We Yesũ Nĩwathayũũkiwʼe?

MYAKA 2,500 mĩvĩtu, mũsomi wa isitoli Mũkiliki, ũla weetawa Herodotus nĩwaeleisye ũndũ andũ ma Misili meekaa ĩvindanĩ yake. Aandĩkie ũũ: “Mbokanĩ sya andũ ala athwii, andũ mamina kũya nĩvathiũkaa mũndũ akuĩte ĩvisa yase ya kimba yĩ ĩsandũkũnĩ, yĩvakĩtwe langi yĩkekala mũndũ mũkwʼũ na yĩ na ũasa wa nusu mita kana mita ũmwe. Aendaa onetye onthe ala me vo aimea, ‘Nywʼa na ũitana nũndũ wakwʼa ũkeethĩwa ũilyĩ ũũ.’”

Ti Amisili oka meethĩawa na woni ũsu ĩũlũ wa thayũ na kĩkwʼũ. Ũmũnthĩ, andũ aingĩ nĩmatũmĩaa ũneeni ũũ: “Tũye, tũnywʼe, na tũitana.” Ethĩwa mũndũ akwʼa ndakathayũũka, ve vata mwaũ wa kũlea kwĩtanĩthya? Na ve vata mwaũ wa kwĩka ũseo? O na ĩngĩ, ethĩwa vai ũthayũũkyo, andũ maĩle kwĩtanĩthya ũndũ matonya ĩvindanĩ yĩĩ. Mũtũmwa Vaulo aisye oou. Aielesya woni wa andũ ala mataĩkĩĩaa ũthayũũkyo, Vaulo aisye ũũ: “Ethĩwa akwʼũ matithayũũkwʼa, tũye na tũinywʼa, nĩkwĩthĩwa ũnĩ tũkakwʼa.”—1 Akolintho 15:32.

Vaulo ndoonanasya kana mũndũ akwʼa ndakathayũũkwʼa. Nĩwaĩkĩĩte vyũ kana akwʼũ makathayũũkwʼa na mayĩkala tene na tene. Mũĩkĩĩo ũsu waĩ na mũsingi wa ũthayũũkyoa wa Yesũ Klĩsto ũla ũtaĩ ũtonya kũkananĩĩka. Ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwʼo ũndũ ũla mũnene vyũ walũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wa amanyĩwʼa make ma mbee.

Kwoou ũthayũũkyo wa Yesũ ũtonya kũtũtethya ata? Tũtonya kũmanya ata kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe? Ekai twone ũndũ Vaulo waeleisye maũndũ asu ĩla waandĩkĩie Aklĩsto ma Kolintho.

NATA KEKA KLĨSTO NDAATHAYŨŨKWʼA?

Aklĩsto amwe ma Kolintho nĩmasaanĩĩtwʼe nĩ ũndũ ũsu, o na angĩ mayaĩkĩĩaa ũthayũũkyo. Nthĩnĩ wa valũa wake wa mbee ũla wamaandĩkĩe, mũtũmwa Vaulo nĩwawetie maũndũ ala matonya kwĩthĩwa keka kũi ũthayũũkyo. Aandĩkie ũũ: “Ĩndĩ ethĩwa kũi kũthayũũkwʼa kwa akwʼũ, o na Klĩsto ndaathayũũkwʼa: na ethĩwa Klĩsto ndaathayũũkwʼa, kũtavanʼya kwitũ nĩ mana, na mũĩkĩĩo wenyu nawʼo nĩ mana. Ĩĩ, o naitũ twonekete kwĩthĩwa ngũsĩ sya ũvũngũ sya Ngai; . . . mũĩkĩĩo wenyu nĩ mana; na kũvika na yu mwĩ o naĩnĩ syenyu. . . . Ĩndĩ asu nao ala makomete nthĩnĩ wa Klĩsto nĩ au.”—1 Akolintho 15:13-18.

”Amaumĩlĩla ana-a-asa, andũ mbee wa maana atano, ĩvinda o yĩmwe, na aingĩ moo me o kwʼo kũvika o na yu, ĩndĩ amwe nĩmakomete; na ĩtina wa ũu nĩwamumĩlĩle Yakovo; na ĩndĩ amaumĩlĩla atũmwa onthe; na ĩtina wa onthe anumĩlĩla nyie.”—1 Akolintho 15:6-8

Vaulo awetie ndeto itakananĩĩka ĩla waisye kana ethĩwa kũiĩ ũthayũũkyo wa akwʼũ, o nake Klĩsto ndaathayũũkwʼa. Nĩ kyaũ kĩthĩwa kyeethĩiwe keka Klĩsto ndaathayũũkwʼa? Wĩthĩwa ne ũndũ wa mana na wa ũvũngũ kũtavanyʼa ũvoo mũseo. Ũthayũũkyo wa Yesũ nĩ wa vata mũno nthĩnĩ wa momanyĩsyo ma Kĩklĩsto. Ũthayũũkyo ũsu nũkonanĩtye na maũndũ maingĩ ala Mbivilia ĩmanyĩasya ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Ngai, ĩsyĩtwa yake, Ũsumbĩ wake, na ũtangĩĩo witũ. Keka Yesũ ndaathayũũkwʼa, ũvoo ũla Vaulo na atũmwa ala angĩ matavanasya wĩthĩwa waĩ wa mana.

Ve maũndũ angĩ methĩwa meethĩiwe. Mũĩkĩĩo wa Aklĩsto wĩthĩwa wĩ wa mana na wĩ wa ũvũngũ keka Klĩsto ndaathayũũkwʼa. O na ĩngĩ, Vaulo na ala angĩ matavanasya methĩwa maneenaa ũvũngũ ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa Yesũ, na ĩũlũ wa Yeova Ngai ũla wamũthayũũkisye. Ũndũ ũngĩ nĩ kana wĩthĩwa waĩ ũvũngũ Klĩsto kwĩthĩwa ‘akwie kwondũ wa naĩ sitũ.’ Mũtangĩĩi ndaĩ atonya kũtangĩĩa andũ angĩ keka we mwene ndaathayũũkwʼa. (1 Akolintho 15:3) Ũu wĩthĩwa ũyonanyʼa kana Aklĩsto ala makwie kana amwe ala mooaiwe kwondũ wa mũĩkĩĩo woo, methĩwa maĩ na wĩkwatyo wa ũvũngũ ĩũlũ wa ũthayũũkyo.

Vaulo aminũkĩlĩĩilye na kwasya atĩĩ: “Ethĩwa ithyĩ tũtwʼĩkĩte twĩkwatĩtye Klĩsto ũndũ wa thayũ ũũ wʼoka, twĩ ma kwĩwʼĩwa tei mbee wa andũ angĩ onthe.” (1 Akolintho 15:19) O ta Aklĩsto ala angĩ, Vaulo nĩwakwatie wasyo, anyamawʼa, oomĩĩsya mathĩna, na eethĩwa mũisyonĩ wa kũawa nũndũ nĩwaĩkĩĩaa ũthayũũkyo, na maũndũ ala ũthayũũkyo ũsu ũkaete. Wĩthĩwa wĩ ũndũ wa mana ta kĩ keka ũthayũũkyo ti ũndũ wa wʼo!

NĨKĨ WAĨLE KŨĨKĨĨA ŨTHAYŨŨKYO?

Vaulo ndasũanĩaa kana maũndũ ala Aklĩsto maĩkĩĩĩte maĩ ma ũvũngũ. Nĩweesĩ kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe na nĩkyo kĩtumi Vaulo waĩkĩĩthisye Aklĩsto ma Kolintho ĩla waisye ũũ: “Klĩsto nĩwakwie kwondũ wa naĩ sitũ kwĩanana na maandĩko; na nĩwathikiwe; na kana nĩwathayũũkiwʼe mũthenya wa katatũ kwĩanana na maandĩko; na nĩwamumĩlĩle Keva; na amaumĩlĩla ala ĩkũmi na elĩ;b na ĩtina amaumĩlĩla ana-a-asa, andũ mbee wa maana atano, ĩvinda o yĩmwe, na aingĩ moo me o kwʼo kũvika o na yu, ĩndĩ amwe nĩmakomete; na ĩtina wa ũu nĩwamumĩlĩle Yakovo; na ĩndĩ amaumĩlĩla atũmwa onthe; na ĩtina wa onthe anumĩlĩla nyie.”—1 Akolintho 15:3-8.

Vaulo ambĩĩie kũneena ate na nzika kana Klĩsto nĩwakwie kwondũ wa naĩ sitũ, athikwa, na athayũũkwʼa. Nĩ kyaũ kyatumie Vaulo ethĩwa ate na nzika ĩũlũ wa maũndũ asu? Ũndũ ũmwe nĩ kana ve andũ aingĩ moonie maũndũ ala meekĩkie. Yesũ athayũũkwʼa nĩwaumĩlĩlaa mũndũ e weka (o tondũ wamumĩlĩle Vaulo), akaumĩlĩla ikundi nini sya andũ, o na nguthu ya andũ 500 vala amwe moo mataĩkĩĩaa ĩla meewie kana Yesũ aĩ anathayũũkwʼa. (Luka 24:1-11) Ĩvinda ya Vaulo andũ ala maumĩlĩlwe nĩ Yesũ amina kũthayũũkwʼa maĩ o vo na maĩ matonya kũelesya ũu. (1 Akolintho 15:6) Andũ methĩawa matonya kũlea ũkũsĩ wa mũndũ ũmwe kana elĩ, ĩndĩ maitonya kũlea ũkũsĩ wa andũ 500 kana aingangĩ.

O na ĩngĩ lilikana kana Vaulo nĩwawetie mavinda elĩ kana kũkwʼa, kũthikwa, na kũthayũũkwʼa kwa Yesũ kweekĩkie “kwĩanana na maandĩko.” Maũndũ asu maĩkĩĩthisye kana wathani ũla wĩ Maandĩkonĩ ma Kĩevelania ĩũlũ wa kũka kwa Masia nĩweanĩiwʼe, na ũu waĩkĩĩthya kana Yesũ nĩwe waĩ Masia ũla wathanĩtwe.

O na kũtwʼĩka Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe na ve andũ aingĩ wamaumĩlĩle, andũ amwe mayaaĩkĩĩa, o na ũmũnthĩ ve andũ mataĩkĩĩaa ũu. Amwe maasyaa kana amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmo mooyie mwĩĩ wake na mambĩĩa kwasya kana nũthayũũkie. Ĩndĩ, lilikana kana amanyĩwʼa ma Yesũ mayaĩ matonya kũkĩlya vinya asikalĩ ma Lomi ala masungĩte mbũa. Andũ angĩ maasyaa kana ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ woni andũ moonie. Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo na ũu, Yesũ amina kũthayũũkwʼa, nĩwamaumĩlĩle andũ me kĩvathũkanyʼo ĩvinda yĩ kĩvathũkanyʼo.

O na angĩ maasyaa kana amanyĩwʼa ma Yesũ nĩmo makenganie kana nĩwathayũũkiwʼe. Ĩndĩ o na keka nĩmakenganie kana Yesũ nĩwathayũũkiwʼe, kwĩka ũu kũyaĩ kũtonya kũmatethya. Ũu nĩwʼo nũndũ ĩla amanyĩwʼa mambĩĩie kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa Yesũ, nĩmavũthiwʼe, mathĩnwʼa, na mooawa. Vaĩ vata mwaũ amanyĩwʼa mathĩne mũno wĩana ũu nũndũ wa kũneena ũvũngũ? O na ĩngĩ mambĩĩie kũtavanyʼa ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa Yesũ mũsyĩnĩ wa Yelusaleme vala vaĩ amaitha moo ala mamanthaa kaũndũ ka kũtuma mamasikata.

Ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwʼo ũndũ ũla wamekĩaa amanyĩwʼa vinya matavanyʼe ĩũlũ wa Mwĩaĩi o na kũtwʼĩka nĩmanyamaawʼa mũno. Ũthayũũkyo waĩ ũmanyĩsyo mũnene wa Kĩklĩsto. Aklĩsto ma mbee mayaaĩlikya mũisyonĩ maitavanyʼa ĩũlũ wa mũmanyĩsya ũmwe mũĩ ũla wooaiwe. Meelikilye mũisyonĩ maitavanyʼa ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa Yesũ nũndũ ũthayũũkyo ũsu waĩkĩĩthasya kana nĩwe waĩ Klĩsto, Mwana wa Ngai. O na ĩngĩ, nĩmeesĩ kana aĩ mũthayũũku, na nĩwe wamatongoeasya na kũmekĩa vinya. Kũthayũũkwʼa kwa Yesũ kwonanasya kana o namo amanyĩwʼa make makathayũũkwʼa. Keka Yesũ ndaathayũũkwʼa, kũyĩthĩwa Ũklĩsto. O na ĩngĩ, tũyĩthĩwa twaamwĩwʼa.

Ũthayũũkyo wa Yesũ ũtonya kũtũtethya ata ũmũnthĩ?