KYONGO KYA ĨTHANGŨ YA MBEE | NĨKĨ TWAĨLE KWĨTHĨWA TWĨ AĨKĨĨKU?
Ũĩkĩĩku Nĩ wa Vata Ĩvindanĩ Yĩĩ?
Mũndũũme wĩtawa Hitoshi athũkũmaa wĩa wa kwĩka masavu ma mbesa ovisinĩ ũmwe wa kũandĩka andũ wĩ nthĩ ya Japan. Ĩvinda yĩmwe Hitoshi na mũnene wake mayĩka masavu ma mbesa, mũnene wake amwĩie aumye livoti ĩte ya wʼo. Hitoshi amwĩie kana wasya wake wa ngoo ndwaĩ ũmwĩtĩkĩlya ethĩwe ate mũĩkĩĩku. Nũndũ wa ũu, mũnene wake amwĩa nũkũmũvuta, na kwa wʼo nĩwesie kũvutwa.
Myei ĩla yaatĩĩe, Hitoshi nĩwakwie ngoo mũno nũndũ oonaa ta ũtakesa kũkwata wĩa. Ĩvinda yĩmwe Hitoshi wamanthaa wĩa aisye kana ndesa kũtethya wĩa ũtonya kũtuma ethĩwa ate mũĩkĩĩku. Mũndũ ũla wamũkũlasya makũlyo nĩ kana aandĩkwe amwĩie atĩĩ: “Ndyaaĩwʼa mũndũ wĩ na woni ta waku!” Andũ ma mũsyĩ wa Hitoshi na anyanyae nĩmamwĩkĩie vinya aendeee kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku, o na kau nĩwambĩĩie kwĩthĩwa na nzika. Kwa ngelekanyʼo, Hitoshi aisye atĩĩ: “Nasengʼaa kana ve vata wa kwĩthĩwa nĩ mũĩkĩĩku nũndũ wa maũndũ ala neemanyĩĩtye kuma Mbivilianĩ.”
Maũndũ asu mamũkwatie Hitoshi metũlilikanyʼa kana ti andũ onthe monaa ũĩkĩĩku wĩ wa vata. Andũ amwe masũanĩaa kana kwĩthĩwa me aĩkĩĩku, na mũno mũno maũndũnĩ ma viasala nĩ ũndũ ũtatethya. Mũndũ mũka ũmwe ũthũkũmaa nthĩ ya South Africa aisye atĩĩ: “Nĩthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ mate aĩkĩĩku, na ve mavinda amwe andũ asu manzukumaa ũkethĩa nĩ laisi kwĩthĩwa nde mũĩkĩĩku.”
Ve maũndũ maingĩ monanasya kana andũ ti aĩkĩĩku, ũmwe wa maũndũ asu nĩ ũvũngũ, na wĩ kĩla vandũ. Myaka yĩana ũna mĩvĩtu, ũkunĩkĩli ũmwe weekiwe nĩ mũsomi wĩtawa Robert S. Feldman wa University of Massachusetts Amherst, woonanisye kana andũ 60 katĩ wa 100 nĩmakenganaa o na ethĩwa nĩ savalĩ ũmwe katĩ wa kĩla ndatĩka ĩkũmi methĩawa maiea ngewa. Feldman aisye atĩĩ: “Ũndũ ũsu waĩ wa kũsengyʼa mũno.” Aendeee kwasya, “Tũyasũanĩaa kana kũkengana nĩ ũndũ andũ mekaa mate ũkũlya.” Nĩ ũndũ wa kũsengyʼa mũno kwona andũ aingĩ mamenete kũkengwa ĩndĩ mo nĩmakenganaa!
Nĩkĩ andũ aingĩ ũmũnthĩ mendete kũkengana, ũngʼei, na kwĩka maũndũ angĩ mekwonanyʼa kana ti aĩkĩĩku? Kwĩthĩwa andũ mate aĩkĩĩku kwĩ ũthũku mwaũ? Na ĩkũlyo yĩla ya vata mũno nĩ, Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũikethĩwe tũte aĩkĩĩku?