac 21:14; 1Co 4:19; Jas 4:15 bi App. C ghe.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 17:1-15) Ele ki gbera Am·phipʹo·lis bi Ap·ol·loʹni·a, ele da sẹbhi Thes·sa·lo·niʹca. Synagogue ọsi ene iJew ribhi enin. 2 Beji Paul ka lu ọle khẹ, ole da bu ele bhi enin. Bhi ikpẹdẹ Sabbath ea, ọle da nin ele zilo bhi ẹkẹ Ebenọnkhiale. 3 Ọle da ha gbe otọ ọle fanọan, yẹ re ọta kẹkẹ rẹman ele ghe ọkhẹke nin Kristi loya, yẹ riọkpanọ bhi uu. Ọle da ha yọle: “Ọle hi Kristi, ọne iJesu nin mẹn wewe ẹmhọn ọlẹn man bha.” 4 Ranmhude ọnan, eso bhi ẹwẹ ele da rẹọ bhi Osẹnobulua yẹ deba Paul bi Silas ha muobọ. Iriọ ene bunbun bhi ẹwẹ ene iGreek ne ga Osẹnobulua bi ene ikhuo nan manman lẹn yẹ lu. 5 Ọkpakinọn, ẹkẹ da ha khọ ene ibhokhan iJew. Ele da dọ koko ikpea ne imhẹn kugbe, ikpea ne gbe ezakha bhi ẹki. Ene usun ẹbho nan da ha si ozughu bhi ọne agbaẹbho. Ele da mun okhọn bu azagba-uwa nọnsi Jaʹson. Ele da ha guanọ nan mun iPaul bi Silas dagbare nin ọne usun ẹbho. 6 Ele ki miẹn ghe ele bha miẹn iPaul bi Silas, ele da sua iJaʹson bi eso bhi ene ibhio bu ẹbho ne gbẹloghe. Ele da ha so yọle: “Ene ikpea ne si ozughu bhi otọ agbọn rebhe vae bhi enan. 7 Jaʹson da ne ele nabhi uwa. Ene ikpea nan ire obọ rẹkhan uhi nọnsi Caesar. Ele yọle ghe ojie ọbhebhe ribhọ natiọle iJesu.” 8 Ẹghe nin ele ki rẹ họn ọne ẹmhọn nan, ẹkẹ da manman khọ ọne usun ẹbho bi ẹbho ne gbẹloghe. 9 Ele ki miẹn iJaʹson bi enekẹle igho fo, ele da fan ele fia. 10 Asọn ki wo re, ene ibhio da re ẹjẹje je iPaul bi Silas ha khian iBe·roeʹa. Ele ki sẹbhi enin, ele da ha khian isynagogue ọsi ene iJew. 11 Ọkhọle ọsi ẹbho ne ribhi enan mhẹn nẹ ọsi ene ribhi Thes·sa·lo·niʹca. Ranmhude, ele da rẹ ọkhọle rẹ miẹn ọne ọta ọbhi egbe. Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ele da gbẹlokotọ nọnsẹn ha fẹ Ebenọnkhiale ghe, nin ele rẹ lẹn si ẹmhọanta ene ọta nan khin. 12 Ranmhude ọnan, ene bunbun bhi ẹwẹ ele da rẹọ bhi Osẹnobulua. Iriọ ene bunbun bhi ene ikhuo iGreek nan manman lẹn, bi ene ikpea eso yẹ lu. 13 Ẹghe nin ibhokhan iJew ne ribhi Thes·sa·lo·niʹca ki rẹ họn ghe Paul yẹ dọ ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi Be·roeʹa, ele da vae dọ ha ria ọkhọle ọsi ene ẹbho a. 14 Ẹghenin, ene ibhio da jẹje re iPaul ha khian dọ nabhi okọ. Sokpan, Silas bi Timothy da sẹyẹ ha ribhi Be·roeʹa. 15 Ẹbho ne rẹkhan iPaul da rẹkhan ọlẹn sẹbhi Athens. A ki taman ele fo nin ele taman iSilas bi Timothy nin ele dọnmhegbe nin ele rẹ kẹ bu iPaul re, ele da kpanọ.
DECEMBER 31–JANUARY 6
EMHIN NE GHANLẸN NE RIBHI BAIBO | ACTS 19-20
“Bha Gbẹlokotọ Bhi Egbe Nọnsẹbha, bi bhi Egbe Ene Ihuan”
(Acts 20:28) Bha gbẹlokotọ bhi egbe nọnsẹbha, bi bhi egbe ene ihuan, nin ahu ẹlinmhin nọn khiale zẹ bha nin bha ha gbẹloghe. Nin bha sun agbotu nọnsi Osẹnobulua, agbotu nin ọle re aranlẹn ọsi Ọmọn nọnsọle rẹ dẹ.
w11 6/15 20-21 ¶5
Bha Gbẹloghe Ihuan Nin Osẹnobulua Ne Bha bhi Obọ
5 Ọne odibo da yọle ghe nin ene ewanlẹn gbẹloghe ihuan nesi Osẹnobulua, nin Osẹnobulua ne ele bhi obọ. Ọ wo manman khẹke nin ene ewanlẹn yere ghe Jehova bi Jesu nyan ene ihuan. Osẹnobulua dẹ nọọn ẹmhọn ene ihuan bhi obọ nọnsele. Nan rẹ lu ijiẹmhin, ji a man yọle ghe ọmọẹ nin uwẹ manman hoẹmhọn ọlẹn sibhi uwa re. Ọle da taman uwẹ nin uwẹ nin ọle gbẹloghe imọn nesọle. Uwẹ ida be re ebale nin ele, yẹ gbẹloghe ele nọnsẹn? Ahamiẹn ọkpa bhi ene imọn khọnmhọn, uwẹ ida be guanọ ikhunmhun nanlẹn? Iriọ ọ yẹ khẹke nin ene ewanlẹn rẹ gbẹloghe ihuan nesi Osẹnobulua, ihuan nin ọle re aranlẹn ọsi Ọmọn nọnsọle rẹ dẹ.’ (Acts 20:28) Ọkhẹke nin ele ha yere ẹghe rebhe ghe aranlẹn nọn ghanlẹn nọnsi Jesu, ọle Osẹnobulua rẹ dẹ ọdeọde bhi ẹwẹ ene ihuan. Ranmhude Osẹnobulua dẹ nọọn ele ebi ele rẹ re ene ihuan khian yẹ, ele wo dọnmhegbe nin ele rẹ re ebale nin ele, gbega ele, yẹ gbẹloghe ele.
(Acts 20:31) “Bhiriọ, bha ha babegbe, bha ha yere ghe, bhi ikpe ea, asọn bi odanmhẹn, ọle mẹn rẹ ha re eviẹ re ibhude nin ọdeọde bhi ẹwẹ bha.
w13 1/15 31 ¶15
Ẹsọn Nin Ene Ewanlẹn Miẹn bhi Egbe Mhan Rẹ Mhan Ghọnghọn
15 Ọ iyi ọbhi ẹsọn khere ene ewanlẹn ne ribhi agbotu miẹn. Ẹghe eso, ene ewanlẹn ida wẹ ranmhude ibhio ele. Ele sabọ ha nan erọnmhọn nin ene ihuan, la ele rẹkpa ele bhi uwedẹ ebhebhe. (2 Cor. 11:27, 28) Arẹmiẹn ẹsọn wo ribhi ọne ihe nan, ene ewanlẹn sẹyẹ wo re eghọnghọn lu olẹ. Ele re egbe khọkhọ Paul nin odibo. Paul da taman ibhio ọle ne ribhi Corinth yọle: “Mẹn dẹ re eghọnghọn noo emhin nin mẹn mhọn, bi egbe mẹn rebhe sẹsẹsẹ ranmhude ibha.” (2 Cor. 12:15) Ranmhude oyẹẹ nin Paul ha mhọn da ibhio ọle, ọle da wo re egbe rebhe ha rẹkpa ele. (Tie 2 Corinthians 2:4; Phil. 2:17; 1 Thess. 2:8) Ọnan zẹle nin ibhio iPaul da wo manman hoẹmhọn ọlẹn.—Acts 20:31-38.
(Acts 20:35) Imẹn ka rẹman bha khẹ bhi emhin rebhe ghe, beji bha ha rẹ situa re iriọ ha wẹnna, bha ha rẹkpa ene wẹghẹ. Bha yẹ ha re ẹmhọn nin Jesu tobọle ta bhi ọkhọle, ẹghe nin ọle rẹ yọle: ‘a ha re emhin sibhi obọ re, ọle eghọnghọn ye gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.’”
Imẹn Kpe Egbe Mẹn Khia bhi Aranlẹn ọsi Ọrebhe
20 Ene ikpea nan ne ha zegbere bhi ẹkẹ agbotu dẹ wo ha guanọ ọsi egbe ele. Ele ida re obọ esili mun ene ihuan. Uwedẹ nin Paul rẹ lu emhin da wo manman dikẹ bhi uwedẹ nin ene ikpea nan ha rẹ lu emhin. Paul bha mun ihẹ nọnsọle nyan ene agbotu. Ọle wo ha wẹnna nin ọle rẹ tobọle gbẹloghe egbe. Ọ iyi nin ọle miẹn elele bhọ zẹle nin ọle da ha rẹkpa ibhio ọle. Paul da taman ene ewanlẹn ne ribhi Ephesus nin ele yẹ dinian ha rẹkpa ibhio ele. Ọle da yọle: “Bha ha rẹkpa ene wẹghẹ. Bha yẹ ha re ẹmhọn nin Jesu tobọle ta bhi ọkhọle, ẹghe nin ọle rẹ yọle: ‘a ha re emhin sibhi obọ re, ọle eghọnghọn ye gbera a ha miẹn emhin bhi obọ.’”—Acts 20:35.
Guanọ Emhin Oriọn ne Ghanlẹn
(Acts 19:9) Sokpan, ẹghe nin ẹbho eso ne bha ka rẹ rẹọbhọ ki rẹ ha re unun ria Ọne Uwedẹ a man ene usun ẹbho, ọle da sibhi ẹwẹ ele re, yẹ fẹkẹ ne ene edibo sibhi ẹwẹ ele re. Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ọle da dọ ha ta ọta ogbakha bhi ẹkẹ udede ugha nọn ribhi isiku ọsi Ty·ranʹnus.
Ẹbho Rẹ Ha De Ele Idobolo, Ọne Iwẹnna Da Ha Tuẹn Okhun
11 Asabọ miẹn ghe, rẹ na bhi agogo ugbolọ bhi ọsewewiẹ rẹ dọ sẹbhi agogo enẹn bhi ọsemuan, ọle Paul rẹ ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi ẹkẹ udede ugha nọn ribhi isiku ọsi Ty·ranʹnus. (Acts 19:9, ftn.) Ọne ẹghe nan ovuẹnlẹn rẹ manman zẹ. Asabọ miẹn ọne ẹghe nan eje rebhe rẹ yẹ fi ahiẹ a nẹ, ranmhude ọne ẹghe nan ẹbho ne bunbun rẹ hẹn-an, yẹ le ebale. Ahamiẹn ghe ẹdẹdẹ Paul rẹ ha lu ọnan, rẹ na bhi ikpe eva, ọ dẹ gbera uriagogo 3,000 nin ọle diriọ rẹ tẹmhọn Osẹnobulua. Uwedẹ nin Paul rẹ lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua da deba emhin ne zẹle nin Ọta nọnsi Jehova da ha tuẹn okhun. Ọle wo manman ha wẹnna kaka bhi iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua. Ọle da yẹ ha fi uwedẹ bi ẹghe nin ọle rẹ lu ọle denọ nin ọle da sabọ tẹmhọn Osẹnobulua man ẹbho ne ribhi ọne idunmhun nin. Be ki nabhọre? Ranmhude emhin nin ọle lu, “ẹbho rebhe ne nyẹnlẹn bhi otọ Asia, ibhokhan iJew bi ibhokhan iGreek da họn ẹmhọn nọnsi Ebeanlẹn mhan.” (Acts 19:10) Paul gene wo lu ọne iwẹnna nọnsẹn.
(Acts 19:19) Bhi ọsi ẹmhọanta, ẹbho ne bunbun ne lu ilọnmhọn idunan da koko ebe idunan nọnsele kugbe yẹ tuẹ ele a sira ọrebhe. Ele ki lolo ene igho, ọ da ha yi siliva 50,000.
Ẹbho Rẹ Ha De Ele Idobolo, Ọne Iwẹnna Da Ha Tuẹn Okhun
15 Uwedẹ nin ẹlinmhin ebe rẹ re oya nin imọn nesi Sceva da wo re ofẹn Osẹnobulua ha mun ẹbho rebhe. Ọnan da re ẹbho ne bunbun dọ rẹọ bhi Osẹnobulua, yẹ re obọ kie bhi ilọnmhọn azẹn bi oso. Ibhokhan Ephesus wo manman ha lu ilọnmhọn idunan. Ele wo kpe ikhunmhun, yẹ vin ikhunmhun bhi egbe. Ele mhọn ebe ne bunbun nan gbẹn ọta nan rẹ bọ i. Ejayenan nian, ene bunbun bhi ene ibhokhan Ephesus da ne ebe idunan nesele dagbare, yẹ tuẹ ele a bhi ughe. Arẹmiẹn ghe ene ebe nan manman ghan, ele da sẹyẹ tuẹ ele a. Luke da yọle: “Bhiriọ, ọta nọnsi Jehova da wo ha tuẹn okhun bhi uwedẹ nọn kpọnọ.” (Acts 19:17-20) Ọne emhin nan nọn sunu da rẹman bhi uwedẹ ọhan-ilo ghe ẹmhọanta nọn ribhi Ọta nọnsi Osẹnobulua mhọn ahu gbera ohoghe. Ọ da yẹ rẹman ghe ẹmhọanta dẹ sabọ rẹkpa ẹbho rẹ re obọ sibhi ilọnmhọn azẹn, oso, idunan, izọbo, bi emhin nẹkẹle ne diẹn obọ mun ẹlinmhin ebe. Ijiẹmhin nọn mhẹn nin mhan ha sabọ rẹkhan, olẹ ene ẹbho nan re ọbhi otọ. Ẹbho ne bunbun yẹ wo lu ilọnmhọn azẹn bi oso bhi ẹghe nin mhan ye nan. Mhan ha miẹn ghe mhan mhọn emhin soso nọn diẹn obọ mun ilọnmhọn azẹn bi oso, ọkhẹke nin mhan lu emhin nin ene ha ribhi Ephesus lu. Ọkhẹke nin mhan jẹje re ọne emhin fia la tuẹ ọle a. Ọkhẹke nin mhan siegbe kie bhi ene emhin, aharẹmiẹn igho nọn kpọnọ mhan rẹ dẹ ele.
Baibo Nan Ha Tie
(Acts 19:1-20) Ọkizẹbue, ẹghe nin A·polʹlos rẹ ha ribhi Corinth, Paul da khian na bhi ene agbaẹbho kẹkẹ, ọle kuẹ dọ sẹbhi Ephʹe·sus. Bhi enin, ọle da miẹn edibo eso. 2 Ọle da nọọn ele yọle: “Bha be miẹn ẹlinmhin nọn khiale ẹghe nin bha rẹ rẹọbhọ?” Ele da wanniẹn ọlẹn yọle: “Mhan bha sẹ họn ẹmhọn ahu ẹlinmhin nọn khiale khẹ.” 3 Ọle da ki yọle: Imianmẹn nela ibha miẹn? Ele da yọle: “Imianmẹn ọsi John.” 4 Paul da yọle: Imianmẹn nin John ha lu da mundia nin ufidenọ. Ọle da ha taman ẹbho nin ele rẹọ bhi ọria nọn vade, Jesu.” 5 Ele ki họn ọnan, ele da mianmẹn bhi elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn. 6 Ẹghe nin Paul ki rẹ ne obọ nyan ele, ele da miẹn ahu ẹlinmhin nọn khiale. Ele da munhẹn ha zẹ urolo kẹkẹ, yẹ kha akhasẹ. 7 Itue 12 ene ikpea rebhe khin. 8 Ọle da nabhi ẹkẹ synagogue. Bhi uki ea, ọle da ha rẹ izebhudu talọ, ta ọta ogbakha, yẹ nin ẹbho zilo ẹmhọn Agbejele nọnsi Osẹnobulua. 9 Sokpan, ẹghe nin ẹbho eso ne bha ka rẹ rẹọbhọ ki rẹ ha re unun ria Ọne Uwedẹ a man ene usun ẹbho, ọle da sibhi ẹwẹ ele re, yẹ fẹkẹ ne ene edibo sibhi ẹwẹ ele re. Ukpẹdẹ-ukpẹdẹ, ọle da dọ ha ta ọta ogbakha bhi ẹkẹ udede ugha nọn ribhi isiku bhi Ty·ranʹnus. 10 Rẹ na bhi ikpe eva, iriọ ọle ha lu. Ranmhude ọnan, ẹbho rebhe ne nyẹnlẹn bhi otọ Asia, ibhokhan iJew bi ibhokhan iGreek da họn ẹmhọn nọnsi Ebeanlẹn mhan. 11 Rẹ na bhi obọ nọnsi Paul, Osẹnobulua da wo ha lu emhin ọhan-ilo ne bunbun, 12 rẹ sẹbhọ ghe, ẹbho ha re ukpọn bi ọgbenẹ ne re egbe so iPaul ji ẹbho ne khọnmhọn, ọne emianmhẹn ki si ele bhi egbe re. Ene ẹlinmhin ebe ki yẹ dagbare. 13 Ibhokhan iJew eso ne yẹ yo ije kẹkẹ dọ ha khu ẹlinmhin ebe da yẹ ho nin ele re elin nọnsi Jesu rẹ khu ẹlinmhin ebe sibhi egbe ọsi ẹbho re; ele ki yọle: “Bhi elin nọnsi Jesu, nin Paul tẹmhọn ọlẹn, mẹn yọle nin uwẹ dagbare.” 14 Imọn ikpea ihinlọn ọsi ojohẹn ọkpa nin obhi Jew, natiọle Sceʹva, deba ẹbho ne ha lu ọnan. 15 Ọkpakinọn, ọne ẹlinmhin ọbe da wanniẹn ele yọle: “Mẹn lẹn iJesu. Mẹn yẹ lẹn iPaul; ọkpakinọn, họbhọ ibha khin?” 16 Ẹghenin, ọne okpea nọn mhọn ẹlinmhin ebe bhi egbe da dekhun ele, re obọ mun ele okpa-ọkpa, yẹ gbono ele ọbhi otọ. Ebeban bi itẹ-itẹ ele ki rẹ nẹ sibhi ọne uwa re. 17 Ẹbho rebhe da họn ọne emhin nan nọn sunu, ibhokhan iJew bi ibhokhan iGreek ne nyẹnlẹn bhi Ephʹe·sus. Ofẹn da ha mun ele. Elin nọnsi Jesu nin Ebeanlẹn da ha tuẹn okhun. 18 Ẹbho ne bunbun bhi ẹwẹ ene rẹọbhọ da dagbare bhi ogbakha dọ ha kozi emhin nin ele lu. 19 Bhi ọsi ẹmhọanta, ẹbho ne bunbun ne lu ilọnmhọn idunan da koko ebe idunan nọnsele kugbe yẹ tuẹ ele a sira ọrebhe. Ele ki lolo ene igho, ọ da ha yi siliva 50,000. 20 Bhiriọ, ọta nọnsi Jehova da wo ha tuẹn okhun bhi uwedẹ nọn kpọnọ.