Mose—Mũndũ Waĩ na Wĩnyivyo

WĨNYIVYO NĨ KYAŨ?

Wĩnyivyo nĩ kwĩthĩwa ũte na mĩtũlyo kana ngathĩĩo. Mũndũ wĩ na wĩnyivyo ndonaa e wa vata kwĩ ala angĩ. Mũndũ ũte mwĩanĩu na wĩ na wĩnyivyo aĩle kwĩthĩwa esĩ kana ve maũndũ ũtatonya.

MOSE OONANISYE WĨNYIVYO ATA?

Ĩla Mose wanengiwe ũkũmũ, ndaaĩthĩwa na ngathĩĩo. Mavinda maingĩ ĩla mũndũ wakwata ũkũmũ, nĩwʼo ũmanyĩkaa kana e na wĩnyivyo kana e na ngathĩĩo. Mũandĩki ũmwe wa myaka ya 1800 na kĩndũ wĩtawa Robert G. Ingersoll aisye ũũ: “Andũ aingĩ nĩmatonya kũmĩĩsya thĩna. Ĩndĩ wenda kũmanya ũndũ mũndũ ũilyĩ, mũnenge ũkũmũ.” Kwondũ wa ũu, Mose aĩ ngelekanyʼo nzeo nũndũ aĩ na wĩnyivyo. Ata?

Mose nĩwakwatie ũkũmũ mũnene ĩla Yeova wamwĩaĩie atongoesye Aisilaeli. Ĩndĩ, ũkũmũ ũsu ndwaatuma Mose ethĩwa na ngathĩĩo. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũndũ Mose woonanisye wĩnyivyo ĩla wasũngĩaa ĩkũlyo ĩũlũ wa ũtiĩwa. (Motalo 27:1-11) Kũsũngĩa ĩkũlyo yĩu kwaĩ ũndũ mũito nũndũ ũsũngĩo wayo waĩ ũtũmĩawe kwĩka motwi ĩũlũ wa makoani ma ũtiĩwa kwa nzyawa ila syaatĩĩe.

Mose aaĩlĩte kwĩka ata? We nĩwaaĩlĩte kũsũanĩa kana nũndũ nĩ mũtongoi wa Isilaeli nĩwĩsĩ vyũ ũtwi ũla waaĩlĩte kwĩka? We nĩweekwatisye ũtonyi wake, ũmanyi wake wa myaka mingĩ, kana kũmanya nesa woni wa Yeova ĩũlũ wa maũndũ mana?

Nĩvatonyeka mũndũ wĩ ngathĩĩo akethĩwa eekie ũu. Ĩndĩ Mose ndaaĩka ũu. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mose amũtwaĩa Yeova ũvoo woo.” (Motalo 27:5) Kwasũanĩa ũndũ ũũ! O na ĩtina wa Mose kũtongoesya mbaĩ ya Isilaeli vakuvĩ myaka 40, ndeekwatasya ũmanyi wake mwene ĩndĩ amwĩkwatasya Yeova. Ũu nĩ kwonanyʼa kana Mose aĩ na wĩnyivyo mwingĩ.

Mose ndoonaa ta we waaĩlĩte kwĩthĩwa e na ũkũmũ e weka. Nĩwatanie ĩla Yeova weetĩkĩlilye Aisilaeli angĩ methĩwe me athani o take. (Motalo 11:24-29) Ĩla mũthoni wake wamũtaie aaĩe andũ amwe wĩa ũla waĩ nawʼo, Mose nĩweenyivisye na eetĩkĩla kwĩka ũu. (Kuma 18:13-24) Ĩla waĩ vakuvĩ kũkwʼa, Mose nĩwamũkũlilye Yeova anyuve mũndũ ũla waĩ atongoesye ana ma Isilaeli, o na kau we mwene aĩ o na vinya. Ĩla Yeova wamũnyuvie Yosua atongoesye ana ma Isilaeli, Mose nĩweetĩkĩlile ũu na ngoo yake yonthe na athuthya andũ metĩkĩle kũtongoewʼa nĩ Yosua nginya Nthĩ ya Watho. (Motalo 27:15-18; Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 31:3-6; 34:7) Mose oonaa ne ũndũ wa mwanya kũmatongoesya ana ma Isilaeli ũthaithinĩ. Ĩndĩ ndaaona ũkũmũ wake tawʼo waĩ ũndũ wa vata kwĩ kũthĩnĩkĩa maũndũ ma andũ angĩ.

TWĨĨMANYĨSYA KYAŨ?

Tũikwenda nongi twĩthĩwe na ngathĩĩo nũndũ nĩtũnengetwe ũkũmũ kana nũndũ twĩ na ũtonyi wa kwĩka maũndũ. Lilikana: Nĩ kana tũthũkũme wĩa wa Yeova nesa, wĩnyivyo witũ nĩwʼo wa vata mũno kwĩ ũtonyi witũ. (1 Samueli 15:17) Ethĩwa twĩ na wĩnyivyo, tũkatata kũatĩĩa ũtao ũũ wa Mbivilia: “Ĩkĩĩa Yeova na ngoo yaku yonthe, na ndũkekwatye ũmanyi waku mwene.”—Nthimo 3:5, 6.

O na ĩngĩ, ngelekanyʼo ya Mose ĩtũmanyĩasya kana tũyaĩlĩte kwona kĩanda kitũ kana ũkũmũ ũla twĩ nawʼo tamo maũndũ ma vata.

Yo nĩtũtonya kũtetheka kumana na ngelekanyʼo ya Mose ya wĩnyivyo? Ĩĩ, vate nzika! Ĩla tweethĩwa na wĩnyivyo wa wʼo, twĩkalanasya na andũ ala angĩ nesa na ũu nũtumaa twĩthĩwa na ũnyanya namo. Ũndũ ũla wa vata mũno nĩ kana nĩtũmwendeeasya Yeova, nake e ndaĩa ĩsu nzeo. (Savuli 18:35) “Ngai nũsiĩĩaa ala mekwĩnenevya, ĩndĩ amanengae mumo ala menyivasya.” (1 Vetelo 5:5) Kĩu nĩ kĩtumi kĩseo ta kĩ kya kũtũtetheesya kwĩyĩelekanyʼa na Mose ũla waĩ na wĩnyivyo!