Kweteela Mũminũkĩlyo wa Nthĩ Ĩno twĩ na Ngwatanĩo

1, 2. Ngai endaa athũkũmi make onthe meke ata?

WE WĨ mũndũ wa mũika? Ethĩwa vailyĩ ũu, ĩkalaa wĩsĩ kana wĩ wa vata mũno kĩkundinĩ kya Yeova kya nthĩ yonthe. Aingĩ katĩ wa ala mavatisawa nthĩ mbingĩ nĩ andũ ma mũika. Kwona amũika aingĩ mũno mayĩka ũtwi wa kũmũthũkũma Yeova nĩ ũndũ ũtwĩkĩaa vinya mũno.

² Inyw’ĩ andũ ma mũika nĩmũtanĩaa kwĩthĩwa mwĩ vamwe na andũ ma ĩika yenyu? No nginya mwĩthĩwe mũtanĩaa. Nĩtwĩw’aa mũyo ĩla twatũmĩa ĩvinda kwĩtanĩthya vamwe na ala ma ĩika yitũ. Ĩndĩ twĩthĩwe twĩ andũ ma mũika kana twĩ akũũ, na o na ethĩwa tumĩte va, Ngai endaa twĩthĩwe na ngwatanĩo ĩla tũũmũthaitha. Mũtũmwa Vaulo aandĩkie kana Ngai endaa “andũ onthe matangĩĩwe, na moke mamanye ũla w’o.” (1 Tim. 2:3, 4) Nayo ĩandĩko ya Ũvuan’yo 7:9 yĩeleetye kana athaithi ma Ngai nĩ ma “kĩla mũthemba na mbaĩ na ngo na ithyomo.”

3, 4. (a) Nĩ veva wĩva wĩthĩawa andũnĩ ma mũika ũmũnthĩ? (b) Nĩ woni wĩva wosanĩte na ĩandĩko ya Aeveso 4:25?

³ Ve kĩvathũkany’o kĩnene vyũ katĩ wa andũ ma mũika ala mamũthũkũmaa Yeova na ala matamũthũkũmaa. Andũ aingĩ ala matamũthũkũmaa Yeova mekalaa kwa nzĩa ĩkwonany’a kana meyendete mo ene na mekaa maũndũ ala mekwenda. Andũ amwe maasya kana andũ ma mũika ma matukũ aa nĩmeyendete. Mũneenele na mwĩkĩĩle woo wonanasya kana nĩmavũthĩtye andũ ala aima na monaa me andũ “maleketye ĩsaa.”

⁴ Veva ũsu wĩ kĩla vandũ. Kwoou ti ũndũ wĩ laisi kwa andũ aingĩ ma mũika kwĩvathana naw’o na kwĩtĩkĩla woni wa Ngai. O na ĩvinda ya atũmwa, mũtũmwa Vaulo nĩwoonie wĩ ũndũ wa vata kwĩkĩa Aklĩsto ala angĩ vinya mevathane na “veva ũla wĩkaa wĩa yu nthĩnĩ wa ana ma ũlei” na ũla ‘maendaa nthĩnĩ waw’o ĩvinda ya tene.’ (Soma Aeveso 2:1-3.) Andũ ma mũika ala mevathanaa na veva ũsu na maithũkũma Yeova me na ngwatanĩo na ana-a-asa ala angĩ nĩmaĩle kũtũngĩwa mũvea mũno. Kwĩthĩwa na woni ta ũsu nĩkwosanĩte na ndeto ii sya Vaulo: “Twĩ mamutha ene kwa ene.” (Aev. 4:25) Nĩ ũndũ wa vata mũno kũthũkũma vamwe twĩ na ngwatanĩo nũndũ twĩ vakuvĩ na mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno. Ekai yu tũsũanĩe ngelekany’o imwe syĩ Mbivilianĩ ila iũtũtetheesya kwona vata wa kũlũmany’a vamwe, kana kwĩthĩwa na ngwatanĩo.

MAĨ NA NGWATANĨO

5, 6. Ngewa ya Loto na eĩtu make yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo?

⁵ Ĩvinda ya tene, Yeova nĩwatanĩaa kũsũvĩa andũ make ĩla matethany’a me na ngwatanĩo mavindanĩ ma thĩna. Athũkũmi ma Ngai ũmũnthĩ, methĩwe nĩ akũũ kana nĩ ma mũika, nĩmatonya kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ kumana na ngelekany’o nzeo ila iwetetwe Mbivilianĩ. Ngelekany’o ĩmwe nĩ ĩla ya Loto.

⁶ Loto na mũsyĩ wake maĩ mũisyonĩ nũndũ ndũa ĩla mekalaa yeetawa Sotomo yaangĩe kwanangwa. Alaĩka ma Ngai meeie Loto aume ndũanĩ ĩsu na aikĩĩa iĩmanĩ. Mamwĩie atĩĩ: “Vonokya thayũ waku.” (Mwa. 19:12-22) Loto na eĩtu make elĩ nĩmeewie mwĩao ũsu wa alaĩka na mauma ndũanĩ ĩsu. Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana ala angĩ mayaaĩka ũu. Kwa ngelekany’o, aũme ala meevaĩtye eĩtu make moonaa ta “ũnũũmavũĩa ngũĩ.” Ũndũ ũsu watumie masya thayũ woo. (Mwa. 19:14) Loto na eĩtu make elĩ, ala malũmanisye nake, nomo mavonokie.

7. Ĩla Aisilaeli maumĩte Misili Yeova atetheeisye ata ala maĩ na ngwatanĩo?

⁷ Kwasũanĩa ngelekany’o ĩngĩ. Ĩla Aisilaeli maumie Misili, mayaauma maanĩkĩte ikundi ikundi kĩla kĩmwe kĩkwete nzĩa yakyo. Na ĩla Mose ‘watambũũkisye kw’oko kwake ĩũlũ wa ũkanga’ na Yeova aany’a ũkanga katĩ, Mose ndaainga e weka kana e na Aisilaeli amwe. Vandũ va ũu nĩmaingie me vamwe, masũvĩĩtwe nĩ Yeova. (Kuma 14:21, 22, 29, 30) Maĩ na ngwatanĩo, o na nĩmaumie Misili me na “andũ angĩ aingĩ mataĩ ma Ĩsilaeli.” (Kuma 12:38, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Vaitonya kwĩthĩwa vaĩ nguthu nini ya imwana ĩla ĩtonya kwĩthĩwa yeevathie ĩkathi ĩ yoka ĩatĩĩe nzĩa ĩla yoonaa yĩ nzeo. We ndũkwona wĩthĩwa ne ũtumanu keka ve amwe meekie ũu na maiema kũsũvĩwa nĩ Yeova?—1 Ako. 10:1.

8. Athũkũmi ma Ngai maĩ na ngwatanĩo ata ĩvindanĩ ya Yeosavati?

⁸ Ĩvinda ya Mũsumbĩ Yeosavati, andũ ma Ngai nĩmavithũkĩiwe nĩ amaitha maĩ na vinya mũno. Amaitha asu maĩ “nguthu nene” kuma isionĩ ila syamathyũlũlũkĩte. (2 Mav. 20:1, 2) Ũseo athũkũmi asu ma Yeova mayaaĩkwatya ũtonyi woo nĩ kana masinde amaitha asu. Vandũ va ũu mamwĩkwatisye Yeova. (Soma 2 Mavinda 20:3, 4.) Na mayaamwĩkwatya kĩla mũndũ e weka, kwosana na ũndũ woonaa vaĩle. Mbivilia ĩtũtavasya atĩĩ: “Na Yuta onthe maũngama mbee wa Yeova, vamwe na syana syoo nini, na iveti syoo, na ana moo.” (2 Mav. 20:13) Onthe methĩwe maĩ akũũ kana amũika, nĩmatatie me vamwe kũatĩĩa ũndũ Yeova wamatavisye meke, nake Yeova amasũvĩana na amaitha asu. (2 Mav. 20:20-27) We ndũkwona ĩsu ta ngelekany’o nzeo ya ũndũ athũkũmi ma Ngai matonya kwĩka ĩla makwatwa nĩ mathĩna?

9. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kwĩthĩwa na ngwatanĩo kumana na ũndũ Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa meekie?

⁹ O namo Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmeethĩawa na ngwatanĩo. Kwa ngelekany’o, ĩla Ayuti aingĩ na andũ angĩ mataĩ Ayuti matw’ĩkie Aklĩsto, nĩmekalaa malũlũmĩle “momanyĩsyonĩ ma atũmwa, na mũambanĩ, na kũtila kĩmũtũ, na mboya.” (Meko 2:42) Meethĩawa na ngwatanĩo mũno mũno ĩla mathĩnaw’a. Mavindanĩ ta asu nĩw’o meethĩawa maĩlĩte kũsũvĩana. (Meko 4:23, 24) We nũkwĩtĩkĩla kana nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩthĩwa na ngwatanĩo mavindanĩ ma thĩna?

ĨTHĨWAI NA NGWATANĨO NDŨMU NŨNDŨ MŨTHENYA WA YEOVA NĨ MŨTHENGEEU

10. Nĩ ĩvinda yĩva ngwatanĩo ĩkethĩwa yĩ ya vata mũno?

¹⁰ Mũthenya ũmwe mũthũku mũno ũkilyĩ ũnavika. Mwathani Yoeli awĩtie “mũthenya wa kĩvindu na mũki mũnene.” (Yoe. 2:1, 2; Nzev. 1:14) No nginya ĩvinda yĩu athũkũmi ma Ngai meĩthĩwa na ngwatanĩo. Lilikana ndeto sya Yesũ ĩla waisye atĩĩ: “Kĩla ũsumbĩ wĩvathanĩtye nũetawe wanangĩkonĩ.”—Mt. 12:25.

11. Nĩ ngelekany’o yĩva yĩ ĩandĩkonĩ ya Savuli 122:3, 4 ĩla ĩtonya kũkonanw’a na andũ ma Ngai ũmũnthĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.)

¹¹ No nginya twĩĩthĩwa na ngwatanĩo ĩvinda yĩu kũkethĩwa na thĩna mwingĩ mũno kũũ nthĩ. Ngwatanĩo ya kĩ-veva ĩla tũkethĩwa twaĩle kwonany’a no ĩelekanw’e na ũndũ nyũmba syaakĩtwe ithengeanĩe Yelusaleme ya tene. Nyũmba isu syaakĩtwe ithengeanĩe mũno nginya mũandĩki wa Savuli eeta Yelusaleme “ndũa ĩla ĩkwatanĩte.” Ũndũ ũsu nĩwatumaa ekali ma Yelusaleme masũvĩana. O na ĩngĩ ũndũ nyũmba isu syaakĩtwe ithengeanĩe no ũelekanw’e na ngwatanĩo ya kĩ-veva ĩla Aisilaeli onthe meethĩawa nayo mavinda ala “mbaĩ sya Yeova” syoombanaa kwondũ wa ũthaithi. (Soma Savuli 122:3, 4.) O naitũ twaĩle kwĩthĩwa ‘tũkwatanĩte’ ĩvinda yĩĩ na ĩvindanĩ ya thĩna yĩla yũkĩte.

12. Nĩ kyaũ kĩkatũtetheesya kũvonoka ĩla andũ ma Ngai makavithũkĩwa?

¹² Nĩkĩ ĩvinda yĩu wĩĩthĩwa wĩ ũndũ wa vata andũ ma Ngai methĩwe ‘makwatanĩte’? Ĩandĩko ya Esekieli kĩlungu kya 38 nĩyathanĩte ĩũlũ wa ĩvinda yĩla “Ngoki, wa nthĩ ya Makoki” wĩvithũkĩa andũ ma Ngai. Ĩla ĩvinda yĩu yĩvika tũikaaeke ũndũ o na wĩva ũtũaany’e. O na tũikaamanthe ũtethyo andũnĩ ma nthĩ. Vandũ va ũu twĩlũmany’a vyũ na ana-a-asa maitũ. Ĩndĩ ũu ti kwasya aĩ tũkavonoka nũndũ twĩ kĩkundi. Ĩvindanĩ yĩu ya thĩna Yeova na Mwana wake makavonokya ala onthe mekaĩlaa ĩsyĩtwa ya Yeova. (Yoe. 2:32; Mt. 28:20) Ĩkũlyo nĩ, Nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kũsũanĩa kana ala onthe matethĩawa na ngwatanĩo na ĩĩthya ya Ngai kana ala matiie kĩkundi makavonoka?—Mika 2:12.

13. Andũ ma mũika ala mamũkĩaa Ngai matonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na maũndũ ala twaneenea?

¹³ Kũvikĩĩa vau, we ndũkwona kana ti ũndũ wa ũĩ kwĩka ta andũ ma mũika ala mevathaa mekae maũndũ ala monaa me maseo? Tũthengeee mũno ĩvinda yĩla tũkethĩwa new’o twaĩlĩte kũtethany’a mũno. Ithyonthe, twĩthĩwe twĩ akũũ kana twĩ ma mũika, tũkeethĩwa tũyenda ũtethyo. Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩmanyĩsya kwĩka maũndũ twĩ na ngwatanĩo nũndũ ngwatanĩo ĩsu ĩkethĩwa yĩ ya vata ĩvinda yũkĩte.

“TWĨ MAMUTHA ENE KWA ENE”

14, 15. (a) Ũmũnthĩ Yeova amanyĩasya andũ onthe e na kĩeleelo kĩva? (b) Yeova atũnengae ũtao wĩva nĩ kana twĩthĩwe na ngwatanĩo?

¹⁴ Yeova aendeee kũtũtetheesya ‘tũmũthũkũmae na ngoo ĩmwe.’ (Nzev. 3:8, 9) Aendeee kũtũmanyĩsya nĩ kana twaĩle nthĩnĩ wa kĩeleelo kyake kya tene ne tene. Nĩ maũndũ meva makeanĩw’a nthĩnĩ wa kĩeleelo kyu? Atw’ĩte ‘kũtũngĩanĩa syĩndũ syonthe nthĩnĩ wa Klĩsto.’ (Soma Aeveso 1:9, 10.) Kĩeleelo kyake nĩ kũtũngĩanĩa vamwe syũmbe syonthe ila syĩ na wendi wa kũmũthaitha, na kĩeleelo kĩu kĩikatĩa kwĩanĩa. Ethĩwa we wĩ mũndũ wa mũika, ĩkũlyo nĩ, Kũmanya ũu nĩkũũkũtetheesya wone vata wa kwĩthĩwa na ngwatanĩo na ũseũvyo wa Yeova?

¹⁵ Yeova atũmanyĩasya nĩ kana twĩthĩwe na ngwatanĩo ĩvindanĩ yĩĩ na tũyĩthĩwa na kĩeleelo kya kwĩkala ũu kũvikĩĩa tene na tene. Maandĩko matũthangaasya ĩngĩ na ĩngĩ ‘tũsũvĩanae,’ twĩthĩwe na “wendo mũuu,” ‘tũkiakiany’e,’ na ‘tũkyakana.’ (1 Ako. 12:25; Alo. 12:10; 1 Ath. 4:18; 5:11) Yeova nĩwĩsĩ kana Aklĩsto nĩmavĩtasya, na kwoou ti laisi kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Nũndũ wa ũu twaĩle kũtata ũndũ tũtonya ‘tũekeanĩe ithyĩ kwa ithyĩ.’—Aev. 4:32.

16, 17. (a) Kĩeleelo kĩmwe kya maũmbano ma Kĩklĩsto nĩ kĩva? (b) Andũ ma mũika matonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ngelekany’o ya Yesũ e kĩmwana?

¹⁶ O na ĩngĩ Yeova nũtũnengete maũmbano ma Kĩklĩsto nĩ kana matũmanyĩsye kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Nĩtũsomete mavinda maingĩ ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Aevelania 10:24, 25. Kĩeleelo kĩmwe kya kũthi ũmbanonĩ nĩ ‘kũlilikanany’a ithyĩ kwa ithyĩ kũthangaany’a wendonĩ na mawĩanĩ maseo.’ Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana maũmbano nĩmatũtetheeasya twĩthĩwe “tũkĩtaana; na mbee mũno, [tũkyona] mũthenya ũsu ũkĩthengeea.”

¹⁷ Ĩla Yesũ waĩ kĩmwana nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kwonany’a kana nĩtwonaa mũvango ũsu wĩ wa vata. Ĩvinda yĩmwe e na ũkũũ wa myaka 12 nĩwaendie na asyai make ũmbanonĩ ũmwe mũnene wakonetye maũndũ ma kĩ-veva. Me kũu ve saa waaie, ĩndĩ ti kwĩthĩwa eekaa kũtangatanga na imwana ila ingĩ. Vandũ va ũu, Yosevu na Meli mesie kũmwĩthĩa aiea ngewa sya kĩ-veva e na alimũ ĩkalũnĩ.—Luka 2:45-47.

18. Mboya sitũ itonya kwaka ngwatanĩo yitũ ata?

¹⁸ Nĩtwaĩlĩte kwendana, kwĩkĩana vinya ĩla twĩ maũmbanonĩ, na kũvoyanĩa nĩ kana tũlũlũmĩlye ngwatanĩo yitũ. Ĩla twatavya Yeova nesa maũndũ ala meũthĩny’a ana-a-asa twĩthĩawa tũyĩlilikany’a kana nĩtwaĩle kũthĩnĩkĩana. Ti o Aklĩsto ala aima me oka maĩle kwĩka maũndũ asu. Ethĩwa wĩ mũndũ wa mũika, nĩwĩkaa maũndũ asu nĩ kana wake ngwatanĩo yaku na ana-a-asa na eĩtu-a-asa? Kwĩka ũu nĩkũtonya kũũtetheesya ũĩkĩĩthye kana ndũkethĩwa ũkwatanĩte mũno na nthĩ ĩno ĩla ĩkethĩwa ĩyanangwa.

ŨNDŨ TŨTONYA KWONANY’A KANA “TWĨ MAMUTHA ENE KWA ENE”

19-21. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva ya mwanya twonanasya kana “twĩ mamutha ene kwa ene”? Nengane ngelekany’o. (b) Wĩĩmanyĩsya kyaũ kumana na ũndũ ana-a-asa amwe meekie ĩvinda ya mĩisyo?

¹⁹ Ũmũnthĩ andũ ma Yeova nĩmekalaa kwosana na mwolooto ũũ wĩ ĩandĩkonĩ ya Alomi 12:5: “Twĩ mamutha kĩla ũmwe na ũla ũngĩ.” Nĩtwonaa ũndũ ũsu ĩla mĩisyo yooka. Kwa ngelekany’o, Mwei wa 12, 2011, kĩthamanĩ kya Mindanao kĩla kĩ nthĩ ya Philippines, nĩkwookie kĩuutani kyaĩ na vinya mũno kĩkuĩte kĩw’ũ kingĩ mũno kya ũkanga. O ũtukũ ũmwe mĩsyĩ mbee wa 40,000 nĩyavw’ĩkiwe nĩ kĩw’ũ. Mĩsyĩ ĩmwe ĩla yavw’ĩkiwe yaĩ ya ana-a-asa. Ĩndĩ livoti kuma ovisinĩ wa ũvonge yaisye kana “o na mbee wa kamitii sya kumya ũtethyo kwambĩĩa kũthũkũma, ana-a-asa ma kuma kũndũ kũngĩ maĩ mambĩĩie kũtũma ũtethyo.”

²⁰ O ta ũu, ĩla kwaumĩlile kĩthingitho kĩnene nthĩ ya Japan kĩla kyatumie kĩw’ũ kingĩ kyũka na vinya kuma ũkanganĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmaaisye syĩndũ syoo. Amwe matiiwe mate na kĩndũ o na kĩmwe. Kwa ngelekany’o, Yoshiko, ũla nyũmba yake yaanangiwe vyũ, ekalaa maili ta 25 (kĩlomita 40) kuma Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. Aeleetye ũũ: “Twesie kũseng’a mũno ĩla twamanyie kana mũthenya ũmwe ĩtina wa kĩthingitho kĩu, mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko na mwana-a-asa ũngĩ nĩmookie kũtũmantha.” Ongeleeile kwasya ũũ ew’ĩte mũyo: “Nĩtwatanie mũno kwona kĩkundi kĩitwĩanĩsya mavata maitũ ma kĩ-veva. O na ĩngĩ nĩtwanengiwe tũvuti, iatũ, mĩvuko, na ngũa sya kũkoma.” Ũmwe wa kamitii ya kumya ũtethyo aisye atĩĩ: “Ana-a-asa kuma kĩla vandũ nthĩ ya Japan maĩ na ngwatanĩo mũno maitethany’a. O na ana-a-asa angĩ maumie nthĩ ya Amelika mokĩte kũtetheesya. Ĩla makũlilw’e nĩkĩ maumĩte kũndũ kũasavĩte ũu, maisye, ‘Ithyĩ na ana-a-asa ma Japan twĩ kĩndũ kĩmwe, na nĩmekwenda ũtethyo.’” We nũtanĩaa kwĩthĩwa ũseũvyonĩ ũla ũthĩnĩkĩaa andũ maw’o mũno wĩana ũu? Ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova nĩwendeeaw’a mũno nĩ ngwatanĩo ĩla andũ make methĩawa nayo.

²¹ Kwĩthĩwa na veva ta ũsu ũmũnthĩ nĩkũtonya kũtũtetheesya twĩũmĩĩsya mathĩna ĩvinda yĩla yũkĩte o na ethĩwa tũikethĩwa tũtonya kwonana na ana-a-asa ala angĩ kuma nthĩ ingĩ. Kwĩthĩwa na veva ũsu nĩkũtũmanyĩasya ũndũ tũkomĩĩsya mathĩna ala matonya kwĩsa kũka ĩla nthĩ ĩno ĩkethĩwa ĩyanangwa. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Fumiko na ũla nĩ ũmwe wa ala makwatiwe nĩ mũisyo wa kĩla kĩuutani kyaĩ nthĩ ya Japan aĩtye ũũ: “Mũminũkĩlyo wĩ vakuvĩ mũno. Twaĩle kũendeea kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa o tũendeee kweteela ĩvinda yĩla kũtakethĩwa na mĩisyo.”

22. Nĩ moathimo meva ma tene na tene tũtonya kũkwata kumana na ngwatanĩo ya Kĩklĩsto?

²² Andũ ma mũika na ala akũũ ala matataa kwĩthĩwa na ngwatanĩo ũmũnthĩ methĩawa mayĩyũmbanĩsya kwĩsa kũvonoka kwanangwa kwa nthĩ ĩno ĩte ngwatanĩo. Ngai akavonokya andũ make o tondũ weekie ĩvinda ya tene. (Isa. 52:9, 10) Lilikanaa kĩla ĩvinda kana o naku no wĩthĩwe katĩ wa ala makavonoka ethĩwa nũũtata mũno kũsũvĩa ngwatanĩo yaku na andũ ma Ngai. Ũndũ ũngĩ ũtonya kũtũtethya nĩ kwona maũndũ ala tũnengetwe me ma vata. Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩũneenea ũndũ ũsu.