“Yu mwĩ Andũ ma Ngai”

1, 2. Nĩ ũalyũku mwaũ weethĩiwe Vendekosito mwaka wa 33, na naaũ matw’ĩkie mbaĩ nzaũ ya Yeova? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

ĨVINDA ya Vendekosito mwaka wa 33, nĩkweethĩiwe na ũalyũku mũnene ũla wakonetye andũ ma Yeova. Mũthenya ũsu Yeova nĩwatũmĩie veva wake kwambĩĩsya mbaĩ nzaũ ĩla nĩ Isilaeli ma kĩ-veva, kana “Isilaeli ma Ngai.” (Aka. 6:16) Atũmĩie veva wake kũnyuva ala makethĩwa nthĩnĩ wa mbaĩ ĩsu nzaũ. Vaulo oonanisye kana ala me nthĩnĩ wa mbaĩ ĩsu mayaaĩle kwaĩkwa o tondũ ũsyao wa Avalaamu weekaa nĩ kana wĩthĩwe wĩ andũ ma Ngai. Vandũ va ũu, aandĩkie ũũ ĩũlũ wa mbaĩ ĩsu nzaũ: ‘Kwaĩkwa kwoo kwaĩ kwa ngoo kwĩsĩla veva mũtheu.’—Alo. 2:29.

² Ala maĩ ma mbee kwĩthĩwa nthĩnĩ wa mbaĩ ĩsu nzaũ maĩ atũmwa, vamwe na amanyĩw’a angĩ ma Klĩsto mbee wa ĩana ala moombanĩe nyũmbanĩ ya ĩũlũ ku Yelusaleme. (Meko 1:12-15) Nĩmetĩkĩiw’e veva mũtheu na matuwa syana sya Ngai. (Alo. 8:15, 16; 2 Ako. 1:21) Ũndũ ũsu woonanisye kana Yeova nĩweetĩkĩlĩte nthembo ya Klĩsto na ũtianĩo mweũ waĩ ũnambĩĩa kũtũmĩka. (Luka 22:20; soma Aevelania 9:15.) Kwoou amanyĩw’a asu matw’ĩka mbaĩ nzaũ ya Yeova, kana andũ make. Veva mũtheu nĩwamatonyethisye kũtavany’a na ithyomo syĩ kĩvathũkany’o ila syaneenawa nĩ ala mookĩte Yelusaleme kwondũ wa sikũkũ ya Vendekosito. Andũ asu nĩmeewie na maelewa na kĩthyomo kyoo “maũndũ manene ma Ngai” ala matavanaw’a nĩ Aklĩsto asu maĩ manetĩkĩw’a veva mũtheu.—Meko 2:1-11.

MBAĨ NZAŨ YA NGAI

3-5. (a) Mũthenya wa Vendekosito, Vetelo ameie Ayuti meke ata? (b) Mbaĩ nzaũ ya Yeova yaendeeie na kwĩana ata mwambĩĩonĩ?

³ Yeova amũtũmĩie mũtũmwa Vetelo kũvingũĩa Ayuti na andũ mate Ayuti nzĩa nĩ kana matw’ĩke amwe ma mbaĩ Yake nzaũ, ĩla nĩ Aklĩsto etĩkĩw’a mauta. Mũthenya wa Vendekosito, Vetelo nĩwatavisye Ayuti kwa ũkũmbaũ kana nĩmaaĩle kũmwĩtĩkĩla Yesũ, ũla ‘mamwambie’ nũndũ “Ngai nũmũtw’ĩte ethĩwe Mwĩaĩi, na ĩngĩ ethĩwe Klĩsto.” Ĩla ĩkomano yamũkũlilye Vetelo ũndũ yaaĩle kwĩka, ayĩsũngĩie atĩĩ: “Alyũlai ngoo, na mũivatiswa kĩla mũndũ syĩtwanĩ ya Yesũ Klĩsto, mwone ũekeo wa naĩ syenyu; na mũkoosa mũthĩnzĩo wa Veva Mũtheu.” (Meko 2:22, 23, 36-38) Mũthenya ũsu andũ ta 3,000 nĩmongelekile mbaĩnĩ ĩsu nzaũ ya Isilaeli ma kĩ-veva. (Meko 2:41) Ĩtina wa ũu, atũmwa nĩmaendeeie kũtavany’a na kĩthito na amanyĩw’a maendeea na kwingĩva mũno. (Meko 6:7) Kwoou, mbaĩ nzaũ nĩyaendeee na kwĩana.

⁴ Ĩtina atũmwa ma Yesũ nĩmambĩĩie kũtavya Asamalia ũvoo mũseo, na ũu watuma aingĩ metĩkĩla ũla w’o. Andũ aingĩ nĩmavatisiwe nĩ Vilivu, ĩndĩ mayaakwata veva mũtheu ĩvindanĩ yĩu. Nzama ĩla yatongoesye ĩla yaĩ Yelusaleme nĩyatũmie mũtũmwa Vetelo na Yoana kwa Asamalia asu maĩ manatw’ĩka Aklĩsto, na atũmwa asu “mamailĩĩla moko moo, na moosa Veva Mũtheu.” (Meko 8:5, 6, 14-17) Kwa nzĩa ĩsu, o namo Asamalia asu nĩmatw’ĩkie Isilaeli ma kĩ-veva.

⁵ Mwakanĩ wa 36, Vetelo nĩwatũmĩiwe kũtetheesya andũ angĩ matw’ĩke amwe ma mbaĩ nzaũ ya Isilaeli ma kĩ-veva. Ũu weethĩiwe ĩla wamũtetheeisye mũnene wa asikalĩ ma Lomi weetawa Kolinelio vamwe na andũ ma nyũmba yake na anyanyae. (Meko 10:22, 24, 34, 35) Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Na Vetelo aineena . . . , Veva Mũtheu amatheea onthe ala [mate Ayuti] methukĩĩsye ĩla ndeto. Na ala ma nzaĩko metĩkĩlĩte, ala mookanĩtye na Vetelo, maseng’a nũndũ mũthĩnzĩo wa Veva Mũtheu watulũĩlwe Andũ-ma-mbaĩ-ĩngĩ nao.” (Meko 10:44, 45) Kwoou, kuma ĩvinda yĩu Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ ala mataĩ aĩke nĩmatw’ĩkie amwe ma mbaĩ nzaũ ya Isilaeli ma kĩ-veva.

‘ANDŨ KWONDŨ WA SYĨTWA YAKE’

6, 7. Isilaeli ma kĩ-veva maaĩle kwĩka ata nĩ kana monany’e mo nĩ ‘andũ kwondũ wa syĩtwa ya Yeova,’ na meekie ũu mũno wĩana ata?

⁶ Nthĩnĩ wa ũmbano ũla weekiwe nĩ nzama ĩla yatongoesye mwaka wa 49, mũtũmwa Yakovo aisye atĩĩ: “Simoni [Vetelo] nĩwatũngĩlĩla ũndũ Ngai wambie kũmokĩa Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ, nĩ kana aumye andũ katĩ wamo kwondũ wa syĩtwa yake.” (Meko 15:14) Andũ asu mesaa kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova maĩ Ayuti o vamwe na Aklĩsto mate Ayuti. (Alo. 11:25, 26a) Ĩtina, Vetelo aandĩkĩie ũũ: “Inyw’ĩ ala tene mũtaĩ andũ, ĩndĩ yu mwĩ andũ ma Ngai.” Ĩngĩ Vetelo nĩwaeleisye wĩa woo ĩla waisye atĩĩ: “Ĩnyw’ĩ mwĩ ũsyao mũnyuve, ũthembi wa kĩũsumbĩ, mbaĩ ntheu, andũ make ki, nĩ kana mwonan’ye moseo manene ma ũla wamwĩtie mume kĩvindunĩ mũlike kyeninĩ kyake kya ũseng’ya.” (1 Vet. 2:9, 10) Kwoou, maaĩlĩte kũmũkumya Yeova na kũtaĩa syĩtwa yake katĩ wa andũ, nũndũ maĩ andũ kwondũ wa syĩtwa yake. O na ĩngĩ nĩmaaĩlĩte kũmũkũsĩĩa Yeova, Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ, me na ũkũmbaũ.

⁷ O ũndũ ũmwe na Aisilaeli ma kĩ-mwĩĩ, Yeova ametie Isilaeli ma kĩ-veva ‘andũ ala woombie kwondũ wake mwene nĩ kana monany’e ndaĩa yake.’ (Isa. 43:21) Aklĩsto asu ma ĩvinda ya atũmwa nĩmatavanisye me na ũkũmbaũ kana Yeova nĩwe Ngai ũla wa w’o, na mavuany’a ngai sya ũvũngũ ila syathaithawa ĩvindanĩ yĩu. (1 Ath. 1:9) Nĩmaumisye ũkũsĩ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ kũu “Yelusaleme, na Yutia yonthe, na Samalia, na kũvika itulu sya nthĩ.”—Meko 1:8; Ako. 1:23.

8. Mũtũmwa Vaulo aumisye ũkany’o mwaũ kwa andũ ma Ngai ĩvindanĩ ya atũmwa?

⁸ Ĩvindanĩ ya atũmwa, Vaulo aĩ ũmwe katĩ wa ‘andũ kwondũ wa syĩtwa ya Yeova.’ Nĩwoonanisye ũkũmbaũ ĩla waũngamie mbee wa andũ ala matamwĩsĩ Ngai, na atetea ũnene wa Yeova, “Ngai ũla wombie nthĩ na syĩndũ syonthe ila syĩ vo, we, Mwĩaĩi wa ĩtu na nthĩ.” (Meko 17:18, 23-25) Mũthyanĩ wa savalĩ yake ya katatũ ya ũmisonalĩ, mũtũmwa Vaulo aumisye ũkany’o ũũ kwa andũ ma Ngai: “Nĩnĩsĩ kana ĩtina wa kũthi kwakwa nzũi mbai ikalika katĩ wenyu, iteũyĩw’ĩa yĩla ĩĩthya tei; na andũ aingĩ makookĩla kuma katĩ wenyu, makĩneena ndeto sya ngũlũ, maimakusya amanyĩw’a mamaatĩĩe mo.” (Meko 20:29, 30) Ũlei ũsu Vaulo wathanie woonekie nesa vyũ myaka 100 ĩkilyĩ kũthela ĩtina wa Yesũ kũsyawa.—1 Yoa. 2:18, 19.

9. Kweethĩiwe ata kwa ‘andũ kwondũ wa syĩtwa ya Yeova’ ĩtina wa atũmwa kũkw’a?

⁹ Ĩtina wa kĩkw’ũ kya atũmwa, ũlei nĩwaingĩvie na waumĩlya ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto. Aatĩĩi ma ndĩni isu matyaaĩsa kwonany’a kana mo nĩ ‘andũ kwondũ wa syĩtwa ya Yeova’ nũndũ o na nĩmavetete syĩtwa yĩu, Yeova, Mbivilianĩ syoo mbingĩ. O na nĩmonanasya kana nĩmamũvũthĩtye Ngai kwa nzĩa ingĩ mbingĩ. Kwa ngelekany’o, nĩmaatĩĩaa syĩthĩo itaumanĩte na Mbivilia, na makamanyĩsya maũndũ ma ũvũngũ ĩũlũ wa Ngai. O na ĩngĩ, nĩmethĩawa na mwĩkalĩle mũthũku na nĩmokitaa makaũ ala mametaa matheu nũndũ masũanĩaa meũkitĩa Ngai. Kwoou, myaka mingĩ ĩtina wa ũlei kumĩla, no andũ anini ala maĩ athaithi ma Yeova o na kau mayaĩ kĩkundi kĩvange kya ‘andũ kwondũ wa syĩtwa yake.’

ANDŨ MA NGAI NĨMAUMĨLILE ĨNGĨ

10, 11. (a) Yesũ athanie ata ngelekany’onĩ yake ya nganũ na ĩthaaa? (b) Wathani ũsu weanĩie ata ĩtina wa 1914, na kweethĩiwe ata?

¹⁰ Nthĩnĩ wa ĩla ngelekany’o ya nganũ na ĩthaaa, Yesũ nĩwathanie ĩvinda ya kĩvindu kya kĩ-veva yĩla yaĩ yĩthĩwe nũndũ wa ũlei. Aisye kana “andũ makomete,” Ndevili akavandĩĩa ĩthaaa mũũndanĩ vala Mwana wa mũndũ wavandĩte nganũ. Mbeũ isu syonthe syesaa kwĩana vamwe kũvikĩĩa “wĩanĩu wa ĩvinda.” Yesũ aeleisye kana “mbeũ nzeo” nĩ “ana ma ũsumbĩ” nayo ĩthaaa nĩ “ana ma ũla mũthũku.” Ongeleeile kwasya kana ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo, Mwana wa mũndũ akatũma “akethi,” ala nĩ alaĩka mavathany’e nganũ na ĩthaaa. Ĩtina wa ũu, ana ma Ũsumbĩ maĩ mombanw’e. (Mt. 13:24-30, 36-43) Maũndũ asu meekĩkie ata, na makonanĩtye ata na Yeova kwĩthĩwa na andũ make kũũ nthĩ?

¹¹ “Wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ” wambĩĩie mwaka wa 1914. Ĩvindanĩ ya kaũ ũla waumĩlile mwakanĩ ũsu, Aklĩsto avũthũ etĩkĩw’a mauta ala nĩmo “ana ma ũsumbĩ,” maĩ o ũkombonĩ wa Mbaviloni Ĩla Nene. Mwakanĩ wa 1919, Yeova nĩwamovoisye, na amavathũkany’a vyũ na “ĩthaaa” kana ndĩni ila syetusaa sya Kĩklĩsto. Nĩwoombanisye “ana ma ũsumbĩ” meethĩwa vamwe me kĩkundi, o tondũ Isaia wathanĩte akyasya: “Nthĩ ĩkasyawa mũthenya ũmwe? mbaĩ ĩkasyawa o ĩmwe? nũndũ o yĩla Saioni waũnyie nĩwasyaie syana syake.” (Isa. 66:8) Saioni, ũla nĩ ũseũvyo wa Yeova wa syũmbe sya veva, nĩwaumĩlilye ana etĩkĩw’a mauta na wamombany’a vamwe matw’ĩka mbaĩ.

12. Aklĩsto etĩkĩw’a mauta monanĩtye ata kana nĩ ‘andũ kwondũ wa syĩtwa ya Yeova’ ũmũnthĩ?

¹² O ta Aklĩsto ma tene, “ana ma ũsumbĩ” asu etĩkĩw’a mauta maĩle kwĩthĩwa ngũsĩ sya Yeova. (Soma Isaia 43:1, 10, 11.) Me ngũsĩ sya Yeova, methĩawa me kĩvathũkany’o na andũ ala angĩ nũndũ wa mwĩkalĩle woo mũseo na nũndũ nĩmatavanasya “ũvoo mũseo wa ũsumbĩ . . . wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe.” (Mt. 24:14; Avi. 2:15) Kwa kwĩka ũu, nĩmatetheesye andũ milioni mbingĩ makethĩwa me alũngalu mbee wa Yeova.—Soma Ndanieli 12:3.

“NĨTŨKŨTHI NENYU”

13, 14. Andũ ala mate Isilaeli ma kĩ-veva maĩle kwĩka ata nĩ kana Yeova etĩkĩle ũthaithi woo, na ũu wathanĩtwe ata Mbivilianĩ?

¹³ Ĩsomonĩ yĩla yĩnavĩtie nĩtũneemanyĩisye kana ĩvinda ya Aisilaeli, andũ ala mataĩ Aisilaeli nĩmathoketw’e kũmũthaitha Yeova, ĩndĩ maaĩle kwĩka ũu me ngwatanĩo na andũ ma Yeova. (1 Asu. 8:41-43) O ta ũu ũmũnthĩ, andũ ala mate Isilaeli ma kĩ-veva no nginya methĩwe na ngwatanĩo na andũ ma Yeova, ala nĩ “ana ma ũsumbĩ.” Ana asu ma Ũsumbĩ nĩ Ngũsĩ sya Yeova na nĩ Aklĩsto etĩkĩw’a mauta.

¹⁴ Kuma tene, athani nĩmawetete kana andũ aingĩ makathaitha Yeova vamwe na andũ make ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. Isaia athanie atĩĩ: “Ngo nyingĩ sya andũ ikaenda na kwasya, Ũkai inyw’ĩ, twambate kĩĩmanĩ kya Yeova, nyũmbanĩ ya Ngai wa Yakovo; nake akatũmanyĩsya nzĩa syake, na tũkaendaa nzĩanĩ syake: nũndũ mĩao ikauma Saioni, na ndeto ya Yeova ĩkauma Yelusaleme.” (Isa. 2:2, 3) O nake mwathani Nzekalia athanie kana “ngo mbingĩ sya andũ na mbaĩ syĩ vinya ikooka kũmantha Yeova wa nguthu Yelusaleme, na kwĩsũva Yeova asyĩke nesa.” Asyĩtie ngo isu “andũ ĩkumi kuma ithyomonĩ syonthe sya i mbaĩ” ala kwa nzĩa ya ngelekany’o makakwata ngũa ya Isilaeli ma kĩ-veva, na makyasya: “Nĩtũkũthi nenyu, nũndũ nĩtwĩw’ĩte kana Ngai e vamwe nenyu.”—Nzek. 8:20-23.

15. Nĩ wĩanĩ wĩva “malondu angĩ” ‘maendaa’ vamwe na Isilaeli ma kĩ-veva?

¹⁵ “Malondu angĩ” ‘nĩmaendaa’ vamwe na Isilaeli ma kĩ-veva wĩanĩ wa kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. (Mko. 13:10) Matw’ĩkaa amwe ma andũ ma Ngai, me “ĩĩthya yĩmwe” na Aklĩsto etĩkĩw’a mauta, matongoew’e nĩ ũla “mũĩthi mũseo,” Yesũ Klĩsto.—Soma Yoana 10:14-16.

KWATA ŨSŨVĨO VAMWE NA ANDŨ MA YEOVA

16. Yeova akeeka ata nĩ kana kĩlungu kya mũthya kya ũla “thĩna mũnene” kyambĩĩe?

¹⁶ Ĩtina wa Mbaviloni Ĩla Nene kwanangwa, andũ ma Yeova makavithũkĩwa. Ĩvindanĩ yĩu, ũkeethĩwa wĩ ũndũ wa vata kwa kĩla ũmwe witũ kũatĩĩa mĩvango ĩla Yeova ũkeka kwondũ wa kũsũvĩa andũ make. Ĩvinda yĩla yaĩlĩte yavika, Yeova nĩwe ũkatongoesya maũndũ nĩ kana andũ make mavithũkĩwe. Kũvithũkĩwa kũu nĩkw’o kũkaete kĩla kĩlungu kya mũthya kya ũla “thĩna mũnene,” nakyo nĩ Ali–Maketoni. (Mt. 24:21; Esek. 38:2-4) Ĩvindanĩ yĩu, Ngoki akavithũkĩa “andũ mombanĩtw’e kuma i mbaĩnĩ,” andũ ma Yeova. (Esek. 38:10-12) Ĩtina wa ũvithũkĩi ũsu, Yeova akalikĩlĩĩla na mĩtũkĩ ovosye andũ make kwa kũkita na Ngoki na aatĩĩi make. Yeova akatetea ũsumbĩki wake na aithesya ĩsyĩtwa yake. Aĩtye atĩĩ: “Ngeemanyĩthan’ya methonĩ ma mbaĩ mbingĩ; na ikamanya ninyie Yeova.”—Esek. 38:18-23.

17, 18. (a) Yeova akeeka ata ĩla Ngoki ũkavithũkĩa andũ make? (b) No nginya twĩke ata nĩ kana Yeova etũtangĩĩa?

¹⁷ Ĩla andũ ma Yeova makambĩĩa kũvithũkĩwa nĩ Ngoki, Yeova akamea athũkũmi make ũũ: “Ũkaĩ, andũ makwa, lika tũsũmbanĩ twaku, noivinga mĩomo yaku: ĩvithe kavinda kanini, kũvika ũthatu ũvĩte.” (Isa. 26:20) Ĩvindanĩ yĩu, Yeova akatũnenga myolooto ya kũtũtetheesya nĩ kana tũtangĩĩwe. Nĩvatonyeka “tũsũmba” tũla tũwetetwe ĩandĩkonĩ yĩu tũkethĩwa ne ikundi sitũ sya Kĩklĩsto.

¹⁸ Kwoou, nĩ kana tũtetheke nĩ mũvango wa Yeova wa kũtũtangĩĩa ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, no nginya tũmanye kana e na andũ ũmavathĩte methĩwe make, na akamavanga nthĩnĩ wa ikundi syĩ kĩvathũkany’o. O na ĩngĩ, no nginya tũendeee kũkwata mbau andũ ma Yeova, na tũilũmany’a vyũ na ikundi sitũ. Kwoou, ekai twasye o ta mũandĩki wa Savuli, ũla waisye atĩĩ: “Yeova ũtangĩĩo nĩ waku: ũathimo waku wĩthĩwe ĩũlũ wa andũ maku.”—Sav. 3:8.