Mavuku Ala Monanĩtwʼe Nthĩnĩ wa Kavuku ka Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto

Mavuku Ala Monanĩtwʼe Nthĩnĩ wa Kavuku ka Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto

MATUKŨ 7-13, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 21

Myolooto Ĩtonya Kũtũtetheesya Twĩthĩwe na Mũtwaano wĩ na Ũtanu

w03 10/15 4 ¶5

Ũtonya Ata Kwĩka Motwi Maseo?

Kwĩka motwi na mĩtũkĩ no kũtume wĩka maũndũ kwa nzĩa ĩte ya ũĩ. Nthimo 21:5 ĩtũkanĩtye ũũ: “Mosũanĩo ma ala athingu maelete wingĩnĩ wa syĩndũ; ĩndĩ kĩla mũndũ ũla wĩkalaataa ekalaataa kũvika akaĩwe tũ.” Kwa ngelekanyʼo, amũika ala mendete mũno kũtwaana kana kũtwawa mayaĩlĩte kwĩka ũtwi ũsu na mĩtũkĩ. Makaema kwĩka ũu no meyonee ũwʼo wa ndeto ila mũandĩki ũmwe wĩtawa William Congreve, ũla waĩ kwʼo myakanĩ ya 1,700 wawetie. Aisye atĩĩ: “Nĩvatonyeka andũ ala mekaa ũtwi wa kũtwaana na mĩtũkĩ makesa kwĩlila ĩtina.”

g 7/08 7 ¶2

Ũndũ Ũtonya Kwĩthĩwa na Mũtwaano wĩ na Ũtanu

Ĩthĩwa na wĩnyivyo. Mbivilia yaĩtye: “Mũikeke ũndũ o na wĩva nũndũ wa masindano kana ngathĩĩo, ĩndĩ ĩthĩwai na wĩnyivyo, mũyona ala angĩ me ma vata kwĩ inywʼĩ.” (Avilivi 2:3) Vandũ va kwĩnyivya na kũmantha nzĩa sya kũmina mathĩna, ala matwaanĩte mekaa kũtũlana mũtĩ nũndũ wa mĩtũlyo, na kĩu kĩituma mũtwaano wĩthĩwa na mathĩna maingĩ. Wĩnyivyo no ũũtetheesye ndũkakwatĩĩe mũno woni waku yĩla mwavĩtũũkana.

w06 9/15 28 ¶13

‘Tanĩa Kĩveti Kyaku kya Ũthooʼ

¹³ Nao nata ethĩwa mũtwaano wĩ na mathĩna nũndũ wa ũndũ kĩla ũmwe ũkũkua ũla ũngĩ? Kĩthito nĩkyendekaa nĩ kana mũthĩnĩkĩe ũndũ ũsu. Kwa ngelekanyʼo, ala matwaanĩte nĩmatonya kwambĩĩa kũneena ndeto itonya kũũmĩsya ũla ũngĩ na kĩu kĩiete mathĩna mũtwaanonĩ. (Nthimo 12:18) O tondũ kĩlungu kĩla kĩvĩtie kyonanĩtye, kĩu nĩkĩtonya kũete mosyao mathũku. Nthimo ĩmwe yaĩtye: “Nĩ kavaa kũtũaa nthĩ yĩ yalata, kwĩ kũtũaa na mũndũ mũka wĩ ngananĩo na mũnyungunyĩsyo.” (Nthimo 21:19) Ethĩwa wĩ mũndũ mũka na wĩ mũtwaanonĩ ũilye ũu, ĩkũlye-ĩ, ‘Mwĩkalĩle wakwa nũtumaa mũemewa ewʼa ve vinya kwĩkalanyʼa nakwa?’ Mbivilia ĩtavĩtye aũme atĩĩ: “Endeeai kũsyenda iveti syenyu na mũikaithatĩe.” (Akolosai 3:19) Ethĩwa wĩ mũndũũme ĩkũlye-ĩ, ‘Mwĩkalĩle wakwa nĩwonanasya kana ndiũthĩnĩkĩa kĩveti kyakwa, na kĩu kĩituma kĩthi kũmantha ũkiakisyo vandũ vangĩ?’ Kwa wʼo, vai kĩndũ kyaĩle kũtuma wĩthĩwa na mwĩkalĩle mũthũku wa ũlaalai. Ĩndĩ nũndũ ũndũ ta ũsu no wĩthĩwe, nũseo mũkaneeneaa mathĩna mũteũvithanyʼa kĩndũ.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w05 1/15 17 ¶9

Maũndũ Ala Mathanĩtwe Ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai Nĩmeanĩie

⁹ Yu Yesũ nĩ Mũsumbĩ wĩ na ũtonyi, ĩndĩ ti mũndũ ũlĩsĩte kangʼolinĩ. Aeleetwʼe ta ũlĩsĩte mbalasinĩ, na Mbivilianĩ kĩu kyonanasya mũndũ wĩyũmbanĩtye kwondũ wa kaũ. (Nthimo 21:31) Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 6:2 yaĩtye atĩĩ: “Sisya! mbalasi nzaũ, na ũla wekalĩte ĩũlũ wayo aĩ na ũta; na anengwa ngovia ya ũsumbĩ, na athi asindĩte na kũminũkĩlya ũsindi wake.” O na ĩngĩ, mũandĩki wa Savuli Ndaviti aandĩkie ũũ ĩũlũ wa Yesũ: “Yeova akatambũũkya ndata ya vinya waku kuma Saioni [akyasya]: Sumbĩka katĩ wa amaitha maku.”—Savuli 110:2.

MATUKŨ 14-20, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 22

Myolooto Ĩtonya Kũtetheesya Asyai Kũea Syana

w06 4/1 9 ¶4

Asyai, Ĩthĩwai mwĩ Ngelekanyʼo Nzeo kwa Syana Syenyu

Vate nzika, syana no syana, na imwe syasyo iyendaa kũatĩĩa nzĩa ĩla yaĩlĩte. (Mwambĩlĩlyo 8:21) Asyai matonya kwĩka ata? Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũtumanu nĩwovetwe ngoonĩ ya kana; ĩndĩ ndata ya kwonʼya mavĩtyo ĩkoolũngya kũasa nako.” (Nthimo 22:15) Andũ amwe monaa kũtũmĩa ndata kũkanyʼa kana ta kũkathĩnyʼa na ta ũndũ wavĩtiwe nĩ ĩvinda. Vate nzika, Mbivilia nĩmenete ũngʼendu wa mũthemba o na wĩva. O na kau mavinda angĩ ndeto “ndata” nĩtũmĩawa kwonanyʼa ũkũmũ ũla mũsyai wĩ nawʼo wa kũkanyʼa mwana, aĩlĩte kwĩka ũu e na wendo, aithĩnĩkĩa ĩvinda yũkĩte ya syana syake.—Aevelania 12:7-11.

MATUKŨ 21-27, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 23

Myolooto Ĩtonya Kũtũtetheesya Kũnyuva Nĩtũũnywʼa Ũkĩ Kana Tũinywʼa

w04 12/1 19 ¶5-6

Ĩthĩwa na Woni Waĩlĩte Ĩũlũ wa Kũnywʼa Ũkĩ

⁵ Nao nata ethĩwa mũndũ enywʼa ũkĩ ĩndĩ ũyĩthĩa e metho ndakanywʼe nginya amilwe? Andũ amwe maimanyĩkaa nesa kana nĩmamilĩtwe, o na ĩtina wa kũnywʼa ũkĩ mwingĩ. Ĩndĩ, kũsũanĩa kana wanywʼa mũno ndwĩkwatwa nĩ maũndũ mathũku nĩ kwĩkenga we mwene. (Yelemia 17:9) O kavola kwa kavola, mũndũ no ambĩĩe kũtũmĩa ũkĩ mũno na kwoou ayĩsa kwĩthĩa atwʼĩkie ‘ngombo ya mbinyu mbingĩ.ʼ (Tito 2:3) Mũandĩki ũmwe wĩtawa Caroline Knapp aisye ũũ aineenea ĩũlũ wa ũndũ mũndũ wĩsaa kwĩthĩa atwʼĩkie mũnywi: “Mũndũ ambĩĩaa o kavola kwa kavola, na ayĩsa kwĩthĩa atwʼĩkie mũnywi.” Kũnywʼa ũkĩ mwingĩ nĩ kĩtei kĩthũku mũno!

⁶ O na ĩngĩ, kwasũanĩa ũkanyʼo ũũ wa Yesũ: “Ĩsũvĩei inywʼĩ ene ngoo syenyu iikese kũemeewa nĩ kũya mũno na ũnywi na mawĩmakĩo ma thayũ, na mũthenya ũsu ũimũkĩa na kĩthũlũmũko mũtataĩĩe o ta kĩtei. Nũndũ ũu nĩwʼo ũkamokĩa onthe ala mekalaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe.” (Luka 21:34, 35) Ti nginya mũndũ anywʼe nginya amilwe nĩ kana ethĩwe e mwonzu kĩ-mwĩĩ na kĩ-veva. Nao nata mũthenya wa Yeova ũkamwĩthĩa ailye ũu?

it-1 656

Ũnywi

Mbivilia nĩleete ũnywi. Mbivilia nĩleete vyũ mũndũ kũnywʼa ũkĩ nginya akamilwa. Mũandĩki wa Nthimo ũla waĩ mũĩ vyũ nĩwawetie nesa maũndũ maĩkĩĩthĩtwʼe nĩ saenzi ala makwataa mũndũ yĩla wanywʼa ũkĩ nginya amilwa. Akũlilye: “Nũũ wĩ na woo? Nũũ wĩ na kĩmako? Nũũ wĩ na ngananĩo? Nũũ wĩ na mũnyungunyĩsyo? Nũũ wĩ na mawũkite vate kĩtumi? Nũũ wĩ na metho matune? Ala mekalaa ĩvinda ĩasa mainywʼa; ala maendaa mamanthe mbinyu mbulanʼye. Ndũkasisye mbinyu yĩla yatunĩva, yĩla ĩtisatisĩaa kĩkombenĩ [ĩvinda yĩla mbinyu yonekaa yĩ ya kwendeesya], yĩla ĩnĩũmeleka nesa [ĩla ĩtheeaa nesa mũlũkũnĩ]: Mũminũkĩlyo nĩũmanaa ta nzoka, na kũtonya ta kĩmbuva [no ĩtume mũndũ awaa mwĩĩ (ta kwa ngelekanyʼo, akawaa ũwau wa ĩtema) kana akawaa kĩlĩko, na ũu no ũtume o na akwʼa]. Metho maku makoona maũndũ maeni [yĩla mũndũ wanywʼa, ũkĩ nũvĩndũaa kĩlĩko kyake, na kwoou ayambĩĩa kwona maũndũ kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo, o na ayambĩĩa kũea ngewa ũtaea atanywʼĩte, na ayĩthĩwa na mwĩkalĩle ũtaĩlĩte], na ngoo yaku ĩkaneena maũndũ ma ngũlũ [yĩla mũndũ ũnywʼĩte nĩwonanasya ũndũ ũkũsũanĩa, na mawendi make kwĩsĩla meko make].”—Nth 23:29-33; Osea 4:11; Mt 15:18, 19.

Mũandĩki wa Nthimo nũendeee kũelesya maũndũ ala makwataa mũnywi. Aĩtye atĩĩ: “Ĩĩ, ũkeethĩwa ta ũla ũkomaa ũkanganĩ katĩ [ethĩawa ailye mũndũ eĩvotete kĩwʼũnĩ, ũla ĩtina wĩthĩawa ate kwĩmanya o na vanini], kana ta ũla ũkomaa mũthyanĩ wa mũlingoti [o tondũ meli yĩthĩawa mũisyonĩ nũndũ wa kũtwawa kũũ na kũũ nĩ kĩseve, nowʼo thayũ wa mũnywi wĩthĩawa mũisyonĩ nũndũ wa maũndũ ta akisitendi, kũkwatwa nĩ mowau ta stroke, kũkita, kana maũndũ angĩ ata asu]. “Nĩmangũnĩte na ndyaaĩkwa ũndũ ũthũku; nĩmangũnĩte, na ndyaaĩwʼa ũndũ [mũnywi nĩwe ũneenaa ndeto isu; ndethĩawa aimanya kĩla kĩendeee, o na maũndũ ala mamũkwatie ndethĩawa amesĩ]: Ngaamũka ĩndĩĩ? Ngamĩmantha ĩngĩ [no nginya yu akome nũndũ nĩ mũmile, ĩndĩ nũtwʼĩkĩte ngombo ya ũkĩ na kwoou eteele na mea kũthi ĩngĩ akanywʼe].” Akeethĩwa ngya nũndũ wa kũtũmĩa mbesa mbingĩ ũkĩnĩ, na o na ĩngĩ nũndũ wa kwĩthĩwa ate wa kwĩkwatwʼa, na kwĩthĩwa ate kũthũkũma.—Nth 23:20, 21, 34, 35.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w04 11/1 31 ¶2

Makũlyo Kuma kwa Asomi Maitũ

Kwa ngelekanyʼo, kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnene no kwĩthĩwe wonanyʼo wa kana mũndũ nũĩsaa mũno, ĩndĩ ũu tiwʼo vethĩawa vailye mavinda onthe. Mũndũ no ethĩwe na mwĩĩ mũnene nũndũ wa ũwau mũna. O na ĩngĩ, mũndũ no ethĩwe na mwĩĩ mũnene nũndũ wa ũko woo. Kwongela ũu, twaĩlĩte kũlilikana kana kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnene no kũetwe nĩ malĩu ala tũũya, nakwʼo kũya mũno kũetawe nĩ wendi mwingĩ wa lĩu. Kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnene kũeleetwʼe ta “kwĩthĩwa na mwĩĩ wĩ na mauta maingĩ,” nakwʼo kũya mũno nĩ kwĩthĩwa na “ĩtomo.” Kwoou, kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnene ti kwʼo kwĩ kwʼoka kwonanasya kana mũndũ nũĩsaa mũno, ĩndĩ nĩ woni ũla wĩthĩawa nawʼo kwelekela lĩu. Mũndũ no ethĩwe ate mũnene mũno kana akethĩwa e mũtheke, ĩndĩ ũyĩthĩa aĩsaa mũno. Kwongela ũu, andũ kuma isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo methĩawa na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa kwĩthĩwa na mwĩĩ mũnene kana mũnini.

MATUKŨ 28, MWEI WA 7–MATUKŨ 3, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 24

Lũlũmĩĩlya Mũĩkĩĩo Waku Nĩ Kana Wũmĩĩsye Mathĩna

it-2 610 ¶8

Kũvĩngwa

O namo Aklĩsto nĩmatanaa nũndũ wa mũthĩnzĩo ũla wiĩwe ala maendeeaa kũmĩĩsya. Yesũ aisye ũũ ĩũlũ wa ĩtuvi yĩu: “Nĩ atanu ala mathĩnawʼa kwondũ wa ũlũngalu, nũndũ Ũsumbĩ wa ĩtu nĩ woo.” (Mt 5:10) Ũmanyi ĩũlũ wa wĩkwatyo wa ũthayũũkyo, o vamwe na ũmanyi ĩũlũ wa Ũla ũnenganĩte wĩkwatyo ũsu nũmalũlũmĩĩlasya. Nũmekĩaa vinya methĩwe malũmanĩtye na Ngai o na ethĩwa andũ angʼendu ala mamavĩngaa nĩmamea kana nĩmeũmoaa. Nũndũ wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa maũndũ ala kĩkwʼũ kya Yesũ kyeanĩisye, nĩmaekete kũkĩa kĩkwʼũ kĩla kĩetawe nĩ andũ asu mamavĩngaa. (Avl 2:14, 15) Ethĩwa Mũklĩsto nũkwenda kũendeea kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku o na avĩngwa, no nginya ethĩwe na woni ũla waĩlĩte. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaĩtye ũũ: ‘Ĩthĩwai na kĩlilikano o ta kĩla Klĩsto Yesũ waĩ nakyo, ũla weethĩiwe e mwĩwi kũvikĩa kĩkwʼũ, ĩĩ kĩkwʼũ mũtĩnĩ wa mathĩna.ʼ (Avi 2:5-8) “Ũla kwondũ wa ũtanu ũla waiĩtwe mbee wake woomĩĩisye mũtĩ wa mathĩna, avũthya nthoni.”—Avl 12:2; o na ĩngĩ sisya 2Ko 12:10; 2Th 1:4; 1Vt 2:21-23.

w09 12/15 18 ¶12-13

Endeea Kwĩthĩwa wĩ Mũtanu Mavindanĩ ma Thĩna

¹² Nthimo 24:10 yaĩtye: “Ethĩwa nũnyalaa mũthenya wa thĩna, vinya waku nĩ mũnini.” Nayo Nthimo ĩngĩ yaĩtye: “Ũndũ wa woo wa ngoo veva nũtũlĩkaa.” (Nth. 15:13) Aklĩsto amwe nĩmakusaa ngoo nginya makaeka kwĩmanyĩsya Mbivilia na kũvindĩĩsya Ndeto ya Ngai. Mekaa o kũvoya nũndũ nĩkũvoyawa, na o na nĩvatonyeka makethĩwa mevathanĩte na athaithi ala angĩ. Kwa wʼo, kũendeea kũkwʼa ngoo no kũũmĩsye mũndũ mũno.—Nth. 18:1, 14.

¹³ Kĩvathũkanyʼo na ũu, tweethĩwa na woni waĩlĩte, tũkasũanĩaa maũndũ ala matonya kũtũtethya, na kĩu kĩituma twĩthĩwa twĩ atanu. Ndaviti aandĩkie: “Nĩngũtana kwĩka kwenda kwaku, we Ngai wakwa.” (Sav. 40:8) Yĩla twakwatwa nĩ mathĩna, ũndũ ũla tũtaĩle kwĩsa kũsũanĩa nĩ kũeka kwĩka maũndũ ma kĩ-veva. Vate nzika, kĩla kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kwĩwʼa tũkwʼĩte ngoo nĩ kwĩka maũndũ ala meũtũetee ũtanu. Yeova atũtavĩtye kana no tũkwate ũtanu twasoma Ndeto yake na twamĩvindĩĩsya kĩla ĩvinda. (Sav. 1:1, 2; Yak. 1:25) Kwĩsĩla Maandĩko Matheu na maũmbano ma Kĩklĩsto, nĩtũkwataa “ndeto nzeo” ila itwĩkĩaa vinya na ikatanĩthya ngoo sitũ.—Nth. 12:25; 16:24.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w09 10/15 12

Makũlyo Kuma kwa Asomi Maitũ

Ĩvindanĩ ya tene, ethĩwa mũndũ nĩwenda ‘kwaka nyũmba’ yake kana kwambĩĩsya mũsyĩ, aaĩlĩte kwĩkũlya, ‘Nĩnĩyũmbanĩtye kũsũvĩa kĩveti na syana ila tũtonya kwĩsa kũkwata?’ Atanamba kwambĩĩsya mũsyĩ aĩ na wĩa waaĩle kũtethya, nawʼo nĩ kũsũvĩa mũũnda. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ya Today’s English Version yaĩtye ũũ: “Ndũkake nyũmba na kwĩthĩwa na mũsyĩ nginya ũseũvye mũũnda, na ũyĩthĩwa ũĩkĩĩthĩtye kana no wĩanĩsye mavata ma mũsyĩ waku.” Mwolooto ũsu nũtũkonetye ũmũnthĩ?

Ĩĩ. Mũndũũme ũla ũkwenda kũtwaana aĩle kwĩyũmbanĩsya nesa kĩanda kĩu. Ethĩwa nde na mathĩna ma mwĩĩ, aĩle kũthũkũma. Kwa wʼo, mũndũũme ndaĩle kwĩkĩa kĩthito eanĩsye o mavata ma kĩ-mwĩĩ tũ ma mũsyĩ wake. Ndeto ya Ngai yonanĩtye kana mũndũũme ũla ũtathĩnĩkĩaa mavata ma kĩ-mwĩĩ, ma ngoonĩ, na ma kĩ-veva ma mũsyĩ wake, nĩ mũthũku kwĩ mũndũ ũla ũte na mũĩkĩĩo! (1 Tim. 5:8) Kwoou, yĩla mũndũũme ũkwĩyũmbanyʼa kwambĩĩsya mũsyĩ, aĩle kwĩkũlya makũlyo ta aa: ‘Nyie nĩnĩyũmbanĩtye kũthĩnĩkĩa mavata ma kĩ-mwĩĩ ma mũsyĩ wakwa? Nyie nĩnĩyũmbanĩtye kũtongoesya mũsyĩ wakwa maũndũnĩ ma kĩ-veva? Nyie ngeanĩasya kĩanda kyakwa kya kwĩmanyĩsya Mbivilia vamwe na kĩveti na syana tũteũtĩĩa?’ Ndeto ya Ngai nĩkindĩlĩĩle vata wa ianda isu.—Kũt. 6:6-8; Aev. 6:4.

Kwoou mwanake ũla ũkũmantha kĩveti aĩle kũsũanĩa kwa ũito mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa Nthimo 24:27. O ta ũu, nũseo o nake mũndũ mũka akekũlya ethĩwa nĩwĩyũmbanĩtye kwondũ wa ianda sya kũtwʼĩka kĩveti na inyia wa syana. O namo ala manatwaanie o mĩtũkĩ no mekũlye makũlyo asu yĩla meũsũanĩa ĩũlũ wa kwĩthĩwa na syana. (Luka 14:28) Kũatĩĩa mwolooto ta ũsu ũveveewe nĩ Ngai no kũtetheesye andũ ma Ngai mevathane na mathĩna, na maitanĩa kwĩthĩwa na mũsyĩ wĩ na ũtanu.

MATUKŨ 4-10, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 25

Myolooto Ĩtonya Kũtũtetheesya Kũneena kwa Nzĩa Ĩla Yaĩlĩte

w95 4/1 17 ¶8

Tũtonya Ata Kũthuthya Ala Angĩ Methĩwe na Wendo na Meko Maseo?

⁸ Yĩla tũendeee kũmũthũkũma Ngai, ithyonthe no tũthangaasye ala angĩ kwĩsĩla ngelekanyʼo yitũ. Kwa wʼo, Yesũ nĩwathangaaisye ethukĩĩsya make. Nĩwendete wĩa wa kũtavanyʼa na nĩwaũnengete ndaĩa. Aisye kana awonaa ta lĩu wake. (Yoana 4:34; Alomi 11:13) O naitũ no twĩthĩwe na mea ta asu ma Yesũ. We ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũtanĩe ũtavanyʼa? Elesya angĩ kĩkundinĩ maũndũ ala ũtanĩie ũtavanyʼanĩ, ĩndĩ ũyĩthĩwa wĩ metho ndũkekathĩĩe. Yĩla wathokya angĩ mũtavanyʼe ĩmwe, sisya kana no ũmatetheesye matanĩe kũneena na andũ angĩ ĩũlũ wa Mũmbi witũ Mũnene, Yeova.—Nthimo 25:25.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-2 399

Ũuu

Mũndũ ethĩawa e mũuu nũndũ e na mũĩkĩĩo na kĩndũ kya kũmwĩkĩa vinya. Ndavĩngĩsĩkaa na mĩtũkĩ kana akaeka kũsũanĩa kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte. Kĩla kĩtumaa mũndũ ethĩwa ate mũuu nĩ kwĩthĩwa e na wia, ate na mũĩkĩĩo, ate na wĩkwatyo, kana o na akwʼĩte ngoo. Mũndũ ũla wĩthĩawa ate mũuu aeleetwʼe ũũ nthĩnĩ wa Nthimo: “Ũla ũtasiĩĩaa veva wake nĩ ta ndũa ĩla ĩomboetwe na ite na maũvai.” (Nth 25:28) Mũndũ ta ũsu ethĩawa atesiĩĩaa na e mwonzu, na kwoou ũyĩthĩa no etĩkĩlye mosũanĩo onthe mataĩle, na kĩu no kĩtume eka maũndũ mathũku.

MATUKŨ 11-17, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 26

Ĩvathane na “Ndia”

it-2 729 ¶6

Mbua

Mavinda. Mavinda elĩ ala meethĩawa kwʼo Nthĩ ya Watho, ĩvinda ya sua na ĩvinda ya mbevo, nĩmo ũmũnthĩ tũtonya kũmeta ĩvinda ya thano na ĩvinda ya mbua. (Sianĩsya na Sav 32:4; Wa 2:11) Kuma katĩkatĩ wa Mwei wa 4 nginya katĩkatĩ wa Mwei wa 10, kuaa mbua nini mũno. Mbua yĩthĩawa yĩ nini ĩvindanĩ yĩĩ nũndũ yĩthĩawa yĩ ĩvinda ya ngetha. Nthimo 26:1 yonanĩtye kana mbua ĩla yauaa ĩvinda ya ngetha yoonekaa ĩtaĩlĩte. (Sianĩsya na 1Sa 12:17-19.) Ĩvindanĩ ya mbua, kũyuaa kĩla ĩvinda. Ve mĩthenya ĩmwe kuaa, na mĩthenya ĩngĩ kũilea kua. O na ĩngĩ, yĩĩ yĩthĩawa yĩ ĩvinda ya mbevo, kwoou wauwĩĩwa no nginya wĩwʼe mbevo mbingĩ. (Esa 10:9, 13) Kwoou, andũ nĩmatanĩaa mũno kwĩthĩwa vandũ vaseo vate kusya.—Isa 4:6; 25:4; 32:2; Yovu 24:8.

w87 10/1 19 ¶12

Ũkanyʼo Ũetae Mũuo

¹² Nĩvatonyeka andũ amwe makosewa matambya maito o tondũ Nthimo 26:3 yonanĩtye. Yaĩtye: “Kĩvoko kwondũ wa mbalasi, mũkwa kwondũ wa mũtwe wa ĩngʼoi, na ndata kwondũ wa mũongo wa ndia.” Mavinda amwe Yeova nĩweetĩkĩlĩsya mbaĩ yake ya Isilaeli ĩkwatwe nĩ mathĩna ala yeeyĩeteae yo mbene, nũndũ “nĩmangʼendee ndeto sya Ngai, na mavũthya ũtao wa Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe: Kwondũ wa ũu atheesya ngoo syoo na ũthũkũmi wĩ vinya; mavalũka nthĩ, na kũtyaĩ wa kũmatethya. Nĩvo ĩndĩ meekaĩlile Yeova thĩnanĩ woo, na amatangĩĩa monyamaonĩ moo.” (Savuli 107:11-13) Ĩndĩ, andũ amwe atumanu nĩmomasya ngoo syoo ũkethĩa vai ũkanyʼo ũtonya kũmatethya. Nĩkyo kĩtumi Nthimo yaĩtye: “Ũla aikanwʼa kaingĩ ũmasya ngingo yake akaanangwa na kĩthũlũmũko, vate mũiito.”—Nthimo 29:1.

it-2 191 ¶4

Mũndũ Mwonzu

Ũndũ Nthimo ĩtũmĩĩte ndeto ĩsu. Mũsumbĩ Solomoni ũla waĩ mũĩ aisye atĩĩ: “Ũla ũtũmaa ũvoo na kwʼoko kwa ndia nũtilaa maaũ make mwene [akatwʼĩka kyonze], na kũnywʼa wasyo.” Kwa wʼo, mũndũ ũla ũandĩkaa ndia ĩmũthũkũme wĩa mũna ethĩawa ayĩmanthĩa wasyo we mwene. Vate nzika, no ta wĩthĩawa eteele kwona wĩa wake ũivya na kwoou ayĩyĩũmĩsya we mwene.—Nth 26:6.

MATUKŨ 18-24, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 27

Ũndũ Anyanya ma Wʼo Matũtethasya

it-2 491 ¶3

Mũtũi

Ĩndĩ, kũmũĩkĩĩa mũnyanyau na kwĩthĩwa ũtonya kũmwĩtya ũtao ĩvinda ya thĩna kũeleetwʼe ĩandĩkonĩ ya Nthimo yĩla yaĩtye: “Mũnyanyau waku mwene, na mũnyanyae wa au, ndũkamatie; na ndũkaende nyũmbanĩ ya mwana-a-mwenyu mũthenya wa wanangĩko waku mũnene: Kavaa mũtũi [sha·khenʹ] ũla wĩ vakuvĩ kwĩ mwana-a-inyia ũla wĩ kũasa.” (Nth 27:10) Veonekana mũandĩki wa Nthimo ĩno oonanasya kana mũnyanya wa vakuvĩ wa mũsyĩ nĩ wa vata na aĩlĩte kũnewa ndaĩa mũno kwĩ mũndũ wa mũsyĩ wĩ vaasa, nũndũ no atethye yĩla vaumĩla thĩna kwa nzĩa mũndũ wa mũsyĩ ũtatonya kũtethya.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w06 9/15 19 ¶12

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Nthimo

27:21. Yĩla twakumwʼa no tũmanyĩke nesa ũndũ tũilye. Twonanasya kana twĩ na wĩnyivyo ethĩwa yĩla twakumwʼa nĩtũmanyaa twĩ na kĩanda twaĩle kwĩanĩsya mbee wa Yeova, na kĩu kĩitwĩkĩa vinya tũendeee kũmũthũkũma. Ethĩwa yĩla twakumwʼa twonaa twĩ ma vata kwĩ ala angĩ, kĩu kyonanasya kana tũi na wĩnyivyo.

MATUKŨ 25-31, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI NTHIMO 28

Kĩvathũkanyʼo Katĩ wa Mũndũ Mũthũku na Mũndũ Mũlũngalu

w93 5/15 26 ¶2

We Nũmwĩkwatasya Yeova Vyũ?

“ALA alũngalu nĩ ngũmbaũ ta mũnyambũ.” (Nthimo 28:1) Nĩmethĩawa na mũĩkĩĩo mũlũmu, makekwatya Ndeto ya Ngai vyũ, na nĩmaendeeaa kũmũthũkũma Yeova o na makwatwa nĩ mũisyo wĩva.

it-2 1139 ¶3

Ũmanyi

Ala Maleanaa na Ũla Ũnenganae Ũmanyi. Mũndũ ũla wĩkaa mavĩtyo kana maũndũ mathũku ambĩĩaa kwona vate vata wa kũmanya woni wa Ngai nĩ wĩva yĩla ũkwĩka motwi kana o maũndũ angĩ. (Yovu 34:27) Mũndũ ta ũsu etĩkĩlasya ngoo yake ĩmũkenge eke maũndũ ala mataĩlĩte na kwoou ayĩthĩwa ate na ũmanyi. (Sav 36:1-4) O na kau aasya emũthaitha Ngai, avĩtasya momanyĩsyo ma andũ mbee vandũ va ma Ngai, na nĩmo wonaa me ma vata. (Isa 29:13, 14) Onaa mwĩkalĩle wake mũthũku o ta “ĩthaũ” (Nth 10:23) na ethĩawa e mũngʼendu, asũanĩaa kwa nzĩa ya ũtumanu nginya akavika vandũ ũkethĩa eona Ngai ndatonya kwona, kana kũmanya meko mathũku ala ũkwĩka. No ta wĩthĩawa ayasya, ũtonyi wa Ngai wa kũmanya maũndũ ndũtethya. (Sav 94:4-10; Isa 29:15, 16; Yel 10:21) Kwĩsĩla ũneeni na meko make aasya, “Kũti Ngai” (Sav 14:1-3) na kwoou ‘ndamũsũanĩĩaa o na vanini.’ Nũndũ ndatongoeawʼa nĩ myolooto ya Ngai, ndasilaa maũndũ ũndũ vaĩlĩte, akeka ũkunĩkĩli nesa, akamanya maũndũ ala makonetye ũndũ ũsu, na kwoou ndekaa motwi maĩlĩte.—Nth 28:5.

it-1 1211 ¶4

Wĩanĩu

Mũndũ no ethĩwe na wĩanĩu kana ũĩkĩĩku wa mũthemba ũsu, na ti kwa ũtonyi wake, ĩndĩ o kwĩsĩla mũĩkĩĩo mũlũmu na kũmwĩkwatya Yeova o vamwe na ũtonyi wake wa kũtangĩĩa. (Sav 25:21) Ngai athanĩte kana akeethĩwa “ngao” na “ngome yĩ vinya,” asũvĩe ala maendaa wĩanĩunĩ. (Nth 2:6-8; 10:29; Sav 41:12) Nũndũ nĩmathĩnĩkĩaa mũno kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, mekalaa me eanĩe, na kĩu nĩkĩtumaa maatĩĩa nzĩa ĩla yaĩlĩte thayũnĩ. (Sav 26:1-3; Nth 11:5; 28:18) O na kau o tondũ Yovu waisye, mũndũ ũte ĩvĩtyo no athĩne nũndũ wa mwĩao wa ũla mũthũku na nĩvatonyeka akakwʼa vamwe na ũla mũthũku, Yeova atũĩkĩĩthĩtye kana nĩwĩthĩawa esĩ thayũ wa mũndũ ũla ũte ĩvĩtyo na athanĩte kana ũtiĩwa wa mũndũ ũsu ũkaendeea. Ĩvinda yake yũkĩte yĩkeethĩwa na mũuo, na akatiĩwa ũseo. (Yovu 9:20-22; Sav 37:18, 19, 37; 84:11; Nth 28:10) O tondũ vailye ĩũlũ wa Yovu, kwĩthĩwa wĩ mũĩkĩĩku nĩkwʼo kwa vata kwĩ kwĩthĩwa wĩ mũthwii, na kĩu nĩkyo kĩtumaa mũndũ anengwa ndaĩa. (Nth 19:1; 28:6) Syana ila syĩthĩawa na mũsyai ũilye ũu, kwa wʼo nĩ ndanu (Nth 20:7), nikwataa nguma na ndaĩa nũndũ wa ngelekanyʼo ya ĩthe woo, na iitanĩa kwĩtanĩwʼa na ĩsyĩtwa ĩseo ya ĩthe woo.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w01 12/1 12 ¶1

Ĩsũvĩe Ndũkeyĩĩkĩĩe Mũno

Kwĩyĩĩkĩĩa mũno. Andũ aingĩ ala makwatawa nĩ ũwau wa ngoo methĩawa meyĩĩkĩĩe vyũ kana maendeee nesa matanamba kũwaa. Mavinda maingĩ, nĩmavũthĩĩasya kũthimwa kana kũsiwʼa ũndũ maendeee nũndũ monaa ti lasima kwĩka ũu. O ta ũu, andũ amwe no mone kana vai kĩndũ kĩtonya kũmakwata aĩ nũndũ methĩĩtwe me Aklĩsto kwa ĩvinda yĩasa. No malee kũlũngana na ũndũ maendeee kĩ-veva nginya mese kũkwatwa nĩ mũisyo. Nĩ ũndũ wa vata mũno kũlilikanaa ũtao mũseo ũla mũtũmwa Vaũlo wanenganie ũkonetye kũema kwĩyĩĩkĩĩa mũno. Aisye: “Ekai ũla ũkũsũanĩa ta ũũngamĩte, ethĩwe e metho ndakese kũvalũka.” Nĩ ũndũ wa ũĩ kũmanya kana ithyĩ twĩ ene naĩ, na kwoou nũseo mavinda kwa mavinda tũkekalaa tũyĩthiana ũndũ tũendeee kĩ-veva.—1 Akolintho 10:12; Nthimo 28:14.