Ndũkethĩwe na Nzika Nongi na Ũsumbĩ wa Ngai
“Mũĩkĩĩo nĩ kĩla kĩmanyĩthasya vyũ maũndũ ala mekwatĩtw’e.”—AEVL. 11:1.
1, 2. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũĩkĩĩa vyũ kana Ũsumbĩ ũkeanĩsya kĩeleelo kya Ngai kũũ nthĩ, na ũu wĩtũtethya ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)
NĨKWĨTHĨWA twĩ Ngũsĩ sya Yeova, kĩla ĩvinda nĩtwasyaa kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩw’o ũkamina mathĩna, na nĩtũtanaa mũno kũtavya andũ angĩ ũw’o ũsu wĩ Maandĩkonĩ. O na ĩngĩ twalilikana moathimo ala Ũsumbĩ ũsu ũkaete, nĩtwĩw’aa tweekĩwa vinya. Ĩndĩ-ĩ, yo twĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu ki kana Ũsumbĩ ũsu wĩ vo, na kana ũkeanĩsya kĩeleelo kya Ngai? Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa tũte na nzika nongi ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũsu?—Aevl. 11:1.
2 Yeova nĩwe wambĩĩisye Ũsumbĩ wa Masia nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake kwelekela syũmbe syake. Na nũndũ nĩwe waĩle kũsumbĩka syĩndũ syonthe, tũi na nzika na Ũsumbĩ ũsu. Ĩndĩ we Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ ũsu nũũ? Naaũ makasumbĩka nake? Na makasumbĩka kyaũ? Nĩ kana Yeova anyuve ũla ũkasumbĩka, ala makasumbĩka nake, na kĩla makasumbĩka, ve motianĩo maseũviw’e. Motianĩo asu meethĩawa maumanĩte na Ngai mwene kana Mwana wake, Yesũ Klĩsto. Kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa motianĩo asu nĩkũũtũtetheesya tũmanye ũndũ kĩeleelo kya Ngai kĩkeanĩa, na tũimanya nĩkĩ twaĩle kũĩkĩĩa vyũ Ũsumbĩ wa Masia.—Soma Aeveso 2:12.
3. Nĩ kyaũ tũũneenea ĩsomonĩ yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe?
3 Mbivilia ĩwetete motianĩo thanthatũ manene ala makonetye Ũsumbĩ wa Masia, ũla Mũsumbĩ waw’o nĩ Klĩsto Yesũ. Motianĩo asu nĩ (1) ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu, (2) ũtianĩo wa Mĩao, (3) ũtianĩo katĩ wa Yeova na Ndaviti, (4) ũtianĩo kwondũ wa mũthembi ũilyĩ ta Melikiseteki, (5) ũtianĩo mweũ, na (6) ũtianĩo kwondũ wa Ũsumbĩ. Ekai twone ũndũ motianĩo asu makonetye Ũsumbĩ wa Masia, na ũndũ Ngai ũmatũmĩĩte kwĩanĩsya kĩeleelo kyake kwelekela nthĩ na andũ.—Sisya ũvoo ũla wĩ na kyongo“Ũndũ Ngai Ũkeanĩsya Kĩeleelo Kyake.”
WATHO ŨLA WAVUANISYE ŨNDŨ NGAI ŨKEANĨSYA KĨELEELO KYAKE
4. Kwosana na ĩvuku ya Mwambĩlĩlyo, nĩ maũndũ meva makonetye andũ Yeova watwie kwĩanĩsya?
4 Ĩla Yeova waseũvisye nthĩ ĩĩ yĩthĩwe yĩ nzeo ya kũtũwa nĩ andũ, nĩwatwie kwĩanĩsya maũndũ aa atatũ: (1) Nĩwatwie kũmba mũndũ na kĩtutya kyake. (2) Nĩwatw’ĩte andũ mathanthasye mũũnda wa Eteni nginya nthĩ yonthe yĩkale mũũnda ũsu, na maisyaana mamyusũsye. (3) Nĩwavatie andũ ũsyao wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku. (Mwa. 1:26, 28; 2:16, 17) Maũndũ asu atatũ no mo Ngai waaĩle kwĩka nĩ kana eanĩsye vyũ kĩeleelo kyake. Kwoou, ĩla Ngai waminie kwĩanĩsya ũndũ wa mbee, naw’o nĩ kũmba mũndũ, vatialile o maũndũ elĩ. Na nũndũ wa ũu mũndũ no ekũlye nĩkĩ we Ngai wavangie kwĩthĩwe na motianĩo.
5, 6. (a) Satani atatie ata kwananga kĩeleelo kya Ngai? (b) Yeova eekie ata ĩla Satani wambĩĩisye ũlei mũũndanĩ wa Eteni?
5 Satani, ũla nĩwe Ndevili, nĩwambĩĩisye ũlei nĩ kana anange kĩeleelo kya Ngai. Eekie ũu kwa kwĩkĩa kĩthito anange ũndũ wa katatũ katĩ wa ala maũndũ Ngai watw’ĩte kwĩanĩsya. Nĩweesĩ kana o na kau ndatonya kwananga ũndũ wa mbee na wa kelĩ, no elelũkye mũndũ akaeka kũmwĩw’a Ngai. Kwoou nĩwamũkengie Eva aya ũsyao wa ũla mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku. (Mwa. 3:1-5; Ũvu. 12:9) Kwa kwĩka ũu, Satani oonanisye kana Ngai tiwe waĩlĩte kũsumbĩka. O na ĩtina wa ĩvinda, Satani esie kwasya atĩ athũkũmi ala aĩkĩĩku ma Ngai maimũthũkũmaa mana.—Yovu 1:9-11; 2:4, 5.
6 Yeova eekie ata ĩla woonie ũlei wambĩĩa mũũndanĩ wa Eteni? Keka nĩwaanangie alei asu, ethĩwa aminie ũlei. Ĩndĩ kwĩka ũu kwĩthĩwa kwaanangie kĩeleelo kyake nũndũ o we mwene nĩwawetete kana nthĩ ĩno yaaĩle kusũa nzyawa sya Atamu na Eva. Kwoou, vandũ va kũmina alei asu vau kwa vau, Yeova nĩwoonanisye ũĩ wake kwa kumya wathani wa vata vyũ. Wathani ũsu nĩw’o ũla watho waumisye mũũndanĩ wa Eteni. Aumisye watho ũsu nĩ kenda aĩkĩĩthye kana kĩeleelo kyake nĩkyeanĩa nesa vyũ, vate ũndũ o na ũmwe ũũtiala.—Soma Mwambĩlĩlyo 3:15.
7. Watho ũla waumiw’e mũũndanĩ wa Eteni ũwetete kyaũ ĩũlũ wa ĩla nzoka na ũsyao wayo?
7 Mbee, nũndũ wa watho ũla Yeova waumisye mũũndanĩ wa Eteni, nĩwasilĩile nzoka, ĩla nĩyo Satani ũla Ndevili, vamwe na ũsyao wayo. O na ĩngĩ nĩwamasilĩile onthe ala maatĩĩaa ngelekany’o ya Satani ya kũlea Ngai aimasumbĩka. Kelĩ, nũndũ wa watho ũsu, Ngai nĩwanengie ũla ũsyao wa mũndũ mũka ũkũmũ wa kũmwananga Satani. Kwoou kwa ũkuvĩ, watho ũsu waumiw’e mũũndanĩ wa Eteni nĩwaĩkĩĩthisye kana Satani na mothũku ala maumanĩte na ũlei wake makaminwa. Na kelĩ, watho ũsu nũtũtetheeasya kũmanya nata ũndũ ũsu ũkeanĩa.
8. Tũtonya kwasya ata ĩũlũ wa ũla mũndũ mũka na ũsyao wake?
8 Nũũ wesaa kwĩthĩwa ũla ũsyao wa mũndũ mũka? Ũsyao ũsu ndwaĩ wĩthĩwe ne mũndũ taitũ. Nĩkĩ? Nũndũ wesaa ‘kũmwasya vinya’ Satani, ũla nĩ kyũmbe kĩ na mwĩĩ ũtonekaa. (Aevl. 2:14) Kwoou, mũndũ mũka ũla ũnũũsyaa ũsyao ũsu ũkamina Satani no nginya o nake ethĩwe e na mwĩĩ ũtonekaa. Ĩndĩ o na kau myaka ta 4,000 ĩtina wa ũla watho kumw’a mũũndanĩ wa Eteni ũsyao wa nzoka no waendeee kwongeleka, vai mũndũ waĩ aaĩsa kũmanya nũũ waĩ ũla mũndũ mũka na ũsyao wake. Ĩndĩ myakanĩ o ĩsu, Yeova nĩwaseũvisye motianĩo meana ũndũ mũna ala monanĩtye nesa ũla ũsyao, na makaĩkĩĩthya nesa athaithi make kana ũsyao ũsu nĩw’o Ngai ũkatũmĩa kũmina mathĩna ala Satani waaetee andũ.
NĨ ŨTIANĨO WĨKŨ ŨTUMAA TŨMANYA ŨLA ŨSYAO?
9. Nĩ ĩndĩĩ ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu wambĩĩie kwĩanĩa?
9 Myaka ta 2,000 ĩtina wa Yeova kũmũsilĩla Satani, nĩwamwĩaĩe Avalaamu aume ndũanĩ ya Ulu ĩla yaĩ Mesovotamia, na aithi nthĩ ya Kanaani. (Meko 7:2, 3) Yeova amwĩie atĩĩ: “Uma, we, nthĩ yaku, na kwa ũko waku, na nyũmba ya au, kũvika nthĩ ĩla nĩkwon’ya: na ngakũtw’ĩkĩthya mbaĩ nene, na ngakũathima, na kũnenevya syĩtwa yaku; naku wĩthĩwe ũathimo: nakwa ngamaathima ala makũathimaa, na ũla ũkũumanĩaa ngamũumanĩa: na nthĩnĩ waku, we, mĩvĩa yonthe ya nthĩ ĩkaathimwa.” (Mwa. 12:1-3) Yĩu nĩyo ĩvinda ya mbee vyũ tũsomaa ĩũlũ wa ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu. Tũyĩsĩ nesa nĩ matukũ meva Yeova watianĩie ũtianĩo ũsu na Avalaamu. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ nesa kana ũtianĩo ũsu wambĩĩie kwĩanĩa mwakanĩ wa 1943 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto ĩla Avalaamu waumie Aalani, na ainga Ũsĩ wa Euvalati e na ũkũũ wa myaka 75.
10. (a) Nĩ kyaũ kyonanasya kana Avalaamu ndaĩ na nzika nongi ĩũlũ wa maũndũ ala Ngai wamwathĩte? (b) Nĩ maũndũ meva Yeova wavuanisye o kavola kwa kavola ĩũlũ wa ũla ũsyao wa mũndũ mũka?
10 Mavinda kwa mavinda, Yeova nĩwamũlilikanasya Avalaamu kĩla wamwathĩte, na kĩla ĩvinda wamũlilikany’a, nĩwamũtavasya kaũndũ kangĩ kakonetye watho ũsu. (Mwa. 13:15-17; 17:1-8, 16) Ĩla Avalaamu weetĩkĩlile kũmũthemba mwana wake e ũmwe, nĩwoonanisye kana ndaĩ na nzika nongi ĩũlũ wa kĩla Ngai wamwathĩte. Na nũndũ wa ũu, Yeova nĩweevĩtie kana ndakalea kwĩanĩsya watho ũsu. (Soma Mwambĩlĩlyo 22:15-18; Aevelania 11:17, 18.) Ĩla ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu wambĩĩie kwĩanĩa, Yeova nĩwavuanisye o kavola kwa kavola maũndũ ma vata ĩũlũ wa ũla ũsyao wa mũndũ mũka. Kwa ngelekany’o, nĩwawetie kana ũsyao ũsu ũkauma nzyawanĩ sya Avalaamu, ũkaingĩva, na ala me ũsyaonĩ ũsu makasumbĩka. O na ĩngĩ, nĩwavuanisye kana ũsyao ũsu ũkaananga amaitha ma Ngai, na ũkatuma andũ maathimĩka.
11, 12. Maandĩko maĩkĩĩthĩtye ata kana ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu ndwaaĩanĩa kwa nzĩa o ĩmwe? Kwĩanĩa kwa kelĩ kũtũtethasya ata?
11 O na kau ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu nĩweanĩie ĩvinda ya mbee ĩla nzyawa sya Avalaamu syalikile Nthĩ ya Watho, Maandĩko nĩmonanasya kana ũtianĩo ũsu nĩweanĩie ĩngĩ kwa nzĩa nenange. (Aka. 4:22-25) Nthĩnĩ wa kwĩanĩa kũu kwa kelĩ, mũtũmwa Vaulo nĩwaveveewe aweta kana kĩlungu kya mbee kya ũsyao ũsu wa Avalaamu nĩ Klĩsto, na kĩlungu kya kelĩ nĩ Aklĩsto etĩkĩw’a mauta 144,000. (Aka. 3:16, 29; Ũvu. 5:9, 10; 14:1, 4) Nake mũndũ mũka ũla ũsyaĩte ũsyao ũsu nĩwe “Yelusaleme ĩla yĩ ĩũlũ.” Yelusaleme ĩsu nĩ kĩlungu kya ũseũvyo wa Ngai kya ĩtunĩ kĩla kĩ na syũmbe sya veva ndĩkĩĩku. (Aka. 4:26, 31) O tondũ ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu wonanĩtye, ũsyao ũsu wa mũndũ mũka ũkaetee andũ moathimo.
12 Ũtianĩo ũsu katĩ wa Yeova na Avalaamu nĩw’o mũsingi wa Ũsumbĩ wa ĩtu, na nĩw’o ũtumaa Ũsumbĩ ũsu wĩthĩwa na Mũsumbĩ vamwe na ala makasumbĩka nake. (Aevl. 6:13-18) Ũtianĩo ũsu ũkathela ĩndĩĩ? Ĩandĩko ya Mwambĩlĩlyo 17:7 yaĩtye kana ũsu nĩ “ũtianĩo wa tene na tene.” Ũtianĩo ũsu ũkaendeea kũtũmĩka nginya ĩla Ũsumbĩ wa Masia ũkananga amaitha ma Ngai na ũiathima andũ onthe kũũ nthĩ. (1 Ako. 15:23-26) Ĩndĩ ũtianĩo ũsu nĩ wa tene na tene nũndũ andũ makatanĩa moathimo asu tene na tene. Ũtianĩo ũsu ũtũĩkĩĩthasya nesa kana Yeova nde ndĩi ya kwĩanĩsya kĩeleelo kyake kya ‘kusũsya nthĩ’ na andũ alũngalu.—Mwa. 1:28.
ŨTIANĨO ŨLA ŨTŨĨKĨĨTHASYA KANA ŨSUMBĨ ŨKEKALA TENE NA TENE
13, 14. Ũtianĩo katĩ wa Yeova na Ndaviti ũtũĩkĩĩthasya kyaũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Masia?
13 Watho ũla waumiw’e mũũndanĩ wa Eteni, vamwe na ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu, itũĩkĩĩthasya vyũ kana Yeova asumbĩkaa aatĩĩe myolooto yake mĩlũngalu. Kwoou nũndũ nĩwe umanĩte na Ũsumbĩ wa Masia, Ũsumbĩ ũsu ũsumbĩkaa ũatĩĩe myolooto o ĩsu mĩlũngalu. (Sav. 89:14) Ĩkũlyo nĩ, Ũsumbĩ ũsu ũkesa kwĩthĩwa na ũlũsani, na nũndũ wa ũu ũyĩthĩa no ũvetangawa? Ve ũtianĩo ũngĩ ũtũĩkĩĩthasya kana kĩu kĩikesa kwĩthĩwa.
14 Yu kwasũanĩa ĩũlũ wa ũtianĩo katĩ wa Yeova na Ndaviti. (Soma 2 Samueli 7:12, 16.) Yeova atianĩie ũtianĩo ũsu na Ndaviti ĩla wasumbĩkĩte mbaĩ ya Isilaeli e Yelusaleme. Nthĩnĩ wa ũtianĩo ũsu, Yeova amwathie Mũsumbĩ Ndaviti kana Masia akauma nzyawanĩ yake. (Luka 1:30-33) Kwoou kwĩsĩla ũtianĩo ũsu, Yeova nĩwoonanisye nesa kana ũla ũsyao ũkesĩla mũvĩanĩ wa Ndaviti. Ata? Kwa kũweta kana nzyawa ya Ndaviti nĩyo ĩkethĩwa na “kĩanda” kya kũsumbĩka Ũsumbĩnĩ wa Masia. (Esek. 21:25-27) Kĩvĩla kya ũsumbĩki kya Ndaviti “kĩkalũlũmĩlw’a tene na tene” nũndũ Yesũ nĩwe ũkasumbĩka, na Mbivilia yaĩtye kana ‘akekalaa tene na tene, na kĩvĩla kyake kya ũsumbĩ ta syũa.’ (Sav. 89:34-37) Kwoou vate nzika, Ũsumbĩ wa Masia ndũkaaĩthĩwa na ũlũsani nongi, na maũndũ ala ũkeanĩsya makekala tene na tene!
ŨTIANĨO KWONDŨ WA MŨTHEMBI
15-17. Kwosana na ũla ũtianĩo kwondũ wa mũthembi ũilyĩ ta Melikiseteki, nĩ wĩa ũngĩ wĩva ũla ũsyao ũkanengwa, na nĩkĩ ũkanengwa wĩa ũsu?
15 O na kau ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu, na ũtianĩo katĩ wa Yeova na Ndaviti wonanasya nesa kana ũla ũsyao wa mũndũ mũka ũkeethĩwa na kĩanda kya kũsumbĩka, kĩanda kĩu kĩ kyoka kĩituma mbaĩ syonthe iathimĩka nesa vyũ. Nĩ kana mbaĩ syonthe iathimĩke, no nginya andũ mavetewe naĩ na mayĩthĩwa me ngwatanĩo na syũmbe ila ingĩ sya Yeova. Kwoou yaĩ no nginya ũla ũsyao ũtw’ĩke mũthembi nĩ kana maũndũ asu meanĩe. Na nĩ kana ũsyao ũsu ũtw’ĩke mũthembi, Yeova nĩwatũmĩie ũĩ aseũvya ũtianĩo kwondũ wa mũthembi ũilyĩ ta Melikiseteki.
16 Mũsumbĩ Ndaviti nĩwaveveewe aandĩka kana Yeova akatianĩa ũtianĩo na Yesũ, ũla ũkethĩwa na ieleelo ilĩ. Kĩeleelo kya mbee, yaĩ no nginya Yesũ ‘eĩkala nthĩ ngalĩ ya kw’oko kwa aũme’ kwa Ngai, nginya ĩla ũkananga amaitha make. Kĩeleelo kya kelĩ, aĩ atw’ĩke “mũthembi wa tene na tene o ta ũndũ Melikiseteki wailyĩ.” (Soma Savuli 110:1, 2, 4.) Nĩkĩ ĩandĩko yĩkwasya, “O ta ũndũ Melikiseteki wailyĩ”? Nũndũ tene mũno o na nzyawa sya Avalaamu itaalika Nthĩ ya Watho, Melikiseteki aĩ mũsumbĩ wa Saleme, na ĩvindanĩ o yĩu aĩ “mũthembi wa Ngai Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe.” (Aevl. 7:1-3) Yeova nĩwe wamũnyuvĩte ethĩwe e mũsumbĩ na mũthembi. Ate o Melikiseteki, vai mũndũ ũngĩ ũwetetwe Maandĩkonĩ ma Kĩevelania waatw’ĩka mũsumbĩ na ũyĩthĩa ĩvindanĩ yĩu no mũthembi. O na ĩngĩ, vai vandũ tũsomaa atĩ ve mũndũ waamũtiĩa ũsumbĩ, kana ve ũmwe waaosa ũsumbĩ ũsu ĩtina wake. Kĩu nĩkyo kĩtumi Melikiseteki wĩawa nĩ “mũthembi tene na tene.”
17 Nũndũ wa ũtianĩo ũsu, Yesũ anyuvĩtwe nĩ Yeova mwene ethĩwe e mũthembi, nake nĩ “mũthembi wa tene na tene o ta ũndũ Melikiseteki wailyĩ.” (Aevl. 5:4-6) Ũtianĩo ũsu wonanasya nesa ki kana no nginya Yeova atũmĩe Ũsumbĩ wa Masia nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake kwelekela nthĩ na andũ.
MOTIANĨO NĨMO MŨSINGI WA ŨSUMBĨ WA MASIA
18, 19. (a) Motianĩo ala tweemanyĩsya maeleetye kyaũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ? (b) Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩsũngĩĩte ĩkũlyo yĩva?
18 Kũvikĩĩa vau nĩtweemanyĩsya ĩũlũ wa motianĩo mana. Nĩtwoona ũndũ makonetye Ũsumbĩ wa Masia, na ũndũ matumĩte Ũsumbĩ ũsu wĩthĩwa na mũsingi mũlũmu. Watho ũla waumiw’e mũũndanĩ wa Eteni ũtũĩkĩĩthasya kana Yeova akatũmĩa ũla ũsyao wa mũndũ mũka kwĩanĩsya kĩeleelo kyake kwelekela nthĩ na andũ. Ĩndĩ nũũ ũsyao ũsu, na akatethya wĩa mwaũ? Ũtianĩo katĩ wa Yeova na Avalaamu nĩwatuma tũkwata ũsũngĩo wa makũlyo asu.
19 Ũtianĩo katĩ wa Yeova na Ndaviti nĩwonanĩtye nesa mũvĩa ũla ũsyao ũsu ũkaumĩlĩĩla. O na ĩngĩ, now’o wĩtĩkĩlĩtye ũsyao ũsu kũsumbĩka nthĩ, na nũndũ wa ũu moathimo ala Ũsumbĩ ũsu ũkaete maikathela. Naw’o ũla ũtianĩo kwondũ wa mũthembi ũilyĩ ta Melikiseteki nĩw’o ũtumaa ũsyao ũsu ũtw’ĩka mũthembi. Ĩndĩ Yesũ ndakatethya wĩa wa kũvetea andũ naĩ e weka. Ve o andũ angĩ metĩkĩw’e mauta nĩ kana metw’ĩka athembi na asumbĩ. Andũ asu maumaa va? Ĩkũlyo yĩu yĩsũngĩĩtwe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.