Moseo Ala Maumanaa na Kwĩsiĩĩa

KWĨSIĨĨA NĨ KWĨKA ATA?

Kwĩsiĩĩa nĩ kwĩthĩwa na ũtonyi wa

• kweteela ũyĩsa kũnengwa kĩla ũkwenda

• kũsiĩĩa mawendi maku

• kũtethya na kũmina mawĩa ala wĩwʼaa mateũkwendeesya

• kũvĩtasya andũ ala angĩ mbee

NĨKĨ KWĨSIĨĨA NĨ KWA VATA?

Syana ila syĩthĩawa na ũtonyi mwingĩ wa kwĩsiĩĩa nisindaa motato, o na ethĩwa matatwa asu metuma itetheka na mĩtũkĩ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, syana ila syĩ na ũtonyi mũnini wa kwĩsiĩĩa no

• syĩthĩwe na ũthilĩku mwingĩ

• ikwatwe nĩ ũwau wa kũkwʼa ngoo

• inywʼe sikala kana ikanywʼa ũkĩ mwingĩ kana ikatũmĩa ndawa sya kũmila

• iĩsae lĩu ũtatethya mwĩĩ

Ũkunĩkĩli ũmwe woonanisye kana ti laisi kwa syana ila syĩ na ũtonyi mwingĩ wa kwĩsiĩĩa, syesa kũtwʼĩka andũ aima, ikethĩwa na mathĩna ma mwĩĩ, mathĩna ma mbesa, kana ikatũla mĩao. Ũkunĩkĩli ũsu watumie Vulovesa ũmwe wĩtawa Angela Duckworth wa Yunivasĩtĩ ya Pennsylvania asya atĩĩ: “Nĩvatonyeka ũkethĩa tũitonya kwasya kana mũndũ nĩwĩsiĩĩĩte kũthonoka.”

ŨNDŨ ŨTONYA KŨMANYĨSYA SYANA KWĨSIĨĨA

Ĩmanyĩasye kũlea ũndũ ũtekũsyoka na ĩtina.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Ekai ‘Ĩĩ’ yenyu yĩthĩwe ĩĩ, na ‘Aiee,’ aiee.”​—Mathayo 5:37.

Syana nini no itate asyai kana nĩmalũmanĩtye na ũtwi woo kwa kũĩa syĩ na ũthilĩku o na yĩla me andũnĩ. Yĩla mũsyai weeka ũndũ kana kekwenda, kamanyaa kana kũĩa nĩyo nzĩa ĩla nzeo vyũ katonya kũtũmĩa nĩ kenda kekwe ũndũ kekwenda.

Ĩndĩ, ethĩwa mũsyai nĩwalea vyũ kũnenga kana kĩla kekwenda, nĩkemanyĩasya ũndũ wa vata thayũnĩ, nawʼo nĩ, ti ĩvinda yonthe tũtonya kũkwata kĩla tũkwenda. Dr. David Walsh aandĩkie ũũ: “Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana, andũ ala methĩawa mesĩ kwĩsiĩĩa nĩmo methĩawa me atanu vyũ.” Ongelile kwasya: “Tũyĩthĩawa tũitethya syana sitũ ethĩwa tũkaimanyĩsya kana, mavinda onthe ikakwataa o kĩla syĩkwenda vate thĩna.”a

Kũvata kana kaku kĩla kekwenda kũkakatetheesya o nako kemanyĩsye kũlea yĩla katatwa katũmĩe ndawa sya kũmila, kamanyane kĩ-mwĩĩ katatwaanĩte, kana o imanyĩo ingĩ nthũku.

Tetheesya syana syaku ielewe kana no vethĩwe mawumĩlo maseo kana mathũku.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “O kĩla mũndũ ũvandaa, nokyo ũkaketha.”​—Akalatia 6:7.

No nginya kana kaku kaelewe kana maũndũ ala kekwĩka nĩmethĩawa na mawumĩlo na kayĩelewa kana kalea kwĩsiĩĩa kailea kũkwatwa nĩ maũndũ mathũku. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa kamwana kaku nĩkaemawa nĩ kwĩsiĩĩa yĩla kathatwʼa, ũu no ũtume andũ ala angĩ mambĩĩa kwĩvathana nako. Ĩndĩ, keemanyĩsya kwĩthĩwa na ũtonyi wa kwĩsiĩĩa yĩla kavĩtĩwʼa, kana keethĩwa na wũmĩĩsyo kate kwosa ĩtambya na mĩtũkĩ, ũu no ũtume andũ menda kũtuma ndũũ nako. Tetheesya kana kaku kaelewe kana nĩ ũndũ ũtonyeka kakaendeea nesa keemanyĩsya kwĩsiĩĩa.

Manyĩsya kana kaku kamanye maũndũ ala kaĩle kũvĩtya mbee.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Mũĩkĩĩthye nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.”​—Avilivi 1:10.

Kwĩsiĩĩa ti o kwĩvathana na kwĩka kĩla kĩtaĩle, ĩndĩ nĩ vamwe na kwĩka kĩla kyaĩle o na ethĩwa tũikwendeewʼa nĩ kũkĩka. Nĩ ũndũ wa vata mũno kana kaku kemanyĩsye maũndũ ala maĩle kũvĩtwʼa mbee nĩ meva, na kayĩka ũu. Kwa ngelekanyʼo, nĩkaĩle kwĩka wĩa wa sukulu mbee wa kwĩtanĩthya.

Ĩthĩwa wĩ ngelekanyʼo nzeo.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Nĩnamwiĩa ngelekanyʼo, nĩ kana o ũndũ nyie neeka, o nenyu mwĩkae o ta ũu.”​—Yoana 13:15.

Kana kaku kakoonaa ũndũ ũkwĩka yĩla wakwatwa nĩ maũndũ matonya kũũthatya. Onyʼa mwana waku kwĩsĩla ngelekanyʼo yaku kana kwĩsiĩĩa nĩkũetae mosyao maseo. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mwana waku weeka ũndũ mũthũku, ũneenaa ũthatĩte-ĩ kana wĩkalaa ũuĩtye?