Tetheesya Mwana Waku wa Mũika Eke Maendeeo

1, 2. Nĩ mathĩna meva methĩawa myakanĩ ya ũika, na nĩ maũndũ meva maetae ũtanu myakanĩ ĩsu?

KWĨTHĨWA na mwana wa mũika mũsyĩ kwĩ kĩvathũkanyʼo mũno na kwĩthĩwa na kana ka myaka ĩtano kana ĩkũmi. Myaka ya ũika (13-19) yĩthĩawa na mathĩna, ĩndĩ no yĩthĩwe na moathimo. Twasisya ngelekanyʼo ya Yosevu, Ndaviti, Yosia, na Timotheo nĩtũkwona kana andũ ma mũika no methĩwe me ma kwĩkwatwʼa na me na ngwatanĩo nzeo vamwe na Yeova. (Mwambĩlĩlyo 37:2-11; 1 Samueli 16:11-13; 2 Asumbĩ 22:3-7; Meko ma Atũmwa 16:1, 2) Andũ aingĩ ma mũika nĩmethĩĩtwe mailyĩ ũu, na nĩvatonyeka ũkethĩwa wĩsĩ amwe.

² Ĩndĩ, andũ angĩ ma mũika monaa myaka ya ũika yĩ ya mathĩna. Mavinda amwe nĩmethĩawa na ũtanu, na mavinda angĩ mayĩthĩwa mate na ũtanu. Nĩmatonya kwenda kwĩtongoesya, na mayambĩĩa kũleana na mĩao ya asyai. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, andũ asu ma mũika mayĩthĩawa na ũmanyi mwingĩ, na asyai nĩmaĩle kũmonyʼa wendo na ũmĩĩsyo ĩla meũmatetheesya. Syana nitonya kũtanĩa mũno myaka yasyo ya ũika, ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, myaka ĩsu nĩtonya kũtuma syana isu na asyai masyo masaanĩwʼa nĩ maũndũ. Syo syana itonya kũtetheewʼa ata ĩla syavikĩĩa myaka ya ũika?

3. Asyai matonya ata kũtetheesya syana syoo sya mũika isinde mathĩna?

³ Asyai ala maatĩĩaa myolooto ya Mbivilia nĩmatetheeasya syana syoo sya mũika isinde mathĩna asu na iitwʼĩka andũ aima matonya kwĩkwatwʼa. Ĩvinda yonthe ĩla syana sya mũika na asyai masyo maatĩĩa myolooto ya Mbivilia, nĩmakwataa moathimo maingĩ.—Savuli 119:1.

KŨNEENA ŨWʼO MŨTEŨVITHANYʼA MAŨNDŨ

4. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata asyai kũea ngewa mũno mũno na syana syoo sya mũika?

⁴ Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Vala vate ũtao [kana “kũewa ngewa,” NW] maũndũ ala masũanĩĩtwe kwĩkwa nĩmanangĩkaa.” (Nthimo 15:22) Ethĩwa asyai nĩmoonaa wĩ ũndũ wa vata kũea ngewa na syana syoo ĩla syaĩ nini, nĩmaĩle kũmanya kana ĩla syana isu syĩ myakanĩ yasyo ya ũika nĩwʼo maĩle kwĩka ũu na kĩthito kingangĩ. Asyai maĩle kwĩka ũu nũndũ syana itũmĩaa ĩvinda yingĩ syĩ sukulu kana syĩ vamwe na anyanyae masyo, kwĩ ĩvinda yĩla itumĩaa syĩ mũsyĩ. Kwoou, maema kũea ngewa na syana syoo kana kũneena nasyo vate kĩsiĩĩi, ũu no ũtume mataimanya nesa. Asyai na syana syoo sya mũika maĩle kwĩka ata nĩ kana methĩwe matonya kũea ngewa nesa?

5. Andũ ma mũika meĩkĩwa vinya methĩwe na woni mwaũ ĩũlũ wa kũea ngewa na asyai moo?

⁵ Asyai na syana syoo sya mũika nĩmaĩle kũmantha ũndũ matonya kũea ngewa vate kĩsiĩĩi. Syana isu nitonya kwona ũte ũndũ wĩ laisi kũneena na asyai masyo o tondũ syeekaa syĩ nini. Ĩndĩ lilikana kana, “vala vate ũtongoi mũĩ, andũ nĩmavalũkaa; ĩndĩ vala ve wingĩ wa atai vati mũisyo.” (Nthimo 11:14) Ndeto isu nitonya kũmatethya andũ onthe, ma mũika na ala akũũ. Andũ ma mũika ala mesĩ ũu nĩmaeleawa kana nĩ ũndũ wa vata makwate ũtao waĩle, nũndũ nĩmakomanaa na maũndũ momũ. Nĩmaĩle kũmanya kana asyai moo Aklĩsto nĩmatonya kũmanenga ũtao mũseo nũndũ nĩmeyoneete maũndũ maingĩ, na nĩmethĩĩtwe maimathĩnĩkĩa kwa ĩvinda ĩasa. Kwoou, ĩvindanĩ yĩla syana syĩ myakanĩ yasyo ya ũika, nũseo ikethĩwa na ngwatanĩo na asyai.

6. Asyai ala oĩ na mendete syana syoo maĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kũneena nasyo?

⁶ Kũea ngewa vate kĩsiĩĩi kwonanasya kana mũsyai nĩwaĩle kũtata ũndũ ũtonya ethĩwe atonya kũneena na kana kake ĩla keewʼa kayenda kũneena. Kwoou, kana nĩkaĩle kwona kana mũsyai nĩwĩyumĩtye kũneena nako na nũkwendeewʼa kwĩka ũu. Ũsu nũtonya kwĩthĩwa ũte ũndũ wĩ laisi. Mbivilia yaĩtye kana ve “ĩvinda ya kũvindya, na ĩvinda ya kũneena.” (Mũtavanʼya 3:7) Kana kaku nĩkatonya kwĩthĩwa kayenda kũneena naku ĩndĩ ũyĩthĩwa ũte na mwanya wa kũkethukĩĩsya. No kwĩthĩwa ĩvinda yĩu wĩvangĩte kwĩmanyĩsya Mbivilia, kũthyũmũa, kana kwĩka o ũndũ ũngĩ. Ĩndĩ ethĩwa kana kaku nĩkeenda kũneena naku, no ũvangĩĩe kwĩka maũndũ asu saa ingĩ nĩ kana ũkethukĩĩsye. Waema kwĩka ũu, nĩkatonya kwĩwʼa kateenda kũneena naku ĩvinda yĩngĩ. Kwalilikana ũndũ Yesũ weekie. Ĩvinda yĩmwe, nĩwaendie vandũ akathyũmũe. Ĩndĩ ĩla andũ mookie vala waĩ, Yesũ ndaaendeea kũthyũmũa, nĩwambĩĩie kũmamanyĩsya. (Maliko 6:30-34) Andũ aingĩ ma mũika nĩmesĩ kana asyai moo nĩmethĩawa na maũndũ maingĩ mũno ma kwĩka, ĩndĩ nĩmendaa kũmanyĩthwʼa nesa kana asyai moo nĩmeyũmbanĩtye kũmethukĩĩsya ethĩwa ve vata. Kwoou, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũneena na kana kaku ĩla keewʼa kayenda kũneena, na ũitata ũkaelewe.

7. Asyai maĩle kwĩvathana na kyaũ?

⁷ Lilikana ũndũ maũndũ mailyĩ ĩla waĩ wa mũika, na ndũkethĩwe ũtatonya kũtheka na syana syaku! Asyai nĩmaĩle kũtanĩa kwĩthĩwa vamwe na syana syoo. Mo matũmĩaa ata ĩvinda yĩla matakwatene? Ethĩwa mavinda maingĩ makatũmĩaa ĩvinda yĩu kwĩka maũndũ matakonetye syana syoo, syana isu iikalea kũmanya. Asyai maĩle kũmanya kana, ethĩwa syana syoo ikoona kana anyanyae masyo sukulu nĩmo maithĩnĩkĩaa mũno kũte mo, ũu ũkailikya thĩnanĩ.

MAŨNDŨ MA KŨNEENEA

8. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syĩthĩwe syĩ na mwĩkalĩle mũseo, na iyĩthĩwa syĩ ndĩkĩĩku na kũtethya wĩa na kĩthito?

⁸ Ethĩwa asyai mayaamanyĩsya syana syoo kuma syĩ nini kwĩthĩwa syĩ ndĩkĩĩku na kũtethya wĩa na kĩthito, no nginya meke ũu ĩla syavikya myaka ya ũika. (1 Athesalonika 4:11; 2 Athesalonika 3:10) O na ĩngĩ, nũseo asyai makaitetheesya ielewe nesa vyũ kana nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo, na mũtheu. (Nthimo 20:11) Nzĩa ĩla nzeo matonya kwĩka ũu nĩ kwiĩa syana syoo ngelekanyʼo nzeo maũndũnĩ asu. O ũndũ mũndũũme ũte Mũklĩsto ũtonya kũkuswʼa ‘nĩ mwĩkalĩle wa kĩveti kyake, vate ĩla ndeto,’ nowʼo andũ ma mũika matonya kũmanya myolooto ĩla yaĩlĩte kwĩsĩla mwĩkalĩle wa asyai moo. (1 Vetelo 3:1) O na ũu wĩ o vo, ngelekanyʼo ya asyai yĩ yoka ndĩtoetye nũndũ ĩla syana syauma mũsyĩ nĩsyonaa ngelekanyʼo mbingĩ nthũku, na ikewʼa maũndũ maingĩ ma kũlulutĩkya. Kwoou, asyai ala mendete syana syoo nĩmaĩle kwenda kũmanya woni wasyo ĩũlũ wa maũndũ ala syĩwʼaa kana ala syonaa. Nĩ kana meke ũu, no nginya maee ngewa nesa na syana syoo.—Nthimo 20:5.

9, 10. Nĩkĩ asyai maĩlĩte kũneena na syana syoo ĩũlũ wa maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ, na matonya kwĩka ũu ata?

⁹ Nĩ ũndũ wa vata asyai kũea ngewa na syana syoo, na mũno mũno ĩũlũ wa maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ. We nĩwĩwʼaa nthoni kũneenea maũndũ asu vamwe na syana syaku? O na ethĩwa nĩwĩwʼaa nthoni, tata ũndũ ũtonya ũneene nasyo nũndũ waema kwĩka ũu ikaelewʼa maũndũ asu nĩ andũ angĩ. Kwasũanĩa maũndũ mathũku ala syana syaku itonya kũmanyĩwʼa ethĩwe we mwene ndũkwĩka ũu? Nthĩnĩ wa Mbivilia, Yeova nũeleetye maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Kwoou o asyai mayaĩle kwĩwʼa nthoni kũelesya syana syoo maũndũ asu.—Nthimo 4:1-4; 5:1-21.

¹⁰ Ũndũ ũla wa kwendeesya nĩ kana Mbivilia yĩ na ũtao mũseo ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Nthĩnĩ wa Ũseũvyo wa Yeova nĩtũkwataa ũvoo mwingĩ ũtonya kũtũtetheesya, na ũkwonanyʼa kana ũtao ũsu wa Mbivilia no ũtũmĩke o na ũmũnthĩ. Nũũthuthwʼa ũtũmĩe ũtethyo ũsu tũnengetwe. Kwa ngelekanyʼo, no ũsome na kana kaku kĩlungu kĩĩ: “Ngono, Maadili, na Upendo” kĩla kĩ ĩvukunĩ Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi, Ĩvuku ya 1. Nũtonya kũsengwʼa nĩ ũndũ kwĩka ũu kũtonya kũtetheesya kana kaku.

11. Nĩ nzĩa yĩva nzeo asyai matonya kũtũmĩa nĩ kana matetheesye syana syoo imũthũkũme Yeova?

¹¹ Nĩ ũndũ wĩva wa vata vyũ ũla asyai maĩle kũneenea vamwe na syana syoo? Mũtũmwa Vaulo nĩwaũwetie ĩla waandĩkie atĩĩ: “Ieei [syana syenyu] na mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Aeveso 6:4) Syana nĩsyaĩle kũendeea kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova, na mũno mũno iyĩmanyĩsya ũndũ itonya kũmwenda na kũmũthũkũma. Kwoou, o na maũndũnĩ ũsu, syana no syĩmanyĩsye maũndũ maingĩ asyai masiĩa ngelekanyʼo nzeo. Andũ ma mũika moona asyai moo mamwendete Ngai ‘na ngoo yoo yonthe, thayũ woo wʼonthe, na kĩlĩko kyoo kyonthe,’ na moona kana wendo ũsu nũtumĩte asyai asu methĩwa na ndaĩa nzeo, o namo makeethĩwa na mea ma kwĩka ũu. (Mathayo 22:37) O na ĩngĩ, ĩla moona kana asyai moo methĩawa na woni waĩle ĩũlũ wa malĩ na mavĩtasya Ũsumbĩ wa Ngai mbee, ũu ũkamatetheesya o namo meke oou.—Mũtavanʼya 7:12; Mathayo 6:31-33.

12, 13. Nĩ maũndũ meva maĩle kũlilikanwa nĩ kana ũthaithi wa mũsyĩ wĩthĩwe wĩ mwaĩlu?

¹² Kwĩthĩwa na ũthaithi wa mũsyĩ kĩla kyumwa nĩ nzĩa nzeo mũno ya kũtetheesya syana syaku imwende Yeova. (Savuli 119:33, 34; Nthimo 4:20-23) Nĩ ũndũ wa vata kwĩthĩwa na ũthaithi wa mũsyĩ mũteũtĩĩa. (Savuli 1:1-3) Asyai na syana maĩle kũmanya kana vai kĩndũ kyaĩle kũlikĩlĩĩla ũthaithi woo wa mũsyĩ. O na ĩngĩ, nĩ kana mũvango ũsu waĩle, no nginya kĩla ũmwe ethĩwe na woni waĩle ĩũlũ wawʼo. Mũndũũme ũmwe aisye: “Nĩ kana kĩla ũmwe atanĩe ũthaithi wa mũsyĩ, ũla ũtongoesye nĩwaĩle kũmatetheesya onthe meyĩelesye me na ũthalĩku na kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nĩmeũnenga mũvango ũsu ndaĩa. Nũtonya kwĩthĩwa ũte ũndũ wĩ laisi kwĩka ũu, na kwoou syana nĩsyaĩle kũtetheewʼa mavinda kwa mavinda syĩthĩwe na woni ũla waĩle. Mavinda amwe maũndũ nĩmatonya kũlea kũthi ũndũ wĩĩvangĩte, ĩndĩ ndũkakwʼe ngoo nũndũ ũnĩ no syũa.” Mũndũũme ũsu aisye kana matanambĩĩa ũthaithi wa mũsyĩ, nĩwavoyaa Yeova nĩ kana kĩla ũmwe ethĩwe na woni ũla waĩle.—Savuli 119:66.

¹³ Asyai Aklĩsto nĩmo me na kĩanda kya kũtongoesya nthĩnĩ wa ũthaithi wa mũsyĩ. Nĩvatonyeka asyai amwe makethĩwa matesĩ kũmanyĩsya nesa, na no wĩthĩwe wĩ ũndũ wĩ vinya kwoo kũmanya ũndũ matonya kũtongoesya nthĩnĩ wa ũthaithi wa mũsyĩ kwa nzĩa ya kwendeesya. O na veethĩwa vailyĩ ũu, ethĩwa nĩwendete syana syaku ‘kwa meko na kwa wʼo,’ ũkeethĩwa ũyenda kũitetheesya wĩ na wĩnyivyo, na ngoo ntheu syĩke maendeeo ma kĩ-veva. (1 Yoana 3:18) Mavinda amwe syana nitonya kũlalamĩka, ĩndĩ nĩvatonyeka ikamanya kana nĩwendaa mũno iunĩke.

14. Ĩandĩko ya Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 11:18, 19 yĩtonya kũtetheesya asyai ata ĩũlũ wa kũneenea maũndũ ma kĩ-veva na syana syoo?

¹⁴ Ve mavinda maingĩ mũsyai ũtonya kũneenea maũndũ ma kĩ-veva vamwe na syana syake eka ĩla me na ũthaithi wa mũsyĩ. Nũlilikene ũndũ Yeova weeie asyai? Ameie atĩĩ: “Iai ndeto ii syakwa ngoonĩ yenyu na mathayũnĩ menyu; na syoveei kwʼokonĩ kwenyu syĩthĩwe wonanʼyo, na syĩthĩwe ũlilikanʼyo katĩ wa metho menyu. Na imanyĩasye syana syenyu, mũkĩneena ũvoo wasyo, yĩla ũilyĩ nyũmbanĩ yaku, na yĩla ũendaa nzĩanĩ, na yĩla ũkomaa, na yĩla wũkĩlaa.” (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 11:18, 19; sisya ĩngĩ Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:6, 7.) Ũu ti kwasya kana asyai maĩle kũtindĩaa kũsomea syana syoo Mbivilia. Ĩndĩ mũndũũme wendete mũsyĩ wake nĩwaĩle kwĩthĩwa e metho kũmantha ĩvinda yĩla ũtonya kũneenea maũndũ ma kĩ-veva na andũ make.

ŨKANYʼO NA NDAĨA

15, 16. (a) Ũkanyʼo nĩ kyaũ? (b) Nũũ ũla waĩle kumya ũkanyʼo, na nũũ waĩle kũwĩthukĩĩsya?

¹⁵ Ũkanyʼo nĩ ũmanyĩsyo ũla ũlũngaa mũndũ. Kwoou nĩ kana ũla ũkũlũngana eke ũu, no nginya aee ngewa na ũla ũkũlũngwa. Ĩla tũũweta ndeto ũkanyʼo twĩthĩawa tũineenea mũno mũno ĩũlũ wa kũlũnga mũndũ, ĩndĩ ti o kũmũkũna, o na vala mavinda angĩ mũsyai no alasimĩke kwĩka ũu. Ĩla syana syaku syaĩ nini nĩwaikanasya, na nĩwaĩle kũendeea kũikanyʼa o na myakanĩ yasyo ya ũika, na nĩvatonyeka ũkethĩa myakanĩ ĩsu ya ũika nĩwʼo syaĩle kũkanwʼa mũnango. Andũ ma mũika ala oĩ nĩmetĩkĩlaa ũkanyʼo.

¹⁶ Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ndia nĩvũthasya kwonwʼa mavĩtyo nĩ ĩthe wayo; ĩndĩ ũla wĩtĩkĩlaa ũkanʼyo nĩwosaa kĩlĩko.” (Nthimo 15:5) Nĩtonya kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ kumana na ĩandĩko yĩu. Yĩonanyʼa kana no nginya ũkanyʼo ũnenganwe, na vaitonyeka mũndũ wa mũika ‘aketĩkĩla ũkanyʼo’ ũtanengetwe. Yeova nũnengete asyai, na mũno mũno aaĩthe, kĩanda kya kũkanyʼa syana. Ĩndĩ, nĩ ĩũlũ wa andũ ma mũika kwĩthukĩĩsya ũkanyʼo mũseo wa asyai moo. Meeka ũu makeemanyĩsya maũndũ maingĩ, na makeethĩwa mayĩka maũndũ ala maĩle. (Nthimo 1:8) Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũkya na nthoni ikeethĩwa sya ũla ũleaa kwonwʼa mavĩtyo; ĩndĩ ũla wĩtĩkĩlaa ũkanyʼo akataĩwa.”—Nthimo 13:18.

17. Asyai maĩle kũlilikana kyaũ ĩla meũkanyʼa syana syoo?

¹⁷ Ĩla asyai meũkanyʼa syana syoo, nĩmaĩle kũlilikana kana ũkanyʼo waĩle kumwʼa kwa kĩthimo. Kwa ngelekanyʼo, mayaĩle kwĩthĩwa me akalĩ mũno ũkethĩa nĩmathatya syana syoo, kana makatuma syĩthĩwa ĩteyĩĩkĩĩe. (Akolosai 3:21) O na ĩngĩ, mayaĩle kũilekeleelya ũkethĩa nĩsyakosa ũkanyʼo ũla wĩthĩawa waĩlĩte nthĩnĩ wa kũea syana. Kũlekeleelya syana no kũtume syanangĩka. Ĩandĩko ya Nthimo 29:17 yaĩtye: “[Mwonyʼe] mwana waku mavĩtyo, na akakũthũmũsya; ĩĩ akatanĩthya ngoo yaku.” Ĩndĩ, mũsoa wa 21 waĩtye: “Ethĩwa mũndũ akamũlekeleelya mũthũkũmi wake kuma e mũnini, ĩtina akeethĩwa ate na mũvea.” (New World Translation of the Holy Scriptures) O na vala mũsoa ũsu wĩneena ĩũlũ wa mũthũkũmi, asyai nĩmatonya kũtũmĩa mwolooto ũla wĩ mũsoanĩ ũsu ĩla mekũea syana syoo.

18. Ũkanyʼo wĩthĩawa wĩ wonanyʼo wa kyaũ, na kwĩthĩawa ata ĩla asyai maumya ũkanyʼo mateũvĩndũkanga?

¹⁸ Vate nzika, ĩla mũsyai wakanyʼa syana syake kwa nzĩa ĩla yaĩle, ethĩawa ayonanyʼa kana nũsyendete. (Aevelania 12:6, 11) Ti ũndũ wĩ laisi kwa mũsyai kumya ũkanyʼo ũla waĩle, ate kũalyũkanga. Asyai amwe nĩmaekaa syana syoo sya mũika syĩke ũndũ syĩkwenda nĩ kana mekale nasyo na mũuo. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, asyai asu mesaa kũketha kĩla mavanda kwa kwĩthĩwa na mbaa matũ mũsyĩ.—Nthimo 29:15; Akalatia 6:9.

WĨA NA KWĨTANĨTHYA

19, 20. Asyai matonya kũtũmĩa ũmanyi ata ĩla meũtetheesya syana syoo sya mũika inyuve maũndũ ma kwĩtanĩthya?

¹⁹ Syana nĩsyendaa ĩvinda ya kwĩtanĩthya, o na kau maũndũ maingĩ ma kwĩtanĩthya mayĩthĩawa matonya kũitethya. Nthĩnĩ wa nthĩ ĩno tũĩ, andũ mayonaa myolooto ya Mbivilia ĩũlũ wa mwĩkalĩle ĩtonya kũmatethya mũno. Ũu nũtonya kũtuma andũ aingĩ ma mũika ala me na ĩvinda yingĩ ya kwĩka ũndũ mekwenda, mesa kũlika thĩnanĩ mũnene.

²⁰ Mũsyai wĩ na ũmanyi nĩwĩthĩawa esĩ kana nĩwe waĩle kwĩka ũtwi wa mũthya ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya. Ĩndĩ nĩwaĩle kũlilikana kana, o ũndũ myaka ĩvĩtĩte, nowʼo mwana wake wa mũika ũendeee kwĩana na kũima. Kwoou no ethĩwe ayenda asyai make mamwose ta mũndũ mũima. Kwoou, o ũndũ mwana ũendeee na kwĩana, nowʼo mũsyai waĩle kũmũnenga ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ ma kwĩtanĩthya, ethĩwa ũnyuvi wake wĩonanyʼa kana nũendeee kũima kĩ-veva. Mavinda angĩ, mwana nũtonya kũnyuva mbathi ite nzeo, anyanya mataĩle, kana akeka ũtwi ũngĩ ũtaĩle. Eeka ũu, mũsyai nĩwaĩle kũneena na mwana wake wa mũika nĩ kana ĩvinda yũkĩte eĩka ũtwi waĩle.

21. Mũndũ wa mũika atonya kũtetheka ata atũmĩa kĩlĩko kũtwʼa ĩvindanĩ yĩla waĩle kũtũmĩa maũndũnĩ ma kwĩtanĩthya?

²¹ Mũndũ aĩle kũtũmĩa ĩvinda yĩana ata kwĩtanĩthya? Nthĩnĩ wa nthĩ imwe andũ ma mũika monaa kana maĩle kwĩtanĩthasya ĩvinda yonthe. Na ũu ũtumaa mavangĩĩa kwĩtanĩthasya kĩla ĩvinda. Asyai nĩmaĩle kũmanyĩsya syana kana nĩsyaĩle kũtũmĩa ĩvinda kwondũ wa maũndũ angĩ ta ũthaithi wa mũsyĩ, kwĩmanyĩsya Mbivilia syo mbene, kwĩthĩwa vamwe na andũ ala aimu kĩ-veva, kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, na kũtethya mawĩa ma mũsyĩ. Meeka ũu, syana syoo sya mũika ikoonaa Ndeto ya Ngai yĩ ya vata kwĩ “motanu ma thayũ ũũ.”—Luka 8:11-15.

22. O vamwe na kwĩtanĩthya, andũ ma mũika maĩle kwĩka ũndũ ũngĩ mwaũ?

²² Mũsumbĩ Solomoni aisye: “Nĩnĩsĩ vati ũndũ ũseo kwoo, kwĩ kũtana na kwĩka ũseo o yĩla me thayũ. Na ĩngĩ nĩ mũthĩnzĩo wa Ngai kana kĩla mũndũ aye na kũnywʼa, na kũtanĩa ũseo wĩanĩ wake wʼonthe.” (Mũtavanʼya 3:12, 13) Nĩ kana mũndũ ewʼe e mwĩanĩe thayũnĩ, no nginya ethĩwe na ĩvinda ya kwĩtanĩthya, na ya kũtethya wĩa na kĩthito. Ũmũnthĩ andũ aingĩ ma mũika maimanyaa ũtanu ũla wumanaa na kũtethya wĩa. O na maimanyaa kana mũndũ nĩwĩwʼaa eyĩĩkĩĩe na kwĩnenga ndaĩa ĩla wangʼangʼana na thĩna mũna na aũsinda. Andũ amwe ma mũika mainengawe mwanya wa kwĩmanyĩsya wĩa mũna ũtonya kwĩsa kũmatethya ĩvinda yũkĩte. Asyai aingĩ nĩmaemawa nĩ kwĩka ũu. Kwoou ethĩwa wĩ mũsyai, tata ũndũ ũtonya ũmũtetheesye mwana waku wa mũika emanyĩsye wĩa ta ũsu. Wamũtetheesya one vata wa kũtethya wĩa mũito na kũũtanĩa, mwana ũsu akeethĩwa na woni waĩle ũla wĩĩthĩwa ũtonya kũmũuna.

KŨTWʼĨKA MŨNDŨ MŨIMA

23. Asyai matonya kũsyĩkĩa vinya ata syana syoo sya mũika?

²³ O na ethĩwa wĩ na mathĩna na mwana waku wa mũika, lilikana kana ndeto ii nĩ sya wʼo: “Wendo ndũnyivaa o na ĩndĩĩ.” (1 Akolintho 13:8) Vate nzika nũmwendete mwana waku, na ndũkaeke kwĩka ũu. Kweekũlye atĩĩ: ‘Ĩla mwana wakwa wakwatwa nĩ mathĩna, na amasinda, nĩnĩmũtavasya ndeto sya kũmwĩkĩa vinya? Nĩndũmĩaa mwanya ũla nakwata kwonyʼa syana syakwa nĩnĩsyendete, o na nĩnĩitũngĩaa mũvea, kana nĩekaa mwanya ta ũsu ũkavĩta oou?’ O na kũtwʼĩka mavinda angĩ nũtonya kũemanwa na syana syaku sya mũika, syana isu syoona nũsyendete o nasyo ikakwenda.

24. Maandĩko me na mwolooto wĩva wa wʼo ĩũlũ wa kũea syana, ĩndĩ asyai maĩle kũlilikana kyaũ?

²⁴ Ĩla syana iendeee na kwĩana, ve ĩvinda yĩvikaa ikalasimĩka kwĩyĩkĩa motwi maito. Ĩndĩ ve mavinda amwe asyai makewʼaa wĩ ũndũ wĩ vinya kwĩtĩkĩlana na ũtwi wasyo. Nao nata mwana woo akatwʼa ndeendeea kũmũthũkũma Yeova Ngai? Ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka. O na amwe ma ana ma Ngai (kana alaĩka) nĩmaleile ũkanyʼo wake, na matwʼĩka alei. (Mwambĩlĩlyo 6:2; Yuta 6) Syana ti kombyũta, ĩla ĩtethasya wĩa kwosana na ũndũ maũndũ ala me nthĩnĩ wayo mavangĩtwe. Syana syũmbĩtwe syĩ na ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ, na ikaumya ũtalo kwa Yeova ĩũlũ wa motwi masyo. O na vailyĩ ũu, ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Nthimo 22:6 nĩ sya wʼo: “Manyĩsya kana nzĩa ĩla kaĩle kũendaa nayo, o na akũa ndakamĩtia.”

25. Nĩ nzĩa yĩva nzeo vyũ asyai matonya kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũmanenga syana?

²⁵ Kwoou syende syana syaku, na ũitata ũndũ ũtonya ũiee kwosana na myolooto ya Mbivilia. Ĩthĩwa na kĩkĩo kya Ngai na syana syaku ikaatĩĩa ngelekanyʼo yaku. Weeka ũu, ũkatetheesya syana syaku iane syĩ sya kwĩkwatwʼa, na iyĩthĩwa syĩ andũ aima mamũkĩaa Ngai. Isu nĩyo nzĩa ĩla nzeo vyũ asyai matonya kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũmanenga syana.