“Inyw’ĩ mwĩ Ngũsĩ Syakwa”

1, 2. (a) Kwĩthĩwa mũndũ e ngũsĩ kwonanasya kyaũ, na nĩ maũndũ meva kambunĩ sya maũvoo sya nthĩ ĩno iemete kũelesya andũ? (b) Nĩkĩ Yeova ũtethĩawa ekwetye kambunĩ sya maũvoo sya nthĩ ĩno?

KWĨTHĨWA mũndũ e ngũsĩ kwonanasya kyaũ? Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana ngũsĩ nĩ “mũndũ ũla wonaa ũndũ na aielesya kĩla kĩkĩkie.” Kwa ngelekany’o, nthĩnĩ wa mũsyĩ ũmwe wĩtawa Pietermaritzburg wa nthĩ ya South Africa, ve ĩkaseti yĩmwe ya maũvoo yĩla ũmũnthĩ yĩtawa The Witness (Ngũsĩ) na yĩthĩĩtwe yĩitumbĩthw’a kwa myaka mbee wa 160. Ĩsyĩtwa ya ĩkaseti yĩu nĩyaĩlĩte mũno nũndũ kĩeleelo kya ĩkaseti ya maũvoo nĩ kũelesya nesa maũndũ ala meekĩka ĩũlũ wa nthĩ. Mũandĩki ũla wambĩlĩilye ĩkaseti yĩu aisye kana ĩkaseti yĩu yĩkaneenaa “ũla w’o, w’o w’onthe, vai kĩndũ kĩngĩ ate o ũw’o.”

² Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana kambunĩ sya maũvoo sya nthĩ ĩno niemaa kũweta, o na nieleasya naĩ maũndũ ala ma vata ĩũlũ wa kĩla kyeekĩka. O na kau kambunĩ isu iieleasya ũw’o ĩũlũ wa Yeova, we ndethĩawa asyĩkwetye. Aĩtye ũũ: “Mbaĩ ikamanya ninyie Yeova.” (Esek. 39:7) Yeova e na Ngũsĩ syake ta milioni nyanya ila ieleasya andũ ma mbaĩ syonthe maũndũ ala weekie ĩvinda ya tene, na ala wĩkaa kwondũ wa andũ ũmũnthĩ. O na ĩngĩ, Ngũsĩ isu nieleasya andũ ĩũlũ wa moathimo ala Ngai ũmathĩte. Kwona wĩa wa kumya ũkũsĩ wĩ wa vata nĩkũtumaa tũĩkĩĩthya kana ĩsyĩtwa yĩla tũnengetwe nĩ Ngai nĩyĩtwaĩlĩte, o tondũ yĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Isaia 43:10. Ĩandĩko yĩu yaĩtye ũũ: “Inyw’ĩ mwĩ ngũsĩ syakwa, easya ũu Yeova, na mũthũkũmi wakwa ũla namũnyuvie.”

3, 4. (a) Amanyĩw’a ma Mbivilia mambĩĩie kũtũmĩa ĩsyĩtwa yeũ ĩndĩĩ, na meewie ata nũndũ wayo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 19.) (b) Nĩ makũlyo meva tũũneenea ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Nĩ ũndũ wa ndaĩa ta kĩ kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova nũndũ nĩwe “Mũsumbĩ wa tene na tene”! We aĩtye: “Yĩu nĩyo syĩtwa yakwa kũvika tene na tene, nayo nĩ ya kũndilikana kũvika nzyawa syonthe.” (1 Tim. 1:17; Kuma 3:15; sianĩsya na Mũtavan’ya 2:16.) Mwakanĩ wa 1931 nĩw’o Amanyĩw’a ma Mbivilia mambĩĩie kwĩtwa Ngũsĩ sya Yeova. Ĩtina wa ũu andũ aingĩ nĩmaandĩkie mavalũa ma kũtũnga mũvea, na matumbĩthw’a ĩkasetinĩ yĩĩ ya Mũsyaĩĩsya. Kĩkundi kĩmwe kya nthĩ ya Canada kyaandĩkie ũũ: “Ũvoo mũseo wa kana twĩ ‘Ngũsĩ sya Yeova’ nũtumĩte tũtana mũno na ũkatuma tũtw’a vyũ kwĩkala kwosana na ĩsyĩtwa yĩu.”

⁴ Ũtonya kwonany’a ata kana nũtũngaa mũvea nũndũ wa kwĩtwa Ngũsĩ ya Yeova? Na, we no ũtũmĩe Maandĩko kũelesya nĩkĩ Yeova ũtwĩtaa Ngũsĩ syake?

NGŨSĨ SYA NGAI SYA ĨVINDA YA TENE

5, 6. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva asyai Aisilaeli maaĩle kwĩthĩwa me ngũsĩ sya Yeova? (b) Nĩ ũndũ ũngĩ mwaũ asyai Aisilaeli meeĩaĩwe meke, na ũndũ ũsu ũkonetye ata asyai ũmũnthĩ?

⁵ Kĩla Mũisilaeli ĩvindanĩ ya Isaia aĩ “ngũsĩ” ya Yeova, na ĩ mbaĩ yonthe yaĩ “mũthũkũmi” wa Ngai. (Isa. 43:10) Nzĩa ĩmwe asyai Aisilaeli maumasya ũkũsĩ nĩ kwa kũmanyĩsya syana syoo ĩũlũ wa meko ma Yeova ma tene. Kwa ngelekany’o, ĩla meĩaĩawa ĩũlũ wa ũndũ makekaa Vasaka, meeiwe ũũ: “Yĩla syana syenyu ikamũkũlya, Ũthũkũmi ũũ nĩ ũndũ wa kĩ kwenyu? nĩvo ĩndĩ mũkasyĩa, Nĩ nthembo ya vasaka wa Yeova, ũla wavĩtĩle ĩũlũ wa nyũmba sya ana ma Isilaeli Misili, yĩla woaie Amisili, na avonokya nyũmba sitũ.” (Kuma 12:26, 27) Asyai asu nĩmatonya kwĩthĩwa maeleasya syana syoo kana ĩla Mose waendie ya mbee kwona mũsumbĩ wa Misili nĩ kana etĩsye Aisilaeli mwanya mathi makamũthaithe Yeova weũnĩ, Valao amũsũngĩie ũũ: “Yeova nũũ, nĩthukĩĩsye wasya wake nĩlekya Isilaeli mathi?” (Kuma 5:2) Vate nzika, asyai asu nĩmaeleasya syana syoo kana ĩkũlyo ya Valao nĩyasũngĩiwe ĩla ala mothĩny’o ĩkũmi maetie wanangĩko nthĩ ĩsu, na Aisilaeli mavonoka maikanangwe nĩ ita sya Misili me Ũkanganĩ Mũtune. Ũndũ ũsu woonanisye kana Yeova aĩ Mwene Vinya W’onthe na no we Mwene Vinya W’onthe ũmũnthĩ. O na ĩngĩ, mbaĩ ya Isilaeli nĩyatw’ĩkie ngũsĩ sya kũĩkĩĩthya kana Yeova nĩwe Ngai ũla wa w’o na ũla wĩanĩasya mawatho make.

⁶ Aisilaeli ala moonaa kĩanda kya kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova kĩ kya vata nĩmatavasya syana syoo o vamwe na andũ ma mbaĩ ingĩ ala maĩ ngombo syoo ĩũlũ wa meko ma Yeova ma ũsengy’a. O ta ũu, Aisilaeli nĩmeĩaĩwe mamanyĩsye syana syoo kũatĩĩaa myolooto ya Yeova ya ũlũngalu maũndũnĩ onthe. Yeova aĩtye: “Ĩthĩwai atheu; nũndũ nyie Yeova Ngai wenyu nĩ mũtheu.” (Ali. 19:2; Kũt. 6:6, 7) Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo kwa asyai Aklĩsto ũmũnthĩ. Maĩle kũmanyĩsya syana syoo syĩthĩwe syĩ ntheu nĩ kana ĩsyĩtwa ĩtheu ya Yeova yĩnengwe ndaĩa.—Soma Nthimo 1:8; Aeveso 6:4.

7. (a) Mbaĩ ila syathyũlũlũkĩte Aisilaeli syeekaa ata ĩla Aisilaeli meethĩwa me aĩkĩĩku? (b) Kĩla ũmwe ũla wĩtanĩaw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova e na kĩanda kĩva?

⁷ Kwoou, ĩla Aisilaeli meethĩawa me aĩkĩĩku nĩmaumasya ũkũsĩ mũseo kwondũ wa ĩsyĩtwa ya Ngai. Meeĩtwe atĩĩ: “Ngo syonthe sya nthĩ ikoona atĩ nĩwĩtanĩaw’a na syĩtwa ya Yeova; na ikakũkĩa.” (Kũt. 28:10) Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana mavinda maingĩ Aisilaeli mayeethĩawa me aĩkĩĩku. Matindĩaa kũsyokea ũthaithi wa mĩvw’anano. O na ĩngĩ, maĩ ang’endu mũno ta ngai sya Akanaani ila mathaithaa, na nũndũ wa kĩtumi kyu nĩmathembaa syana syoo na makathĩny’a ngya. Ũndũ ũsu wĩtũmanyĩsya kana twaĩle kwĩthĩwa twĩ atheu ta Yeova nĩkwĩthĩwa twĩtanĩaw’a na ĩsyĩtwa yake na nũndũ nĩwe ũla mũtheu vyũ.

“SISYA, NGEEKA ŨNDŨ MWEŨ”

8. Yeova eeie Isaia eke ata, na ũu watumie Isaia eka ata?

⁸ Yeova nĩwathanĩte ĩũlũ wa ũndũ Aisilaeli mesaa kwĩyonea aimavonokya kuma ũkombonĩ kwa nzĩa ya ũsengy’o. (Isa. 43:19) Ilungu thanthatũ sya mbee sya ĩvuku ya Isaia syĩ na ũkany’o ĩũlũ wa wanangĩko ũla waĩ ũkwate mũsyĩ wa Yelusaleme, na mĩsyĩ ĩla ĩngĩ yaũthyũlũlũkĩte. Yeova, ũla ũsomaa ngoo, eeie Isaia aendeee kũtavany’a ĩũlũ wa ũkany’o ũsu o na kau andũ aingĩ mayesaa kũmwĩthukĩĩsya. Ũndũ ũsu nĩwatelemilye Isaia na enda kũmanya mbaĩ ĩsu ya Ngai yesaa kwĩkala ĩte kwĩlila kwa ĩvinda yĩana ata. We Ngai amũsũngĩie ata? Amũsũngĩie atĩĩ: “Kũvika ndũa itw’ĩke maanzo ite mũndũ witwĩe, na nyũmba ite mũndũ, na nthĩ ĩthĩwe mbanangĩku vyũ.”—Soma Isaia 6:8-11.

9. (a) Wathani wa Isaia kwelekela Yelusaleme weanĩie ĩndĩĩ? (b) Nĩ ũkany’o wĩva ũla ũmũnthĩ twaĩle kũwĩthukĩĩsya?

⁹ Isaia atũmiwe mwakanĩ wa mũthya wa kũsumbĩka kwa Mũsumbĩ Usia, kana mwaka wa 778 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Aendeeie kwĩthĩwa e mwathani vandũ va myaka 46 na kĩndũ, nginya ĩtina wa mwaka wa 732 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Aimina ũthũkũmi wake Mũsumbĩ Esekia nĩwe wasumbĩkĩte. Maũndũ asu meekĩkie myaka 125 mũsyĩ wa Yelusaleme ũtanamba kwanangwa mwakanĩ wa 607 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. Kwoou andũ ma Ngai manengiwe ũkany’o ĩũlũ wa kĩla kyaĩ kĩkwate mbaĩ yoo ve na ĩvinda yĩanu. O ta ũu, ũmũnthĩ Yeova nũtũmĩte andũ make makany’e andũ ĩũlũ wa maũndũ ala me mbee. Kuma ĩla ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya yambĩĩe kũtumbĩthw’a myaka 135 mĩvĩtu, nĩyĩthĩĩtwe yĩitetheesya andũ methĩwe me metho kũmanya kana ũsumbĩ wa Satani ũkilyĩ ũnathela, na vandũ vaw’o vayĩthĩwa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ Klĩsto.—Ũvu. 20:1-3, 6.

10, 11. Nĩ wathani wĩva wa Isaia weanĩie ĩla Aisilaeli maĩ Mbaviloni?

¹⁰ Ayuti ala ewi nĩmeenyivĩisye Ambaviloni, na nũndũ wa ũu nĩmavonokie wanangĩko na matavwa matwawa Mbaviloni. (Yel. 27:11, 12) Nĩmekalile ku vandũ va myaka 70, na moona wathani ũũ wa ũsengy’o ũianĩa: “Mwĩai Ngai Mwovosya wenyu, Ũla Mũtheu wa Ĩsilaeli easya atĩĩ, ‘Kwondũ wenyu ngatũma asikalĩ makavithũkĩe Mbavilonĩ; makatũlanga mĩvĩa yonthe ya ndũa.’”—Ĩsa. 43:14, The Holy Bible in Current Kikamba Language.

¹¹ Kwosana na wathani ũsu, ũtukũ ũmwe wa Mwei wa 10, mwaka wa 539 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto nĩkweekĩkie ũndũ wa ũsengy’o mũno. Ũndũ mwaũ? Ĩvinda yĩla mũsumbĩ wa Mbaviloni, vamwe na anene me mbee ũsumbĩnĩ wake manyusaa mbinyu maitũmĩa mĩio mĩtheu ĩla yatavĩtwe ĩkalũnĩ Yelusaleme, o maendeee kũkatha ngai syoo sya mĩvw’anano, nĩw’o ita sya Metia na Velisia syakĩlilye vinya mũsyĩ wa Mbaviloni. Mwakanĩ wa 538 kana 537 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto, Kulusi, mũsumbĩ ũla wakĩlilye vinya Mbaviloni, nĩweĩaĩe Ayuti masyoke Yelusaleme makake ĩngĩ ĩkalũ ya Ngai. Maũndũ asu onthe nĩmathanĩtwe nĩ Isaia. O na nĩwawetete watho wa Ngai wa kana akeanĩsya mavata ma andũ make na kũmasũvĩa masyokete Yelusaleme. Ngai ametie, “Andũ ala namombie kwondũ wakwa mwene, nĩ kana monan’ye ndaĩa yakwa.” (Isa. 43:21; 44:26-28) Ĩla andũ asu maĩ atave masyokie Yelusaleme na maaka ĩkalũ, nĩmakũsĩĩie nesa vyũ kana Yeova, Ngai ũla wa w’o, nĩwĩanĩasya ndeto syake.

12, 13. (a) Nĩ andũ angĩ meva maĩ vamwe na Aisilaeli ĩla ũthaithi wa Yeova watũngĩiwe ĩngĩ? (b) “Malondu angĩ” maĩle kwĩka ata, na me na wĩkwatyo mwaũ?

¹² Ĩla Aisilaeli masyokie kwaka ĩngĩ ĩkalũ, maendanisye na andũ angĩ aingĩ mataĩ Aisilaeli ala matwie kũmũthaitha Yeova. Ĩtina wa ĩvinda, andũ angĩ o namo mataĩ Aisilaeli nĩmambĩĩe kũmũthaitha Yeova. (Esa. 2:58, 64, 65; Est. 8:17) Ũmũnthĩ “ĩkomano ĩnene ya andũ” ya ala “malondu angĩ” ma Yesũ, nĩyĩkwataa mbau Aklĩsto etĩkĩw’a mauta ala nĩmo “Isilaeli ma Ngai.” (Ũvu. 7:9, 10; Yoa. 10:16; Aka. 6:16) O nayo ĩkomano yĩu ĩnene ya andũ nĩyĩnengetwe ndaĩa kwa kwĩtwa Ngũsĩ sya Yeova.

¹³ Ĩvindanĩ ya Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Klĩsto, ĩkomano yĩu ĩnene ya andũ yĩkatanĩa mũno kũelesya andũ ala makathayũũkw’a ũndũ waĩ ũndũ mũseo kwĩthĩwa Ngũsĩ ya Yeova ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo. Ĩndĩ ũu ũkatonyeka ethĩwa tũkaendeea kwĩthĩwa twĩ atheu na kwĩkala kwosana na ĩsyĩtwa yitũ. O na tweekĩa kĩthito ata, twaĩle kwĩtasya ũekeo kĩla mũthenya nũndũ wa mavĩtyo maitũ. Kwĩka ũu nĩkwonanasya kana nĩtwĩtĩkĩlaa twĩ eki ma naĩ, na kana kwĩthĩwa twĩtĩkĩlĩtw’e twĩtanĩw’e na ĩsyĩtwa ya Yeova nĩ kĩanda kya mwanya mũno vyũ.—Soma 1 Yoana 1:8, 9.

KĨLA ĨSYĨTWA YA NGAI YONANASYA

14. Ĩsyĩtwa Yeova yonanasya kyaũ?

¹⁴ Nĩ kana tũmanye ũndũ ne ũndũ wa ndaĩa kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Ngai, nũseo tũkamba kũsũanĩa kĩla ĩsyĩtwa yĩu yonanasya. Ĩsyĩtwa ya Ngai “Yeova,” yumanĩte na ndeto ya Kĩevelania ĩla ũalyũlo wayo nĩ “kwĩthĩwa,” na ndeto ĩsu yonanasya kĩko (kwĩka ũndũ). Kwoou ĩsyĩtwa Yeova no yonany’e “Ũla Ũtumaa Kwĩthĩwa.” Ũalyũlo ũsu wosanĩte nesa vyũ na wĩa wa Yeova, nũndũ nĩwe Mũmbi wa nthĩ yonthe vamwe na syũmbe syonthe ila syĩ kĩlĩko, na nĩwe wĩanĩasya kĩeleelo kyake. O ũndũ maũndũ maendeee kwĩkĩka, now’o Yeova ũendeee kwĩanĩsya kĩeleelo kyake, o na mũvinganĩsya wĩva atata ata kũkĩsiĩĩa kĩikeanĩe, o na ethĩwa nĩ Satani.

15. Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa ĩsyĩtwa ya Yeova kumana na kĩla watavisye Mose? (Sisya ĩsandũkũ“Yeova Nĩ Ĩsyĩtwa Yonanasya Ũndũ wa Vata Mũno.”)

¹⁵ Ĩvinda yĩla Yeova watũmaa Mose atongoesye andũ make kuma Misili, nĩwamũeleisye mũnango ĩũlũ wa kĩla kyonanaw’a nĩ ĩsyĩtwa yake. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Na Ngai amwĩa Mose, Ninyie Ũla Ninyie: na amwĩa, Ũũ nĩw’o wĩtavya ana ma Isilaeli, Ninyie nĩwe ũndũmĩte kũla mũĩ.” (Kuma 3:14) Kwoou Yeova akatw’ĩka kĩla kĩkendeka nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. Ĩla Aisilaeli maĩ ngombo, Yeova nĩwatw’ĩkie Mwovosya, Mũsũvĩi, Mũtongoi, na Mũithi woo ũla wameanĩasya mavata moo ma kĩ-mwĩĩ na ma kĩ-veva.

ŨNDŨ TWONANASYA KANA NĨTŨŨTŨNGA MŨVEA

16, 17. (a) Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa ndaĩa ya kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Ngai? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁶ Yeova ndaalyũka. Ĩsyĩtwa yake yĩtũlilikanasya kana we akatw’ĩka kĩla kĩkwendekana nĩ kenda eanĩsye mavata ma kĩ-veva na ma kĩ-mwĩĩ ma andũ make. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana ĩsyĩtwa ya Ngai yonanasya o ũu wĩ w’oka. Nĩkĩ? Nũndũ no yonanasya kana we nũtumaa andũ make meka kĩla kĩkwendekana nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. Kũsũanĩa kwa ũliku ĩũlũ wa ũndũ ũsu kwaĩle kũtuma tũendeea kwĩkala kwosana na ĩsyĩtwa yake. Mũndũũme ũmwe wĩtawa Kåre wa nthĩ ya Norway, na ũla wĩthĩĩtwe e Ngũsĩ yĩ kĩthito kwa ĩvinda ya myaka 70, easya ũũ: “Nĩw’aa wĩ ũndũ wa ndaĩa kũmũthũkũma Yeova, ũla nĩwe Mũsumbĩ wa tene na tene, na kwĩthĩwa nĩ ũmwe wa andũ ala metanĩaw’a na ĩsyĩtwa yake ĩtheu. Nĩ ũndũ wa ndaĩa nene kũelesya andũ ũw’o wa Mbivilia na kwona mayĩw’a mũyo mũno nũndũ wa kũmĩelewa. Kwa ngelekany’o, nyie nĩw’aa nĩ mwĩanĩe mũno ĩla naelesya andũ ĩũlũ wa ũndũ nthembo ya wovosyo ya Klĩsto ĩthũkũmaa, na ũndũ kwĩsĩla yo makethĩwa matonya kũkwata thayũ ũtathela nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ yĩ mũuo na ũlũngalu.”

¹⁷ Vate nzika, isionĩ imwe ĩũlũ wa nthĩ ti laisi kwĩthĩa andũ mekwendeew’a nĩ kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ngai. O na vailyĩ ũu, we nĩwĩw’aa mũyo ta Kåre ĩla wesa kũkomana na mũndũ ũkwĩthukĩĩsya nesa na ũimũmanyĩsya ĩsyĩtwa ya Yeova? Ĩndĩ tũtonya ata kwĩthĩwa twĩ Ngũsĩ sya Yeova na tũyĩthĩwa twĩ o ngũsĩ sya Yesũ? Ĩkũlyo yĩu nĩyĩũneenewa ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.