Vwana Wake Nĩwamũmanyĩisye Kũekea

1. Nĩ ũndũ wĩva ũtonya kwĩthĩwa watumie Vetelo aũmĩa mũno kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva?

VETELO ndaĩ esa kũlwa nĩ ĩvinda yĩmwe wakomanisye metho na Yesũ. Masianyʼa oou, nĩwamanyie kana nĩwavĩtĩtye mũno. We asisya metho ma Yesũ nĩwĩthĩwa oonie ũndũ ũtũlĩkĩte ngoo nũndũ wa kĩla waĩ aneeka? Tũyamba kũmanya nesa nũndũ kĩla tũsomaa Mbivilianĩ no kana, ‘Mwĩaĩi nĩweethyũũie na amũsisya Vetelo.’ (Luka 22:61) Ĩndĩ ndatĩkanĩ ĩsu Vetelo nĩwamanyie kana aĩ aneeka o ũndũ Yesũ wawetete. Aĩ anamũkaĩa Vwana wake, o na kau we mwene aĩtye kana ndesa kwĩka ũu. Ũndũ ũsu nĩwamũũmĩisye mũno, na noĩthwa vate ĩvinda yĩngĩ thayũnĩ wake waatũlĩka ngoo ũndũ watũlĩkile mũthenya ũsu.

2. Nĩ ĩsomo yĩva Vetelo waaĩlĩte kwĩmanyĩsya, na ngewa yake no ĩtũtethye ũmũnthĩ?

² O na ũu wĩ o vo, Vetelo aĩ o na wĩkwatyo. Aĩ mũndũũme wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu, na aĩ na mwanya ũngĩ wa kũlũnga mavĩtyo make na ayĩmanyĩsya ĩsomo ya vata mũno kuma vala ve Yesũ. Yaĩ ĩsomo ĩũlũ wa kũekea. Na yĩĩ nĩ ĩsomo ya vata kĩla ũmwe waitũ waĩle kwĩmanyĩsya. Kwoou eka yu twone kĩla Vetelo wemanyĩisye ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

Ĩsomo ya Vata Vetelo Waaĩle Kwĩmanyĩsya

3, 4. (a) Vetelo amũkũlilye Yesũ ĩkũlyo yĩva, na atonya kwĩthĩwa asũanĩaa ata? (b) Yesũ atetheeisye Vetelo ata aelewe kana nĩweelelũkĩtwʼe nĩ woni wa andũ ala mamũthyũlũlũkĩte?

³ Myei ta thanthatũ ũndũ ũsu ũtanamba kwĩkĩka, Vetelo e ndũanĩ ya kwoo ĩla yeetawa Kavelinaumi, nĩwaendie vala ve Yesũ na amũkũlya: “Mwĩaĩi, ethĩwa mwana-a-asa nĩwambĩtĩsya, naĩle kũmũekea mavinda meana ata? Nĩ mavinda mũonza?” Nĩvatonyeka Vetelo akethĩwa asũanĩaa kana asu maĩ mavinda maingĩ mũno ũiekea mũndũ. Na kĩtumi nũndũ o na atongoi ma ndĩni ma ĩvinda yĩu mamanyĩasya kana mũndũ aaĩlĩte kũekea ũngĩ o katatũ. Ĩndĩ Yesũ amũsũngĩie amwĩa: “Ti mavinda mũonza, ĩndĩ nĩ mavinda 77.”—Mt. 18:21, 22.

⁴ We Yesũ amwĩaa Vetelo aandĩkae vandũ ũtalo wa mavinda ala ũvĩtĩwʼe? Ũu ti wʼo. Yĩla Yesũ waisye mũndũ aĩlĩte kũekea mavinda 77 vandũ va mavinda 7 ala Vetelo waĩ anaweta, oonanasya kana ethĩwa twĩ na wendo, vaiĩ ĩvinda tũkaeka kũekea. (1 Ako. 13:4, 5) Yesũ endaa Vetelo aelewe kana nĩweelelũkĩtwʼe nĩ woni wa andũ ala mamũthyũlũlũkĩte. Andũ aingĩ ĩvindanĩ yĩu mayaĩ na tei na mayendaa kũekea andũ ala angĩ. Ĩndĩ ala mekwenda kwĩyĩelekanyʼa na Ngai, maĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye kũekeaa ala angĩ kĩla ĩvinda.—Soma 1 Yoana 1:7-9.

5. Nĩ ĩndĩĩ tũmanyaa nesa kana kũekea nĩ kwa vata mũno?

⁵ Vetelo ndaambĩĩa kũkananĩa na Yesũ. Ĩndĩ we nĩwakwatisye nesa ĩsomo yĩla Yesũ wamũmanyĩasya? Mavinda amwe tũmanyaa kũekea nĩ kwa vata mũno yĩla ithyĩ ene twavĩtya, na ũyĩthĩa twĩĩwʼa twĩ na vata mũnene wa kũekewa. Kwoou, kwatũneenee maũndũ amwe Vetelo weekie Yesũ athengeee kũawa. O na kau yĩu yaĩ ĩvinda yũmũ mũno kwa Yesũ, Vetelo nĩweekie maũndũ maingĩ waaĩlĩte kũekewa nĩ Vwana wake.

Nĩwaekeiwe Mavinda Maingĩ

6. Vetelo eekie ata yĩla Yesũ wamanyĩasya atũmwa make ĩũlũ wa wĩnyivyo, na Yesũ amũtetheeisye ata?

⁶ Ve maũndũ ma mwanya meekĩkie ũtukũnĩ wa mũthya Yesũ atanamba kũawa. Na ũtukũ ũsu aĩ na maũndũ maingĩ ma kũmanyĩsya atũmwa make. Ũndũ ũmwe waĩ amamanyĩsye nĩ vata wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Nũndũ wa ũu, nĩwamonisye ngelekanyʼo nzeo ya wĩnyivyo kwa kũmathambya maaũ, o na kũtwʼĩka wĩa ũsu wakothaa kũtethwʼa nĩ athũkũmi ma kĩlasi kya nthĩ vyũ. Yĩla wavikĩie Vetelo, Vetelo nĩwamũkũlilye kana kwa wʼo eenda kũmũthambya maaũ, na ĩndĩ asya kana we ndethambwʼa. Ĩtina wa ũu, eeie Yesũ ethĩwa nĩ kũmũthambya, amũthambye nginya moko na mũtwe! Yesũ ndaamwĩkĩsya Vetelo ngoo, ĩndĩ nĩwamũeleisye auĩtye kĩla kyatumaa amathambya maaũ.—Yoa. 13:1-17.

7, 8. (a) Nĩ maũndũ angĩ meva Vetelo weekie maĩ matonya kũtuma Yesũ amwĩkĩsya ngoo? (b) Yesũ aendeeie kwonanyʼa ata kana e tei na nũekeaa kuma ngoonĩ?

⁷ Kavinda kakuvĩ ĩtina wa vau, Vetelo nĩweekie maũndũ angĩ maĩ matonya kũtuma Yesũ amwĩkĩsya ngoo. Kwa ngelekanyʼo, atũmwa nĩmambĩĩie kũkananĩa nũũ mũnene katĩ woo, na Vetelo aĩ ngananĩonĩ isu. O na vailye ũu, Yesũ amalũngile auĩtye; o na amakatha nũndũ wa ũseo ũla meekĩte, nawʼo nĩ kũendeea kũlũmanyʼa na Vwana woo. O na ũu wĩ o vo, nĩwamatavisye kana onthe maĩ mamũtie. Ĩndĩ Vetelo aisye kana we eendeea kũlũmanyʼa na Yesũ vyũ; o na ethĩwa nĩ kũkwʼa, mekwʼa ĩmwe. Kĩvathũkanyʼo na ũu, Yesũ athanie kana nzamba ĩtambĩte kwasya kelĩ ũtukũ ũsu, mũtũmwa ũsu nũkũmũkaĩa Vwana wake katatũ. Vetelo nĩwaleanile na ndeto isu sya Yesũ, na asyoka eekathĩĩa ayasya kana we ndesa kũmũtia Yesũ o na atũmwa ala angĩ onthe mamũtia.—Mt. 26:31-35; Mko. 14:27-31; Luka 22:24-28; Yoa. 13:36-38.

⁸ We Yesũ aĩ vakuvĩ kũmwĩkĩsya Vetelo ngoo? Aiee. O na ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ĩvindanĩ yĩu yũmũ, Yesũ aendeeie o kwona nguma nzeo ila atũmwa make maĩ nasyo o na kũtwʼĩka nĩ ene naĩ. Yesũ nĩweesĩ kana Vetelo nũkwĩsa kũmũkaĩa. Ĩndĩ o na esĩ oou amwĩie atĩĩ: “Nĩnĩvoyete na kĩthingʼĩĩsyo kwondũ waku nĩ kana mũĩkĩĩo waku ndũkaleele; naku wasyoka, mekĩe vinya ana-a-asa maku.” (Luka 22:32) Ndeto isu syoonanasya kana Yesũ nĩwamũĩkĩĩe Vetelo na nĩweesĩ ĩtina akeelila na aiendeea kũmũthũkũma Ngai e mũĩkĩĩku. Kwa wʼo, Yesũ aĩ mũndũ wĩ tei na ũekeaa kuma ngoonĩ.

9, 10. (a) Nĩ maũndũ meva Vetelo weekie yĩla maĩ mũũndanĩ wa Ngesemanii matuma alũngwa? (b) Mavĩtyo ala Vetelo weekie metũlilikanyʼa kyaũ?

⁹ Ĩtina, me mũũndanĩ wa Ngesemanii, Vetelo nĩwasyokie eeka maũndũ angĩ matumie alũngwa mavinda kauta. Yesũ eeie Vetelo, Yakovo, na Yoana maendeee kũsyaĩĩsya saa ila we ũkwetye kũvoya. Yesũ eewʼaa e mũitavĩe mũno ngoonĩ, na kwoou nĩwendaa kwĩkĩwa vinya. Ĩndĩ vandũ va kwĩkala masyaĩĩsye, kĩla ĩvinda Yesũ asyokethya amethĩaa makomete. Yesũ nĩwaeleawa vyũ ũndũ mekwĩwʼa. Na kwoou ndaamatalĩla mavĩtyo. Nĩkyo kĩtumi wameie atĩĩ: “Nĩ wʼo veva nũkwenda, ĩndĩ mwĩĩ nĩ mwonzu.”—Mko. 14:32-41.

¹⁰ O na matekalĩte, nĩmoonie nguthu nene ya andũ yooka ĩkwete mũĩ sya kũmulĩka, na ĩkuĩte mbyũ na nzũma. Yĩu yaĩ ĩvinda ya kĩla ũmwe kwĩthwa etũĩĩe vyũ na ayĩthĩwa e metho mũno ĩũlũ wa kĩla ũkwĩka. Ĩndĩ we Vetelo ookĩlile na kĩvũvũ akũa ũvyũ wake na aũvyũlya elekelye mũtwenĩ wa ngombo ya mũthembi mũnene yeetawa Malikusi, na ĩvenyʼa na ĩsalukya amĩtila kũtũ! Yesũ nĩwamũlũngile Vetelo auĩtye, na atũngĩĩa kũtũ kwa ngombo ĩsu, na ĩndĩ aelesya mwolooto wa vata mũno ũkonetye kwĩvathana na ũngʼendu, ũla ũatĩĩawa nĩ aatĩĩi make nginya ũmũnthĩ. (Mt. 26:47-55; Luka 22:47-51; Yoa. 18:10, 11) Kũvikĩĩa vau, Vetelo eekĩte mavĩtyo maingĩ mũno mendaa ũekeo kuma kwa Vwana wake. Mavĩtyo ala Vetelo weekie metũlilikanyʼa kana ithyonthe nĩtũvĩtasya mavinda maingĩ. (Soma Yakovo 3:2.) We nũũ ũla ũtendaa kũekewa nĩ Ngai kĩla mũthenya? Ĩndĩ ũtukũ ũsu kũtanamba kũkya, Vetelo aĩ eke mavĩtyo angĩ maito mũno.

Ĩvĩtyo Yĩla Yaũmĩisye Vetelo Vyũ

11, 12. (a) Vetelo oonanisye ata kana aĩ na ũkũmbaũ yĩla Yesũ wakwatiwe? (b) Vetelo aemiwe ata nĩ kwĩanĩsya kĩla waathanĩte?

¹¹ Yesũ eeie nguthu ĩsu ya andũ ethĩwa nĩwe meũmantha, maekane na atũmwa make mathi. Vetelo nĩwaendeeie kũsyaĩĩsya Yesũ aendeee kwovwa ate ũndũ o na ũmwe wĩka akamwĩtaana. Ĩtina wa ũu, Vetelo nĩwasembie o ta atũmwa ala angĩ.

¹² Noĩthwa Vetelo na Yoana mesie kũũngama mavika vakuvĩ na mũsyĩ wa Anasi, ũla weethĩĩtwe e mũthembi mũnene ĩvindanĩ ĩvĩtu. Vau nĩ vo Yesũ wambie kũtwawa nĩ kana akakũlwʼe makũlyo. Yesũ aumaalwʼa kwa Anasi, Vetelo na Yoana nĩmamũatĩĩie, ĩndĩ weethĩa meĩka ũu ‘me vaasa.’ (Mt. 26:58; Yoa. 18:12, 13) Vetelo ndaĩ na wia. Ndũkolwe kana nguthu ya andũ ĩla waatĩĩe yaĩ na mĩio ya kaũ, na aĩ anaũmĩsya ũmwe woo. Kwoou no nginya ethĩwe aĩ na ũkũmbaũ mwingĩ nĩ kana eke ũu. Ĩndĩ o na kau no woonanisye ũkũmbaũ, nĩwaemiwe nĩ kwĩka kĩla wamwathĩte Vwana wake, yĩla wamwĩie o na ethĩwa nĩ kũkwʼa mekwʼa ĩmwe.—Mko. 14:31.

13. Twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtũkwenda kũmũatĩĩa Klĩsto ũndũ vaĩle?

¹³ O ta Vetelo, andũ aingĩ ũmũnthĩ mendaa kũmũatĩĩa Klĩsto ‘me vaasa,’ kana kwa ndeto ingĩ, mevithanĩtye ũkethĩa vaiĩ mũndũ ũngĩ ũmanya kana mo nĩ aatĩĩi ma Klĩsto. Ĩndĩ o tondũ Vetelo wesie kũandĩka ĩtina, nĩ kana tũmũatĩĩe Klĩsto ũndũ vaĩle, no nginya tũtate ũndũ vatonyeka tũmũatĩĩe kwa vakuvĩ, tũlũmanyʼe nake vyũ, na tũiatĩĩa ngelekanyʼo yake maũndũnĩ onthe o na twakwatwa nĩ kyaũ.—Soma 1 Vetelo 2:21.

14. Vetelo eekaa ata ĩkoani ya Yesũ yĩendeee kwĩthukĩĩwʼa?

¹⁴ Vetelo nĩwaendeeie o kũmũatĩĩa Yesũ evithanĩtye nginya mavika nyũmbanĩ ĩmwe nene mũno yaĩ Yelusaleme. Ũsu nĩwʼo waĩ mũsyĩ wa mũndũ weetawa Kaiava, ũla waĩ mũthwii na mũthembi mũnene wĩ ũkũmũ mwingĩ. Nyũmba sya mũthemba ũsu syakothaa kwakwa syĩ na ĩsangĩo ĩnene katĩkatĩ yĩthyũlũlũkĩtwe nĩ lumu syĩ kĩvathũkanyʼo, na ĩndĩ ngalĩ ya mbee vayĩkĩwa ngeiti. Yĩla Vetelo wavikie ngeitinĩ, nĩwasiĩĩiwe. Ĩndĩ Yoana nĩweesene na mũthembi mũnene na aĩ alikile. Kwoou nĩwookie aneena na ũla waĩ ngeitinĩ nĩ kana amwĩtĩkĩlye Vetelo alike. Veonekana Vetelo ndaatĩanĩa na Yoana, na o na ndaatata kũlika nyũmba nthĩnĩ nĩ kana ethĩwe vakuvĩ na Vwana wake. Vandũ va ũu, ekalile nza ĩsangĩonĩ vala athũkũmi na andũ ala maĩ ngombo mekalĩte mayota mwaki waĩ mũkenu. Me vau nĩmoonaa ngũsĩ sya ũvũngũ iilika na iyumaala nyũmbanĩ ĩsu, vala ĩkoani ya Yesũ yaendeee kwĩthukĩĩwʼa.—Mko. 14:54-57; Yoa. 18:15, 16, 18.

15, 16. Vetelo eekie ata o tondũ Yesũ wathanĩte? Elesya.

¹⁵ Yu mwĩĩtu ũla wamwĩtĩkĩlĩtye Vetelo alike aĩ atonya kũmwona nesa nũndũ wa kyeni kya mwaki. Vau kwa vau nĩwamũmanyie Vetelo. Na kwoou amwĩa atĩĩ: “O naku ũnaĩ na Yesũ ũla Mũkalilii!” Vetelo ndataĩĩe kwĩwʼa ndeto isu. Kwoou nĩwakaĩĩie na asya kana we ndamwĩsĩ Yesũ na o na ndesĩ kĩla mwĩĩtu ũsu ũkũneenea. Nĩwaumie vau na athi vakuvĩ na kasũmba kala kaĩ ngeitinĩ nĩ kana ndakamanyĩke. Ĩndĩ mwĩĩtu ũngĩ amũmanya na atũngĩlĩĩla o kĩla kyaĩ kĩnawetwa nĩ mwĩĩtu wa mbee. O nake aisye: “Mũndũ ũũ anaĩ na Yesũ Mũnasaleti.” Ĩndĩ Vetelo eevĩta asya: “Nyie ndyĩsĩ mũndũ ũũ!” (Mt. 26:69-72; Mko. 14:66-68) Vetelo amina kũmũkaĩa Yesũ ĩvinda ya kelĩ, noĩthwa newʼo weewie nzamba yasya. Ĩndĩ aĩ avũavũanie weethĩa ndesa kũlilikana ũndũ Yesũ waĩ anamũtavya masaa meana ũna mavĩtu.

¹⁶ Vetelo nĩwaendeeie kũtata ũndũ ũtonya ndakese kũmanyĩka. Ĩndĩ andũ ala maũngamĩte kũu ĩsangĩonĩ ũtee mathengeea vala waĩ. Ũmwe woo nĩwailenyʼe ũndũ na Malikusi, ũla waĩ atemiwe kũtũ nĩ Vetelo. Amwĩie Vetelo atĩĩ: “Nĩngwonie wĩ vamwe nake mũũndanĩ, kana ti wʼo?” Vetelo ndeewʼaa e ũndũ ũngĩ wĩka eka o kũtata kũmaĩkĩĩthya kana ti we monie. Na kwoou eevĩta asya nĩ aumanĩwe ethĩwa eneena ũvũngũ. Yĩu yaĩ ĩvinda ya katatũ Vetelo aimũkaĩa Yesũ. Vetelo akililye aimina kũneena oou, nzamba yasya; na yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yake ya kelĩ kwĩwʼa nzamba ĩyasya ũtukũ ũsu.—Yoa. 18:26, 27; Mko. 14:71, 72.

17, 18. (a) Vetelo eekie ata yĩla wamanyie ũndũ wamũvĩtĩsye Vwana wake mũno wĩana? (b) Vetelo atonya kwĩthĩwa asũanĩaa ata?

¹⁷ Ĩvindanĩ yĩu Yesũ aĩ anaumaala akaũngama valandanĩ, ĩla yasianĩtye na ĩsangĩo yĩla yavuvĩtwe mwaki. Vau nĩvo Vetelo wakomanisye metho na Yesũ, o tondũ vaeleetwʼe mwambĩĩonĩ wa kĩlungu kĩĩ. Na vau kwa vau, nĩwamanyie kana nĩwaĩ amũvĩtĩsye Vwana wake mũno. Ũndũ ũsu nĩwatumie atũlĩka ngoo mũno na aumaala nza. Aumaala, nĩwakwatie nzĩa esĩle ndũanĩ ya Yelusaleme amulĩkĩlwe nĩ kyeni kya mwei ũkilyĩ kũthũa. Visa wa kĩla waĩ aneeka ndwaĩ uma kĩlĩkonĩ kyake. Na kwoou nĩwambĩĩie kũkelemya methoi, na o na atekalĩte etĩkya methoi, na aĩa kĩĩo kĩ woo mũno.—Mko. 14:72; Luka 22:61, 62.

¹⁸ Yĩla mũndũ wamanya nĩweeka ĩvĩtyo yĩito, wĩthĩaa nĩ laisi kũsũanĩa kana ĩvĩtyo yake nĩ ĩnene mũno na ndamba kũekewa. Nĩvatonyeka o nake Vetelo akethĩwa asũanĩaa kana Yesũ ndesa kũmũekea. Ĩndĩ ũu nĩwʼo vailye?

We Vetelo Nĩwavĩtĩtye Ũndũ Ũtaekewa?

19. Vetelo eewʼaa ata nũndũ wa maũndũ ala weekĩte, ĩndĩ twĩsĩ ata kana ndaaĩyĩtũka?

¹⁹ No nginya Vetelo ethĩwe aũmĩie ĩ ya mũno oona maũndũ ala mamũkwatie Yesũ mũthenya ũla waatĩĩe. Na no nginya ethĩwe eeyĩandũaa mũno oona ũndũ Yesũ wathĩniwʼe masaa maingĩ mũthenya ũsu na ĩtina esa kũawa. O na ndalea kwĩthĩwa athĩnĩkaa mũno ngoonĩ kĩla ĩvinda alilikana ũndũ wongeleeile woo ũla Vwana wake waĩ nawʼo mũthenya wake wa mũthya kũũ ĩũlũ wa nthĩ e mũndũ. Ĩndĩ o na kũtwʼĩka Vetelo aĩ na kyeva kingĩ mũno ngoonĩ, ndaaĩyĩtũka. Na twĩasya ũu nũndũ ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ awetetwe ĩngĩ e vamwe na amanyĩwʼa ala angĩ. (Luka 24:33) Vai nzika kana atũmwa onthe nĩmeelilaa nũndũ wa kĩla maĩ mekie ũtukũ ũsu. Ĩndĩ o na kau ũtukũ ũsu waĩ mũasa kwoo, ĩtina wa kũkomana no nginya kĩla ũmwe ethĩwe eewʼaa aikiakiwʼa.

20. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ũtwi mũseo ũla Vetelo weekie?

²⁰ Ũsu nĩ ũmwe katĩ wa maũndũ maseo vyũ ala Vetelo waatwʼa kwĩka. Yĩla mũthũkũmi wa Ngai wavĩtya, kĩla Ngai ũsiasya mũno ti ũito wa ĩvĩtyo yake, ĩndĩ nĩ kĩthito kĩla ũkwĩkĩa nĩ kana etũngĩĩe. (Soma Nthimo 24:16.) Vetelo nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wa wʼo yĩla woombanie na atũmwa ala angĩ o na kau nĩwatũlĩkĩte ngoo mũno. Yĩla mũndũ ũemeewe nĩ kyeva kana ũkũandũĩka mũno nũndũ wa ĩvĩtyo wĩkĩte, nĩ laisi mũno akevathana na ala angĩ o na kau ũsu nĩ ũndũ ũtonya kũmũetee mũisyo mũnene. (Nth. 18:1) Ĩndĩ kĩla kĩthĩawa kĩtonya kũtethya mũndũ ta ũsu nĩ kwĩkala vakuvĩ na athaithi ala angĩ, nĩ kana ose vinya ĩngĩ na aiendeea kũmũthũkũma Ngai.—Aevl. 10:24, 25.

21. Vetelo akwatie livoti yĩva nũndũ wa kwĩthĩwa vakuvĩ na amanyĩwʼa ala angĩ?

²¹ Nũndũ wa kwĩthĩwa vakuvĩ na amanyĩwʼa ala angĩ ma Yesũ, Vetelo aĩ ũmwe katĩ wa ala mavikĩiwe nĩ livoti yaĩ ya kũsengyʼa mũno. Mataviwʼe kana mwĩĩ wa Yesũ ndwaĩ mbũanĩ! Yĩla Vetelo na Yoana meewie ũu, nĩmasembie mbũanĩ. Yoana, ũla ũtonya kwĩthĩwa newe waĩ mũninangi, nĩwe wavikie mbee. Yĩla weethĩie mbũa yĩ mbingũe, nĩwakĩie kũlika nthĩnĩ. Ĩndĩ Vetelo ndaakĩa. O na kũtwʼĩka nĩwanoete mũno nĩ kũsemba, avikie alikĩte ĩmwe mbũanĩ. Na yĩla walikile, eethĩie mbua yĩ nthei!—Yoa. 20:3-9.

22. Nĩ kyaũ kyatumie kyeva na nzika ila Vetelo waĩ nasyo ithela?

²² We Vetelo nĩwaĩkĩĩie kana Yesũ nũthayũũkie? Mbeenĩ ndaaĩkĩĩa o na kũtwʼĩka ve aka aĩkĩĩku maĩ manaweta kana nĩmaumĩlĩĩilwe nĩ alaĩka na mamatangaasĩa kana Yesũ nũthayũũkiwʼe. (Luka 23:55–24:11) Ĩndĩ mũthenya ũsu ũyĩsa kũtwʼĩka nĩwathela, kyeva kyonthe na nzika ila Vetelo waĩ nasyo syaĩ ithelile. Yesũ aĩ thayũ; ĩndĩ yu e kyũmbe kya veva kĩ vinya! Nĩwaumĩlĩĩile atũmwa make onthe. Ĩndĩ atanamba kũmaumĩlĩĩla me onthe, ve ũndũ ũngĩ wa kwendeesya weekie. Mũthenya ũsu atũmwa maisye atĩĩ: “Vate nzika Mwĩaĩi nũthayũũkiwʼe na amumĩlĩĩla Simoni!” (Luka 24:34) Ĩtina, o nake mũtũmwa Vaulo nĩwawetie ũndũ ũsu wa mwanya, asya kana Yesũ “nĩwamumĩlĩĩile Keva, na asyoka amaumĩlĩĩla ala Ĩkũmi na Elĩ.” (1 Ako. 15:5) Keva na Simoni nĩ masyĩtwa angĩ ma Vetelo. Kwoou Yesũ nĩwaumĩlĩile Vetelo mũthenya ũsu, na veonekana amumĩlĩĩile vandũ e weka.

23. Nĩkĩ Aklĩsto ala meeka naĩ ngito maĩlĩte kũlilikana ngewa ya Vetelo?

²³ Mbivilia ndĩwetete kĩla kyaendeeie Vetelo na Yesũ makomana ĩngĩ. No mo me oka mesĩ ngewa ĩsu. Ĩndĩ no tũkũne visa ũndũ Vetelo watanie mũno wĩana akomana ĩngĩ na Mwĩaĩi wake. Nĩwamwendete, na yu aĩ na mwanya wa kũelesya kyeva kĩla waĩ nakyo na ayĩtya ũekeo. Ethĩwa ve ũndũ Vetelo weewʼaa ayenda mũno nĩ kũekewa. Na nĩtwĩsĩ nesa kana Yesũ nĩwamũekeie vyũ. Ũmũnthĩ Aklĩsto ala meeka naĩ ngito nĩmaĩlĩte kũlilikana ngewa ya Vetelo. Tũyaĩlĩte o na vanini kũsũanĩa kana Ngai ndesa kũtũekea. Na ũu nĩ wʼo nũndũ Yesũ ailye o ta Ĩthe wake, ũla ‘ũekeaa vyũ.’—Isa. 55:7.

Maũndũ Angĩ Mekwonanyʼa Vetelo Nĩwaekeiwe Vyũ

24, 25. (a) Elesya ũndũ kwailye ũtukũ ũla Vetelo wateaa makũyũ Ũkanganĩ wa Kalilii. (b) Vetelo eekie ata oona kyama kĩla Yesũ weekie kwakya kũu?

²⁴ Yesũ nĩweeie atũmwa make mathi Kalilii, vala maĩ makomane nake ĩngĩ. Yĩla mavikie, Vetelo nĩwavangie kũthi kũtea makũyũ Ũkanganĩ wa Kalilii. Na andũ angĩ kauta nĩmaendanisye nake. Ĩia yĩĩ noyo wateaa makũyũ tene. Aĩ ĩsiwanĩ yake akwete neti sya kũtea, na saa isu ndalea kwĩthĩwa eewʼaa mbwaũ sya ĩsiwa yake iikeka o kavola yakimwa nĩ itulumo. Asu mayaĩ maũndũ maeni kwake, na no nginya ethĩwe eewʼaa aikwata ũkiakisyo nũndũ wa kwĩthĩwa vau. Ĩndĩ ũtukũ ũsu wʼonthe, mayaakwatya kĩndũ.—Mt. 26:32; Yoa. 21:1-3.

²⁵ Ĩndĩ kũikya, nĩmeewie mũndũ ameta e ũtee wa ũkanga na amea mekye itei syoo ngalĩko ĩla ĩngĩ ya ĩsiwa. Nĩmeekie ũu na mayona ta ngũĩ makwatya makũyũ 153! Vetelo nĩwamanyie nũũ waneena namo. Na kwoou auma ĩsiwanĩ, eeyĩkya kĩwʼũnĩ, na athambĩa nginya ũtee wa ũkanga. Mavika ũtee wa ũkanga, Yesũ nĩwanengie anyanyae asu make aĩkĩĩku makũyũ mavĩvĩtwʼe na mwaki wa makaa. Na ĩndĩ ambĩĩa kũneena na Vetelo.—Yoa. 21:4-14.

26, 27. (a) Yesũ amũnengie Vetelo mwanya wa kwĩka ata mavinda atatũ? (b) Yesũ oonanisye ata kana nĩwamũekeete Vetelo vyũ?

²⁶ Yesũ akũlilye Vetelo kana nũmwendete “kwĩ aa.” Na veonekana ayasya ũu, oolootete makũyũ ala maĩ manakwatya. Wʼo wĩa wa kũtea makũyũ nĩwesaa kũtuma atamwenda Yesũ na ngoo yonthe? O ũndũ Vetelo wamũkaĩie Mwĩaĩi wake mavinda atatũ, Yesũ nake nĩwamũnengie mwanya mavinda atatũ aĩkĩĩthye e mbee wa anyanyae kana nũmwendete. Kĩla ĩvinda Vetelo waĩkĩĩthya kana nũmwendete Yesũ, nake Yesũ nĩwamũtavasya ũndũ ũtonya kwonanyʼa wendo ũsu. Aaĩlĩte kwonaa ũthũkũmi wake newʼo ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ wake. Aĩ na kĩanda kya kũĩthya, kwĩkĩa vinya, na kũsũvĩa malondu ma Klĩsto, ala nĩ aatĩĩi make aĩkĩĩku.—Luka 22:32; Yoa. 21:15-17.

²⁷ Vate nzika, kĩanda kĩu Vetelo wanengiwe nĩkyamũĩkĩĩthisye kana Yesũ na Ĩthe wake nĩmamwonaa e wa vata. Vetelo aĩ eanĩsye kĩanda kya vata mũno kĩkundinĩ atongoewʼe nĩ Klĩsto. Kwa wʼo, Yesũ nĩwamũekeete Vetelo vyũ. Na vate nzika, Vetelo nĩwatanie mũno kũmanya kana Yesũ nĩwamũekeete, na eemanyĩsya kumana na mavĩtyo make.

28. Vetelo esie kwĩkala kwosana na ĩsyĩtwa yake ata?

²⁸ Vetelo nĩwekalile e mũĩkĩĩku kwa myaka mingĩ aitethya wĩa ũla wanengetwe. Nĩwaendeeie kũlũlũmĩĩlya ana-a-asa make o ũndũ Yesũ watiie amwĩaĩa ũtukũ wa mũthya atanakwʼa. O na nĩwaendeeie kũĩthya na kũsũvĩa aatĩĩi ma Klĩsto e na tei na wũmĩĩsyo. Mũndũũme ũũ weetawa Simoni nĩwesie kwĩkala kwosana na ĩsyĩtwa yĩla Yesũ wamũtwʼĩĩĩte. Amwĩtie Vetelo, kana Ĩvia; na kwa wʼo nĩweethĩiwe e mũlũmu na atathingithĩka ta ĩvia, na eethĩwa e ngelekanyʼo nzeo mũno kwa ala angĩ kĩkundinĩ. Ũndũ ũsu nĩwonanĩtwʼe nesa vyũ valũanĩ ilĩ sya kwĩkĩa vinya ila we mwene waandĩkie, na ũmũnthĩ tũisomaa Mbivilianĩ. O na ĩngĩ, valũa isu nĩsyonanĩtye nesa vyũ kana Vetelo ndaaũlwa nĩ ĩsomo ya vata yĩla weemanyĩisye kuma kwa Yesũ ĩũlũ wa kũekea.—Soma 1 Vetelo 3:8, 9; 4:8.

29. Tũtonya kwonanyʼa ata twĩ na mũĩkĩĩo ta Vetelo na twĩ na tei ta Vwana wake?

²⁹ Ekai o naitũ twĩmanyĩsye ĩsomo yĩu ya vata. We nũmũvoyaa Ngai kĩla mũthenya akũekee mavĩtyo maingĩ ala ũmũvĩtĩasya? Ĩndĩ nĩwĩtĩkĩlaa kana Ngai nũkũekeaa na kana e na ũtonyi wa kũthesya naĩ syaku vyũ? Na yo we nũekeaa ala angĩ? Waendeea kwĩka ũu, ũkeethĩawa ũiatĩĩa nesa ngelekanyʼo ya Vetelo, ũla waĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu, na ya Vwana wake, ũla waĩ na tei.