Inywʼĩ Aĩthi, Ĩkaai O Ta Ala Aĩthi Anene

1, 2. (a) Malondu methĩawa mailyĩ ata ĩla masũvĩwa nesa? (b) Nĩkĩ andũ aingĩ ĩvindanĩ ya Yesũ mailyĩ ta malondu mate na mũĩthi?

MALONDU maendeeaa nesa ĩla mũĩthi wamo wendeewʼa nĩmo na wenda kũmanya ũndũ maendee. Ĩvuku yĩmwe yĩla yĩeleetye ĩũlũ wa kũĩthya malondu yaĩtye kana “mũndũ ũla wĩkaa o kũtwaa malondu make ndĩthya na ailea kũmathĩnĩkĩa, esaa kwĩyĩthĩa e na ĩĩthya ĩwau na yĩtamũtethya ĩtina wa myaka mĩvũthũ.” Ĩndĩ malondu maĩlaa ĩla masũvĩwa nesa.

² Ĩla atumĩa ma kĩkundi masũvĩa kĩla yĩmwe ya malondu ma Ngai ala manengetwe masũvĩe, ũu ũtumaa kĩkundi kyonthe kĩendeea nesa kĩ-veva. Ethĩwa nũũlilikana, Yesũ nĩweewʼĩaa makomano tei nũndũ “nĩmanyamaawʼa na kũnyaĩĩkwʼa ta malondu mate na mũĩthi.” (Mt. 9:36) Kyo nĩ kyaũ kyatumĩte andũ asu ma ĩvinda ya Yesũ maendeea naĩ ũu? Maendee naĩ nũndũ ala maĩ na kĩanda kya kũmamanyĩsya Mĩao ya Ngai mayaĩ na tei, mayeanĩawa, na maĩ anganganyʼa. Vandũ va kũtetheesya na kũsũvĩa ĩĩthya, atongoi ma ndĩni ma Isilaeli mailĩĩlaa ituonĩ syoo “mĩio mĩito ĩtakuĩka.”—Mt. 23:4.

3. Atumĩa maĩle kũlilikanaa kyaũ ĩla maendee kwĩanĩsya kĩanda kyoo kya kũsũvĩa malondu?

³ O ta ũu, ũmũnthĩ atumĩa ma kĩkundi me na kĩanda kĩito vyũ. Ĩĩthya yĩla masũvĩaa nĩ ya Yeova na Yesũ, nake ũ Yesũ aisye nĩwe “mũĩthi ũla mũseo.” (Yoa. 10:11) Malondu asu ‘mathooetwe na thooa mũnene’ ũla Yesũ waĩvĩie na “nthakame [yake] yĩ vata mũno.” (1 Ako. 6:20; 1 Vet. 1:18, 19) Yesũ endete malondu make mũno na nĩkyo kĩtumi waumisye thayũ wake na ngenda kwondũ wamo. Ĩvinda yonthe atumĩa maĩle kũlilikana kana me ungu wa Mwana wa Ngai, Yesũ Klĩsto, nake nĩwe “ũla mũĩthi mũnene wa malondu.”—Aevl. 13:20.

4. Ĩsomo yĩĩ yĩneenea kyaũ?

⁴ Kwondũ wa ũu, atumĩa maĩle kũsũvĩa malondu ata? Kĩla ũmwe eĩtwe ‘nĩewʼe ala me na ũtongoi’ kĩkundinĩ. Namo atumĩa mekĩĩtwe vinya maikatate ‘kwĩsumbĩkya kĩandanĩ kĩla manengetwe.’ (Aevl. 13:17; soma 1 Vetelo 5:2, 3.) Kwoou atumĩa matonya kũtongoesya ĩĩthya ata mateũyĩsumbĩka? Kana kwa ndeto ingĩ, atumĩa matonya kũsũvĩa ata malondu mateũvĩtũka mĩvaka ĩla Ngai ũmaiĩe?

“AKATŨKUA NA KĨTHŨI KYAKE”

5. Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia 40:11 syĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova?

⁵ Mwathani Isaia aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “Akaĩthya ĩĩthya yake ta mũĩthi, akoombanʼya tũtena twa malondu mokonĩ make, na akatũkua na kĩthui kyake, na akatongoeasya mbola ala mekwongya.” (Isa. 40:11) Ndeto isu syĩonanyʼa ũndũ Yeova ũsũvĩaa ala onzu na mate na wa kũmasũvĩa. O tondũ mũĩthi wĩthĩawa esĩ mavata ma kĩla ĩlondu na wĩthĩawa eyũmbanĩtye kũmatetheesya, Yeova nĩwĩthĩawa esĩ mavata ma ala me kĩkundinĩ na nũtanĩaa mũno kũmanenga ũtethyo ũla waĩle. O na ĩngĩ, o tondũ mavinda amwe mũĩthi ũkuaa katena kala kasyawa kĩthũinĩ, nowʼo Yeova, “Ĩthe wa matei,” ũtũtetheeasya ĩla twĩ thĩnanĩ. Nũtũkiakiasya ĩla twĩ na thĩna mũnene kana ĩla twakwatwa nĩ matatwa.—2 Ako. 1:3, 4.

6. Mũtumĩa atonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova ata?

⁶ Ũsu nĩ ũndũ mũseo mũno mũtumĩa wa kĩkundi ũtonya kwĩmanyĩsya kumana na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. O ta Yeova, mũtumĩa nĩwaĩle kwĩthwa esĩ mavata ma malondu ala me ungu wake. Amanya mathĩna ma malondu make, na amanya nĩ va mekwenda kũtetheewʼa na mĩtũkĩ, akeethĩwa atonya kũmekĩa vinya na kũmanenga ũtethyo ũla waĩle. (Nth. 27:23) Ũu wĩonanyʼa kana mũtumĩa aĩle kũmantha ĩvinda ya kũea ngewa nesa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa. O na kau nũtataa mũno ndakalikĩlĩĩle maũndũ ma ana-a-asa, nĩwĩthĩawa e metho kwona na kũmanya kĩla kĩendee kĩkundinĩ, na ĩndĩ ayosa ĩvinda ya ‘kũtetheesya ala onzu’ kwa nzĩa ĩkwonanyʼa kana nũmendete.—Meko 20:35; 1 Ath. 4:11.

7. (a) Aĩthi ma ĩvindanĩ ya Esekieli na Yelemia meekanaa ata na malondu ma Ngai? (b) Nĩ ũndũ mwaũ atumĩa matonya kwĩmanyĩsya kumana na ũndũ Yeova waleile ala aĩthi mataĩ aĩkĩĩku?

⁷ Kwasũanĩa ũndũ aĩthi amwe ma andũ ma Ngai ma ĩvindanĩ ya Esekieli na Yelemia mailyĩ. Yeova nĩwamaleile nũndũ mayeanĩasya nesa kĩanda kyoo kya kũsũvĩa malondu ala maĩ ungu woo. Vandũ va kũĩthya malondu nesa, aĩthi asu mamatũmĩaa naĩ na ‘makeyĩĩthya’ nomo ene. Nũndũ wa ũu malondu asu mayaaendeea nesa, o na nĩmanyaĩĩkie nũndũ mayaĩ na mũĩthi. (Esek. 34:7-10; Yel. 23:1) O ta ũu, ũmũnthĩ Yeova nũleete atongoi ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto nũndũ mekaa o ta aĩthi asu ma tene. Nĩ ũndũ mwaũ wa vata atumĩa matonya kwĩmanyĩsya kumana na ũndũ Yeova waleile ala aĩthi mataĩ aĩkĩĩku? Maĩle kũsũvĩa ĩĩthya ya Yeova ũndũ vaĩle na kwa nzĩa ĩkwonanyʼa kana nĩmayendete.

“NĨNAMWONʼYA NGELEKANʼYO”

8. Yesũ atũtiĩe ngelekanyʼo yĩva nzeo ya kũlũnga andũ me na mawoni mataĩle?

⁸ Nũndũ andũ ti eanĩu, athaithi amwe ma Ngai nĩmatonya kũkua ĩvinda mayĩsa kũtwʼĩka nĩmaelewa nesa kĩla Yeova ũkwenda meke. No maemwe nĩ kwĩka ũtwi wosanĩte na ũtao wa Maandĩko, kana makeka ũndũ ũkwonanyʼa kana mainamba kũima kĩ-veva. Atumĩa maĩle kwĩka ata moona andũ ta asu? Maĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. O na kau amanyĩwʼa make matindĩaa kũkananĩa nũũ katĩ woo ũkethĩwa e mũnene Ũsumbĩnĩ, Yesũ nĩwamomĩĩsye. Vandũ va kũmekĩsya ngoo, Yesũ nĩwaendeeie kũmamanyĩsya na kũmanenga ũtao wa kũmatetheesya methĩwe na wĩnyivyo. (Luka 9:46-48; 22:24-27) O na ĩla wathambisye maaũ moo, nĩwamamanyĩisye ũndũ wa vata mũno ĩũlũ wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Ĩsu nĩ ndaĩa ya vata asyaĩĩsya maĩle kwĩthĩwa nayo.—Soma Yoana 13:12-15; 1 Vet. 2:21.

9. Yesũ atetheeisye amanyĩwʼa make methĩwe na woni ũilyĩ ata?

⁹ Yesũ aĩ na woni wĩ kĩvathũkanyʼo na ũla Yakovo na Yoana maĩ nawʼo ĩũlũ wa ũndũ mũĩthi wa andũ ma Ngai waĩle kwĩthĩwa ailyĩ. Atũmwa asu elĩ mamũkũlilye Yesũ meĩthĩwa me anene Ũsumbĩnĩ. Ĩndĩ Yesũ nĩwamalũngile akĩmea: “Inywʼĩ nĩmwĩsĩ kana andũ ala masumbĩkaa Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ, mamasumbĩkaa na ũkũmũ wʼonthe, na anene moo nĩmameaĩaa. Ũu ti wʼo kwaĩlĩte kwĩthĩwa kũilyĩ katĩ wenyu. Ethĩwa ũmwe wenyu nũkwenda kwĩthĩwa e mũnene, no nginya ethĩwe mũthũkũmi wa ala angĩ.” (Mt. 20:25, 26, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Atũmwa maaĩle kũkĩlya vinya wendi wa ‘kwĩsumbĩkya’ ĩũlũ wa ala angĩ, kana wa ‘kũmeaĩaa.’

10. Yesũ endaa atumĩa masũvĩe ĩĩthya kwa nzĩa yĩva, na Vaulo atũtiĩe ngelekanyʼo ĩilyĩ ata ũndũnĩ ũsu?

¹⁰ Yesũ endaa atumĩa masũvĩe ĩĩthya o ũndũ we weekie. Maĩle kwĩthĩwa meyumĩtye mamathũkũme ana-a-asa vandũ va kwĩthĩwa me mavwana moo. Mũtũmwa Vaulo nĩweeyumĩtye amathũkũme ana-a-asa, nĩkyo kĩtumi watavisye atumĩa ma kĩkundi kya Eveso ndeto ii: “Inywʼĩ ene nĩmwĩsĩ, kuma mũthenya ũla nambie ũkinya nthĩ ĩno ya Asia, ũndũ nekalĩte nenyu ĩvinda yĩu yonthe, ngĩmũthũkũma Mwĩaĩi na wĩnyivyo wʼonthe wa ngoo.” Aĩ na wendi mwingĩ wa kwona atumĩa asu maitetheesya ana-a-asa kwa wĩnyivyo na kĩthito. Ameie: “Maũndũnĩ onthe namũnengie ngelekanʼyo, kana nĩmwaĩle nĩ ũtethya o ũu, kũmatethya ala onzu.” (Meko 20:18, 19, 35) Vaulo atavisye Akolintho kana we ndaĩ vwana wa mũĩkĩĩo woo. Vandũ va ũu, aĩ na wĩnyivyo aithũkũma ta mũtethya wa wĩa vamwe nao kwondũ wa ũtanu woo. (2 Ako. 1:24) Vaulo atiĩe atumĩa ngelekanyʼo nzeo mũno ya kwĩthĩwa na wĩnyivyo na kĩthito.

NENGANE ŨTAO KWOSANA NA “NDETO ĨLA YA KĨTHITO”

11, 12. Mũtumĩa atonya kũtetheesya ata mwana-a-asa ũkwenda kwĩka ũtwi mũna?

¹¹ Ĩvinda yonthe mũtumĩa aĩle kũnengane ũtao kwosana na “ndeto ĩla ya kĩthito,” nayo nĩ Mbivilia. (Tito 1:9) Ĩndĩ ĩla ũkwĩka ũu aĩle kwĩthĩwa na “veva wa ũuu.” (Aka. 6:1) Mũtumĩa mũseo wa kĩkundi ekĩaa kĩthito avikĩe ngoo sya ana-a-asa vandũ va kũtata kũmalasimĩthya meke ũndũ ũkwenda. Kwa ngelekanyʼo, ĩla mũtumĩa ũkũtetheesya mwana-a-asa ũkwenda kwĩka ũtwi mũna wa vata, no amwonyʼe myolooto ya Maandĩko ĩla ĩtonya kũmũtetheesya kwĩka ũtwi ũsu. Nũtonya kũsoma nake mavuku ala maneeneete ũndũ ũsu. O na ĩngĩ, no amũtetheesye mwana-a-asa ũsu asũanĩe ĩũlũ wa motwi me kĩvathũkanyʼo ala ũtonya kwĩka, na ũndũ matonya kwananga kana kũlũlũmĩĩlya ũnyanya wake na Yeova. Mũtumĩa ũsu nũtonya kũmwonyʼa vata wa kũmũvoya Yeova atambĩte kwĩka ũtwi. (Nth. 3:5, 6) Ĩtina wa kũneenea maũndũ ta asu na mwana-a-asa ũsu, mũtumĩa aĩle kũmũeka eyĩkĩe ũtwi ne we mwene.—Alo. 14:1-4.

¹² Mũsingi wa maũndũ ala atumĩa matũmĩaa kũtetheesya ana-a-asa waĩle kwĩthĩwa ne Maandĩko na ti kĩndũ kĩngĩ. Kwoou nĩ ũndũ wa vata makatũmĩa Mbivilia nesa na maiatĩĩa ũndũ yaĩtye. Kwĩka ũu nĩkũsũvĩaa atumĩa maikatũmĩe ũkũmũ woo naĩ. Nĩmethĩawa mesĩ nesa kana malondu ti moo, na kana kĩla ũmwe kĩkundinĩ akasilĩlwa nĩ Yeova na Yesũ kwosana na motwi ala wĩkaa.—Aka. 6:5, 7, 8.

“NGELEKANʼYO SYA YĨLA ĨĨTHYA”

13, 14. Mũtumĩa aĩle kwĩthĩwa e ngelekanyʼo nzeo maũndũnĩ meva?

¹³ Ĩtina wa mũtũmwa Vetelo kwĩa atumĩa ma kĩkundi ‘maikesumbĩkye kĩandanĩ kĩla manengetwe,’ ameie ‘nĩmetwʼĩkĩthye ene ngelekanyʼo sya yĩla ĩĩthya.’ (1 Vet. 5:3) Mũtumĩa atonya kwĩtwʼĩkĩthya ngelekanyʼo kwa ĩĩthya ata? Kwasũanĩa maũndũ elĩ ala mũndũ ũla ‘ũkwenda wĩa wa mũsyaĩĩsya’ waĩle kwĩthĩwa eanĩĩtye. Aĩle kwĩthĩwa na “kĩlĩko,” na aĩle kwĩthĩwa ‘aũngamĩe nyũmba yake nesa.’ Ethĩwa mũtumĩa e na mũsyĩ, aĩle kũwũngamĩa nesa nũndũ ‘mũndũ ũtesĩ kũũngamĩa nyũmba yake, akasũvĩa ata ĩkanisa ya Ngai?’ (1 Tim. 3:1, 2, 4, 5) Nĩ kana mũndũ atwʼĩke mũtumĩa, no nginya ethĩwe na kĩlĩko, na ũu nĩkwasya kana aĩle kwĩthĩwa esĩ nesa myolooto ya Maandĩko na ũndũ ũtonya kũmĩtũmĩa. Ndavũvũanaa ĩla wakomana na maũndũ maito, na ambaa kũsũanĩa nesa atambĩte kwĩka ũtwi. Ĩla ana-a-asa moona atumĩa mailyĩ ũu, nĩmamekwatasya mũno.

¹⁴ Nzĩa ĩngĩ atumĩa matonya kwĩthĩwa me ngelekanyʼo nzeo kwa ana-a-asa nĩ kwĩthĩwa na kĩthito wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Yesũ aĩ ngelekanyʼo nzeo mũno ũndũnĩ ũsu. Kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ kwaĩ kwa vata mũno kwake ĩla waĩ kũũ nthĩ. O na nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make ũndũ maaĩle kũtethya wĩa ũsu. (Mko. 1:38; Luka 8:1) Ũmũnthĩ, nĩtwĩkĩawa vinya mũno ĩla twatavanyʼa vamwe na atumĩa, ĩla twoona kĩthito kyoo wĩanĩ ũũ wa kũtangĩĩa mathayũ, na ĩla tweemanyĩsya o kĩndũ kumana na nzĩa syoo sya kũmanyĩsya. Kĩthito kĩla atumĩa methĩawa nakyo kya kũmantha ĩvinda matavanyʼe ũvoo mũseo o na kũtwʼĩka methĩawa makwatene mũno, nĩkĩtumaa kĩkundi o nakyo kĩthĩwa na kĩthito wĩanĩ wa kũtavanyʼa. O na ĩngĩ, atumĩa no methĩwe me ngelekanyʼo nzeo kwa ana-a-asa moo kwa kwĩyũmbanĩsya maũmbano na kumya maelesyo maũmbanonĩ, o na kũtethya mawĩa amwe ta kũthesya na kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ.—Aev. 5:15, 16; soma Aevelania 13:7.

“TWʼĨĨKAAI ALA ONZU”

15. Nĩkĩ atumĩa mosaa ĩtambya ya kwona ana-a-asa?

¹⁵ Mũĩthi mũseo nĩwosaa ĩtambya ya mĩtũkĩ ĩla ĩlondu yaũmĩa kana yawaa. O ta ũu, atumĩa maĩle kũtetheesya na mĩtũkĩ ala me na thĩna kana ala mekwoneka maĩle kũnengwa ũtao kana kwĩkĩwa vinya. Aklĩsto ala akũũ kana ala awau nĩmatonya kwĩthĩwa mayenda kũtetheewʼa kĩ-mwĩĩ, ĩndĩ maĩle mũno mũno kwĩkĩwa vinya na kũkiakiwʼa na Maandĩko. (1 Ath. 5:14) Namo Aklĩsto ma mũika nĩmatonya kwĩthĩwa maendee kũkĩlanyʼa vinya na “mĩmeo ya wana.” (2 Tim. 2:22) Kwoou atumĩa nĩmosaa ĩtambya ya kwona ana-a-asa mavinda kwa mavinda me na kĩeleelo kya kũmanya mathĩna ala matonya kwĩthĩwa namo, na maimekĩa vinya maitũmĩa ũtao ũla waĩle wa Maandĩko. Ĩla maũndũ ta asu maneenewa tene, mathĩna maingĩ nĩmatonya kũminwa matanamba kwimba.

16. Atumĩa maĩle kwĩka ata ĩla moona ũmwe kĩkundinĩ e na thĩna mũito?

¹⁶ Nata ũmwe kĩkundinĩ akakwatwa nĩ mathĩna mũvaka makatuma ũnyanya wake na Yeova wĩthĩwa mũisyonĩ? Mũandĩki wa Mbivilia, Yakovo, akũlilye: “Ve ũla ũwaĩte katĩ wenyu?” Na ĩndĩ asũngĩa akyasya: “Namete atumĩa ma ĩkanisa; mamũvoyee, makĩmũvaka mauta syĩtwanĩ ya Mwĩaĩi: na kũvoya kwa mũĩkĩĩo kũkatangĩĩa ũsu mũwau, na Mwĩaĩi akamũvosya; na ethĩwa ekĩte naĩ, akaekewa.” (Yak. 5:14, 15) O na ethĩwa mũndũ ũsu ‘ndemeta atumĩa,’ nĩmaĩlĩte kũmũtetheesya na mĩtũkĩ ĩla mamanya e na thĩna. Ĩla atumĩa meũvoyea ana-a-asa kana ĩla meũvoya vamwe namo na kũmalũlũmĩĩlya ĩvindanĩ ya thĩna, monanasya mo nĩ aĩthi aseo kwa kũtata mamekĩe vinya ana-a-asa moo maendee kũmũthũkũma Ngai na ũtanu.—Soma Isaia 32:1, 2.

17. Kwĩthĩawa kũilyĩ ata ĩla atumĩa maatĩĩa ngelekanyʼo ya “ũla mũĩthi mũnene”?

¹⁷ Atumĩa matataa ũndũ matonya maatĩĩe ngelekanyʼo ya “ũla mũĩthi mũnene,” Yesũ Klĩsto, maũndũnĩ onthe ala methĩawa mayĩka ũseũvyonĩ wa Yeova. O na ĩngĩ, atumĩa nĩmatetheeasya ĩĩthya yĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu na maiyĩtetheesya yĩmũthũkũme Yeova kwa ũĩkĩĩku. Maũndũ asu onthe matumaa tũmũkatha na kũmũtũngĩa Yeova mũvea, ũla nĩwe Mũĩthi witũ ũla mũnene vyũ kwĩ onthe.