Ũthayũũkyo wa Yesũ Ũtũtethasya Ata?

1, 2. (a) Atongoi amwe ma ndĩni mendaa kũmanya kyaũ, na Vetelo amasũngĩie ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.) (b) Nĩ kyaũ kyatumie Vetelo ethĩwa na ũkũmbaũ ĩvindanĩ yĩu?

MĨTHENYA mĩvũthũ ĩtina wa Yesũ kũkw’a, atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti nĩmamwĩtie mũtũmwa Vetelo. Atongoi asu mayaĩ na tei na nĩmo mavangie Yesũ oawe. Mendaa kũmanya atũmĩie vinya waũ na syĩtwa yĩva kũvosya mũndũ waĩ kyonze kuma kũsyawa. Mũtũmwa Vetelo amasũngĩie na ũkũmbaũ asya: “Nĩ kwondũ wa syĩtwa ya Yesũ Klĩsto wa Nasaleti, ũla inyw’ĩ mwamwambie, na Ngai nĩwamũthayũũkisye kũmumya kwa akw’ũ, no kwondũ wa ũsu mũndũ ũũ nũũngeme mbee wenyu e mũima.”—Meko 4:5-10.

² Mbeenĩ, Vetelo nĩwamũkaĩĩte Yesũ mavinda atatũ. (Mko. 14:66-72) O na kau nĩweekie ũu, nĩ kyaũ kyamũtetheeisye ethĩwe na ũkũmbaũ wa kũneena na atongoi asu ma ndĩni? Atetheeiw’e nĩ veva mũtheu, na ũndũ ũngĩ nĩweesĩ nesa ki kana Yesũ aĩ anathayũũkw’a. Nĩkĩ Vetelo ũtaĩ na nzika kana Yesũ aĩ thayũ? Naitũ tũtonya kwĩthĩwa ata tũte na nzika ta Vetelo?

3, 4. (a) Nĩ syama syĩva sya ũthayũũkyo syeekĩkie atũmwa ma Yesũ mate asyae? (b) Nĩ andũ ta meva mathayũũkiw’e nĩ Yesũ?

³ Ũthayũũkyo ndwaĩ ũndũ mũeni kwa atũmwa ma Yesũ. Nĩkĩ? Nũndũ kwaĩ andũ angĩ mathayũũkĩtw’e o na amanyĩw’a mate asyae. Nĩmeesĩ kana Ngai nĩwamũnengie mwathani Eliya na Elisa vinya wa kwĩka syama ta isu. (1 Asu. 17:17-24; 2 Asu. 4:32-37) Kwa ngelekany’o, mũndũ ũmwe nĩwathayũũkie ĩtina wa mwĩĩ wake kũkiita mavĩndĩ ma Elisa ĩla mwĩĩ wa mũndũ ũsu wekiw’e vala Elisa wathikĩtwe. (2 Asu. 13:20, 21) Aklĩsto ma ĩvinda ya tene nĩmaĩkĩĩaa maũndũ asu maandĩkĩtwe Maandĩkonĩ, o tondũ ithyĩ tũĩkĩĩaa kana Ndeto ya Ngai nĩ ya w’o.

⁴ Nĩvatonyeka kĩla ũmwe witũ akethĩwa akiitawa ngoo ĩla wasoma ĩũlũ wa andũ ala Yesũ wathayũũkisye. Kwa ngelekany’o, ĩla Yesũ wathayũũkisye kana ka mũndũ mũka waĩ ndiwa, no nginya mũndũ mũka ũsu ethĩwe aseng’ie mũno. (Luka 7:11-15) O na ĩvinda yĩngĩ Yesũ nĩwathayũũkisye kelĩtu kaĩ na myaka 12. Ĩla kelĩtu kau kakwie, no nginya asyai mako methĩwe maĩ na kyeva kingĩ. Ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ asyai mako maseng’ie na matana ĩla kathayũũkiw’e! (Luka 8:49-56) O na ĩkomano nĩyatanie mũno ĩla yoonie Lasalo auma mbũanĩ e mũima!—Yoa. 11:38-44.

ŨTHAYŨŨKYO WA YESŨ WAĨ KĨVATHŨKANY’O VYŨ

5. Nĩ kwa nzĩa yĩva ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ kĩvathũkany’o na wa andũ ala mathayũũkĩtw’e mbee wake?

⁵ Atũmwa nĩmeesĩ kana ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ kĩvathũkany’o na wa andũ ala mathayũũkĩtw’e mbee wake. Andũ mathayũũkaw’a me na mwĩĩ wa nyama na nthakame na ĩtina nĩmesaa ũkw’a ĩngĩ. Kĩvathũkany’o na andũ asu, Yesũ athayũũkiw’e e na mwĩĩ wa veva ũla ũtanangĩka. (Soma Meko ma Atũmwa 13:34.) Vetelo aisye kana Yesũ ‘ooaiwe mwĩĩ, ĩndĩ eekĩwa thayũ vevanĩ.’ Ĩngĩ, ongeleeile kwasya kana Yesũ ‘aendie ĩtunĩ na e ngalĩ ya kw’oko kwa aũme kwa Ngai, na alaĩka na mokũmũ na mavinya nĩmanyivĩtw’e kwake.’ (1 Vet. 3:18-22) Kwoou, o na kau syama ila syeekĩkĩte sya ũthayũũkyo syaĩ sya kũsengy’a, vai kĩmwe kĩtonya kũelekanw’a na ũthayũũkyo wa Yesũ.

6. Amanyĩw’a matethekie ata nĩ ũthayũũkyo wa Yesũ?

⁶ Ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwamakiitie ngoo amanyĩwa make. Kĩvathũkany’o na ũndũ amaitha make masũanĩaa, Yesũ aĩ thayũ e kyũmbe kĩ vinya kya veva na vayaĩ mũndũ waĩ atonya kũmwĩka ũndũ. Ũthayũũkyo wake nĩwaĩkĩĩthisye kana aĩ Mwana wa Ngai, na kũmanya ũu nĩkwatumie amanyĩw’a make maeka kwĩmakĩa na vandũ va ũu meethĩwa na ũtanu. O na ĩngĩ, vandũ va kwĩthĩwa na wia, nĩmambĩĩie kwĩthĩwa na ũkũmbaũ. Ũthayũũkyo wa Yesũ waĩ wa vata mũno nthĩnĩ wa kwĩanĩw’a kwa kĩeleelo kya Yeova. O na ĩngĩ, takethĩwa Yesũ ndaathayũũkw’a, wĩa woo wa kũtavany’a ũvoo mũseo wĩthĩwa waĩ wa mana.

7. Yesũ aendeee kwĩka ata ũmũnthĩ, na nĩ makũlyo meva tũũneenea?

⁷ Athũkũmi ma Yeova nĩmesĩ kana Yesũ ndaĩ o mũndũ wĩ nguma. Nĩmesĩ kana e thayũ ũmũnthĩ na nũtongoesye wĩa wa kũtavany’a nthĩ yonthe. Yesũ Klĩsto nĩ Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, na o mĩtũkĩ akilyĩ anathesya nthĩ ĩno nthũku na aimĩtw’ĩkĩthya nzaũ vala andũ makekala tene na tene. (Luka 23:43) Maũndũ asu mayĩsa kwĩkĩka takethĩwa Yesũ ndaathayũũkw’a. Kwoou, ĩkũlyo nĩ, Nĩ kyaũ kĩtũĩkĩĩthasya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e? Na ĩngĩ, ũthayũũkyo wa Yesũ ũtũtethasya ata?

ŨNDŨ YEOVA WOONANISYE KANA E VINYA KŨTHONOKA KĨKW’Ũ

8, 9. (a) Nĩkĩ atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti maisye mbũa ya Yesũ ĩsũvĩwe? (b) Kweethĩiwe ata ĩla ala aka elĩ maendie mbũanĩ?

⁸ Ĩtina wa Yesũ kũawa, athembi anene na Avalisi maendie vala ve Vilato makyasya, “Vwana, nĩtũlilikene kana mũkengani ũsu ĩla waĩ thayũ aisye, Ĩtina wa matukũ atatũ ngathayũũka. Ĩae ĩndĩ kana mbũa ĩsũvĩwe mũno kũvika mũthenya wa katatũ, amanyĩw’a make maikese kũka mamũye, na kũmatavya andũ, Nũthayũũkĩte kuma kwa akw’ũ: na ũkengani wa ĩtina ũkeethĩwa wĩ mũnene kwĩ ũla wa mbee. Vilato amea, Mwĩ na asũvĩi: endai mũkamĩlũlũmĩlye mũno ũndũ mũtonya.” Na ũu nĩw’o meekie.—Mt. 27:62-66.

⁹ Mwĩĩ wa Yesũ waiĩtwe ngunganĩ na ĩkakunĩkwa na ĩvia ĩnene. Atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti mendaa Yesũ ekalae vau e mũkw’ũ tene na tene. Ĩndĩ Yeova aĩ na mũvango wĩ kĩvathũkany’o vyũ. Ĩla Meli Makatalene na Meli ũla ũngĩ maendie mbũanĩ mũthenya wa katatũ, meethĩie yĩla ĩvia yĩvetiwe na mũlaĩka ayĩkalĩle. Mũlaĩka ameie aka asu masisye mone kana mbũa nĩ nthei. Ameie, “Nde vaa; nũndũ nũthayũũkie.” (Mt. 28:1-6) Yesũ aĩ thayũ!

10. Vaulo aĩkĩĩthisye ata kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e?

¹⁰ Maũndũ ala meekĩkie mĩthenya 40 ĩla yaatĩĩe nĩmaĩkĩĩthisye kana Yesũ aĩ thayũ. Mũtũmwa Vaulo aimaandĩkĩa Akolintho ĩũlũ wa maũndũ asu aisye atĩĩ: “Mbee namũtavisye o ũla noosie nakwa: atĩ Klĩsto nĩwakwie kwondũ wa naĩ sitũ kwĩanana na maandĩko; na nĩwathikiwe; na kana nĩwathayũũkiw’e mũthenya wa katatũ kwĩanana na maandĩko; na nĩwamumĩlĩle Keva; na amaumĩlĩla ala ĩkumi na elĩ; na ĩtina amaumĩlĩla ana-aasa, andũ mbee wa maana atano, ĩvinda o yĩmwe, na aingĩ moo me o kw’o kũvika o na yu, ĩndĩ amwe nĩmakomete; na ĩtina wa ũu nĩwamumĩlĩle Yakovo; na ĩndĩ amaumĩlĩla atũmwa onthe; na ĩtina wa onthe anumĩlĩla nyie, ta ũmwe ũsyaĩtwe ĩvinda ĩte ya w’o.”—1 Ako. 15:3-8.

TŨMANYAA ATA KANA YESŨ NĨWATHAYŨŨKIW’E?

11. Nĩkĩ tũtonya kwasya ũthayũũkyo wa Yesũ weethĩiwe “kwĩanana na maandĩko”?

¹¹ Ũndũ wa mbee ũla ũtumaa tũmanya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e nĩ kwĩthĩwa ũthayũũkyo wake weekĩkie “kwĩanana na maandĩko.” Ndeto ya Ngai nĩyathanĩte kana Yesũ akathayũũkw’a. Kwa ngelekany’o, Ndaviti aandĩkie kana Ngai ndakamũeka “mũtheu” wake Mbũanĩ. (Soma Savuli 16:10.) Mũthenya wa Vendekosito mwaka wa 33, mũtũmwa Vetelo nĩwoonanisye kana wathani ũsu waneeneaa Yesũ. Aisye: “[Ndaviti], onete ũndũ ũsu mbee, aneena ũvoo wa kũthayũũka kwa Klĩsto, kana ndaatiwa [mbũanĩ], o na mwĩĩ wake ndwaaona wanangĩko.”—Meko 2:23-27, 31.

12. Naaũ ala mamwonie Yesũ athayũũkw’a?

¹² Ũndũ wa kelĩ ũla ũtumaa tũmanya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e nĩ kwĩthĩwa andũ aingĩ nĩmakũsĩĩie ũndũ ũsu. Kwa mĩthenya 40, Yesũ nĩwamaumĩlĩĩile amanyĩw’a make me vala wathikĩtwe, asyoka amaumĩlĩĩla ĩngĩ me nzĩanĩ maendete Emau, o na nĩwamaumĩlĩĩile me kũndũ kũngĩ. (Luka 24:13-15) Mavinda asu onthe, nĩwaneenaa na mũndũ ũmwe ũmwe kana akaneena na nguthu ya andũ. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda yĩmwe waneenie na Vetelo na ĩvinda yĩngĩ aumĩlĩĩla ĩkomano yaĩ na andũ mbee wa 500. Ũkũsĩ wa andũ asu onthe ũtũĩkĩĩthasya nesa kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e.

13. Kĩthito kya amanyĩw’a kya kũtavany’a kyaĩkĩĩthisye ata kana Yesũ nĩwathayũũkĩtw’e?

¹³ Ũndũ wa katatũ ũla ũtumaa tũmanya kana Yesũ nĩwathayũũkie nĩ kĩthito kĩla kyaĩ na amanyĩw’a maitavany’a ĩũlũ wa kũthayũũkw’a kwake. Kũtavany’a na kĩthito ĩũlũ wa kũthayũũka kwa Klĩsto kwaĩ kũtonya kũtuma amanyĩw’a asu mathĩnw’a o na kũawa. Keka Yesũ ndaathayũũkw’a, we Vetelo nĩwĩthĩwa aaĩlikya mũisyonĩ aitavya atongoi ma ndĩni, ala mamũmenete Yesũ, kana nũthayũũkiw’e na atongoi asu nomo mavangie oawe? Vetelo na amanyĩw’a ala angĩ meekie ũu nũndũ nĩmaĩkĩĩe vyũ kana Yesũ aĩ thayũ na nĩwatongoesye wĩa ũla Ngai wendaa wĩanĩw’e. O na ĩngĩ, ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwamaĩkĩĩthasya kana o namo makathayũũkw’a. Kwa ngelekany’o, Sitivini akwie e na mũĩkĩĩo kana akw’ũ makathayũũka.—Meko 7:55-60.

14. Nĩ kyaũ kĩũkũĩkĩĩthya kana Yesũ nĩwathayũũkie?

¹⁴ Ũndũ wa kana ũla ũtumaa tũmanya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e nĩ kwĩthĩwa nĩtwĩsĩ yu nĩ Mũsumbĩ na nĩwe Mũtwe wa kĩkundi kya Kĩklĩsto. Na nũndũ wa ũu, Aklĩsto ma w’o nĩmaendeee kwongeleka. Ũu ndwĩthĩwa keka Yesũ ndaathayũũkw’a. O na nĩvatonyeka tũkethĩwa tũtaaĩsa kwĩw’a ũndũ o na ũmwe ĩũlũ wake takeka ndaathayũũkw’a. Ĩndĩ twĩ na itumi nzeo sya kũtũĩkĩĩthya kana Yesũ e thayũ na nũtongoesye wĩa wa kũtavany’a ũvoo mũseo ĩũlũ wa nthĩ yonthe.

ŨTHAYŨŨKYO WA YESŨ ŨTŨTETHASYA ATA?

15. Nĩkĩ ũthayũũkyo wa Yesũ ũtumaa twĩthĩwa na ũkũmbaũ wa kũtavany’a?

¹⁵ Ũthayũũkyo wa Klĩsto nũtumaa twĩthĩwa na ũkũmbaũ wa kũtavany’a Vandũ va myaka 2,000, amaitha ma Ngai nĩmatatĩte mũno kũsiĩĩa andũ ma Ngai maeke kũtavany’a ũvoo mũseo. Matatĩte kwĩka ũu maitũmĩa ũlei, kĩvũthya, kũkũna wĩa woo maluvuku, kũmathĩny’a, o na kũmoaa. Ĩndĩ vai ‘mũio o na wĩva ũla ũseũvĩtw’e ũtũkite’ waaũngamya wĩa witũ wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya amanyĩw’a. (Isa. 54:17) Tũyaĩle kũkĩa athũkũmi ma Satani. Yesũ e vamwe naitũ nĩ kana atũtetheesye o tondũ watwathie. (Mt. 28:20) Kwoou, tũyaĩle kũkĩa kĩndũ nũndũ o na amaitha asu matata ata, maikatũvindĩthya!

16, 17. (a) Kũthayũũkw’a kwa Yesũ kũĩkĩĩthasya ata kana maũndũ onthe ala wamanyĩisye nĩ ma w’o? (b) Kwosana na ĩandĩko ya Yoana 11:25, Ngai amũnengete Yesũ vinya wa kwĩka ata?

¹⁶ Ũthayũũkyo wa Yesũ nũtũĩkĩĩthasya kana maũndũ onthe ala wamanyĩisye nĩ ma w’o. Vaulo awetie kana takeka Klĩsto ndaathayũũkw’a, mũĩkĩĩo wa Aklĩsto na wĩa woo wa kũtavany’a wĩthĩwa wĩ wa mana. Mũsomi ũmwe wa Mbivilia aandĩkie atĩĩ: “Keka Klĩsto ndaathayũũkw’a, . . . Aklĩsto methĩwa me andũ akenge vyũ, na metĩkĩlĩte maũndũ mate ma w’o.” O na ĩngĩ, mavuku ala maeleasya ũvoo wa Yesũ nthĩnĩ wa Mbivilia methĩwa me o na ũvoo wa kũmakya ĩũlũ wa mũndũ mũseo na waĩ mũĩ wooaiwe nĩ amaitha make. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e, na ũu nũĩkĩĩthasya kana maũndũ onthe ala wamanyĩisye, vamwe na ala wawetie ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte, nĩ ma w’o.—Soma 1 Akolintho 15:14, 15, 20.

¹⁷ Yesũ aisye atĩĩ: “Ninyie ũthayũũkyo, na ninyie thayũ: ũla ũmbĩtĩkĩlaa, o na ethĩwa nũnũũkw’a, akeethĩwa na thayũ.” (Yoa. 11:25) Ndeto isu sya Yesũ vate ndĩi ikeanĩa. Yeova nũmũnengete Yesũ vinya wa kũthayũũkya andũ. Amwe makathayũũkw’a matanĩe thayũ ĩtunĩ, na angĩ mbilioni mbingĩ makathayũũkw’a matanĩe thayũ tene na tene kũũ nthĩ. Nthembo ya Yesũ ya wovosyo na kũthayũũkw’a kwake itũĩkĩĩthasya kana kĩkw’ũ kĩkavetangwa. Kũmanya ũu kwaĩle kũtwĩkĩa vinya tũmĩanĩsye na mathĩna na tũyĩthĩwa tũteũkĩa kĩkw’ũ.

18. Kũthayũũkw’a kwa Yesũ kũtũĩkĩĩthasya kyaũ?

¹⁸ Ũthayũũkyo wa Yesũ ũtũĩkĩĩthasya kana andũ makasilĩlwa kwosana na myolooto mĩlũngalu ya Yeova. Aineena na nguthu ya aũme na aka mũsyĩnĩ wa Athene, Vaulo aisye: “[Ngai] nĩwiĩte mũthenya ũla ũkasilĩla nthĩ yonthe na ũlũngalu, kwa mũndũ ũla wanyuvie; nake amanengete andũ onthe kũmanya, kwondũ wa kũmũthayũũkya kũmumya kwa akw’ũ.” (Meko 17:31) Yesũ nĩwe Mũsili ũla ũnyuvĩtwe na nĩtũtonya kũĩkĩĩa kana akasilĩla andũ kwa ũlũngalu.—Soma Isaia 11:2-4.

19. Kũmanya kana Yesũ nĩwathayũũkiw’e kũtumaa twĩka ata?

¹⁹ Ũthayũũkyo wa Yesũ nũtwĩkĩaa vinya twĩke kwenda kwa Ngai. Keka Yesũ ndaakw’a na akathayũũkw’a, twĩthĩwa twĩ o ũkombonĩ wa naĩ na kĩkw’ũ. (Alo. 5:12; 6:23) O na twĩthĩwa tũtonya kwasya: “Tũye na tũinyw’a, nĩkwĩthĩwa ũnĩ tũkakw’a.” (1 Ako. 15:32) Ĩndĩ tũiatĩanĩaa na motanu ma nthĩ ĩno. Vandũ va ũu, nĩtwonaa wĩkwatyo wa ũthayũũkyo wĩ wa vata mũno, na nĩkyo kĩtumi tũatĩĩaa myolooto ya Yeova maũndũnĩ onthe.

20. Kũthayũũkw’a kwa Yesũ kwonanasya ata ũnene wa Yeova?

²⁰ Ũthayũũkyo wa Yesũ nĩwonanasya nesa vyũ ũnene wa Yeova, ũla ‘ũmanengae ĩtuvi ala mamũmanthaa.’ (Aevl. 11:6) Yeova nĩwatũmĩie vinya na ũĩ mwingĩ mũno kũmũthayũũkya Yesũ e na mwĩĩ ũtanangĩka. O na ĩngĩ nĩwoonanisye kana e ũtonyi wa kwĩanĩsya mawatho make onthe. Amwe ma mawatho asu nĩ ũla watho ĩũlũ wa “ũsyao” ũla waĩ ũtũmĩwe kũĩkĩĩthya kana Ngai nĩwe waĩle kũsumbĩka. Nĩ kana wathani ũsu wĩanĩe, yaĩ no nginya Yesũ oawe na aithayũũkw’a.—Mwa. 3:15.

21. Ũthayũũkyo ũkakũetee moathimo maũ?

²¹ We nũmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa ũkũtetheesya kũmanya kana kwa w’o ki kwĩ ũthayũũkyo? Maandĩko matũnengete wĩkwatyo ũũ: “Sisya, ĩeema ya Ngai yĩ vamwe na andũ, nake akatũa vamwe nao, namo makeethĩwa andũ make, na Ngai mwene akeethĩwa vamwe nao, Ngai woo: na akavyaĩa methoi onthe methonĩ moo; na kĩkw’ũ kĩikethĩwa vo ĩngĩ; o na kũikethĩwa ĩngĩ kũmeta, kana kũĩa, kana woo: maũndũ ma mbee nĩ mavĩtu.” Maũndũ asu maseo ma ĩvinda yũkĩte mataviw’e mũtũmwa Yoana, ũla weeiwe atĩĩ: “Andĩka: nĩkwĩthĩwa ndeto ii nĩ sya kĩthito na nĩ sya w’o.” Mũtũmwa Yoana aumisye maũndũ asu va? Avuanĩw’e nĩ Yesũ Klĩsto ũla waĩ athayũũkiw’e.—Ũvu. 1:1; 21:3-5.