Ngwatanĩo sya Ndĩni Nimwendeeasya Ngai?

ĨNDĨ o na vailyĩ ũu, ala makwataa mbau ũndũ ũsu wa kũseũvya ngwatanĩo sya ndĩni methĩawa na woni wĩ kĩvathũkany’o na ũsu. Mũndũ ũmwe wĩtawa Eboo Patel, ũla wambĩlĩilye mũvĩa wĩtawa Interfaith Youth Core, akũlilye ũũ: “Ndavye ethĩwa ve ndĩni ĩtekĩaa vinya athaithi mayo mew’ĩe angĩ tei . . . , ethĩwa ve ndĩni ĩtendaa kũsũvĩa nthĩ ĩno . . . , na ethĩwa ve ndĩni ĩtekĩaa vinya athaithi mayo methĩwe alau.”

Nũndũ wa ũu, mavinda kwa mavinda Aisilamu, athaithi ma ndĩni sya Katholeki, Protestant, Hindu, na Budha nĩmombanaa vamwe nĩ kana maneenee maũndũ makonetye kũsũvĩa nthĩ, ũndũ matonya kũmina ũkya, kũtetea andũ makwate kĩla kĩmaĩle, kana ũndũ matonya kũmina thĩna wa kũtea mbomu mũthanganĩ. Ndĩni ila syoombana vamwe syĩthĩawa iyenda kũmanya ũndũ itonya kũvikĩĩa ũtwi ũmwe, na ũndũ itonya kwĩkĩana vinya syĩanĩsye maũndũ. Ĩla athaithi ma ndĩni ta isu moombana, nĩmethĩawa na mboka nene mũno, o na nĩmakwatasya kendoo ĩla me na mboka imwe ta isu, makaina vamwe, makavoya, na makeka maũndũ angĩ ta asu.

Syo ngwatanĩo sya ndĩni nosyo itonya kũete wĩw’ano katĩ wa ndĩni syĩ kĩvathũkany’o? We Ngai nĩwĩthĩwa atũmĩaa ngwatanĩo isu nĩ kana aseũvye nthĩ ĩno?

VE MŨISYO WA KWĨTHĨWA NA NGWATANĨO SYA NDĨNI?

Ĩmwe ya ngwatanĩo ila nene sya ndĩni nĩyĩkũnaa kĩthũi nũndũ wa kwĩthĩwa na ndĩni mbee wa 200, na nũndũ wa kwĩthĩwa ĩitethya wĩa nthĩ 76. Kĩeleelo kyayo kĩnene nĩ “kũĩkĩĩthya kana ndĩni syĩ kĩvathũkany’o nĩsyeethĩwa syĩ ngwatanĩo ĩvinda yonthe.” Ĩndĩ ũu ndwĩ laisi kwĩanĩw’a. Kwa ngelekany’o, kwosana na anene ma ngwatanĩo ĩsu, yaĩ no nginya manyuve nesa ndeto ila meũtũmĩa kũandĩka maũndũ ala ndĩni ila syĩ ngwatanĩonĩ ĩsu syeetĩkĩlanile. Nĩkĩ? Nũndũ mbee kwaĩ na ngusanĩsyo ĩũlũ wa ethĩwa nĩmeũweta Ngai nthĩnĩ wa wĩw’ano woo, kana maimũweta. Na anene ma ngwatanĩo ĩsu mayendaa kũthatya ndĩni mbingĩ na syĩ kĩvathũkany’o ila syeekĩie saii wĩw’ano ũsu. Nũndũ wa ũu, ĩthangũ yĩla yaandĩkiwe wĩw’ano woo yĩyaaĩsa kũweta ũndũ o na ũmwe ĩũlũ wa Ngai.

Na yu ĩndĩ ethĩwa Ngai ndaĩle kũwetwa-ĩ, ve vata mwaũ wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo? Na vethĩwa kĩvathũkany’o kĩva katĩ wa ngwatanĩo ta ĩsu na ngwatanĩo ingĩ ite sya ndĩni ila itetheeasya andũ? Kyu nĩkyo kĩtumi ngwatanĩo ĩsu yawetwa vau ĩũlũ ĩtesaa kwĩwetanĩsya na maũndũ makonetye ndĩni, ĩndĩ yasasya kana yo “nĩ ngwatanĩo ĩseũvĩtw’e nĩ kana ĩete andũ vamwe.”

YO KWĨKĨA ANGĨ VINYA MEKE MAŨNDŨ MASEO NĨKŨTOETYE?

Dalai Lama, ũla wĩ nguma nthĩnĩ wa kwĩkĩa andũ vinya methĩwe na ngwatanĩo sya ndĩni, aisye ũũ: “Ndĩni syonthe nene imanyĩasya o ũvoo ũmwe, naw’o nĩ kwendana, kwĩw’ĩana tei na kũekeanĩa.” O na aisye: “Ũndũ ũla wa vata nĩ kwĩkaa maũndũ asu kĩla mũthenya.”

Vate nzika, nĩ ũndũ wa vata mũno kwendana, kwĩw’anĩa tei, na kũekeanĩa. O na Yesũ aisye: “Maũndũ onthe ĩndĩno o na meva ala mũkwenda andũ mamwĩke inyw’ĩ, nenyu mekei o ta ũu.” Mwolooto ũsu wa mwĩkalĩle Yesũ wawetie nĩwĩsĩkĩe mũno. (Mathayo 7:12) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Yo kwĩkĩa ala angĩ vinya meke maũndũ maseo nokw’o kũtonya kũtuma ũtw’ĩka wĩ na mũĩkĩĩo wa w’o?

Mũtũmwa Vaulo nĩwawetie ĩũlũ wa andũ ala maĩ ĩvindanĩ yake maneenaa makyasya atĩ nĩmamũthaithaa Ngai. Aisye atĩĩ: “Nũndũ nĩngũmakũsĩĩa kana me na ũthangaau mũnene kwa Ngai, ĩndĩ ti kwĩanana na ũmanyi.” Thĩna waĩ va? Vaulo aisye: “Nũndũ wa kwĩthĩwa matyaamanya ũlũngalu wa Ngai,” mamanthaa “kũlũlũmĩlya ũlũngalu woo ene.” (Alomi 10:2, 3) Nĩkwĩthĩwa mayaĩ na ũmanyi wa kĩla Ngai wendaa meke, kĩthito kyoo na mũĩkĩĩo woo syaĩ o sya mana vyũ.—Mathayo 7:21-23.

WONI WA MBIVILIA ĨŨLŨ WA NGWATANĨO SYA NDĨNI

Yesũ aisye: “Nĩ aathime ala mekaa mũuo.” (Mathayo 5:9) Yesũ nĩweekaa kĩla wamanyĩasya. Nĩtwĩsĩ ũu nũndũ we mwene nĩwathuthasya andũ mevathane na ũng’endu, na nĩwatavasya andũ onthe, o na methĩwe nĩ ma ndĩni yĩva, ũndũ maĩle kwĩthĩwa na mũuo. (Mathayo 26:52) Ala methukĩĩisye ũtao wake nĩmatetheeiw’e mambĩĩa kwendana kwa w’o. (Akolosai 3:14) Ĩndĩ kyo kĩeleelo kya Yesũ kyaĩ o kwĩw’anĩthya andũ me na wumo wĩ kĩvathũkany’o nĩ kana mekalae vamwe mate kũemanwa? We nĩwaĩ ngwatanĩo na andũ ala angĩ ũthaithinĩ woo?

Atongoi ma Avalisi na Asatukai nĩmamũvĩngaa Yesũ mũno, o na nĩmendaa kũmũaa. Yesũ eekie ata? Eeie amanyĩw’a make atĩĩ: “Maekei mo: Nĩ atongoi mate metho.” (Mathayo 15:14) Yesũ ndaaĩtĩkĩla ethĩwe na ngwatanĩo ya ndĩni vamwe na andũ ta asu.

Ĩtina wa ĩvinda, kĩkundi kya Kĩklĩsto nĩkyambĩĩiw’e mũsyĩnĩ wa Kolintho ũla waĩ Ngiliki na weesĩkĩe nũndũ wa syĩthĩo mbingĩ na ndĩni syĩ kĩvathũkany’o. Mo Aklĩsto ala matwĩe ku maaĩle kwĩka ata? Mũtũmwa Vaulo nĩwamaeleisye nesa kana mayaaĩle kwĩthĩwa na ngwatanĩo ya ũthaithi vamwe na andũ angĩ. Ameie: “Ũlũngalu na ũthũku wĩ mũamba mwaũ? kana kyeni kĩ na mũamba mwaũ na kĩvindu? Na Klĩsto e na mũamba mwaũ na Veliali [kana, Satani]?” O na asyokie amea: “Kwondũ wa ũu Umai katĩ woo, na mwĩthĩwe mwĩvathanĩte nao.”—2 Akolintho 6:14, 15, 17.

Vate nzika, Mbivilia ndĩkĩaa andũ vinya o na vanini methĩwe na ngwatanĩo sya ndĩni. Ĩndĩ no wĩkũlye atĩĩ: ‘Ngwatanĩo ya w’o ĩtonya kũkwatĩkana va?’

NĨ KYAŨ KĨTONYA KŨETE NGWATANĨO YA W’O?

Ve kĩndũ kĩmwe kĩnene (International Space Station) kyaseũviw’e kĩthĩawa naku ndatanĩ, na nĩkĩthiũũkaa nthĩ. Takethĩwa ti va ngwatanĩo ya nthĩ 15, kĩndũ kyu kĩiseũvw’a. Wĩona ata takethĩwa kĩla ĩmwe ya nthĩ isu 15 yookie ĩsolete ũndũ yo ĩkwenda kĩndũ kyu kĩseũvw’e, na ũyĩthĩa iikwenda kũeleanwa o na vanini? Nĩkĩthĩwa kyaaseũvw’a?

No tũelekany’e ũndũ ũsu na ngwatanĩo sya ndĩni ila iseũvaw’a ũmũnthĩ. Ata? O na kau nĩsyĩkathĩĩaa nũndũ wa kũnengane ndaĩa na nũndũ wa kĩthito kyasyo kya kũtetheanĩsya, ndĩni ila syĩthĩawa nthĩnĩ wa ngwatanĩo isu iyĩthĩawa na myolooto ĩvw’anene itonya kũatĩĩa nĩ kana syĩthĩwe na ngwatanĩo ya w’o. Na nũndũ wa kwĩthĩwa ite na myolooto ĩvw’anene, iyĩsa kwĩw’ana ĩũlũ wa mwĩkalĩle ũla waĩle kũatĩĩwa, na kĩla syaĩle kũĩkĩĩa. Ũu nĩ w’o nũndũ takethĩwa ila nthĩ 15 syaatĩĩie mĩsolo yĩ kĩvathũkany’o, mũvango woo ndwĩsa kwaĩla.

Mbivilia yĩ na myolooto ĩla Ngai wendaa tũatĩĩe. Myolooto ĩsu no tũmĩelekany’e na mũsolo ũla mũndũ ũatĩĩaa ĩla ũkũseũvya kĩndũ. Myolooto ĩsu nĩyo ĩtũtetheeasya kũmanya ũndũ tũtonya kwĩkala. Ala maatĩĩaa myolooto ĩsu nĩmatethasya makaekana na kĩmena kya mbaĩ kana ndĩni, na nĩtumaa mamanya ũndũ matonya kwĩkalany’a na angĩ me na mũuo na ngwatanĩo. Ngai nĩwathanie ĩũlũ wa ũu akyasya atĩĩ: “Na ĩndĩ nĩvo nĩtũngĩa i ngo sya andũ kĩthyomo kĩtheu, nĩ kana onthe mekaĩle syĩtwa ya Yeova, mamũthũkũmae na ngoo ĩmwe.” Twenda kwĩthĩwa na ngwatanĩo, no nginya tũatĩĩe mũvango ũla Ngai wiĩte wa kũmũthaitha, naw’o nĩ kũneena kĩla “kĩthyomo kĩtheu.”—Nzevania 3:9; Isaia 2:2-4.

Ngũsĩ sya Yeova niũkũthokya na ũtanu ũke Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ĩla yĩ kĩsionĩ kyenyu nĩ kana wĩyonee ngwatanĩo na mũuo ũla wĩthĩawa katĩ wasyo.—Savuli 133:1.